WIEDZA DESKRYPTYWNA WYŻSZA SZKOŁA MENEDŻERSKA W LEGNICY WYDZIAŁ PEDAGOGIKI SPECJALNOŚĆ: ZINTEGROWANA EDUKACJA WCZESNOSZKOLNA I PRZEDSZKOLNA

Transkrypt

1 WYŻSZA SZKOŁA MENEDŻERSKA W LEGNICY WYDZIAŁ PEDAGOGIKI SPECJALNOŚĆ: ZINTEGROWANA EDUKACJA WCZESNOSZKOLNA I PRZEDSZKOLNA WIEDZA DESKRYPTYWNA Pracę pod kierunkiem Prof. dr hab. Stanisława Literskiego Przygotowała: ZARĘBA BERNARDA LEGNICA

2 Spis treści Wstęp 3 Rozdział 1. Pojęcie wiedzy w ujęciu socjologicznym 4 Rozdział 2. Wiedza deskryptywna Definicja Fundamentalne założenia podejścia deskryptywnego do badań Zasady badania deskryptywnego Metody badań deskryptywnych 7 Zakończenie 8 Bibliografia..8 2

3 WSTĘP Celem tej pracy jest wyjaśnienie znaczenia słowa wiedza deskryptywna i zjawisk społecznych wiążących się z nią. Aby przedstawić metodę deskryptywną konieczne jest zapoznanie się z jej genezą. Prowadzona po roku 1868 aktywna polityka gospodarcza doprowadziła do rozwoju Japonii. Pomimo siedmioletniej okupacji amerykańskiej ( )i dużych zniszczeń, Japonia stała się w 1967 roku drugą gospodarką światową. Było to możliwe dzięki efektywnej polityce gospodarczej i cechom społeczeństwa. W 1853 roku gdy wymuszono otwarcie Japonii na świat rozpoczęła się fascynacja niemiecką szkołą historyczną i marksizmem. Obydwa te nurty miały zbliżoną liczbę zwolenników naukowców. Na przełomie lat 20-tych i 30-tych XX w. ekonomiści marksistowscy podzielili się na szkołę feudalistyczną (Koza-ha ) i szkołę rolników i wieśniaków (Rono-ha). Jednak ich rozwój został przerwany przez aresztowania w latach dokonywane przez partię faszystowską, która wówczas doszła do władzy. Po II wojnie światowej, japońscy ekonomiści zaczęli rozwijać myśli Marksa, rozwinęła się również trzecia szkoła tzw. szkoła Uno (Uno-ha ), którą założył profesor Kozo Uno. Dokonania japońskiego marksizmu uznawano za bardzo wpływowe, a przedstawicieli najmłodszego pokolenia ekonomistów tej szkoły można uznać za prekursorów ekonomi deskryptywnej 1. Podejście deskryptywne do badań ekonomicznych wyłoniło się pod koniec lat 80-tych w Japonii w formie opozycji do podejścia normatywnego i pozytywnego. Może być ono jednym z możliwych remediów również na problemy uprawiania polityki gospodarczej 2. Z powyższego wynika, że podejście deskryptywne powstało w Japonii niezależnie od zewnętrznych wpływów i jest całkowicie oryginalne. Odznacza się nie tylko w ekonomii, ale również dotyczy ludzi, łącznie z badaniem ich życia nawet od urodzenia. Prekursorem tej cechy był amerykański antropolog Oscar Lewis, który w swojej książce opisywał biedotę w Meksyku (kilkusetdniowy wywiad z jedną rodziną). Przez dłuższy czas Japończycy nie zdawali sobie sprawy z oryginalności metody 1 J. Kaja, Eseje o japońskiej ekonomii i gospodarce, wyd. SEMPER, Warszawa, 1996, s. 60 3

4 deskryptywnej, stosowali ją i było to dla nich zupełnie naturalne. Dopiero Jan Kaja w latach 90-tych zajął się badaniem tego zjawiska. Dzięki jego współpracy z profesorem E. Joshino z Japonii w Polsce podjęto się badań tą metodą, badano np.: ludność wiejską, czy zachowania menedżerów w polskich firmach. I. POJĘCIE WIEDZY W UJĘCIU SOCJOLOGICZNYM WIEDZA termin stosowany w wielu dziedzinach nauki. Według socjologii wiedza to z jednej strony kategoria ogólnej analizy socjologicznej, z drugiej strony stanowi główny przedmiot badań odrębnej subdyscypliny socjologii tj. socjologii wiedzy. Socjologia wiedzy jest pojęciem wieloznacznym, to dyscyplina poznania naukowego, która zajmuje się wiedzą, analizuje jak dochodzi do poznania, jakie warunki wpływają na to poznanie jak wiedza zaczyna funkcjonować w większych kręgach społecznych. W klasycznym rozumieniu socjologia wiedzy odnosi się do przekonań pewnych i prawdziwych tj. trafnie oddających rzeczywistość. Kwestia czy i jak myślenie ludzkie zdolne jest poznać tj. trafnie odzwierciedlić świat zewnętrzny, jest rdzeniem w filozoficznej teorii poznania (epistemologii) szukającej sposobu dotarcia do wiedzy pewnej 3. Wiedza ma podstawowe znaczenie dla rozwoju gospodarczego w XXI wieku. W obecnych czasach działalność ekonomiczna nie polega wyłącznie na przetwarzaniu surowców na użyteczne produkty, tak jak miało to miejsce w XIX i XX wieku. W gospodarce opartej na wiedzy chodzi o to, aby nauczyć się przetwarzać zasoby w sposób, który zapewnia wyższy zwrot z inwestycji. W ujęciu ekonomicznym traktowana jest dwojako: jako informacja oraz jako aktywa. W pierwszym ujęciu wiedza jest traktowana jako informacje, które mogą być przetwarzane i wykorzystywane do podejmowania racjonalnych decyzji ekonomicznych. W drugim ujęciu stanowi ona dobro ekonomiczne, które może być prywatną własnością i jako towar może być przedmiotem obrotu rynkowego, dotychczas ekonomiści traktowali wiedzę jako zasób firm potrzebny do wytwarzania zysku. Według tego poglądu każda firma działa na podstawie posiadanej wiedzy. 2 K. Piech,Metodologiczne aspekty polityki gospodarczej, Polityka Gospodarcza,nr 3 /2000,s

