WYKORZYSTANIE CYWILNYCH ŚRODKÓW TRANSPORTU NA POTRZEBY SIŁ ZBROJNYCH RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Transkrypt

1 PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 120 Transport 2018 Tomasz Jałowiec Akademia Sztuki Wojennej, Wydział Zarządzania i Dowodzenia WYKORZYSTANIE CYWILNYCH ŚRODKÓW TRANSPORTU NA POTRZEBY SIŁ ZBROJNYCH RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Rękopis dostarczono: marzec 2018 Streszczenie: Zapewnienie sprawnego oraz terminowego przemieszczania wojsk, sprzętu wojskowego, a także środków zaopatrzenia w czasie pokoju, kryzysu i wojny to niezwykle złożony proces. Jego prawidłowa realizacja wymaga w wielu przypadkach wykorzystywania nie tylko potencjału wojskowego, ale także coraz częściej niezbędne okazuje się być wsparcie przez flotę cywilną. Wsparcie przez kontrahentów zewnętrznych (przewoźników komercyjnych) stanowi istotne uzupełnienie i wzmocnienie wojskowych zdolności transportowych w operacjach militarnych oraz działaniach niemilitarnych prowadzonych w szczególności w czasie pokoju. W artykule, na podstawie przeprowadzonych badań zidentyfikowana została istota logistycznej współpracy wojskowo-cywilnej w obszarze transportu. Słowa kluczowe: siły zbrojne, transport, współpraca 1. WSTĘP Jednym z bardzo istotnych obszarów gwarantujących prawidłową realizację szerokiego spektrum zadań przez siły zbrojne jest transport. Wysoki poziom mobilności wojsk w wymiarze strategicznym, operacyjnym i taktycznym okazuje się bowiem być priorytetowym czynnikiem decydującym o powodzeniu wielu operacji prowadzonych zarówno w wymiarze narodowym jak i wielonarodowym. We współczesnych uwarunkowaniach funkcjonowania Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (SZ RP) realizacja szeregu zadań transportowych nie jest jednak możliwa z wykorzystaniem wyłącznie potencjału wojskowego, ale w wielu przypadkach wymaga użycia cywilnych środków transportu. Taka forma kooperacji stała się obecnie naturalnym elementem funkcjonowania SZ RP, uzupełniającym z jednej strony brakujące zdolności, z drugiej zaś gwarantującym wysoką jakość świadczonych usług przy ograniczeniu całościowych kosztów funkcjonowania podsystemu transportu i ruchu wojsk. Należy podkreślić, że wsparcie przez kontrahentów zewnętrznych (przewoźników komercyjnych) stanowi współcześnie istotne uzupełnienie i wzmocnienie wojskowych zdolności transportowych w operacjach militarnych oraz działaniach niemilitarnych prowadzonych w czasie pokoju, zarówno w kraju jak i poza jego granicami.

