Podróż w świat etyki. Darmowy fragment

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Podróż w świat etyki. Darmowy fragment www.bezkartek.pl"

Łucja Pawlak
8 lat temu
Przeglądów:

1 Podróż w świat etyki

3 Podróż w świat etyki Jerzy Pilikowski Wydawnictwo WAM Kraków 2010

4 Wydawnictwo WAM, 2010 Redakcja Grzegorz Korczyński Korekta Władysława Bulsza Projekt okładki Sebastian Stachowski Opracowanie komputerowe Andrzej Komurka ISBN WYDAWNICTWO WAM ul. Kopernika Kraków tel faks DZIAŁ HANDLOWY tel , faks KSIĘGARNIA INTERNETOWA tel , faks e.wydawnictwowam.pl Drukarnia Wydawnictwa WAM ul. Kopernika Kraków 305

12 62 93 200 faks 12 42 95 003 e-mail: wam@wydawnictwowam.pl www.wydawnictwowam.pl DZIAŁ HANDLOWY tel.

5 Wst p, czyli o znaczeniu rozmów o yciu Najlepsze by y rozmowy o yciu powiedzia Anio na koniec zaj z klas maturaln. Nie by to anio, Bo y Pos aniec, lecz ucze, który tak w a nie mia na nazwisko. Nie pami tam jego imienia. Mo e ta ksi ka trafi w jego r ce? Mo e we mie udzia w naszej wirtualnej podró y, mo e si ze mn skontaktuje i przypomni mi swoje imi? Nie by nadzwyczajnym humanist. Nie uczestniczy w fakultecie humanistycznym. Jednak mia em zwyczaj na zaj ciach z historii lub wiedzy o spo ecze stwie, na marginesie oficjalnego tematu lub bie cych wydarze w polityce, podejmowa dyskusj na tematy etyczne. Uwa a em, e zagadnienia te s wa niejsze od lekcji historii (z których oprócz szczególnie zainteresowanych i tak nikt nic nie pami ta). A ycie? ycie nie da o sobie zapomnie. A mo e rozwa a em etyczne dylematy, gdy jestem mi o nikiem dygresji i niezmordowanym gadu? Chyba jednak dobrze robi em, skoro zdaniem Anio a te rozmowy by y najlepsze, a jego koledzy z innej klasy polecili mi je spisa, aby podró w wiat etyki odby a si w liczniejszym towarzystwie. eby nie rozwleka przedmowy, najlepiej by oby odes a moich wirtualnych S uchaczy ( realnych Czytelników) do wst pów z poprzednich podró y*. Szczególnie warto odby wcze niej (lub równolegle) * W wiat filozofii, politologii, historii Polski, a wkrótce tak e historii Europy i cywilizacji. 5

Nie uczestniczy w fakultecie humanistycznym.