5 II. WIEDZA DESKRYPTYWNA 2.1.Definicja Jedną z części wiedzy jest wiedza deskryptywna opisująca, która ma zastosowanie w pedagogice i socjologii. Opisuje zachowanie człowieka w danej sytuacji i rzeczywistość bez oceniania jej. Psychologia zwraca uwagę na przebieg procesów decyzyjnych w umyśle człowieka badając wpływ cech osobowościowych na podejmowane decyzje. Socjologia bada uwarunkowania społeczne czyli czynniki warunkujące podejmowanie decyzji np.: wpływ stylu kierowania organizacji, decyzji grupowych i związane z nimi konflikty jeśli występują, miejsce decydenta w organizacji i jego wpływ na decyzje, warunki w jakich decyzja jest podejmowana oraz cechy charakteru decydenta takie jak skłonność do ryzyka i nieracjonalnych zachowań. W podjęciu decyzji pomocne jest podejście deskryptywne czyli zebranie wszystkich możliwych informacji dotyczących problemu, na podstawie których dokonuje się oceny i wyboru sposobu jego rozwiązania. ( deskryptywny opisowy. Etym. - łac. descriptio 'rysunek; opis; definicja' od describere 'rysować opisywać ) 4. Można stwierdzić, że źródłem wiedzy deskryptywnej są badania socjologiczne. Efektem tych badań mogą być raporty, referaty jak również opracowania na konferencje naukowe. 2.2.Fundamentalne założenia podejścia deskryptywnego do badań Metodologia deskryptywna opiera się na zasadach i założeniach opracowanych przez J. Kaję, są to tzw. Fundamentalne założenia podejścia deskryptywnego i można je sformułować następująco: 1.świat zjawisk gospodarczych jest unikalny i niepowtarzalny, 2.przedmiotem badań deskryptywnych może być tylko konkretne zjawisko występujące w określonym miejscu i czasie, 3.wnioskowanie może dotyczyć tylko tych obiektów, które faktycznie zostały gruntownie przebadane, chyba że zachowane zostaną wszystkie zasady badania deskryptywnego 5. Według K. Piecha pierwsze założenie oznacza, że w metodologii deskryptywnej uznaje się, że każde zjawisko w swojej specyfice jest unikalne i stale się zmienia, podobnie jak zmienni są ludzie i społeczeństwa. To oznacza, że nie jest możliwe zbudowanie uniwersalnej teorii ekonomicznej opisującej rzeczywistość pasującą do każdego państwa. Co oznacza, że im bardziej teoria jest 3 Encyklopedia Socjologii tom 4, OFICYNA NAUKOWA,Warszawa 2002,s W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych,pauza SA, Warszawa 1999,s.120 5