2 124 Tomasz Jałowiec Celem artykułu jest identyfikacja współczesnej roli i znaczenia cywilnych środków transportu w procesie efektywnego zabezpieczenia potrzeb transportowych Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Podjęty do rozwiązania problem badawczy został sprecyzowany w następującej postaci: Jaką rolę pełnią współcześnie cywilne środki transportu w procesie efektywnego zabezpieczenia potrzeb transportowych Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej? W materiale poza badaniami teoretycznymi wykorzystano wyniki badań empirycznych przeprowadzonych z wykorzystaniem metody sondażu diagnostycznego. Przyjęte podejście umożliwiło uzyskanie przekrojowego charakteru rozważań, dając jednocześnie podstawy do dalszych, poszerzonych badań tego niezwykle złożonego problemu. 2. UWARUNKOWANIA LOGISTYCZNEJ WSPÓŁPRACY WOJSKOWO-CYWILNEJ W OBSZARZE TRANSPORTU Zapewnienie sprawnego oraz terminowego przemieszczania żołnierzy, sprzętu wojskowego, a także środków zaopatrzenia w czasie pokoju, kryzysu i wojny to jedno z głównych wyzwań stawianych niezmiennie od lat przed elementami wojskowego systemu logistycznego. Za realizację na rzecz sił zbrojnych zadań stricte transportowych, odpowiedzialny jest jeden z jego sześciu podsystemów funkcjonalnych, tj. podsystem transportu i ruchu wojsk. W ujęciu strukturalnym podsystem transportu i ruchu wojsk stanowi element wspólny 1 : systemu funkcjonalnego logistyki SZ RP składającego się z integralnych elementów (podsystemów: kierowania, materiałowego, technicznego, transportu i ruchu wojsk, infrastruktury wojskowej i medycznego oraz obszarów funkcjonalnych: wsparcia przez państwo-gospodarza i mobilizacji gospodarki i rezerw strategicznych), w których realizowane są podstawowe zadania wsparcia oraz zabezpieczenia logistycznego wojsk w czasie pokoju, kryzysu i wojny; systemu transportowego RP obejmującego całokształt zagadnień technicznych, ekonomicznych, organizacyjnych i prawnych, które występują w procesie współdziałania poszczególnych rodzajów transportu oraz określają charakter głównych zależności i związków pomiędzy transportem a innymi dziedzinami gospodarki narodowej 2 ; systemu transportowego NATO składającego się z powiązanych ze sobą relacjami i zależnościami narodowych oraz sojuszniczych elementów odpowiedzialnych za planowanie, organizowanie oraz koordynowanie realizacji zadań zabezpieczenia i wsparcia transportowego działań prowadzonych w ramach operacji sojuszniczej. 1 Doktryna Logistyczna Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej - D-4 (B), MON-CDiSzSZ, Bydgoszcz 2014, s. 92, B. Liberadzki, L. Mindur (red.), Uwarunkowania rozwoju systemu transportowego Polski, Instytut Technologii Eksploatacji, Warszawa-Radom 2007, s

3 Wykorzystanie cywilnych środków transportu na potrzeby SZ RP 125 Elementy podsystemu transportu i ruchu wojsk odpowiedzialne są za zapewnienie niezbędnych warunków gwarantujących w czasie pokoju jednostkom i instytucjom wojskowym realizację zadań szkoleniowych a w czasie kryzysu i wojny zadań operacyjnych i bojowych. W warunkach dużej dynamiki ich funkcjonowania kluczowa rola przypada synchronizacji przedsięwzięć realizowanych w formule narodowej, wielonarodowej czy we współpracy z podmiotami zewnętrznymi. Dynamika ta dotyczy wykonywania ustalonych przedsięwzięć w skorelowany sposób, aby efektywnie wykorzystać posiadany potencjał 3. Należy przy tym podkreślić odmienny sposób podejścia do pomiaru efektywności procesów logistycznych w sektorze militarnym niż to ma miejsce w środowisku cywilnym. Uwzględniając specyfikę sił zbrojnych oraz ich rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa państwa, a także charakter zadań zabezpieczenia logistycznego wojsk jako priorytetową płaszczyznę efektywności w wojskowym systemie logistycznym należy uznać płaszczyznę