6 podró w wiat filozofii, gdy etyka jest dzia em filozofii (cho to stwierdzenie cz etyków, przekonanych o samodzielnym statusie uprawianej przez nich nauki, mo e uzna za zbyt arbitralne). Nasza Podró w wiat etyki sk ada si b dzie z czterech etapów. W cz ci pierwszej przybli ymy podstawowe zagadnienia etyki, które zaliczane s do tak zwanej metaetyki lub w nieco szerszym uj ciu tworz zr b etyki fundamentalnej. B dzie to prezentacja problemów, które ka dy etyk powinien rozwa y i obja nienie poj, którymi musi si w ramach tych rozwa a pos ugiwa. W punkcie wyj cia nale y przemy le w a nie prawid owe i sensowne u ycie s owa powinien, które ju wyst pi o w poprzednim zdaniu. Etyka nigdy nie by a ani nie b dzie nauk analogiczn do nauk cis ych i przyrodniczych. Starania etyków usi uj cych swoj dyscyplin upodobni do fizyki, która charakteryzuje si rygorystycznie logicznym zapisem za pomoc matematycznych symboli, nieodmiennie daj ograniczone efekty. Owszem, troska o precyzj wypowiedzi sprzyja uporz dkowaniu dyskusji na polu etyki (jak i ca ej filozofii), jest wi c potrzebna, ale debata zawsze w ko cu dochodzi do poziomu opinii i odczu, ociera si o styk wiata ludzkiej praktyki z religi i z ogólnymi za o eniami wiatopogl dowymi i wtedy okazuje si, e etyka jest w takim samym stopniu nauk *, co rodzajem przepowiadania yciowej m dro ci jak prorok lub filozof kieruje do swych wyznawców lub uczniów. Z tego powodu druga cz naszej Podró- y w wiat etyki po wi cona b dzie mistrzom, których zalecenia etyczne, sformu owane nawet dwa i pó tysi ca lat temu, s wci aktualne, komentowane i uzupe niane albo gwa townie zwalczane. Najdawniejsi i najwa niejsi mistrzowie etyki to jej fundatorzy (rozdzia pierwszy cz ci drugiej). Dzie o tych fundatorów wyczerpuj co pozna ten, kto w przysz o ci wybierze si ze mn w podró w wiat cywilizacji. Koncepcje kontynuatorów, komentatorów, skandalistów i analityków my li etycznej (rozdzia y drugi i trzeci cz ci drugiej) b d potraktowane skrótowo**. S tu potrzebne dla ca o ci zagadnienia, aby kto, kto chce wybra si tylko w podró w wiat etyki, uzyska w miar kompletny obraz problematyki zwi zanej z moralnymi zasadami ludzkiego post powania. * Oczywi cie nie nauk w cis ym sensie empiryczn, lecz humanistyczn. ** Zagadnienia te s omówione ju w Podró y w wiat filozofii. 6

W cz ci pierwszej przybli ymy podstawowe zagadnienia etyki, które zaliczane s do tak zwanej metaetyki lub w nieco szerszym uj ciu tworz zr b etyki fundamentalnej.

7 W w skim rozumieniu tylko zagadnienia omawiane w cz ci pierwszej s przedmiotem naukowej etyki. Cz druga to ju bardziej historia filozofii po czona z elementami religioznawstwa. Czym jest wi c cz trzecia? To swobodna debata, troch literacka, troch publicystyczna. Ale s to w a nie owe rozmowy o yciu, które Anio uzna za najwa niejsze. S dz, e mog najbardziej ciebie zainteresowa mój Wirtualny S uchaczu (Wirtualna S uchaczko). W ko cu to, co napisa em w cz ciach pierwszej i drugiej, to sam wcze niej przeczyta em w innych ksi kach. Jest to normalne i wcale nie przynosi wstydu przyznanie si do tego: humanistyka ywi si sama sob i tylko najwi ksi giganci umys u, stoj c na barkach poprzedników potrafi odrobin przesun poznawczy horyzont ludzko ci. Nieskromnie si przyznam, e takim gigantem nie jestem. Mimo to w cz ci trzeciej zawarte s moje opinie i rezultaty moich przemy- le ; nie b d si powo ywa na innych autorów ani robi przypisów. Zach cam ci do wspólnego roztrz sania etycznych dylematów. Prawid owe decyzje w spornych kwestiach i niejednoznacznych sytuacjach uczyni twoje ycie etycznym, a z ciebie warto- ciowego i porz dnego cz owieka. Wreszcie cz czwarta przedstawia wzory etyczne proponowane przez wspó czesn filozofi. Ta cz naszej podró y b dzie bardzo zwi z a, gdy zagadnienia te by y ju podejmowane, analogicznie jak w przypadku dokona mistrzów etyki. Na bardziej zainteresowanych (mam nadziej, e po inspiruj cej podró y b dzie ich bardzo wielu) czekaj prace filozofów wymienione w spisie Gdzie szuka dalszej wiedzy?. Czego si mo ecie spodziewa w tej intelektualnej podró y: wyk adu czy dyskusji? Jak rol zamierzam pe ni : moderatora debaty czy mistrza prezentuj cego swój punkt widzenia? Moderowanie jest trendy. Wiem jednak, e macie do moderatorów strachliwie ukrywaj cych swój punkt widzenia (gdy jego ujawnienie by oby dowodem nagannego autorytaryzmu). B d wi c przywo ywa kontrargumenty przeciw moim pogl dom, b d je przywo ywa uczciwie, gdy si tych kontrargumentów nie boj, ale nie b d tai, e bliska mi jest etyka oparta na zasadach chrze cija skich. Dlaczego dla zach ty nie zadeklaruj, e podzielana przeze mnie koncepcja etyki ma charakter po prostu humanistyczny? Nie zadeklaruj, gdy poj cie humanizmu jest bardzo ró nie rozumiane, wi c taka dekla- 7

