Zbadanie potencjału innowacyjnego subregionu radomskiego

Transkrypt

1 Zbadanie potencjału innowacyjnego subregionu radomskiego realizuje projekt badawczy współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach działania 2.6. Regionalne Strategie Innowacyjne i transfer wiedzy Priorytetu 2 Wzmocnienie rozwoju zasobów ludzkich w regionach ZPORR. Projekt ten realizowany jest w okresie od 2 listopada 2006 do 28 lutego Poniżej prezentowane artykuły mają za zadanie przybliżyć środowisku Politechniki Radomskiej istotę, znaczenie i podstawową wiedzę nt. innowacyjności. BIURO PROJEKTU ZBADANIE POTENCJAŁU INNOWACYJNEGO SUBREGIONU RADOMSKIEGO Radom, ul. Malczewskiego 20A tel. (048) , innowacje@pr.radom.pl 1

2 Katarzyna Głąbicka Katedra Filozofii i Socjologii Wydział Ekonomiczny Zbadanie potencjału innowacyjnego subregionu radomskiego Projekt badawczy pt. Zbadanie potencjału innowacyjnego subregionu radomskiego dniu 8 listopada 2006r. W pomiędzy Samorządem Województwa Mazowieckiego, reprezentowanym przez Adama Struzika Marszałka Województwa Mazowieckiego oraz Tomasza Sieradza Członka Zarządu Województwa Mazowieckiego, a Politechniką Radomską, reprezentowaną przez Mirosława Lufta, Rektora Politechniki Radomskiej została podpisana umowa o dofinansowanie projektu współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Priorytetu 2 - Wzmocnienie rozwoju zasobów ludzkich w regionach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego pt.: Zbadanie potencjału innowacyjnego subregionu radomskiego. Całkowita wartość Projektu wynosi: PLN (słownie: trzysta jedenaście tysięcy trzydzieści dwa złote). Rozpoczęcie realizacji projektu ustalono na , a zakończenie rzeczowe realizacji Celem projektu jest zbadanie poziomu potencjału innowacyjnego w subregionie radomskim poprzez analizę i diagnozę stanu innowacyjności otoczenia innowacyjnego w regionie. Opracowanie diagnozy stanu innowacyjności regionu radomskiego zostanie dokonane na podstawie analizy stanu innowacyjności subregionu radomskiego. Wyniki prac posłużą do opracowania założeń Regionalnej Strategii Innowacyjności dla Mazowsza z punktu oczekiwań subregionu radomskiego. Analiza zostanie dokonana na podstawie badań ankietowych przeprowadzonych w 1000 przedsiębiorstwach działających w subregionie. Natomiast do diagnozy zostanie wytypowanych 100 firm najprężniej wykorzystujących innowacje w subregionie radomskim. Diagnoza stopnia innowacyjności regionu zostanie opisana poprzez zbadanie stanu innowacyjności przedsiębiorstw (w ankiecie zostanie zadane pytanie m.in. o: liczbę zgłaszanych patentów, zaplecze badawczo-rozwojowe, poziom i strukturę nakładów na B+R, stan zaplecza, bezpośrednie inwestycje zagranicznego partnera, współpracę w ramach działalności innowacyjnej, transfer technologii), Problemy innowacyjności przemysłu w subregionie / w ujęciu branżowym. We wnioskach zostaną wskazane te branże przemysłu i firmy, które mogą odegrać kluczową rolę w dynamizowaniu przemian technologicznych i nadrabianiu dystansu rozwojowego regionu; ukazanie pozytywnych tendencji oraz luk innowacyjnych. W ramach diagnozy potrzeb w zakresie innowacyjności zbadane zostaną następujące kwestie: zapotrzebowanie na innowacje produktowe, procesowe, istniejący potencjał innowacyjny. Opisany zostanie również potencjał badawczo - rozwojowy w ujęciu 7 powiatów. Diagnoza zostanie przeprowadzona na podstawie badań empirycznych (wywiady i ankiety). Badania zostaną zrealizowane metodą wywiadu kwestionariuszowego przeprowadzonego z przedstawicielami zarządów organizacji. Narzędziem badawczym będzie opracowana ankieta. Na podstawie analizy odpowiedzi uzyskanych w ankiecie zostaną opisane silne i słabe strony potencjału innowacyjnego w subregionie radomskim oraz wyzwania, jakim muszą sprostać, tj. postulaty i rekomendacje. Wyniki badań pozwolą na opracowanie słabych i mocnych stron potencjału innowacyjnego południowego Mazowsza, co jest niezbędne do opracowania i stworzenia założeń spójnej regionalnej strategii innowacyjnej. Z tego względu projekt skoncentruje się na analizie, identyfikacji i diagnozie potrzeb proinnowacyjnych w celu określenia kierunków i rodzaju niezbędnych działań służących utworzeniu Regionalnej Strategii Innowacji dla Mazowsza. Realizacja ww. celów przyczyni się do określenia potencjału innowacyjnego firm, zapotrzebowania na wdrażanie nowych procesów innowa- 2

