Studia Dydaktyczne 26/2014 ISSN

Transkrypt

1 Studia Dydaktyczne 26/2014 ISSN Aleksandra Semenowicz, Hanna Solarczyk, Agata Szwech (red.), Inspiracje pedagogią freinetowską. Studia, źródła, wspomnienia dedykowane Halinie Semenowicz, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2014, ss. 545 Wspólnym wysiłkiem 33 autorów, osób pochodzących z różnych środowisk: naukowego powiązanego z ideą i praktyką freinetowską, realizowaną w Polsce z inspiracji Haliny Semenowicz, naukowców zainspirowanych problematyką książki, wreszcie praktyków edukacji, tych, którzy współtworzyli ruch freinetowski w Polsce i kontynuatorów ich działań, w ramach serii Freinetowskie inspiracje ukazała się książka, której celem nie jest rekonstruowanie czy dekonstruowanie dynamiki ruchu freinetowskiego w Polsce, ocena wkładu w zmianę oświatową w różnych uwarunkowaniach historycznych bądź rozstrzygnięcie kwestii aktualności przesłania Freineta dla współczesnej edukacji, lecz przybliżenie osoby Haliny Semenowicz, która nie była dotąd główną bohaterką książki ( Prolog, s. 11). Całość wchodzącego w skład książki materiału została zestawiona w trzech odrębnych częściach: studia, źródła i wspomnienia. Książkę zamyka Epilog pomyślany jako pedagogiczne przesłanie w duchu troski wyrastającej m.in. z dzieła życia Celestyna Freineta i Haliny Semenowicz. Na cześć I zatytułowaną: Studia: W kręgu freinetowskiej pedagogii(ki) składa się siedem tekstów o teoretyczno-metodologicznym charakterze inspirowanych freinetowską pedagogi(k)ą. Autorka pierwszego tekstu, Ewa Filipiak, stawia pytania: Co sprawia, że myśl pedagogiczna wielkiego pedagoga jest wciąż (wczoraj - dziś - jutro) aktualna zarówno w teorii, jak i w praktyce oraz jakie aspekty dzieła wielkiego pedagoga mają dziś (we współczesnych realiach edukacyjnych, tu i teraz) oraz mogą mieć w przyszłości znaczenie dla pedagogów, wychowawców, wszystkich, który chcą z refleksją spojrzeć na rozwój i kształcenie dziecka? Autorka dowodzi, że za sukcesem (wciąż aktualnej) myśli pedagogicznej Celestyna Freineta stoi opracowana przez niego metoda pracy z dziećmi i oryginalne narzędzia nauczania-uczenia się. Wśród nieprzemijających wartości, którym wierny był Freinet, wymienia: kulturę prawdziwego uczenia się, istotną w niej rolę współpracy, aktywność własną dziecka, autentyczne zaangażowanie w po-

2 RECENZJE dejmowane działanie, samodzielność w myśleniu i pracy. Zdzisław Aleksander i Wanda Frankiewicz w kolejnym artykule analizie poddają wartości freinetowskich technik koncentrując się na aspektach socjolingwistycznych i psychopedagogicznych. Autorzy przekonują, że podstawowe założenia pedagogii Celestyna Freineta mogą stać się bliskie każdemu nauczycielowi, także nauczycielowi akademickiemu. Kazimierz Kossak-Główczewski analizuje pedagogię Freineta z perspektywy edukacji regionalnej: realności, regionalności, różnicy, niepowtarzalności, a zarazem wielokulturowości i intersubiektywniości oraz całościowego doświadczania i działania. Zofia Napiórkowska - emerytowana nauczycielka, od połowy lat 60. bliska współpracowniczka Haliny Semenowicz, współtwórczyni ruchu freinetowskiego w Polsce, przewodnicząca w latach PSAPCF, organizatorka konferencji i warsztatów dla nauczycieli, w artykule pt. Budowanie demokracji w edukacji opisuje reguły demokratycznego wychowania. Tekst zawiera sprawozdanie z atelier Budowanie demokracji, warsztatów przeprowadzonych podczas konferencji RIDEF (Federacji Ruchu Nowoczesnej Szkoły) w Krakowie w 1996 roku. Małgorzata Muszyńska w swoim tekście wprowadza czytelnika w podstawowe koncepcje metafor, pokazuje możliwości metaforycznego czytania języka pedagogiki Freineta. Z kolei Rozalia Ligus wychodzi w swoim artykule poza dokonania Haliny Semenowicz związane z implementowaniem technik Freineta w Polsce. W tekście czytamy o Halinie Semenowicz jako autorce szkoły pedagogicznej wrażliwości, w której zarówno uczeń, jak i nauczyciel odnajdują swoją przestrzeń do rozwoju wyobraźni, wrażliwości i działania. Artykuł kończący pierwszą część publikacji jest subiektywnym zbiorem wspomnień i refleksji Mirosława Brzany, absolwenta pedagogiki Uniwersytetu Gdańskiego, nauczyciela w szkołach Gedanesis w Gdańsku, działacza regionalnej grupy freinetowców - uznającego za największą wartość pedagogiki Celestyna Freineta inspirującą moc do twórczych poszukiwań. Inspirującą nie tylko uczniów, ale i nauczycieli. W części II pt. Źródła do dziejów ruchu freinetowskiego i biografii Haliny Semenowicz znajdujemy 15 tekstów uporządkowanych w trzech rozdziałach. Pierwszy z nich poświęcony jest głównej bohaterce tej książki, Halinie Semenowicz, twórczyni ruchu freinetowskiego w Polsce. Rozpoczyna go tekst Marii Kościuszko: Dr Halina Semenowicz pedagog poszukujący. Twórczyni ruchu freinetowskiego w Polsce. Dalej znajdziemy sporządzony przez Tomasza Maliszewskiego wybór prac poświęconych problematyce freinetowskiej, które ukazały się pomiędzy rokiem 1989 a 2013, zawierający niemal 250 pozycji. To niewątpliwie wartościowy przegląd prac dla czytelnika zainteresowanego polskim dorobkiem publikacyjnym w tym za- 486 Studia Dydaktyczne 26/2014 ISSN