6 zbliżona do realiów tym bardziej dotyczy konkretnego przypadku (2 założenie). Przestrzeganie trzeciego założenia może budzić wątpliwości co do sensu uprawiania nauki. Żeby nie było konfliktu między uogólnianiem wniosków poza badaną grupę, a formułowaniem wniosków uniwersalnych należy usunąć z wniosków wynikających z badanej grupy te cechy, które są specyficzne tylko i wyłącznie dla tej grupy. 2.3.Zasady badania deskryptywnego Warunkiem koniecznym do uogólnienia wniosków z badań deskryptywnych jest zachowanie zasad umożliwiających zachowanie cech podejścia deskryptywnego. Wyróżnia się następujące zasady: Obiektywizm podejścia deskryptywnego przejawia się w dążeniu do uniknięcia założeń badawczych (ma być ich jak najmniej). Obiektywizm wyłania się w fakcie zbierania informacji. Jeżeli z góry przyjęlibyśmy co jest ważne, wyniki badania byłyby subiektywne, zakończone tymi założeniami. Założenia są dopuszczalne, w dalszej części badania. Wszechstronność przejawia się w dążeniu do zbadania i pełnego opisu wszystkich elementów w obiekcie badanym. Wszechstronny opis ma ogromne znaczenie, gdyż umożliwia weryfikację wszystkich hipotez. Badanie to jest interdyscyplinarne gdyż poza sferą socjologiczną bada się również sferę psychologiczną. Wszystkie te cechy są ważne, nie powinno się ich wartościować ( które są ważniejsze ). Mimo bardzo szerokiego zakresu istotna jest jednak koncentracja na najważniejszych rzeczach, gdyż to daje najlepsze wyniki. Głęboka deskrypcja jest to dążenie do maksymalnie głębokiej obserwacji i dogłębnego zrozumienia badanych obiektów i zjawisk, musi być dostosowana konkretnie do danego zjawiska, nigdy przedmiotu badania nie traktuje się jako typowego. Uniwersalne teorie dostarczają tylko bardzo ogólnych wiadomości. Podstawą tych badań są dokumenty, ale ważne są też rozmowy z pracownikami firmy a nawet poznanie mentalności jej właścicieli. Analiza mikroskopijna jest to patrzenie na całość z punktu widzenia części. Zbadany czynnik nie jest traktowany tu jako próba reprezentacyjna. Wszechstronność i głębokość badania w pełni gwarantuje, że badanie jest dobre. 5 J. Kaja, Japońska ekonomia deskryptywna, Życie Gospodarcze nr 50, grudzień 1992, s.22 6

7 Profesjonalizm polega na bardzo dużej dbałości o przygotowanie badania i zespołu go prowadzącego, ponieważ tylko najlepiej przygotowany zespół może prowadzić w pełni deskryptywne badania. Jakość i ilość uzyskanych informacji zależy od umiejętności interpersonalnych badacza. Do zbierania faktów używa się najnowocześniejszej techniki Metody badań deskryptywnych Do badań deskryptywnych wykorzystuje się zmodyfikowane narzędzia stosowane w badaniach empirycznych. Są nimi wywiad pogłębiony i ankieta pogłębiona (ankieto-wywiad). Wywiad pogłębiony umożliwia stosowanie zasady głębokiej deskrypcji, charakteryzuje się tym, że : -jest prowadzony przez dwie osoby przeciwnej płci, które starają się najefektywniej pozyskać informacje, -jedna z osób prowadzących jest odpowiedzialna za prowadzenie rozmowy, a druga robi notatki i wspomaga przebieg rozmowy, - każda rozmowa jest również nagrywana, -jedna z osób prowadzących powinna być na podstawowym poziomie akademickim na specjalności respondenta, -każdy wywiad zaczyna się od zapewnienia o tajności udzielanych informacji i ich wagi dla zespołu badawczego, -nie wolno kłócić się z respondentem i poprawiać jego wypowiedzi, -wywiad ma przebiegać według dwustronicowego scenariusza, który nie jest ujawniany respondentowi. Pomaga to zadawać dodatkowe pytania, -osoba prowadząca wywiad jest odpowiedzialna za właściwe prowadzenie go np.: utrzymywanie kontaktu wzrokowego. Ankieto-wywiad łączy cechy ankiety i wywiadu, pozornie wygląda jak zwykła ankieta, ale sposób przeprowadzania jej jest inny niż zwykłe badanie kwestionariuszowe: -składa się z pewnej liczby pytań zamkniętych i półotwartych, -odpowiedzi na pytania otwarte są notowane przez badacza na specjalnie wydzielonej 1/3 części formularza, osoba badająca nie może zaglądać do tej części, co umożliwia subiektywne obserwacje na temat badanego obiektu, -techniki wykorzystywane do wydobywania odpowiedzi od respondenta są zbliżone do 7

8 stosowanych w wywiadzie, są uproszczeniem i skróceniem czasowym. ZAKOŃCZENIE W pracy tej starano się ująć wszystkie informacje dotyczące wiedzy deskryptywnej. Jak można się zorientować łączy się ona z badaniami na różnym poziomie np.: gospodarstw domowych a głównie na poziomie poznawania przedsiębiorstw. Podejście deskryptywne wciąż jeszcze znajduje się w fazie tworzenia i poszukiwania kompletnego systemu zasad, a mimo to stosowane w Japonii i rozpowszechnione przez polskiego ekonomistę Jana Kaję znajduje zwolenników i zastosowanie w naszym kraju i na całym świecie. BIBLIOGRAFIA 1. Encyklopedia Socjologii tom 4, OFICYNA NAUKOWA,Warszawa J. Kaja, Eseje o japońskiej ekonomii i gospodarce, wyd. SEMPER, Warszawa, J. Kaja, Japońska ekonomia deskryptywna, Życie Gospodarcze nr 50, grudzień W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych,pauza SA, Warszawa K. Piech,Metodologiczne aspekty polityki gospodarczej, Polityka Gospodarcza,nr 3, akson.sgh.waw.pl/~kpiech/text/2000-pg3-metodologiczne.pdf 8