Publiczne Gimnazjum w Wadowicach Górnych

Transkrypt

1 Publiczne Gimnazjum w Wadowicach Górnych Program nauczania chemii w gimnazjum dla uczniów z opiniami Poradni Psychologiczno Pedagogicznejo specyficznych trudnościach w uczeniu się kl. I - III mgr Grażyna Bieniek

2 Wstęp Powodem dla którego zdecydowałam się opracować specyficzny program nauczania chemii, stał się fakt, że procesowi dydaktycznemu w Publicznym Gimnazjum w Wadowicach Górnych podlegają również dzieci posiadające wydane przez Poradnię Psychologiczno- Pedagogiczną, opinie o konieczności dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb i ograniczeń ucznia. U dzieci tych można zauważyć następujące symptomy obniżonych procesów orientacyjnych: 1. Spostrzeganie jest wolne i nieprecyzyjne, dziecko wykazuje trudności z wyróżnieniem szczegółów, nie odzwierciedla w pełni rzeczywistości. 2. Uwaga koncentruje się na materiale konkretnym. Występuje krótka i słaba koncentracja na treściach abstrakcyjnych, słaba podzielność uwagi. 3. Pamięć mechaniczna, słaba pamięć logiczna utrudnia uczenie się ze zrozumieniem. Wolne tempo uczenia się. 4. Mowa i jej rozwój jest opóźniony. Ubogie słownictwo, zwłaszcza w pojęcia abstrakcyjne, których sens jest niezrozumiały. Problemy z formułowaniem wypowiedzi. Cele edukacyjne nauczania chemii w gimnazjum Rozbudzanie zainteresowań wiedzą z dziedziny chemii i przygotowanie do bezpiecznego życia w środowisku. Poznanie wybranych substancji chemicznych, ich występowania i zastosowania w praktyce życia codziennego oraz ważniejszych właściwości. Poznanie ważniejszych osiągnięć nauki w dziedzinie chemii i ich znaczenia dla ludzkości. Nabycie umiejętności obserwowania substancji, zjawisk chemicznych występujących w otaczającym świecie. Prezentowanie przez ucznia postaw bezpiecznego zachowania się kontakcie z substancjami szkodliwymi dla zdrowia oraz o nieznanym działaniu. Nabycie umiejętności dostrzegania roli chemii w życiu codziennym i w przemyśle. Wykorzystanie wiedzy z chemii do nawyków dbałości o własne zdrowie i bezpieczeństwo. 2

3 Nabycie umiejętności właściwego korzystania z różnych źródeł informacji (innych niż podręcznik). Wykorzystanie wiedzy z dziedziny chemii do zrozumienia najważniejszych problemów z zakresu ochrony środowiska. Wykorzystanie nawyków i wiedzy z chemii w integracji ze środowiskiem. Treści nauczania z chemii Zakres treści nauczania Dział I Substancje i przemiany chemiczne 1. Chemia jako nauka przyrodnicza. Uczeń: 2. Właściwości fizyczne i chemiczne różnych substancji. rozumie, dlaczego nauka chemii jest potrzebna człowiekowi, rozumie, na czym polega różnica między właściwościami fizycznymi a chemicznymi substancji, potrafi wymienić kilka właściwości fizycznych i chemicznych. 3. Substancje proste i złożone zalicza pierwiastki do kategorii 4. Mieszaniny substancji i rozdzielanie ich na składniki. substancji prostych, wymienia symbole chemiczne kilku pierwiastków (tlen, wodór, azot, węgiel, siarka), zalicza związek chemiczny do substancji złożonych, wymienia nazwy i wzory prostych związków chemicznych (woda, dwutlenek węgla, siarkowodór). podaje przykłady mieszanin jednorodnych i niejednorodnych, wymienia proste metody rozdzielania mieszanin(filtracja, oddziaływanie magnesem). 5. Zjawisko fizyczne a przemiana chemiczna Definiuje i podaje przykłady przemian fizycznych i chemicznych. 3

4 6. Czym jest powietrze. Opisuje właściwości fizyczne powietrza, wymienia podstawowe składniki powietrza, wymienia najważniejsze zanieczyszczenia powietrza, rozumie szkodliwy wpływ zanieczyszczeń na zdrowie człowieka. 7. Tlen jego właściwości i zastosowanie Podaje symbol chemiczny tlenu 8. Dwutlenek węgla, jego właściwości, zastosowanie i wpływ na organizmy żywe. 9. Inne ważne składniki powietrza azot i gazy szlachetne wymienia podstawowe właściwości fizyczne tlenu, wie, w jakich dziedzinach życia tlen ma zastosowanie. Zna wzór chemiczny dwutlenku węgla podaje kilka cech (właściwości fizyczne) gazu, rozumie znaczenie CO 2 dla roślin zielonych, wie, że CO 2 wykorzystuje się do produkcji napojów gazowanych wymienia podstawowe gazy szlachetne i określa ich właściwości fizyczne, podaje symbol azotu, określa jego właściwości fizyczne. Dział II Atom i cząsteczka 1. Materia i jej różne stany skupienia. Uczeń: Ziarnista budowa materii. określa, co rozumie pod pojęciem materia, potrafi określić pojęcia dyfuzja, rozumie pojęcia stan ciekły, stały i gazowy. 2. Budowa atomu definiuje pojęcie atomu 9Najmniejszy element materii), wymienia cząstki elementarne 4

