Uwagi: Celem tego wykładu jest zwięzła charakterystyka najważniejszych aspektów ofensywnych programów wojny biologicznej w okresie zimnej wojny.

Transkrypt

1 1

2 Uwagi: Celem tego wykładu jest zwięzła charakterystyka najważniejszych aspektów ofensywnych programów wojny biologicznej w okresie zimnej wojny. Tak jak w poprzednich wykładach podano odnośniki do obecnych poglądów na temat kluczowych czynników. Jednakże trzy kwestie omówiono dokładniej program amerykański, program sowiecki oraz temat broni biologicznej przeznaczonej do niszczenia plonów. Należy pamiętać, że najprawdopodobniej wiele informacji na temat obu programów, szczególnie programu ZSRR, nadal nie zostało ujawnionych. Ponadto w wykładzie nie uwzględniono powojennych programów Wielkiej Brytanii i Francji oraz późniejszych programów Iraku i Południowej Afryki. Można jednak zaczerpnąć informacji na ich temat w: Mark Wheelis, M., Rózsa, L., Dando, M. R. (Eds.), (2006) Deadly Cultures: Biological Weapons since 1945, Massachusetts: Harvard University Press. 2

3 Uwagi: Pod koniec II wojny światowej wszystkie główne siły zwycięskie traktowały BW jako znaczące zagrożenie. Podany przykład został zaczerpnięty z analizy Donalda Avery`ego zamieszczonego w SIPRI nr 18, dotyczącego programu kanadyjskiego. Kanada obawiała się wykorzystania toksyny botulinowej przeciw siłom alianckim lądującym w Europie. Ostatecznie jednak te obawy zarzucono i nie przeprowadzono szczepień, chociaż toksyna botulinowa nadal stanowi potencjalną broń biologiczną, której użycie na dużą skalę przeciw ludności cywilnej również dziś z pewnością spowodowałoby olbrzymie problemy. Ref: Avery, D (1999) Canadian biological and toxin warfare research, development and planning, , In Geissler, E., and van Courtland Moon, J. (Eds.) Biological and Toxin Weapons Research, Development and Use from the Middle Ages to 1945 (SIPRI Chemical & Biological Warfare Studies No. 18). Oxford: Oxford University Press. pp

4 Uwagi: Przytoczone cytaty pochodzą z artykułu Botulinum Toxin as a Biological Weapon w JAMA vol 285 nr 8, Jako broń biologiczna toksyna botulinowa może być wykorzystana na dwa sposoby - do zatrucia pokarmu lub jako aerozol, gdy celem ataku jest układ oddechowy ofiar. 4

5 Uwagi: Slajd 4. i 5. są poświęcone programowi USA i zostały zaczerpnięte z nietajonego raportu Departamentu Armii pochodzącego z lutego 1977 roku, zatytułowanego US Army Activities in the US Biological Warfare Programs autorstwa L.L.Laughlin, Jr. Ze streszczenia etapów wynika jasno, że wysiłki skierowane na produkcję broni biologicznej dla celów wojskowych trwały dwie i pół dekady. 5

6 Uwagi: Na szczególną uwagę zasługują tutaj dwa punkty. Pierwszy, wyrazista polityka jedynie odwetowa (np. odstraszanie), po drugie, bazowanie na fundamentach stworzonych w czasie wojny, formułowanie nowych badań i programów rozwoju. To nie był jedynie niewielki wysiłek ad hoc. 6

7 Uwagi: Nie trzeba dodawać, że w okresie zimnej wojny mieszkańcy obszarów, na których prowadzono testy nie byli o nich wcześniej poinformowani. BG Bacillus globigii (przyp. tłum.) 7

8 Uwagi: Słuchacze powinni zrozumieć, że podczas gdy jedynie niewielka grupa patogenów i toksyn może być użyta w wojnie biologicznej, jednak skrupulatne badania prowadzone w ramach wielu programów ofensywnych minionego wieku doprowadziły do powtarzalnych wniosków, że niektóre (patogeny, toksyny - przyp. tłum.) posiadają właściwości, które mogą je uczynić użytecznymi czynnikami BW. Widzimy tutaj przykład programu USA, według którego realizowano produkcję bardzo obezwładniającego czynnika wywołującego brucellozę i znacznie bardziej letalnego - tularemię. 8

