Epidemiologia. 1. Epidemiologia: Epi na. Co działa na lud, na człowieka? logos nauka

Transkrypt

1 Epidemiologia 1. Epidemiologia: Epi na demos lud logos nauka Co działa na lud, na człowieka? 2. Odkrywcy w dziedzinie epidemiologii a) Hipokrates ( r. p.n.e.) ojciec medycyny; opisywał czynniki warunkujące powstawanie masowych chorób b) Van Jansen (1590 r.) wynalazł mikroskop c) John Snow ( r.) za jego czasów panowała epidemia cholery; zauważył, że źródłem choroby jest Tamiza zanieczyszczona woda (służąca jako woda ze ściekami jak i woda pitna); przyczynił się do opanowania epidemii d) William Farr ( r.) zestawił choroby ze sobą i ich prawa rozprzestrzeniania się e) Ignaz Semmelweiz ( r.) lekarz położnik, który okrył, że zarazki są przenoszone przez personel medyczny; opanował gorączkę połogową f) Ludwik Pasteur ( r.) zidentyfikował gruźlicę; twórca I szczepionki g) Robert Koch ( r.) zidentyfikował prątek gruźlicy; wynalazł tuberkulinę 3. Definicje epidemiologii W definicji epidemiologii są zawarte 3 elementy: definiuje źródło choroby wskazuje na warunki szerzenia się choroby wskazuje na zapobieganie szerzenia się choroby Epidemiologia nauka o przyczynach i prawach szerzenia się chorób w populacji ludzkiej, o ich natężeniu w zapobieganiu im wg. WHO epidemiologia: badanie czynników określających częstotliwość i rozprzestrzenianie chorób wśród ludności badanie warunków występowania chorób i inwalidztwa w ludzkich grupach oraz czynników, które mają na to wpływ 4. Epidemiologia kategorie, czyli epidemiologia jako: a) teoria epidemiologia ogólna kanony rządzące zjawiskami epidemiologicznymi; podstawowe prawa epidemiologii epidemiologia szczegółowa kanony w poszczególnych sytuacjach, do poszczególnych dziedzin życia epidemiologia chorób zakaźnych i inwazyjnych bezpośrednia transmisja bakterii, wirusów, grzybów, itp. epidemiologia zakażeń szpitalnych zmutowane drobnoustroje epidemiologia chorób zawodowych i parazawodowych epidemiologia chorób i wypadków związanych z pracą epidemiologia wojenna = epidemiologia stanów nagłych, np. kataklizmy (np. Tsunami)

2 epidemiologia środowiskowa = higiena środowiska epidemiologia historyczna historycy zajmujący się np. epidemiami w historii geografia epidemiologiczna, np. w 1977 r. świat został uznany za uwolniony od ospy prawdziwej b) praktyka metodologia epidemiologiczna (epidemiometria) o metody opisowe o metody analityczne o metody doświadczalne profilaktyka (epidemiotechnika) promocja zdrowia organizacja służb sanitarnych i przeciwepidemicznych (np. sanepid) polityka zdrowotna działalność koncepcyjna c) wiedza epidemiologia ogólna epidemiologia szczegółowa epidemiologia chorób zakaźnych epidemiologia chorób niezakaźnych epidemiologia zakażeń szpitalnych epidemiologia chorób zawodowych geografia epidemiologiczna epidemiologia historyczna 5. Rola epidemiologii w medycynie wg. WHO pomiar stanu zdrowia społeczeństw (1 język medycyny na całym świecie) badanie potrzeb zdrowotnych społeczeństw (ustalanie planów zdrowotnych), np. badanie skriningowe konstrukcja działań promocyjnych i profilaktycznych 6. Mierniki zdrowia a) pozytywne mierzą stan fizjologiczny człowieka wiek zębowy wiek kostny wiek płciowy siatki centylowe proporcje tłuszczowe i beztłuszczowe masy ciała (BMI) wiek I miesiączki ocena sprawności fizycznej dzieci wysokość i masa ciała pojemność płuc przeciętna długość życia kobiet i mężczyzn

3 podatność kobiet przyrost naturalny b) negatywne wskazują na zjawiska chorobowe zapadalność (zachorowalność) nowe przypadki chorobowość zapadalność i czas trwania choroby umieralność śmiertelność umieralność ogólna niemowląt współczynnik urodzeń martwych współczynnik inwalidztwa współczynnik absencji w pracy współczynnik hospitalizacji współczynnik kwarantanny wskaźnik rozwodów wskaźnik lekozależności wskaźnik alkoholizmu wskaźnik narkomanii wskaźnik zmian pracy (fluktuacja zawodowa) z przymusu, nie dobrowolnie wskaźnik wypadków drogowych