3 cyjnych, rozpoznania popytu na innowacje w subregionie, wskazania obszarów innowacyjności subregionu i pozwoli na uświadomienie konieczności podejmowania procesów innowacyjnych. Przeprowadzone analizy będą wykorzystane do budowy platformy wymiany wiedzy w celu podniesienia efektywności współpracy pomiędzy środowiskiem naukowym a gospodarką. Projekt obejmie badaniem wszystkie organizacje, instytucje gospodarcze, finansowe i doradcze działające w subregionie radomskim zajmujące się wprowadzaniem, tworzeniem i propagowaniem innowacji oraz przedsiębiorców z podziałem na następujące bloki: * instytucje sfery nauki i techniki zajmujące się tworzeniem nowej wiedzy spełniające rolę edukacyjną, * ośrodki wspierania przedsiębiorczości (szkoleniowo-doradcze, punkty konsultacyjnodoradcze, biura karier), * zorganizowane kompleksy gospodarcze grupa ośrodków posiadających ofertę lokalową oraz ofertę usług wspierających małe i średnie firmy np. parki przemysłowe, inkubatory przedsiębiorczości, centra innowacji, parki technologiczne, strefy ekonomiczne, centra biznesu, * władze regionalne i samorządowe działające w Radomiu i 8 powiatach: białobrzeskim, grójeckim, kozienickim, lipskim, przysuskim, radomskim, szydłowieckim, zwoleńskim, * organizacje zrzeszające przedsiębiorców i występujące jako ich reprezentacja. Wnioskowany projekt ukierunkowany jest na całe otoczenie innowacyjne i zgodnie z zasadą równości szans nie marginalizuje żadnej z grup otoczenia innowacyjnego. Zakłada się, że dzięki badaniom zostanie stworzona wstępna baza danych sektora innowacyjnego w subregionie radomskim, nastąpi rozwój ścisłej współpracy pomiędzy sektorem badawczo-rozwojowym a przedsiębiorstwami, nastąpi rozwój systemu komunikacji i wymiany informacji o korzyściach wdrażania innowacji w przedsiębiorstwach i innych podmiotach. Stworzy to szanse na podwyższenie poziomu technologicznego poprzez doskonalenie wśród społeczeństwa umiejętności korzystania z nowoczesnych technik, podwyższenie poziomu świadomości innowacyjnej wśród przedsiębiorców. Zostanie zapoczątkowana współpraca z firmami na rzecz organizacji w nich praktyk i staży dla najzdolniejszej młodzieży chcącej pisać doktoraty z wdrażania innowacji w gospodarce. Sławomir Bukowski Wydział Ekonomiczny Katedra Biznesu i Finansów Międzynarodowych Innowacyjność gospodarki jest jednym z istotnych czynników decydujących o międzynarodowej konkurencyjności gospodarki i długofalowym rozwoju gospodarczym. Potwierdzają to doświadczenia krajów, które wkroczyły na ścieżkę szybkiego wzrostu gospodarczego w latach 80. i 90. Międzynarodowa konkurencyjność i innowacyjność gospodarki (w Europie takim przykładem jest Irlandia). Rozwój gospodarki opartej na wiedzy doprowadził do wzrostu udziału produktów hightech w obrotach międzynarodowych. Sprostanie konkurencji na międzynarodowych rynkach wymaga od polskiej gospodarki przyspieszenia postępu technologicznego, a to zaś stworzenia warunków dla rozwoju przedsiębiorczości i innowacyjności. Celem prezentowanego artykułu jest zarysowanie związków między innowacyjnością a międzynarodową konkurencyjnością gospodarki oraz wskazanie na wybrane wskaźniki konkuren- 3

4 cyjności i innowacyjności gospodarki na tle innych krajów Unii Europejskiej (UE). W literaturze przedmiotu wyróżnia się pojęcie konkurencyjności międzynarodowej, rozumianej jako długookresowa zdolność konkurencyjna gospodarki narodowej oraz pojęcie pozycji konkurencyjnej (ujęcie statyczne). W. Bieńkowski pisze, że problemem jest co tak naprawdę oznacza termin konkurencyjności lub (...) pojęcie zdolności konkurencyjnej. Pozycja konkurencyjna, czyli międzynarodowa konkurencyjność gospodarki narodowej kraju w danym momencie, jest niczym innym, jak tylko sumą międzynarodowej konkurencyjności funkcjonujących na terenie tego kraju podstawowych podmiotów gospodarczych. Międzynarodowa zdolność konkurencyjna jest pojęciem szerokim i oznacza długofalową zdolność gospodarki narodowej do sprostania konkurencji międzynarodowej. O tak pojętej międzynarodowej zdolności konkurencyjnej decydują następujące czynniki: * zasoby czynników produkcji i efektywność ich wykorzystania (ziemia i surowce naturalne, praca, kapitał), * asoby, poziom rozwoju i efektywność wykorzystania wiedzy technicznej, wiedzy w zakresie organizacji, zarządzania, marketingu * sprawność systemu społecznoekonomicznego oraz polityki ekonomicznej wraz z możliwościami jej oddziaływania na międzynarodowe otoczenie ekonomiczne. Biorąc pod uwagę opisane czynniki determinujące międzynarodową zdolność konkurencyjną gospodarki, można