operacyjną. W środowisku wojskowym odnosi się ona do warunków logistycznych gwarantujących wykonanie zadania szkoleniowego, operacyjnego czy bojowego przez pododdziały i oddziały wojskowe na oczekiwanym od nich poziomie 4. Zapewnienie maksymalnej efektywności oraz elastyczności podsystemu transportu i ruchu wojsk w operacjach narodowych, sojuszniczych oraz wielonarodowych wymaga współcześnie poza rozwojem własnego, militarnego potencjału ścisłej współpracy w tym zakresie z potencjałem zewnętrznym. W tym obszarze należy zauważyć, że SZ RP wykorzystują środki transportu oraz infrastrukturę transportową dostępną w ramach 5 : zasobów własnych znajdujących się w dyspozycji rodzajów sił zbrojnych (RSZ)/równorzędnych; uzyskanego dostępu do zasobów sił zbrojnych innych państw na mocy zawartych porozumień i umów dwustronnych lub wielonarodowych; udziału w wielonarodowych programach współpracy; wsparcia przez kontrahentów zewnętrznych zgodnie z umowami i porozumieniami zawieranymi na zasadach rynkowych; wsparcia gospodarki narodowej, realizowanego przez gospodarcze ogniwa obronne podsystemu pozamilitarnego na mocy powszechnego obowiązku obrony. Koncentrując, zgodnie z przyjętymi na wstępie założeniami, prowadzone rozważania na pozyskiwaniu i wykorzystaniu cywilnych środków transportu oraz infrastruktury transportowej w ramach wsparcia przez kontrahentów zewnętrznych warto podkreślić, że stanowią one istotne uzupełnienie i wzmocnienie wojskowych zdolności transportowych w operacjach militarnych oraz działaniach niemilitarnych prowadzonych w czasie pokoju. Rozwój tej formy kooperacji w procesie zaspokajania potrzeb transportowych sił zbrojnych wynika przede wszystkim z ograniczeń budżetowych przy jednoczesnym wzroście oczekiwań jakościowych odbiorców poszczególnych usług transportowych. Istotny jest ponadto fakt, że parametry infrastruktury transportu wpływają na efektywność przemieszczania, koszt, jakość i czas przewozu. Dobór wartości parametrów infrastruktury transportu następuje w procesie jej wymiarowania i poprzedzany jest zwykle opracowaniem 3 M. Pawlisiak, System logistyczny determinantem bezpieczeństwa Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, WAT, Warszawa 2016, s T. Jałowiec, Efektywność logistyczna w siłach zbrojnych, ASzWoj, Warszawa 2017, s Transport i ruch wojsk Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej DD/4.4(B), MON CDiSzSZ, Bydgoszcz 2013, s. 63.

4 126 Tomasz Jałowiec prognozy potrzeb przewozowych 6. W świetle takiego podejścia koniecznością stało się niejako ścisłe współdziałanie wojskowych elementów podsystemu transportu i ruchu wojsk z przewoźnikami komercyjnymi. Tak zwany outsourcing niebojowych zadań wojskowych stał się obecnie normą i w wyniku tego zależność sił zbrojnych od dostępności do zasobów cywilnych zdecydowanie się zwiększyła. Jako czynniki decydujące o wykorzystaniu w obszarze transportu wsparcia przez kontrahentów zewnętrznych wskazuje się obecnie przede wszystkim na: realną potrzebę uzupełnienia wojskowych zasobów środków transportu i infrastruktury transportowej - pomimo posiadania przez SZ RP znacznych transportowych zasobów własnych w wielu przypadkach wykonywanie wojskowych przewozów powietrznych, morskich i lądowych jest uzależnione od cywilnych środków transportu pozyskiwanych bezpośrednio z rynku komercyjnego lub w ramach powszechnego obowiązku obrony z gospodarki narodowej; zdolność kontrahenta zewnętrznego do realizacji usług transportowych w odpowiedniej ilości oraz jakości duży potencjał kontrahentów zewnętrznych pozwalający na współpracę w skali świata ; pozytywny wynik przeprowadzonej oceny ryzyka znaczne ograniczenie ryzyka powodzenia operacji wojskowych poprzez podział ryzyka i możliwość umiejętnego nim zarządzania; gwałtowane zmiany sytuacji operacyjnej dynamiczne zmiany sytuacji