4 c) narażenia (pomiędzy pozytywnymi a negatywnymi) osobnicze o cechy genetyczne o cechy psychiczne (styl życia) o czynniki ryzyka populacyjne in. zbiorowe zjawiska działające niekorzystnie na całą populację, których obecność zwiększa prawdopodobieństwo wystapienia określonych chorób, np. alergii przykłady: zanieczyszczenie wody, powietrza, gleby, żywności, niekorzystne zmiany klimatyczne 7. Choroby Układu Krążenia (CHUK) sytuacja epidemiologiczna 8 mln Polaków choruje na nadciśnienie tętnicze, a 9 mln jest nim zagrożonych Choroba Niedokrwienna Serca (CHNS) + nadciśnienie tętnicze = choroba XXI wieku Framingham Hart Study FHS triada Framinghama podstawowe czynniki ryzyka CHNS: nadciśnienie tętnicze hipercholesterolemia (wysoki cholesterol) tytoń Definicje zdrowia a) potocznie: zdrowie = brak choroby b) filozofowie przyrody, V w. p.n.e.: zdrowie harmonijny stan równowagi ustroju c) Galen, II w. n.e.: zdrowie stan, w którym nie odczuwa się bólu, a codzienna aktywność życiowa nie ulega zahamowaniu d) J. Kant, XVIII w.: zdrowie stan, w którym nas dobrze usposabia do załatwiania naszych spraw e) A. Brauchle, XIX/XX w.: człowiek jest wówczas zdrowy, kiedy się czuje zdrowy, wydajny, ma pozytywny stosunek do życia, a wyniki badań jego organizmu nie wykazują odchyleń f) G. J. Caregorodcew, lata 30 XX w.: zdrowie harmonijna jedność funkcji biologicznej, psychofizycznej i działalności warunkujących wysoką sprawność do pracy g) WHO, 1947 r.: zdrowie stan pełnego, dobrego samopoczucia (dobrostanu) fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby lub niedomagania ( well being ) h) M. Kacprzak, 1962 r.: zdrowie nie tylko brak choroby, lecz także dobre samopoczucie oraz taki stopień przystosowania się biologicznego, psychicznego i społecznego do środowiska, jaki jest osiągalny dla danej jednostki w najkorzystniejszych warunkach i) B. Kożusznik, 1963 r.: zdrowie zasób energii biologicznej, który umożliwia fizjologiczne funkcje ustroju, jego rozwój fizyczny, świadome i celowe działanie, posiadanie potomstwa oraz pokonywanie przeciwstawnych bodźców środowiska j) Talcott Parsons: zdrowie optymalna zdolność do wykonywania zadań i pełnienia ról społecznych, zaś choroba to ograniczenie tej zdolności k) M. Terris, 1975 r.: zdrowie dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny oraz zdolność do normalnego funkcjonowania, a nie tylko brak choroby lub ułomność l) B. Hettler, 1980 r.: zdrowie aktywny proces dokonywania wyborów umożliwiających pomyślne życie

5 9. Definicje choroby a) choroba odchylenie od stanu normalnego (norm fizjologicznych) w zakresie dających się zaobserwować funkcji organizmu lub wystąpienie objawów uważanych za patologiczne b) R. Dubos: choroba zmniejszenie potencjału biologicznego organizmu albo zmniejszenie się stopnia zdolności adaptacji do warunków środowiska zewnętrznego c) T. Parsons: choroba stan, w którym człowiek nie może już pełnić swych normalnych ról społecznych oraz realizować swych celów życiowych d) Terencjusz: starość sama w sobie jest chorobą 10. Zdrowie zbiorowości (Cz. Baran, 1985 r.) stan dynamicznej równowagi między populacją a otoczeniem, zapewniający jej możliwość przetrwania i rozwoju dzięki korzystnemu ukształtowaniu cech biologicznych jednostek oraz pomyślnym zmianom w środowisku. 11. Pojęcia a) ochrona zdrowotna co dana społeczność robi dla zdrowia? (tzn. jej ogólnemu poziomu?) b) opieka zdrowotna = służba zdrowia c) opieka medyczna opieka nad jednostką 12. Czynniki wpływające na stan zdrowia populacji a) środowisko fizyczne o nie zmienione przez człowieka o zmienione przez człowieka biologiczne o świat roślin o świat zwierząt o świat mikroorganizmów społeczne o demografia o pozycja społeczno ekonomiczna o ruch ludności (migracje) o konflikty zbrojne o stosunki polityczne o rola mediów b) style życia populacji prozdrowotny antyzdrowotny c) system opieki zdrowotnej d) czynnik genetyczny korekcja genotypu poradnictwo genetyczne zastosowanie inżynierii genetycznej do produkcji leków, zmodyfikowanej żywności, itp.