wymienić następujące jej miary: * wskaźniki ogólnego tempa rozwoju gospodarczego danego kraju: tempo wzrostu PKB, kształtowanie się stopy bezrobocia, stopa inflacji, stan budżetu państwa, saldo bilansu obrotów bieżących, saldo bilansu płatniczego, poziom rezerw dewizowych, zadłużenie wewnętrzne i zewnętrzne, * wskaźniki informujące o zmianach strukturalnych Zbadanie potencjału innowacyjnego subregionu radomskiego i o zmianach efektywności wykorzystywania poszczególnych czynników produkcji, a także o swobodzie przemieszczania się czynników wytwórczych w kraju i w układzie międzynarodowym, * wskaźniki informujące o stopniu zaangażowania w międzynarodowej wymianie gospodarczej. Narodowa zdolność innowacyjna, charakterystyczna dla danej gospodarki jest to długookresowa umiejętność tworzenia oraz komercjalizacji strumienia nowych innowacji. Oznacza zatem długookresowy trend twórczej działalności w różnych dziedzinach gospodarowania i praktycznego wykorzystania jej wyników. Jest ona funkcją zasobów materialnych i intelektualnych, nakładów niezbędnych do wykorzystania tych zasobów (nakłady na badania podstawowe, B&R), polityki innowacyjnej państwa, polityki ekonomicznej państwa stwarzającej warunki dla rozwoju przedsiębiorczości i innowacyjności, konkurencji rynkowej między przedsiębiorstwami. Systemowe uwarunkowania innowacyjności Wzrost produktywności czynników produkcji we współczesnej gospodarce jest głównie konsekwencją przyspieszenia postępu naukowo - technicznego ( nakłady na rozwój nauki i techniki, B&R) oraz jakości kapitału ludzkiego, a także przedsiębiorczości i innowacyjności. Same nakłady na badania naukowe, mierzone udziałem w PKB, nie przesądzają jeszcze o przyszłych efektach. Niezbędny jest mechanizm stymulujący przetwarzanie rozwiązań naukowych na aplikacje znajdujące zastosowanie w praktyce w postaci nowych metod wytwarzania, nowych produktów. O ile wielkość nakładów na badania naukowe w znacznej mierze jest w stanie zagwarantować państwo, o tyle nie jest ono w stanie sprawić, aby ich efekty zostały zastosowane w gospodarce. Niezbędny jest po temu mechanizm konkurencji rynkowej wymuszający doskonalenie metod wytwarzania i wprowadzanie nowych produktów na rynek. Państwo może stwarzać warunki dla sprawnego funkcjonowania rynku i konkurencji lub też ograniczać jego działanie i wręcz 4

5 w wielu obszarach gospodarki w części go zastępować. Przeregulowanie gospodarki (w tym rynku pracy), przejawiające się w nadmiernej ilości biurokratycznych ograniczeń w postaci przepisów regulujących działalność w różnych obszarach gospodarki, nakazach, zakazach, licencjonowaniu działalności gospodarczej, prowadzi do ograniczenia bodźców do innowacyjności, przedsiębiorczości, obniżenia produktywności czynników wytwórczych i wysokich kosztów produkcji. Te ostatnie są również konsekwencją fiskalizmu w polityce ekonomicznej państwa, idącemu w parze z przeregulowaniem gospodarki. Przejawia się on w skali makroekonomicznej w postaci wysokiego udziału podatków i opłat parafiskalnych w PKB, a z drugiej strony również wydatków państwa w PKB (tzw. wskaźnik fiskalizmu). W skali mikroekonomicznej fiskalizm oznacza wysokie obciążenia przedsiębiorstw podatkami i różnego typu daninami o charakterze socjalnym, opłatami administracyjnymi. Ingerencja administracyjna, przejawiająca się w nadmiernej ilości restrykcyjnych przepisów prawnych regulujących w szczegółach działalność gospodarczą, powoduje obniżenie stopnia elastyczności przedsiębiorstw w dostosowywaniu się do sygnałów rynkowych oraz zmian jakie zachodzą w gospodarce światowej. Niekorzystnie również na stan innowacyjności i konkurencyjności gospodarki wpływa protekcjonizm w wymianie gospodarczej z zagranicą. Prowadzi on do zakłócenia rynkowych mechanizmów alokacji zasobów czynników wytwórczych w gospodarce, do osłabienia bodźców do efektywnego gospodarowania w przedsiębiorstwach oraz bodźców do postępu w technice i technologii. Przedsiębiorstwa są pozbawione presji konkurencyjnej ze strony zagranicy. Wymienione wyżej czynniki (przeregulowanie gospodarki, fiskalizm i protekcjonizm) wywołują w konsekwencji petryfikację struktur gospodarczych, obniżenie efektywności gospodarowania, co znajduje wyraz w obniżeniu tempa produktywności czynników produkcji, niskim tempie wzrostu gospodarczego i w efekcie niższej konkurencyjności gospodarki w stosunku do zagranicy. Polityka makroekonomiczna oparta na deregulacji gospodarki i liberalizacji jej powiązań