operacyjnej wymagające zapewnienia zdolności transportowych wykraczających w wielu przypadkach poza zdolności organicznego potencjału wojskowego; względy ekonomiczne rachunek ekonomiczny wskazuje na realne korzyści wynikające z wykorzystania potencjału kontrahentów zewnętrznych na potrzeby sił zbrojnych; uwarunkowania prawne zmiany jakie zaszły w krajowym i międzynarodowym prawie umożliwiają szeroką współpracę sił zbrojnych z podmiotami rynkowymi. Jednym 7 z przykładów wykorzystania zasobów cywilnych z początku 2017 było użycie portów, transportu kolejowego czy drogowego do operacji przerzutu przez Niemcy do Polski komponentów amerykańskiej brygady pancernej, wzmacniającej bezpieczeństwo wschodniej flanki NATO. Transport wojsk USA, właściwie zaplanowany, nie zakłócił ruchu drogowego i kolejowego. Zasadnym jest także wskazanie, ze w kryzysie zarówno wojsko, jak i cywilne instytucje rywalizują o dostęp do tych samych zasobów, które są - oczywiście - ograniczone. Dotyczy to infrastruktury i środków transportowych, energii, łączności, żywności, wody czy medycyny, itd. Dotyczy to także przemysłu, którego zdolności produkcyjne są uzależnione od kooperantów wewnętrznych czy zagranicznych. Zgodnie z wypracowanymi w tym zakresie na szczeblu NATO rozwiązaniami za przygotowania cywilne, gotowość i odporność w obszarze logistycznej współpracy wojskowo-cywilnej odpowiada Komitet Kryzysowego Planowania Cywilnego (CEPC - Civil Emergency Planning Committee) wraz z czterema Cywilnymi Grupami Planistycznymi, którymi są: 6 D. Pyza, System transportowy i jego ukształtowanie w systemie logistycznym Polski, Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej - Transport z. 76/ 2010, s Inne przykłady:

5 Wykorzystanie cywilnych środków transportu na potrzeby SZ RP 127 Grupa Transportowa (TG - Transport Group) z oddzielnymi elementami odpowiadającymi za Lotnictwo Cywilne, Transport Lądowy oraz Żeglugę Oceaniczną; Grupa d/s Zasobów Przemysłowych i Telekomunikacji (IRCSG - Industrial Resources and Communications Services); Grupa Ochrony Ludności Cywilnej (CPG - Civil Protection Group); oraz Grupa d/s Zdrowia, Rolnictwa i Żywności (JHAFG - Joint Health, Agriculture and Food Group). Członkami Grup są przedstawiciele właściwych ministerstw z krajów członkowskich 8. Na przestrzeni lat zaobserwować można wyraźną ewolucję wojskowo-cywilnej współpracy logistycznej w obszarze transportu. Przebiegała ona od pojedynczych, prostych umów do rozbudowanych kontraktów bazujących na partnerstwie strategicznym. Współcześnie wsparcie przez kontrahentów zewnętrznych w realizacji przewozów wojskowych zapewniane jest w oparciu o 9 : umowę uśpioną, która zawierana jest z kontrahentem zewnętrznym w celu zapewnienia dostępu do określonych środków transportu lub usług tylko w wyjątkowej, wymagającej tego sytuacji; umowę zapewnionego dostępu, która zobowiązuje prawnie kontrahenta zewnętrznego do zapewnienia dostępu do określonych środków transportu lub usług zawsze, gdy będą one wymagane; umowę czarterową, która zapewnia na czas określony odpłatne udostępnienie konkretnego środka transportu do realizacji przewozów wojskowych; czarterujący ponosi dodatkowe koszty związane z załadunkiem, zakupem paliwa i wyładunkiem; umowę przewozu, która zawierana jest w celu wykonania odpłatnego przewozu ściśle określonej ilości i rodzaju ładunków na wskazanej trasie; przewoźnik odpowiada za realizację przedsięwzięć związanych z załadunkiem, przewozem i wyładunkiem; umowę kontraktacyjną, która zawierana jest pomiędzy agencją NATO a określonym kontrahentem zewnętrznym i stanowi podstawę dla jego wsparcia na rzecz sił sojuszniczych lub sił państw członkowskich. Podsumowując teoretyczną część rozważań należy w sposób szczególny podkreślić współczesne znaczenie potencjału zewnętrznego w procesie efektywnego