9 Uwagi: Cytaty zaczerpnięto z pracy Tularemia as a Biological Weapon JAMA, vol 285, no 21, Czynnik biologiczny rozpylony w postaci aerozolu wywołałby niewątpliwie infekcję płuc u ofiary, która nieleczona błyskawicznie powodowałaby w wielu przypadkach zgon. Ponadto, uważa się, że w trakcie późniejszych prac w ZSRR wyprodukowano patogeny oporne na leczenie. 9

10 Uwagi: Wielu ludzi, którzy nie znają tematyki wojny biologicznej nie wierzą, że taka forma działań wojennych mogła być rozważana. Tutaj jednakże, w przeciwieństwie do tego poglądu, zamieszczono oficjalne, jednoznaczne oświadczenie. Intencją wynikającą z tego stwierdzenia nie było jedynie posiadanie broni biologicznej jako czynnika odstraszającego. 10

11 Uwagi: W tych czasach narastała obawa przed wojną o ograniczonym zasięgu, toteż interesowano się środkami CW i BW, które mogłyby zostać użyte jako środki obezwładniające, w celu ograniczenia liczby ofiar niewielkiego konfliktu. Zainteresowanie to pojawiało się kilkukrotnie, ostatnio pod nazwą środków nie-letalnych. 11

12 Uwagi: Pod koniec lat sześćdziesiątych USA rozpoczęły proces odrzucania BW i ostatecznie wynegocjowano BTWC na początku lat siedemdziesiątych. Jednakże w tym czasie ZSRR, po zniszczeniu środowiska genetyków podczas fiaska Łysenki, zdecydowało odbudować nowoczesną biologię skupioną wokół ogromnego ofensywnego programu BW. Zanim przejdziemy jednak do omawiania tego programu, studenci powinni zrozumieć, że do działań przeciwrolniczych USA w Wietnamie włączono syntetyczny bioregulator roślin, który powinien być uważany zarówno za czynnik CW, jak i BW, wziąwszy pod uwagę zagrożenie jakie w przyszłości mogą stanowić bioregulatory. 12

13 Uwagi: Testowano szereg czynników przeciwrolniczych włączając w to grzyby, bakterie, a później także wirusy w celu oszacowania efektywności ich oddziaływania na plony. Ocena tego programu - trwającego 25 lat i przyczyniającego się do przyswojenia środków przenośnych (czynniki i amunicja) w codziennej rutynie oraz organizacji amerykańskich sił zbrojnych może być przeprowadzona na drodze analizy następujących aspektów: początków, prac badawczych, testów, używanych środków i celów. 13

14 Uwagi: Raporty wywiadu przeceniły zarówno intencje i środki niemieckie, jak również wczesno-powojenne możliwości byłego ZSRR. Tym niemniej, niemieckie działania biologiczne wymierzone w zwierzęta i plony w czasach pierwszej wojny światowej stanowiły złowrogie przypomnienie o ich potencjalnych przyszłych intencjach. 14

15 Uwagi: Badania brytyjskie i amerykańskie ukierunkowane na osiągnięcie zdolności prowadzenia przeciwrolniczej wojny biologicznej w kwestii wyboru czynników wykazywały kilka podobieństw. Podczas gdy program brytyjski był przeprowadzany jedynie na mała skalę i był oparty na podstawowych badaniach laboratoryjnych, w obu programach np. testowano możliwość użycia środków biologicznych i chemicznych przy wykorzystaniu badań naukowych, które przeprowadzano w celu zbadania potencjalnej destruktywności roślinnych pasożytów grzybowych. Ref: Whitby, S., and Rogers, P. (1997) Anti-crop Biological Warfare Implications of the Iraqi and US Programs, Defense & Security Analysis, 13(3), pp