gospodarczych z zagranicą oraz tworzenie warunków dla mechanizmów konkurencji miedzy przedsiębiorstwami może w większym stopniu sprzyjać długofalowemu wzrostowi gospodarczemu opartemu na wykorzystaniu wzrostu technologii (wiedzy technicznej). Państwo może aktywnie wspierać procesy wzrostu gospodarczego poprzez gwarantowanie otwartości i ochrony praw własności, szerokiego zakresu wolności gospodarczej, wspieranie przedsiębiorczości i innowacyjności. W szczególności może i powinno dbać o rozwój edukacji społeczeństw, rozwój szkolnictwa na różnych poziomach, finansowanie badań naukowych (przede wszystkim podstawowych, które stanowią m.in. podstawę postępu w sferze technologii oraz w edukacji i dostosowywaniu społeczeństwa oraz gospodarki do wyzwań ze strony otoczenia zagranicznego w długim okresie). Elżbieta Noworol Luft Biuro Projektu Innowacyjnego Innowacyjność w polskim systemie nauki Polski system nauki powinien być dobrze dopasowany do systemu europejskiego. Należy podkreślić iż w ostatnich latach w Polsce nakłady na naukę spadły do poziomu 0,59 % PKB w 2002 roku. Budżetowe finansowanie nauki w 2002r. wyniosło 0,35 % PKB, a w latach ustabilizowało się na poziomie 0,35 % PKB. Zjawisko to jest bardzo niepokojące biorąc pod uwagę, że działalność B+R jest jednym z głównych priorytetów poprawy gospodarczej kraju, a Strategia Lizbońska wyznacza do 2010 roku cel w postaci 3 % PKB, z czego 1/3 powinna pochodzić ze środków budżetowych. Narzędzia stosowane w pol- 5

6 skiej polityce naukowej nie są jeszcze dostosowane do potrzeb współdziałania nauki polskiej z europejską, w szczególności w zakresie finansowania. W polskim systemie nauki są one adresowane do badań podstawowych, brak tu innowacyjności i konkurencyjności. W działalność rozwojowo badawczą oraz innow acyjną kraju powinni zaangażować się oprócz badaczy, także przedsiębiorcy i rząd jako twórca polityki naukowej państwa np. poprzez : - wdrażanie wyników prac badawczych i rozwojowych przez przedsiębiorstwa do produkcji i usług co jest również działalnością innowacyjną, - zmiany w strukturze nakładów inwestycyjnych, tak, aby promować dziedziny najbardziej konkurencyjne dla Polski, - kształtowanie w społeczeństwie postaw proinnowacyjnych drogą edukacji, ustawicznego kształcenia i doskonalenia kadr, - tworzenie warunków politycznych, prawnych i ekonomicznych sprzyjających napływowi kapitału zagranicznego oraz importowi nowej myśli technicznej i nowoczesnych technologii. Innowacyjność odgrywa podstawową rolę, nie tylko w walce konkurencyjnej produktów i usług (zarówno na rynku wewnętrznym, jak i międzynarodowym), ale także wpływa na podniesienie poziomu i jakości życia. Działalność badawcza i prace rozwojowe (B+R), obejmują pracę twórczą podejmowaną w sposób systematyczny, w celu zwiększenia zasobów wiedzy, w tym wiedzy o człowieku, kulturze i społeczeństwie oraz wykorzystanie jej zasobów i tworzenie nowych zastosowań. Obejmuje ona 3 rodzaje badań : Badania podstawowe o charakterze eksperymentalnym i teoretycznym, podejmowane w celu zdobycia nowej wiedzy na temat faktów bez nastawiania na konkretne wykorzystanie. Natomiast badania stosowane mają charakter prac badawczych w celu zdobycia konkretnej wiedzy do wykorzystania w praktyce. Prace rozwojowe mają na celu wykorzystanie istniejącej wiedzy uzyskanej w wyniku działalności badawczej i doświadczeń praktycznych do opracowania nowych lub ulepszenia istniejących wyrobów, procesów czy usług. Działalność innowacyjna to wszystkie czynności naukowe, technologiczne, organizacyjne, finansowe i handlowe, które prowadzą do wdrożenia technologicznie nowych bądź udoskonalenia produktów lub procesów. Nakłady na rozwój nauki w Polsce mogą znacznie przyczynić się to zwiększania tempa wzrostu gospodarczego, pod warunkiem, że będą one właściwie ukierunkowane, wykorzystane z użyciem odpowiednio dobranych instrumentów oraz nakierowane na wykorzystanie zarówno badań podstawowych, jak i stosowanych dla zwiększenia innowacyjności gospodarki krajowej oraz poprawy relacji pomiędzy nauką a zastosowaniem jej wyników w gospodarce. Potwierdzają to doświadczenia polityki naukowej w krajach rozwiniętych. OECD w swoim projekcie badań przyczyn wzrostu gospodarczego określiło cztery istotne przyczyny wzrostu: - umiejętne wykorzystanie technik i infrastruktury informacyjnej; - wzmacnianie potencjału innowacyjności, kreowania wiedzy transferu technologii; - wzmacnianie edukacji i poprawa jakości potencjału