3. Królowie pruscy. fryderyk i

Transkrypt

1 Królowie pruscy fryderyk i

2 254 fryderyk i 255 Ojciec: Fryderyk Wilhelm Wielki Elektor (s. 226). Matka: Ludwika Henryka Orańska (s. 228). Rodzeństwo: s Urodził się 11 lipca 1657 na zamku w Królewcu (Kaliningrad). Po śmierci starszego brata Karola Emila w 1674 został brandenburskim następcą tronu (kurprincem). Z ramienia ojca pełnił także urząd namiestnika Kliwii, a po jego śmierci w 1688 został jako Fryderyk III margrabią i elektorem brandenburskim, arcykomornikiem Rzeszy, księciem pruskim ( w Prusach ), księciem Kliwii, hrabią Mark, Ravensberga i Ravenstein, księciem Magdeburga, Halberstadtu i Minden, księciem pomorskim na Kołobrzegu, Słupsku i Stargardzie oraz starostą lęborskim i bytowskim. 18 stycznia 1701 przyjął tytuł króla w Prusach analogicznie do księcia w Prusach (aby zaznaczyć, iż Hohenzollernowie władali jedynie w części Prus; ich polska część zwana Prusami Królewskimi została zajęta przez Fryderyka II w 1772) oraz imię Fryderyka I. Koronacja nowego monarchy miała miejsce tego samego dnia w katedrze w Królewcu, nie była jednak praktykowana przez jego następców. Zmarł wskutek silnej gorączki 25 lutego 1713 w zamku berlińskim i został pochowany w tamtejszej katedrze. Małżonki Fryderyka I I. Poślubiona 23 sierpnia 1679 na zamku w Poczdamie pod Berlinem: Elżbieta Henryka Była ona córką Wilhelma VI, landgrafa heskiego na Kassel, oraz jego żony Jadwigi Zofii, margrabianki brandenburskiej, córki elektora Jerzego Wilhelma. Na świat przyszła 18 listopada 1661 na zamku w Kassel, a zmarła 7 lipca 1683 na zamku w Cölln pod Berlinem (od 1709 zamek berliński). Została pochowana w katedrze berlińskiej. II. Poślubiona 8 października 1684 w zamku Herrenhausen pod Hanowerem: Zofia Szarlotta Była córką Ernesta Augusta, elektora Brunszwiku i Lüneburga (Hanoweru), potomka jednej z linii Welfów, od objęcia brytyjskiego tronu przez jego syna w 1714 zwanej dynastią hanowerską, i jego żony Zofii zwanej Wielką Elektorową, której rodzicami byli Fryderyk V, elektor Palatynatu Reńskiego oraz król Czech ( Król Zimowy ), i poślubiona mu Elżbieta, córka Jakuba I, króla Wielkiej Brytanii. Urodziła się 12 lub 30 października 1682 w zamku Iburg pod Osnabrück i dnia 18 stycznia 1701 w katedrze w Królewcu została koronowana na pruską królową. Zmarła 1 lutego 1705 na zamku w Hanowerze, skąd jej zwłoki przewieziono do Berlina i złożono w tamtejszej katedrze. III. Poślubiona per procura 19 listopada 1708 w Szwerynie (Schwerin) i osobiście 28 listopada tego roku w katedrze berlińskiej: Zofia Ludwika Była córką Fryderyka I, księcia meklembursko-szweryńskiego na Grabow z dynastii obodryckiej, i jego żony Chrystiany Wilhelminy, córki Wilhelma Krzysztofa, landgrafa heskiego na Homburgu. Urodziła się 16 maja 1685 na zamku w Grabow, a zmarła w pomieszaniu zmysłów 29 lipca 1735 na zamku w Szwerynie (Schwerin). Została pochowana w kościele św. Mikołaja tamże. Dzieci Fryderyka I Córka z pierwszego małżeństwa L u d w i k a Dorota Zofia Urodziła się 29 września 1680 na zamku w Cölln pod Berlinem (zamek berliński), gdzie 31 maja 1700 poślubiła Fryderyka Heskiego (ur. Kassel , zm. Sztokholm ), którego ojcem był Karol, landgraf heski na Kassel, rodzony brat ojca Ludwiki, a matką jego żona Maria Amalia Anna, córka Jakuba, księcia Kurlandii i Semigalii (zob. s. 249 w biogr. księcia pruskiego Albrechta Fryderyka), i margrabianki brandenburskiej Ludwiki Szarlotty rodzonej siostry matki Ludwiki (s. 224 w biogr. elektora Jerzego Wilhelma). Małżeństwo to pozostało bezdzietne. Ludwika zmarła 23 grudnia 1705 na zamku w Kassel i spoczęła w krypcie książęcej w kościele św. Marcina tamże. Po jej śmierci Fryderyk ożenił się z Ulryką Eleonorą, królową Szwecji, i w 1720 zasiadł na szwedzkim tronie, a w 1730 odziedziczył godność landgrafa heskiego na Kassel; pozostawił jedynie potomstwo naturalne.