zabezpieczenia potrzeb transportowych sił zbrojnych. Sytuacja ta odnosi się nie tylko do działań na terytorium kraju, ale także podczas misji zagranicznych. Dobrym przykładem może tu być przemieszczenie komponentu SZ RP do Afganistanu, podczas którego jedyną realną możliwością był przerzut sił i środków Polskiego Kontyngentu Wojskowego (PKW) Afganistan z wykorzystaniem różnych gałęzi transportu (transport kombinowany), przy powszechnym wykorzystaniu komercyjnych środków transportu 10. W wielu przypadkach nie jest to tylko kwestia ograniczenia kosztów i poprawy jakości świadczonych usług, ale jedyna możliwość pełnej realizacji zadań operacyjnych przez pododdziały i oddziały wojskowe Transport i ruch wojsk, wyd. cyt., s Patrz: W. Biernikowicz, Transport wojskowy wobec wyzwań współczesnego pola walki na przykładzie misji w Afganistanie, Zeszyty Naukowe WSOWL nr 4 (158)/2010, s

6 128 Tomasz Jałowiec 3. ROLA I ZNACZENIE CYWILNYCH ŚRODKÓW TRANSPORTU W PROCESIE EFEKTYWNEGO ZABEZPIECZENIA POTRZEB TRANSPORTOWYCH SIŁ ZBROJNYCH RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ W celu rozwiązania zdefiniowanego we wstępie problemu badawczego, poza badaniami teoretycznymi niezbędne okazało się przeprowadzenie badań empirycznych. W tym celu skorzystano z metody sondażu diagnostycznego przeprowadzonego metodą wywiadu eksperckiego. Badaniami objęto 9 żołnierzy odpowiedzialnych zawodowo za funkcjonowanie podsystemu transportu i ruchu wojsk na różnych poziomach systemu logistycznego SZ RP. Celowy dobór próby badawczej badań jakościowych ukierunkowany został na zagwarantowanie warunków do uzyskania eksperckich opinii odnoszących się do badanego zjawiska. Każdy z ekspertów posiadał minimum 22 letnie doświadczenie zawodowe w obszarze zabezpieczenia logistycznego wojsk, a znaczna cześć z nich miała w swojej karierze również epizod służby poza granicami kraju. Eksperci reprezentowali następujące jednostki i instytucje wojskowe: Inspektorat Wsparcia SZ RP (IWsp SZ) 2, Dowództwo Generalne RSZ (Rodzajów Sił Zbrojnych) 2, Dowództwo Operacyjne RSZ - 2, wojskowe oddziały gospodarcze (WOG) - 3. Ze względu na ograniczony charakter prowadzonych badań opracowane narzędzie badawcze (arkusz wywiadu) zawierał wyłącznie dwa pytania odnoszące się bezpośrednio do postawionego problemu badawczego (1. W jakim zakresie Pana zdaniem wsparcie przez kontrahentów zewnętrznych jest niezbędne w procesie efektywnego zabezpieczenia potrzeb transportowych SZ RP? oraz 2. Co w Pana opinii stanowi największą przeszkodę w rozwoju logistycznej współpracy wojskowo-cywilnej w obszarze transportu?). W wyniku przeprowadzonych badań uzyskano materiał badawczy zawierający eksperckie opinie na temat roli, jaką pełnią współcześnie cywilne środki transportu w procesie efektywnego zabezpieczenia potrzeb transportowych Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Udzielając odpowiedzi na pytanie 1. eksperci w swoich wypowiedziach byli zasadniczo zgodni, że współcześnie realizacja zadań transportowych na rzecz SZ RP bez wsparcia przez kontrahentów zewnętrznych byłaby praktycznie niemożliwa. Argumentując takie stanowisko wskazywali przede wszystkim na: ograniczone zasoby transportowe SZ RP szczególnie w odniesieniu do transportu strategicznego i operacyjnego w zakresie transportu lotniczego, morskiego i kolejowego; stan jakościowy parku transportowego SZ RP, który pomimo trwającej transformacji wciąż nie pozwala w 100% na realizację zadań transportowych na poziomie oczekiwanym przez jednostki i instytucje wojskowe; dynamikę zmian w obszarze potrzeb transportowych wynikającą z warunków prowadzenia współczesnych operacji militarnych; szeroką ofertę komercyjnych firm transportowych, która pozwala na wybór rozwiązania zaspokajającego potrzeby sił zbrojnych zarówno na terytorium kraju, jak i poza jego granicami.