ludzkiego; - wspomaganie tworzenia nowych firm i przedsiębiorczości. Istnieje wyraźny dystans dzielący Polskę a państwa Unii Europejskiej w dziedzinie rozwoju i zastosowania technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Warto zatem uświadamiać polskie przedsiębiorstwa, że ich udział w realizacji procesów innowacyjnych, ukierunkowany jest na wzrost wartości posiadanej przez nie wiedzy. Nowe technologie informacyjne i komunikacyjne tworzą możliwości przyspieszonego wzrostu gospodarczego, utrzymaniu przewagi konkurencyjnej, polepszeniu jakości towarów i usług, zadowoleniu pracowników, pozyskiwaniu nowych klientów, rozszerzeniu rynku zbytu oraz obniżeniu kosztów utrzymania. 6

7 Jerzy Żuchowski Katedra Nauk o Jakości Wydział Ekonomiczny Innowacyjność w zrównoważonym rozwoju w globalnych i regionalnych uwarunkowaniach Podstawowymi czynnikami wpływającymi na poziom współczesnej konkurencyjności gospodarki decydującej w głównej mierze o jej rozwoju są: innowacyjność, przedsiębiorczość oraz zdobywanie wiedzy i permanentne uczenie się. Badania naukowe wskazują na innowacje jako podstawową siłę napędową wzrostu gospodarczego. Innowacyjność uznaje się za narzędzie strategiczne, które umożliwia przedsiębiorcy osiągnięcie korzystnego dopasowania się do głównych sił rynkowych. Należy podkreślić zależność zdolności innowacyjnych od kapitału ludzkiego, wiedzy i przedsiębiorczości, której istota polega na poszukiwaniu innowacji oraz wykrywaniu nowych związków w systemie gospodarczym. Wysoka zdolność do adaptacji innowacji nie wynika wyłącznie ze sprawnego zarządzania w skali makroekonomicznej, ale także od warunków mikroekonomicznych, w jakich przychodzi działać przedsiębiorcom, z efektywności otoczenia biznesu, infrastruktury technicznej i innych różnych czynników. Istotne miejsce w procesach kreowania innowacyjności zajmują instytucje, mające na celu tworzenie warunków sprzyjających powstawaniu i rozwojowi firm innowacyjnych. Od 1993 roku zwiększanie konkurencyjności jest jednym z głównych celów polityki przemysłowej polskich rządów. Wśród podstawowych czynników rozwoju, niezbędnych do osiągnięcia tego celu, zawsze wymieniano wzrost innowacyjności. Tymczasem, według rankingów międzynarodowych, Polska jest krajem o niskiej innowacyjności, słabo przygotowanym do rozwoju gospodarki opartej na wiedzy. Jedną z przyczyn niskiej konkurencyjności i innowacyjności polskiej gospodarki jest brak odpowiedniego otoczenia sprzyjającego przenoszeniu wiedzy z instytucji naukowych do przedsiębiorstw. Jest to szczególnie odczuwalne w regionie radomskim, który chętnie zaakceptowałby organizację typu banku informacji o możliwościach rozwoju poprzez innowacyjność. Wychodząc naprzeciw wyżej wymienionym problemom w Katedrze Nauk o Jakości na Wydziale Ekonomicznym Politechniki Radomskiej podjęto badania nad globalnymi i regionalnymi uwarunkowaniami rozwoju gospodarczego. Uwarunkowania to wymuszają przede wszystkim uwzględnienia strategii innowacyjnych (na przykładzie regionu radomskiego), które mogą przyczynić się do podniesienia atrakcyjności tego regionu dla inwestorów zagranicznych oraz utrzymania przez lokalne firmy trwałej konkurencyjności na rynku globalnym i regionalnym. Cele cząstkowe realizowane będą poprzez: * inwentaryzację potencjału gospodarczego regionu radomskiego, * wytycznie kierunków rozwoju w oparciu o Strategię Radomia oraz Strategię dla Woj. Mazowieckiego, * opracowanie zasad funkcjonowania banku innowacyjnych rozwiązań dla wspierania strategii rozwoju regionu radomskiego, * opracowanie modelu transferu innowacyjnych rozwiązań opracowanych przez Politechnikę Radomską, * wskazanie, w oparciu o przeprowadzone badania nad możliwościami wynikającymi z potencjału gospodarczego regionu i światowych trendów, nowych rozwiązań innowacyjnych (przemysł garbarski, obuwniczy, kosmetyczny, owocowo-warzywny). W badaniach, oprócz pracowników Katedry Nauk o Jakości i Katedry Ekonomii Politechniki Radomskiej wezmą udział inne podmioty, np. Urząd Miejski w Radomiu, Starostwo Powiatowego w Radomiu oraz Urząd Marszałkowski Województwa Radomskiego. Czynnie uczestniczyć też będą studenci kół naukowych i AISEC. 7