3 ANNA MATUSIAK kresie. Kolejne dwa teksty dotyczą szkół: Szkoły Podstawowej im. Celestyna Freineta w Otwocku oraz Publicznej Szkoły Podstawowej im. Haliny Semenowicz w Moszczance, które zbudowały swoją praktykę pedagogiczną na spuściźnie Celestyna Freineta i w oparciu o ideały, jakie uosabiała Halina Semenowicz. Omawiany rozdział zamykają dwa teksty, dzięki którym poznajemy działalność Polskiego Stowarzyszenia Animatorów Pedagogiki Celestyna Freineta. Drugi rozdział pt. Freinetowskie Inspiracje pismo polskich freinetowców zawiera informacje o powstaniu idei wydawania pisma. Dzięki dwóm pierwszym tekstom tego rozdziału poznajemy bliżej niniejsze pismo, zarys jego historii oraz mamy możliwość prześledzić analizę jego treści z lat Trzy ostatnie teksty tego rozdziału są autorstwa samej Haliny Semenowicz. Dwa z nich to artykuły opublikowane na łamach Freinetowskich Inspiracji w roku 1996 i Trzeci tekst to wygłoszony referat przez Halinę Semenowicz na I Walnym Zjeździe PSAPCF w Otwocku, 27 marca 1993 roku opublikowany jako Nauczyciele-freinetowcy w Biuletynie PSAPCF 1993, nr 2(8). Rozdział pt. Dzienniki Haliny Semenowicz na teoretyczno-metodologicznym tle otwierają Wyjątki z dzienników Haliny Semenowicz. To dokonany przez Agatę Szwech wybór zapisków diarystki. Fragmenty dzienników zamieszczone w tym artykule to wpisy dotyczące starzenia się, kultury jedzenia, kontaktów z przyjaciółmi, rodziną, współpracownikami, podróży, zdrowia, trudności z pisaniem artykułów, sytuacji politycznej, trudów życia w okresie komunizmu, poglądów Haliny Semenowicz na wychowanie i pedagogikę. Podczas konstruowania struktury Wyjątków z dzienników autorka tekstu zachowała chronologiczny układ wpisów, od 1 stycznia 1979 roku do 4 marca Zawarte w tym rozdziale teksty Danuty Kowalewskiej, Hanny Kędzierskiej i Agaty Szwech o charakterze teoretycznym i metodologicznym, zwracają uwagę na wybrane problemy w pracy z materiałem narracyjnym dzienników osobistych, odsłaniają jednocześnie możliwe strategie analizy dzienników Haliny Semenowicz. Na część III publikacji pt. Wspomnienia o Halinie Semenowicz składa się z 14 wspomnień, do których wprowadza czytelnika artykuł O potencjale pamięci autorstwa Kingi Majchrzak, ukazujący heterogeniczność potencjału pamięci, dowodzący, że rozmyślanie nad własnymi i cudzymi wspomnieniami umożliwia refleksyjną analizę własnej biografii, prowadzenie edukacyjnego dialogu z samym sobą. We wspomnieniach przyjaciół Halina Semenowicz opisywana jest jako niezależna, niezwykle zdyscyplinowana, jednocześnie otwarta, pełna humoru i wyrozumiałości osoba. Wspomnienia te ukazują w sposób niezwykle przejmujący i wzruszający postać wyjątkową pod każdym względem. Zasługującą na uznanie i pamięć. Studia Dydaktyczne 26/2014 ISSN