7 Wykorzystanie cywilnych środków transportu na potrzeby SZ RP 129 Do głównych pozytywów związanych z szeroką, logistyczną współpracą wojskowocywilną w obszarze transportu eksperci zaliczyli: zwiększenie pożądanej pod wieloma względami elastyczności transportu w SZ RP poprzez wsparcie właściwych do spraw transportu gospodarczych ogniw obronnych podsystemu pozamilitarnego; uzyskanie dostępu przez SZ RP do zaawansowanych technologicznie środków transportu oraz infrastruktury transportowej; wypracowanie w czasie pokoju procedur i mechanizmów współpracy, które mogą okazać się niezwykle przydatne w czasie kryzysu lub wojny; ograniczenie ryzyka niepowodzenia operacji militarnych poprzez uzyskanie dostępu do szerokiego spektrum możliwości, jakie posiadają współczesne globalne firmy transportowe i operatorzy logistyczni. Dla pełnego obrazu uzyskanych wyników badań należy także podkreślić, że eksperci wskazywali na ewentualne zagrożenia, jakie są związane z realizacją zadań transportowych w siłach zbrojnych w formule wojskowo-cywilnej. W swoich opiniach badani wskazywali w tym zakresie przede wszystkim na możliwe niezrozumienie przez kontrahenta zewnętrznego specyfiki realizacji zadań w sektorze militarnym oraz na ryzyko związane ze zbyt dużym uzależnieniem się sił zbrojnych od podmiotów zewnętrznych wobec znacznego ograniczenia własnych zasobów transportowych. Drugie pytanie skierowane do ekspertów odnosiło się do wskazania przez nich największych przeszkód w rozwoju logistycznej współpracy wojskowo-cywilnej w obszarze transportu. Na tak sformułowane pytanie badani wyrażali dominujące przekonanie, że jest to ciągła, trwająca nieprzerwanie od lat transformacja struktur wojskowego systemu logistycznego. Zmiany te skutkują w znacznym stopniu na brak możliwości wypracowania długofalowych relacji pomiędzy elementami podsystemu transportu i ruchu wojsk a podmiotami zewnętrznymi. Ponadto do trudności w procesie efektywnego wykorzystania cywilnych środków transportu na potrzeby sił zbrojnych zaliczono przede wszystkim uwarunkowania formalno-prawne obowiązujące zarówno w kraju, jak i wewnątrz SZ RP. Badani w opiniach szczegółowych przytaczali liczne przypadki, w których zapisy aktualnie obowiązującego prawa, np. prawa zamówień publicznych ograniczały w sposób istotny efektywne współdziałanie podmiotów wojskowych z kontrahentami zewnętrznymi. W trakcie odpowiedzi na 2. pytanie arkusza wywiadu zostały sformułowane także opinie, że taką przeszkodą może być niedostateczne przygotowanie kadr wojskowych do współdziałania z firmami cywilnymi w zakresie wspólnej realizacji zadań transportowych. Eksperci wskazywali na potrzebę cyklicznych szkoleń personelu wojskowego prowadzonych między innymi pod kątem innowacyjnych rozwiązań i technologii transportowych stosowanych z powodzeniem na rynku cywilnym. Podsumowując, część empiryczną artykułu należy zauważyć, że logistyczna współpraca wojskowo-cywilna w obszarze transportu to niezwykle złożone i wieloaspektowe zjawisko. Zaprezentowane w tej części materiału opinie stanowią wyłącznie pewien wycinek zagadnienia, które współcześnie wydaje się być pod wieloma względami niezwykle istotne z perspektywy funkcjonowania całego systemu logistycznego SZ RP. Obecnie nie stawia się już bowiem pytania czy należy wykorzystywać cywilne środki transportu na potrzeby SZ RP, pytając wielokrotnie jedynie jak to zrobić najefektywniej.