8 Janusz Kalotka ZUTER SA Michał Bławat ZUTER SA Zbadanie potencjału innowacyjnego subregionu radomskiego Innowacyjność na przykładzie technologii odzysku odpadów paleniskowych z Elektrowni Kozienice S.A. i Zespołu Elektrowni Ostrołęka S.A. Zagadnienie związane z zagospodarowaniem ubocznych produktów spalania węgla kamiennego w Polsce stanowi problem niezwykle ważny. Zgodnie z podpisanymi przez Polskę okresami przejściowymi na dostosowanie pewnych dziedzin gospodarki do standardów panujących w Europie zachodniej, Polska jest zobligowana do sukcesywnego zmniejszania powierzchni składowisk, zgodnie z dyrektywą 2006/12/WE. Do roku 2011, całkowite powierzchnie składowisk muszą zostać zmniejszone dziesięciokrotnie. Jedyną możliwością osiągnięcia w/w celu jest zintensyfikowanie działań na rzecz recyklingu i ponownego wykorzystania ubocznych produktów spalania w procesach inwestycyjno-gospodarczych. Alternatywą mogą okazać się betonowe zbiorniki kopułowe służące do magazynowania zimowego wypadu popiołu lotnego do betonu. Na przykładzie przedsiębiorstwa ZUTER S.A. można wykazać innowacyjność projektu zbiorników do magazynowania popiołu lotnego do betonu. Przedsiębiorstwo, współpracuje z dwoma polskimi Elektrowniami węgla kamiennego: Elektrownią Kozienice S.A. oraz Zespołem Elektrowni Ostrołęka S.A. Roczna produkcja ubocznych produktów spalania w obydwu elektrowniach sięga ok. 1 mln ton. Możliwości zagospodarowania odpadów przez firmę ZUTER sięgają natomiast max ton rocznie. Jest to ilość popiołu lotnego, którą producent wprowadza na rynek budowlany jako pełnowartościowy wyrób budowlany Popiół Lotny do Betonu. Z prostej kalkulacji wynika, że ok ton popiołu lotnego pozostaje niewykorzystane i jest bezpowrotnie wysyłane na składowisko. Wynika to z faktu, że w okresie zimowym znacznie spada dynamika branży budowlanej i wraz z nią zapotrzebowanie na domieszki do betonu. Zgodnie z wymaganiami normowymi, producent opracował i wdrożył projekt laboratorium analiz popiołu lotnego, uwzględniający infrastrukturę oraz zasoby potrzebne do prowadzenia wymaganych analiz. W celu należytego zabezpieczenia popiołu lotnego potrzebna infrastruktura laboratoryjna jest zlokalizowana w bezpośrednim sąsiedztwie bloków energetycznych elektrowni, gwarantując tym samym wiarygodność analiz odpadu oraz możliwość zachowania jego podstawowych parametrów fizycznych i chemicznych. W przypadku Elektrowni Kozienice S.A. laboratorium jest zlokalizowane bezpośrednio przy 2 zbiornikach retencyjnych o pojemności 300 m 2 każdy. Zbiorniki wyposażone są w rękawy załadowcze, a w celu bezpylnego zrzutu popiołu z instalacji oraz załadunku do autocystern, producent zastosował instalację automatycznego odpylania.w krajach Unii Europejskiej właściwa gospodarka odpadami jest jednym z ważniejszych elementów ochrony środowiska. Zapewnia ona odpowiedni poziom czystości, a stosowane technologie odzysku odpadów nie stwarzają zagrożenia dla środowiska naturalnego. Składowanie odpadów w krajach piętnastki nie może być i nie jest metodą unieszkodliwiania odpadów. Unia Europejska realizując Strategię Gospodarowania Odpadami oraz działając zgodnie z Dyrektywą Ramową 75/442/ EWG, dąży do tworzenia systemu zapewniającego kompleksowe zagospodarowanie odpadów. System ten jest oparty na procesie minimalizacji powstawania odpadów z jednej strony, a z drugiej na maksymalnym ich wykorzystaniu. Uboczne produkty spalania z polskich elektrowni węgla kamiennego stanowią wyjątkowy przypadek i zasługują na szczególna uwagę i troskę. Zgodnie ze zharmonizowaną normą PN-EN 450 dla popiołu lotnego do betonu, mogą stanowić wyrób budowlany. W konsekwencji, wysyłanie wyrobu na składowisko odpadów stanowiłoby przykład wyjątkowej niegospodarności. 8

9 Katarzyna Mucha Biuro Projektu Innowacyjnego Innowacje w Biotechnologii Środowiska: Degradacja aniliny przez szczep drożdży Candida methanosorbosa BP-6 Innowacyjność wiąże się z wprowadzeniem nowych, lepszych rozwiązań w odniesieniu do wszelkich dziedzin i sfer oddziaływań. Jedną z takich dziedzin jest ochrona środowiska. Dużym problemem dotyczącym ekosystemu, w którym żyjemy jest emisja substancji toksycznych, groźnych dla zdrowia i życia ludzkiego. Jedną z takich substancji jest anilina, uważana za substancję kancerogenną i mutagenną. Anilina (anilhiszp.