5 wchodzące w skład atomu podaje rozmieszczenie cząstek elementarnych w atomie, rozumie pojęcie: powłoka elektronowa, jądro atomu. 3. Masa atomowa i cząsteczkowa określa pojęcia: masa atomu, masa 4. Układ okresowy pierwiastków chemicznych. cząsteczkowa, potrafi obliczyć masy cząsteczek: O 2, N 2, H 2 O, CO 2. opisuje budowę układu okresowego (odróżnia grupy od okresów) potrafi odczytać masy i liczby atomowe pierwiastków rozumie powiązanie liczby atomowej z ilością elektronów. 5. Równanie reakcji chemicznej. rozumie, że równanie chemiczne jest formą zapisu przemiany chemicznej, rozumie pojęcia i potrafi wskazać substraty i produkty reakcji chemicznej potrafi wskazać współczynnik i indeks stechiometryczny, potrafi napisać proste wzory sumaryczne poznanych związków chemicznych potrafi z niewielką pomocą nauczyciela napisać proste równania chemiczne i dobrać w nich współczynniki stechiometryczne. Dział III Woda i roztwory wodne 1. Woda występowanie, podział i znaczenie Uczeń: wymienia stany skupienia wody wymienia miejsca występowania wody na kuli ziemskiej, 5

6 rozumie pojęcia parowanie i skraplanie (podaje przykłady) rozumie znaczenie wody dla prawidłowego funkcjonowania organizmów żywych 2. Woda jako rozpuszczalnik wymienia czynniki przyśpieszające 3. Zanieczyszczenia wód i sposoby ich usuwania. rozpuszczanie się substancji w wodzie, podaje przykłady dobrze i słabo rozpuszczalnych w wodzie rozumie pojęcia osad, roztwór, odparowanie wymienia główne rodzaje zanieczyszczeń wód i ich źródła, rozumie szkodliwy wpływ zanieczyszczonej wody na zdrowie człowieka podaje sposoby usuwania zanieczyszczeń. 4. Co to jest roztwór wymienia główne rodzaje roztworów wie jak z roztworu nasyconego otrzymać roztwór nienasycony i odwrotnie. 5. Stężenie procentowe roztworu zna pojęcie stężenia procentowego Dział IV - Kwasy i wodorotlenki 1. Kwasy i ich budowa cząsteczkowa Uczeń: 2. Właściwości fizyczne i chemiczne wybranych kwasów i ich zastosowanie: 6 potrafi obliczyć korzystając ze wzoru na stężenie proste zadanie podaje wzór ogólny kwasów, wskazuje atomy wodoru i atomy reszty kwasowej zna wzory chemiczne kwasów: solnego, siarkowego VI, węglowego, azotowego opisuje podstawowe właściwości fizyczne wybranych kwasów ( stan

7 Zakres treści nauczania kwas siarkowy VI kwas azotowy kwas solny kwas węglowy skupienia, barwy wskaźników i cechy charakterystyczne), wskazuje sposób bezpiecznej pracy z kwasami opisuje zastosowanie kwasów. 3. Wodorotlenki i ich budowa cząsteczkowa. podaje wzór ogólny budowy 4. Właściwości fizyczne i chemiczne wybranych wodorotlenków oraz ich zastosowanie. wodorotlenków (wskazuje atomy metali i atomy grupy wodorotlenowej) zna wzory chemiczne wodorotlenków sodu, potasu, i wapnia Wymienia najważniejsze właściwości zasad i opisuje sposób bezpiecznej pracy z roztworami stężonymi (zasadami). 5. Odczyny roztworów wymienia rodzaje odczynów, potrafi przy pomocy wskaźników zbadać odczyn roztworu Dział V - Sole 1. Sole budowa cząsteczki, występowanie wymienia przykłady soli z życia w przyrodzie codziennego (Na CL) opisuje budowę cząsteczki rozumie, że sole to związki, które tworzą minerały i skały 2. Właściwości soli i zastosowanie. zna wzory i właściwości kilku prostych soli i ich zastosowanie 3. Reakcja zobojętniania rozumie istotę procesu rozpuszczalności, potrafi określić stopień rozpuszczalności soli odczytując dane z tabeli rozpuszczalności wie na czym polega reakcja zobojętniania 4. Inne sposoby otrzymywania soli. wymienia inne podstawowe sposoby 7 otrzymywania soli reakcje kwasów z metalami aktywnymi i tlenkami metali.