16 Uwagi: Z powodu tajności która nadal otacza program USA, tożsamość dwóch patogenów z pięciu wymienionych nie jest dostępna publicznie. Dość zrozumiały jest fakt, że wszystkie te patogeny są grzybami - rozsiewającymi się szybko i w odpowiednich warunkach pogodowych wywołującymi plagę w czasie jednego okresu wzrostu roślinności. Najlepszy środek powinien niszczyć najważniejsze pod względem pożywienia i względów ekonomicznych plony. Prowadzono badania skoncentrowane na przydatność bakterii do tego celu, a później także niektórych wirusów roślinnych. 16

17 Uwagi: Uważano, że środki, którymi dysponowały USA w tych czasach, miały zapewnić efektywną działalność strategiczną i odstraszającą wroga. Jednakże, gdyby te same możliwości wykorzystać do działań ofensywnych w XXI wieku, taka forma prowadzenia wojny mogłaby stać się dla wielu krajów wielkim wyzwaniem. Byłyby to zarówno kraje wysokorozwinięte, w których produkcja żywności opiera się na wielkoobszarowych monokulturach, jak również kraje rozwijające się, nie dysponujące środkami zabezpieczającymi plony, polegające nadmiernie na konsumpcji ograniczonej liczby podstawowych środków żywnościowych oraz te, których roślinność jest nieodporna na nierodzime rodzaje patogenów. 17

18 Uwagi: W ogólnodostępnej literaturze nadal nie dysponujemy oficjalnym opracowaniem, traktującym o programie byłego Związku Radzieckiego. Cytat zamieszczony na slajdzie pochodzi z rozdziału John`a Harts`a zamieszcznego w Deadly Cultures. Ref: Cited at p. 132 in Hart, J. (2006) The Soviet Biological Weapons Program, In: Mark Wheelis, M., Rózsa, L., and Dando, M. R. (Eds.), (2006) Deadly Cultures: Biological Weapons since 1945, Massachusetts: Harvard University Press. pp

19 Uwagi: W literaturze powszechnej można odszukać kilka relacji autobiograficznych osób zaangażowanych w program sowiecki. Cytaty na slajdzie pochodzą z książki autorstwa Ken Alibeck a - Biohazard. Inna mniej znana relacja pochodzi z pozycji Biowarrior napisanej przez Ivora Domaradskija. Oczywiście osobiste refleksje trzeba czytać z dużą dozą krytycyzmu, ale sam fakt, że realizowany program był olbrzymi niewątpliwie jest prawdą. Ref: Domaradskij, I. V., and Orent, W. (2003) Biowarrior: Inside the Soviet/Russian Biological War Machine, New York: Prometheus Books. Alibek, K., and Handelman, S. (1999) Biohazard: The chilling True Story of the largest Covert Biological Weapons Program in the World Told from Inside by the Man Who Ran it. New York: Delta 19

20 Uwagi: Program USA przeprowadzano w pierwszej połowie zimnej wojny. Bardzo rozbudowany program radziecki z kolei miał miejsce w drugiej połowie tego okresu. Programy różniły się miedzy sobą dość znacznie. Na slajdzie możemy przeczytać, że radzieccy uczeni uzbroili amunicję środkami zakaźnymi i dodatkowo, że były one poddane modyfikacji genetycznej. Cytaty pochodzą z artykułu Plague as a Biological Weapon in JAMA, vol 283, no 17, Ostatnia kwestia jest również poruszona w pozycjach: Pomerantsev, A.P. et al (1997) Expression of cereolysine AB genes in Bacillus anthracis.vaccine, vol 15, no 17/ oraz Borzenkov, V.M. et al (1993) Additive synthesis of regulatory peptide in vivo: the introduction of the vaccine strain of Francisella tularensis producing Beta-Endorphin. Bulletin of Experimental Biology and Medicine, vol 116, no 8, Oba z tych artykułów wywołały poruszenie na Zachodzie. 20

21 Uwagi: Cytaty zaczerpnięto z artykułu Hemorrhagic Fever Viruses as Biological Weapons JAMA, vol 287, no 18, Można sugerować, że dane historyczne prezentują, w jaki sposób sukcesywne programy ofensywne wykorzystywały najbardziej zaawansowane badania nauk przyrodniczych do produkcji broni biologicznej. 21

22 22

23 23

24 24

25 25

26 26

27 27