= indygo) (CAS # ) jest bezbarwną, oleistą cieczą, ciemniejącą pod wpływem powietrza i światła słonecznego o ostrym zapachu i piekącym smaku. Naturalnie występuje w śladowych ilościach w niektórych produktach żywnościowych takich jak: ziarna zbóż (głównie kukurydzy), fasola, herbata, rabarbar, kiełki i jabłka. Anilina może się również tworzyć w wyniku spalania mas plastycznych lub palenia tytoniu. Powstawanie tej substancji stwierdzono również podczas suchej destylacji indygowca. Anilina stosowana jest na szeroką skalę do produkcji gum, farb, lakierów opon samochodowych. Jest ponadto częstym komponentem środków ochrony roślin. W lecznictwie stosowane są pochodne aniliny (fenacetyna, paracetamol) jako nienarkotyczne leki przeciwbólowe. Według danych opublikowanych przez Amerykańską Agencję Ochrony Środowiska (US EPA) toksyczny wpływ aniliny na organizmy żywe może prowadzić u ludzi do występowania sinicy i represji centralnego układu nerwowego, u drobnoustrojów do ograniczenia ich wzrostu. Jednym z innowacyjnych metod badawczych przyczyniających się do eliminacji tej substancji ze środowisk nią skażonych było nowatorskie opracowanie metody procesu biodegradacji aniliny. Przykładem innowacyjnych metod analitycznych zastosowanych w możliwych do wykonania warunkach laboratoryjnych jest biodegradacja aniliny z udziałem nowowyizolowanych drożdży sklasyfikowanych jako Candida methanosorbosa BP-6. Szczep ten degraduje te substancję z wydajnością 80%. Poznano już metabolity pośrednie procesu degradacji aniliny z udziałem tych drożdży. Jak dotąd nie znaleziono w literaturze tematu informacji o możliwości degradacji tej substancji z udziałem szczepu drożdży. W wyniku wnikliwych i żmudnych badań uzyskano rezultaty, które mogą być wskazówką na opracowywanie metod biotechnologicznych, dzięki którym możliwa jest eliminacja toksyny ze środowisk, do których się przedostaje. W subregionie radomskim w szczególności istnieją zakłady produkujące farby i lakiery w których skład wchodzi ta substancja, ponadto zakłady garbarskie stosują anilinę jako barwnik. Dlatego zastosowanie biopreparatów zawierających komórki drożdży może przyczynić się do szybkiej jej eliminacji z terenów zanieczyszczonych tą substancją. 9

10 Maria Gagacka Katedra Filozofii i Socjologii Wydział Ekonomiczny Zbadanie potencjału innowacyjnego subregionu radomskiego Kapitał społeczny jako czynnik innowacyjności Tempo przemian społecznych i gospodarczych, które dokonują się w Polsce szczególnie po akcesji ze strukturami europejskimi nie tylko uległo znacznemu przyspieszeniu, ale jego dynamika osiągnęła niespotykany w dotychczasowej historii poziom. Pojawiające się nowe wyzwania, rosnąca skala potrzeb i aspiracji wymusza nowe strategie działania zarówno na poziomie makro-, jak i mikrospołecznym. Przedsiębiorczość i innowacyjność stają się podstawowymi wymogami działań, zarówno dla firm, jak i jednostek. Przedsiębiorczość wyrażająca się w opracowywaniu i wdrażaniu skutecznych strategii, dostosowujących przedsiębiorstwo do otoczenia, staje się swoistą filozofią zarządzania orientującego się na permanentny rozwój i doskonalenie we wszystkich aspektach funkcjonowania firm. Innowacyjność organizacji jest nie tylko wymogiem skutecznego zarządzania, lecz także warunkiem osiągania i utrzymywania długotrwałej przewagi konkurencyjnej. Zainteresowanie innowacjami zaowocowało zróżnicowaną i bogatą literaturą przedmiotu, w której dominuje wielość ujęć i różnorodność sposobów definiowania tego problemu. Źródłem owej różnorodności jest z jednej strony postrzeganie innowacji bądź jako procesu, bądź jako produkty. Widoczny jest także ścisły związek tego terminu z kategorią twórczości, rozumianą bądź jako generowanie pomysłów, jak też poszukiwanie możliwości ich zastosowania, co w efekcie powoduje brak jednomyślności i wielość ujęć. Wyzwania innowacyjne zderzają się jednak z powszechnym w naszej kulturze dążeniem do unikania niepewności i ryzyka. Często to, co nowe i nieznane uznawane jest jako niebezpieczne i zagrażające, a nie jako ciekawe i stanowiące wyzwanie. Każde działanie niesie w sobie obydwa te aspekty, może być traktowane jako szansa lub zagrożenie. O tym, który z tych czynników okaże się decydujący dla wyboru strategii działania zdecydują cechy jednostek, a także kultura organizacyjna, wsparcie społeczne i sieci wzajemnych powiązań. Jako jeden z czynników, który wzmaga te powiązania, a tym samym sprzyja innowacyjności należy wskazać kapitał społeczny. Najogólniej można go zdefiniować jako wiedzę, umiejętności i potencjał posiadany i wykorzystywany przez pracowników. Kapitał społeczny opiera się na trzech fundamentach: strukturalnych (więzi, konfiguracja, stabilność), percepcyjnych (wspólnota celów, kultura), relacyjnych (zaufanie, jasne zasady). W oparciu o nie można kapitał społeczny określić w następujący sposób: jest to zaufanie towarzyszące transferowi i tworzeniu wiedzy pomiędzy przedsiębiorstwami w sieci w oparciu