8 Dział VI Tworzywa pochodzenia organicznego 1. Budowa skorupy ziemskiej Uczeń: wymienia główne składniki mineralne występujące wewnątrz ziemi 2. Skały wapienne i ich zastosowanie wymienia główne rodzaje skał wapiennych wyjaśnia, jaki związek jest głównym składnikiem skał wapiennych podaje jego wzór, opisuje zastosowanie skał wapiennych rozumie potrzebę zachowania ostrożności podczas użytkowania wapna palonego i gaszonego wyjaśnia zastosowanie zaprawy wapiennej 3. Właściwości i zastosowanie gipsu. podaje właściwości gipsu 4. Dwutlenek krzemu właściwości i podaje zastosowanie gipsu (medycyna) wymienia nazwy skał i minerałów zastosowanie zawierających dwutlenek krzemu 5. Produkcja szkła nazywa podstawowe surowce służące do produkcji szkła opisuje właściwości szkła 6. Właściwości metali wymienia nazwy i symbole metali mających najważniejsze znaczenie dla człowieka opisuje właściwości fizyczne metali (stan skupienia, barwę, połysk, przewodnictwo elektryczne, kowalność, wytrzymałość) podaje zastosowanie metali (żelazo, glin, miedź), potrafi zdefiniować pojęcie stopy metali, potrafi podać miejsce i określić ogólny 8

9 sposób otrzymywania metali z rud Dział VII Węgiel i jego związki 1. Występowanie węgla w przyrodzie Uczeń: wymienia w jakiej postaci węgiel występuje w powietrzu, skorupie ziemskiej i organizmach żywych wymienia nazwy węgli kopalnych 2. Odmiany węgla pierwiastkowego. rozumie, że diament, grafit i fulleryny 3. Węglowodory nasycone, budowa i właściwości 4. Węglowodory nienasycone, budowa i właściwości 5. Ropa naftowa mieszanina węglowodorów to odmiany tego samego pierwiastka opisuje zastosowanie i właściwości diamentu oraz grafitu zna skład pierwiastkowy węglowodorów zapisuje wzór sumaryczny i strukturalny metanu, opisuje właściwości metanu, potrafi nazwać kilka węglowodorów z szeregu homologicznego alkanów, omawia zastosowanie metanu rozumie, że tlenek węgla jest substancją bardzo trującą. określa co to są węglowodory nienasycone, podaje wzory węglowodorów o dwóch atomach węgla w cząsteczkach porównuje różnice w budowie etenu i etynu, podaje właściwości i zastosowanie etynu i etenu. określa na podstawie obserwacji właściwości ropy naftowej zna produkty otrzymane podczas destylacji frakcyjnej ropy Dział VIII Pochodne węglowodorów 1. Budowa alkoholi i ich właściwości Uczeń: 9 potrafi podać wzory dwóch

10 najprostszych alkoholi metanolu i etanolu rozumie szkodliwy wpływ alkoholu na organizm człowieka, opisuje zastosowanie alkoholi zapisuje wzór glicerolu opisuje zastosowanie glicerolu 2. Kwasy organiczne potrafi podać wzór kwasu mrówkowego i octowego, opisuje właściwości fizyczne w/w kwasów zapisuje wzory sumaryczne kwasów palmitynowego, stearynowego i oleinowego wyjaśnia, z czym mogą reagować kwasy, określa, co to jest mydło, jak powstaje i na czym polegają jego myjące właściwości 3. Estry chemia pachnąca określa właściwości i zastosowanie estrów, podaje na czym polega reakcja estryfikacji (słownie) Dział IX Związki chemiczne w żywieniu 1. Chemiczne składniki żywności Uczeń: rozumie, jaką funkcję pełnią w organizmie białka, cukry i tłuszcze wymienia produkty spożywcze bogate w cukry, białka i tłuszcze 2. Budowa i właściwości fizyczne białek rozumie, że białka to związki chemiczne złożone z aminokwasów wie, że białko ścina się pod wpływem ogrzewania, kwasów i alkoholi również w naszym organizmie. 3. Budowa i właściwości fizyczne tłuszczów określa pojęcie tłuszcz 10