S dz, e mog najbardziej ciebie zainteresowa mój Wirtualny S uchaczu (Wirtualna S uchaczko). W ko cu to, co napisa em w cz ciach pierwszej i drugiej, to sam wcze niej przeczyta em w innych ksi kach.

8 racja, cho adnie brzmi, to niewiele znaczy. B dzie znacznie lepiej, gdy na ko cu podró y w wiat etyki oka e si, e nasze rozmowy o yciu pozwoli y ka demu z jej uczestników przybli y si do humanistycznego idea u: lepiej zrozumie, na czym polega godno osoby ludzkiej, dowiedzie si, w czym nale y poszukiwa szcz cia i sensu ycia, jak odró nia dobro od z a, wreszcie jak wykona swój obowi zek wobec siebie i innych. Ostatecznie chodzi o to, aby nie musie si wstydzi cho by przed samym sob.

uczestników przybli y si do humanistycznego idea u: lepiej zrozumie, na czym polega godno osoby ludzkiej, dowiedzie si,

9 I POJ CIA 9

10 Grecki przyimek meta oznacza w ród, po, przy. Tak przynajmniej twierdz znawcy antycznej greki. Wypada im uwierzy na s owo. St d metafizyka, czyli to, co nast puje po omówieniu zagadnie dotycz cych fizis, czyli natury. Metafizyka jest komentarzem do danego wyk adu o kosmosie i przyrodzie, wyja nia wst pne za o enia danej wizji wiata naturalnego. Analogiczna sytuacja dotyczy matematyki. O ile matematyka mówi nam, e dwa razy dwa jest cztery, to metamatematyka stawia pytanie, sk d to wiadomo i czy na pewno jest to prawda. I dalej: j zyk to narz dzie do opisu wiata, a metaj zyk to opis j zyka. A wi c: metaetyka to rozwa ania nad poj ciami u ywanymi w etyce, nad wa no ci jej twierdze, nad ich (ewentualnie) naukowym statusem, a tak e nad sposobem istnienia moralnego dobra i etycznych warto ci. Z poj ciami jest problem. Aby si precyzyjnie wypowiada, nale y je u ci li. Po d ugich deliberacjach okazuje si jednak, e poj cia pozostaj wci wieloznaczne. Wtedy jedni kapituluj i stwierdzaj, e ko, jaki jest, ka dy widzi *, albo konstruuj piramidalne definicje, które i tak mijaj istot rzeczy**. Bo z definicjami ju tak jest. Jako klasyczny, cho artobliwy, przyk ad trudno ci w ich formu owaniu mo na zacytowa wojskow definicj chlebaka: Chlebak, jak sama nazwa wskazuje, s u y do noszenia granatów. Po tym nieco sceptycznym ostrze eniu zag bijmy si w dziedzin metaetyki (lub ujmuj c rzecz nieco szerzej, w dziedzin wybranych elementów etyki fundamentalnej). * Co przywo a em ju w Podró y w wiat filozofii. ** Jak definicja karabinu przytoczona w Podró y w wiat politologii. 10

Metafizyka jest komentarzem do danego wyk adu o kosmosie i przyrodzie, wyja nia wst pne za o enia danej wizji wiata naturalnego. Analogiczna sytuacja dotyczy matematyki.

Podobne dokumenty

Podróż w świat etyki. Jerzy Pilikowski

Podróż w świat etyki. Jerzy Pilikowski Podróż w świat etyki Jerzy Pilikowski Wydawnictwo WAM Kraków 2010 Wst p, czyli o znaczeniu rozmów o yciu Najlepsze by y rozmowy o yciu powiedzia Anio na koniec zaj z klas maturaln. Nie by to anio, Bo y