o posiadane kompetencje, życzliwość, ocenę ryzyka dostęp do informacji, wykorzystanie okazji biznesowych, zrozumienie i poszanowanie reguł oraz kultury pomiędzy uczestnikami sieci. Ma on więc istotne znaczenie dla rozwoju innowacyjności organizacji, zwłaszcza tam, gdzie wymagana jest integracja różnych dyscyplin naukowych oraz tam, gdzie niezbędna jest duża ilość i różnorodność informacji potrzebnych do podejmowania działań. Innowacyjności nie można rozwijać poprzez nakazy, dyrektywy czy najlepsze nawet programy. Tworzenie społecznych warunków dla innowacyjności powinno się odbywać między innymi poprzez: rozwijanie ciekawości nowego, akceptację ryzyka i porażek związanych z uczeniem się nowych sposobów działania, stawianie nowych wyzwań przy równoczesnym udzielaniu wsparcia i zaangażowania w ten proces, budowanie klimatu zaufania i aktywności. 10

11 Małgorzata Derfla Biuro Projektu Innowacyjnego Nowatorskie rozwiązania edukacyjne promowane w subregionie radomskim System edukacji w Polsce począwszy od edukacji przedszkolnej wymaga reorganizacji obecnego systemu oświatowego. Istotne jest więc tworzenie różnych placówek o charakterze kulturalno- oświatowym w subregionie radomskim. Niewiele placówek o charakterze opiekuńczo wychowawczym wykorzystuje alternatywne formy edukacyjne stanowiące uzupełnienie luk w systemie oświatowym. Różnorodne przedszkola angażujące rodziców w edukację ich milusińskich są rzadkością w małych miejscowościach w subregionie radomskim. Nie korzystnie sytuacja przedstawia się w środowisku wiejskim w regionie mazowieckim. Wśród dzieci z tych środowisk deficyty rozwojowe i problemy zdrowotne wykrywane są zbyt późno, dlatego mają mniejsze szanse na wyrównanie rozwoju intelektualnego i zwiększony dostęp do edukacji. Placówki edukacyjne i instytucje kulturalne, które powstałyby w subregionie radomskim zmniejszyłyby rozpiętości intelektualne u tych dzieci, W szczególności niezbędne jest powstanie tych placówek w małych miejscowościach, których jest zaniżony dostęp do kultury i oświaty. Oferowałyby one dzieciom i młodzieży różnorodne formy zajęć pozalekcyjnych w ich środowisku. Dzieci pochodzące z obszarów wiejskich i najbiedniejszych środowisk w miastach miałyby możliwość własnego rozwoju intelektualnego. Młodzież niepełnosprawna miałaby zwiększony dostęp do kształcenia na poziomie średnim i wyższym, poprzez szerokie wdrożenie systemu kształcenia na odległość. W małych miejscowościach powinny powstać chociażby mini biblioteki i małe kafejki internetowe. Wspierane otwartości systemu edukacji ma polegać na włączaniu systemu kształcenia do życia społecznego i gospodarczego mieszkańców subregionu radomskiego. Zwiększenie zaangażowania społeczeństwa lokalnego i podmiotów gospodarczych w szeroko pojętą edukację ma sprzyjać promowaniu postaw przedsiębiorczych, innowacyjnych i proekologicznych. Kierunek ten będzie realizowany przez zwiększanie zaangażowania społeczeństwa w edukację tak aby osoby dorosłe włączały się w proces edukacji dzieci i młodzieży w naszym okręgu, a szkoła stanowiłaby lokalne centrum kultury, w którym kształcenie ustawiczne będzie ośrodkiem aktywności dla dzieci i młodzieży. Już istnieją szkoły w regionie mazowieckim promujące współpracę międzynarodową, która odbywa się poprzez organizowanie dni Kultury Europejskiej. Takie innowacje w subregionie radomskim już prowadzą nowatorskie gimnazja, szkoły średnie i uczelnie wyższe. Podniesienie jakości edukacji w naszym subregionie ma kluczowe znaczenie dla poprawy efektywności kształcenia w radomskich szkołach, a przede wszystkim ma na celu podniesienie kompetencji kluczowych w społeczeństwie oraz ma przyczynić się do zwiększenia zatrudnialności w naszym subregionie. Działanie te maja być ukierunkowane na nabywanie umiejętności łączenia teorii z praktyką oraz umiejętności korzystania z informacji kluczowych, a także mają wspierać systemowe rozwiązanie technologiczne promowane wśród innowatorów w subregionie radomskim zgodne ze zbieżnymi kierunkami rozwoju Europejskiej Polityki Edukacyjnej. Stanowią one otwarcie edukacji na świat oraz umiejętność poruszania się w środowisku edukacyjnym Zjednoczonej Europy i bliskiego jej sąsiedztwa. Dlatego istotnym jest promowanie środowisk naukowych i realizowanie konkretnych inicjatyw o charakterze społecznym w Polsce, w szczególności wypracowanie strategii promocji nauki i kultury w środowiskach lokalnych. 11

12 12 Zbadanie potencjału innowacyjnego subregionu radomskiego