11 dzieli tłuszcze na stałe i ciekłe, roślinne i zwierzęce podaje podstawowe właściwości fizyczne tłuszczów 4. Budowa i właściwości węglowodanów podaje skład pierwiastkowy cukrów opisuje właściwości fizyczne glukozy, potrafi wskazać miejsce tworzenia się sacharozy, opisuje jej właściwości wie, gdzie tworzy się skrobia, rozumie pojęcie cukier prosty i złożony, opisuje zastosowanie celulozy Dział X Związki chemiczne w życiu codziennym 1. Włókna naturalne i sztuczne wymienia nazwy włókien naturalnych (len, bawełna, wełna, jedwab) i sztucznych (elana, anilana, nylon, stylon). wymienia rośliny i zwierzęta, z których otrzymuje się włókna naturalne 2. Syntetyczne środki piorące rozumie pojecie detergenty i ich wpływ na środowisko naturalne 3. Lekarstwa rozumie niebezpieczeństwa 4. Narkotyki i inne środki uzależniające człowieka Ochrona środowiska naturalnego 11 wynikające z nadużywania leków i witamin opisuje i rozumie szkodliwy wpływ narkotyków na organizm opisuje i rozumie szkodliwy wpływ nikotyny na organizm Uczeń: rozumie potrzebę działań, których celem jest ochrona powietrza, gleby i wody (segregacja śmieci, oczyszczalnie ścieków, filtry, surowce wtórne itp.)

12 Przewidywane osiągnięcia uczniów i sposoby ich oceniania W wyniku realizacji treści nauczania chemii przewiduje się, że uczeń absolwent gimnazjum powinien: rozpoznawać proste substancje chemiczne w swoim otoczeniu umieć obchodzić się z substancjami znanymi i zachowywać bezpieczeństwo w kontakcie z substancjami o nieznanym działaniu wymienić składniki powietrza rozumieć wpływ powietrza na żelazo (np. rdzewienie żelaza) i podać niektóre sposoby zabezpieczania go przed korozją umieć podać przykłady substancji które rozpuszczają się lub nie rozpuszczają w wodzie odróżniać zawiesinę od roztworu podać przyczyny zanieczyszczeń wód naturalnych i wyjaśni jak można im zapobiec rozpoznawać próbki najczęściej spotykanych metali szlachetnych odróżnić przedmioty szklane od ceramicznych i podać zastosowanie szkła podać przykłady zastosowań niektórych rodzajów wapnia podać przykłady ważniejszych produktów spożywczych, które są źródłem białka, cukrów i tłuszczy odróżnia tłuszcz roślinny od zwierzęcego podawać przykłady środków piorących znać zastosowanie mydła wyjaśnić niekorzystny wpływ nadużywania leków, narkotyków, alkoholi i nikotyny na organizm ludzki. Różnice, jakie występują w indywidualnych możliwościach poznawczych uczniów, różnorakie uwarunkowania psychofizyczne i podejście do nauki szkolnej powodują trudności w osiąganiu wielu wcześniej założonych celów edukacyjnych. Sprawdzanie osiągnięć uczniów, jak również ocena ich postępów, muszą być indywidualne. 12

13 W związku z tym w przygotowaniu sprawdzianów i ocenie osiągnięć każdego ucznia należy brać pod uwagę: 1. indywidualne możliwości i uwarunkowania psychofizyczne ucznia 2. zainteresowanie substancjami i zjawiskami chemicznymi występującymi w przyrodzie, chęć i gotowość poznania ich, a także zrozumienia 3. poziomy kształconych umiejętności 4. umiejętność bezpiecznego zachowania się w zetknięciu z substancjami występującymi w otoczeniu ucznia 5. aktywność na zajęciach 6. zaangażowanie i inicjatywy na zajęciach pozalekcyjnych o charakterze wyrównawczym Sprawdziany osiągnięć uczniów: mogą dotyczyć sprawdzenia zdobytych wiadomości, umiejętności, wykorzystania wiedzy w praktyce, które uczeń prezentuje podczas rozmowy z nauczycielem, w formie pisemnej (odpowiedzi za pomocą rysunku, odpowiedzi na pytania, uzupełnianie niedokończonych zdań, wybór właściwych odpowiedzi lub inne formy) lub działań praktycznych nauczyciel musi opracować formę sprawdzianu, indywidualnie dla każdego ucznia, odpowiedni zestaw pytań lub poleceń, które przekazuje ustnie lub pisemne. Źródłem informacji o osiągnięciach uczniów jest bieżące sprawdzanie i ocenianie toku nauczania (chwilowe niepowodzenia i pomyłki nie powinny mieć wpływu na ocenę ucznia). Sprawdzanie bieżące powinno być połączone z ocenianiem słownym przekazywaniem informacji o wynikach uczenia się, formułowaniem wskazówek itp. Na zakończenie określonego cyklu kształcenia należy przeprowadzić sprawdzanie i ocenianie sumujące, biorąc pod uwagę podane wcześniej kryteria. Opracowała: Grażyna Bieniek 13