8 130 Tomasz Jałowiec 4. PODSUMOWANIE Wyniki uzyskane w procesie badań upoważniają autora do wysunięcia następujących wniosków natury ogólnej. Po pierwsze. Logistyczna współpraca wojskowo-cywilna w obszarze transportu stanowi współcześnie naturalny element realizacji zadań zabezpieczenia logistycznego wojsk zarówno w kraju, jak i poza jego granicami. Po drugie. Pomimo długotrwałej realizacji zadań transportowych w siłach zbrojnych w formule wojskowo-cywilnej wciąż nie rozwiązany pozostaje szereg problemów wpływających negatywnie na efektywność zabezpieczenia potrzeb transportowych pododdziałów i oddziałów wojskowych. Po trzecie. Wykorzystanie cywilnych środków transportu na potrzeby sił zbrojnych pozwala przede wszystkim na: zwiększenie pożądanej pod wieloma względami elastyczności transportu SZ RP, pozyskanie najnowszego know-how oraz dywersyfikację ryzyka niepowodzenia operacji militarnych. Po czwarte. Wsparcie w obszarze transportu potencjału wojskowego przez kontrahentów zewnętrznych powinno stanowić jedną z alternatyw, nie ograniczając w żadnych razie rozwoju organicznych zdolności transportowych sił zbrojnych w wymiarze narodowym i sojuszniczym. W materiale zarysowane zostały wyłącznie wybrane aspekty dotyczące wykorzystania cywilnych środków transportu na potrzeby Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Przyjęte ograniczenia pozwoliły na osiągniecie założonego celu, wskazując jednocześnie kierunki dalszych badań. Podsumowując z całą stanowczością opowiadam się za potrzebą kontynuacji badań naukowych ukierunkowanych na rozwiązanie zarysowanych w materiale problemów. Takie działania mogą w sposób zdecydowany przyczynić się do poprawy efektywności funkcjonowania podsystemu transportu i ruchu wojsk, jako jednego z kluczowych elementów systemu logistycznego SZ RP. Bibliografia 1. Biernikowicz W., Transport wojskowy wobec wyzwań współczesnego pola walki na przykładzie misji w Afganistanie, Zeszyty Naukowe WSOWL nr 4 (158)/ Doktryna Logistyczna Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej - D-4 (B), MON-CDiSzSZ, Bydgoszcz Jałowiec T., Efektywność logistyczna w siłach zbrojnych, ASzWoj, Warszawa Liberadzki B., Mindur L. (red.), Uwarunkowania rozwoju systemu transportowego Polski, Instytut Technologii Eksploatacji, Warszawa-Radom Pawlisiak M., System logistyczny determinantem bezpieczeństwa Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, WAT, Warszawa 2016, s Pyza D., System transportowy i jego ukształtowanie w systemie logistycznym Polski, Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej - Transport z. 76/ Transport i ruch wojsk Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej DD/4.4(B), MON CDiSzSZ, Bydgoszcz 2013.

9 Wykorzystanie cywilnych środków transportu na potrzeby SZ RP 131 USE OF CIVIL TRANSPORT ON THE NEED FOR POLISH ARMED FORCES Summary: Ensuring efficient and timely movement of troops, military equipment as well as means of supply during peace, crisis and war is an extremely complex process. Its proper implementation in many cases requires the use of not only military capabilities, but also more often it is necessary to be supported by the civilian fleet. Support by external contractors (commercial carriers) is a significant complement and strengthening of military transport capacities in military operations and non-military operations conducted in particular during peacetime. The article, based on performed researches has identified the essence of logistic military-civil cooperation in the area of transport. Keywords: armed forces, transport, cooperation.