4 RECENZJE Całość zamyka Epilog. Zgromadzonym w tej części pracy tekstom Hanny Kostyło, Alicji Jurgiel-Aleksander, Hanny Solarczyk i Renaty Góralskiej towarzyszy krytyczny namysł nad pytaniem: Jaka edukacja i dlaczego? W tekście Hanny Kostyło odnajdujemy inne, ważne pytanie: Dlaczego alternatywy edukacyjne nie są w stanie uzdrowić sytuacji państwowych systemów szkolnych w świecie? W tekście Alicji Jurgiel-Aleksander czytelnik znajdzie rozważania dotyczące pytania: Jaka edukacja i właściwie dla kogo? Hanna Solarczyk przedstawia argumenty przemawiające za konstruowaniem eklektycznego modelu kształcenia (dorosłych) jako adekwatniejszego wobec nieskończenie zróżnicowanej praktyki oświatowej. Renata Góralska zwraca uwagę na rolę i znaczenie edukacji emocjonalnej dzieci i dorosłych, ponadto odwołuje się do propozycji pedagogicznej Celestyna Freineta jako nowatorskiego osiągnięcia praktyki edukacyjnej, którego zasadniczym celem było rozwijanie nowych kompetencji (m.in. emocjonalnych), nieobecnych w modelu szkoły tradycyjnej. Recenzowana publikacja jest ważna wobec potrzeby krytycznej refleksji nad kształtem współczesnej edukacji. Względem powyższego, omawiany tom stanowi źródło inspiracji dla rozważań nad edukacją, jest zbiorem znanych i sprawdzonych rozwiązań dla edukacyjnej praktyki. Publikacja inicjuje konieczność krytycznego namysłu nauczycieli pragnących podnosić samoświadomość pedagogicznego sensu swoich działań. Zgromadzony w omawianej publikacji materiał spełnia postawiony przez redaktorki książki cel, jakim jest przybliżenie osoby Haliny Semenowicz. To Ona zgodnie z intencją redaktorek tomu jest główną bohaterką tej książki. Halina Semenowicz odkryła dla siebie pedagogikę, która stała się początkiem oddolnego ruchu pedagogicznego twórczych nauczycieli z całej Polski. Nigdy nie krytykowała innych pedagogów. Nie zmuszała nikogo do swoich przekonań. O tym, że była postacią nietuzinkową, świadczą jej liczne pionierskie działania w ramach ruchu freinetowskiego w Polsce oraz publikacje. W omawianym tomie (głównie dzięki przytoczonym fragmentom Dzienników Haliny Semenowicz i wspomnień jej przyjaciół) jawi nam się jako osoba optymistycznie nastawiona do świata i ludzi, empatyczna, zaradna, silna emocjonalnie, mająca autorytet wśród najbliższych i współpracowników. Całość opracowania skupiona wokół pedagogii(k)i Celestyna Freineta i Haliny Semenowicz przynosi czytelnikowi wiedzę historyczną, metodologiczną, jest zbiorem osobistych wspomnień, stanowi wyraz troski o kształt współczesnej edukacji. Lektura zgromadzonych w tomie materiałów jest zachętą i stanowi wezwanie do aktywnego i twórczego, dobrego i spełnionego, we wspólnocie z Innymi życia. 488 Studia Dydaktyczne 26/2014 ISSN

5 ANNA MATUSIAK Podsumowując niniejsze omówienie należy podkreślić, że to dzięki inicjatywnie i staraniom Hanny Solarczyk w pozyskaniu dzienników Haliny Semenowicz i pomyśle ich wykorzystania otrzymaliśmy tak unikatową publikację książkową. Publikację dokumentującą życie i działalność osoby tak zasłużonej dla propagowania ruchu freinetowskiego w Polsce. Tom wielowątkowy, pouczający i inspirujący, będący ostatecznie efektem (współ)pracy trzydziestu trzech osób pochodzących z różnych środowisk. Anna Matusiak Studia Dydaktyczne 26/2014 ISSN