3 256 fryderyk i 257 Dzieci z drugiego małżeństwa (A C): A Fryderyk August Urodził się 6 października 1685 na zamku w Cölln pod Berlinem (od 1709 zamek berliński), gdzie także zmarł 31 stycznia Został pochowany w katedrze berlińskiej. B Bezimienny syn Urodził się i zmarł w C Fryderyk Wilhelm I (s. 257). Po śmierci Fryderyka I na tron pruski wstąpił jego jedyny syn Fryderyk Wilhelm. fryderyk wilhelm i

4 258 Ojciec: Fryderyk I (s. 253). Matka: Zofia Szarlotta Hanowerska (s. 255). Rodzeństwo: s Przez wzgląd na znaczne zasługi w reorganizacji armii pruskiej oraz zamiłowanie do wojskowości zyskał przydomek Króla Sierżanta. Na świat przyszedł 14 sierpnia 1688 na zamku w Cölln pod Berlinem (zamek berliński) i od urodzenia był brandenburskim kurpricem, zaś po akcesji ojca zyskał tytuł pruskiego kronprinca. W 1703 ojciec powierzył mu namiestnictwo Marchii Brandenburskiej, a po jego śmierci w 1713 został królem w Prusach pod imieniem Fryderyka Wilhelma I oraz elektorem brandenburskim i arcykomornikiem Rzeszy etc. jako Fryderyk Wilhelm II (uwzględniając w numeracji Wielkiego Elektora). Zmarł 31 maja 1740 w zamku miejskim (Stadschloß) w Poczdamie pod Berlinem i został pochowany w tamtejszym kościele garnizonowym. W 1945 prochy przeniesiono do kościoła św. Elżbiety (Elisabethkirche) w Marburgu, w 1952 umieszczono je w zamku Hohenzollern w Hechingen (Szwabia), a w 1991 złożno w kościele Pokoju (Friedenskirche) w parku pałacowym Sanssouci w Poczdamie. Małżonka Fryderyka Wilhelma I Poślubiona per procura 14 listopada 1706 na zamku w Hanowerze i osobiście 28 listopada 1706 w zamku berlińskim: Zofia Dorota Zarówno po ojcu jak i matce była bliską kuzynką małżonka, córką Jerzego Ludwika, elektora Brunszwiku-Lüneburga (Hanoweru) i od 1714 króla Wielkiej Brytanii Jerzego I (brata matki Fryderyka Wilhelma I), oraz jego żony Zofii Doroty, córki Jerzego Wilhelma, księcia brunszwicko-lüneburskiego na Celle (stryja matki Fryderyka Wilhelma I). Urodziła się 26 marca 1685 lub 1687 na zamku w Hanowerze, a zmarła 4 lipca 1757 w pałacu Monbijou w Berlinie. Została pochowana w katedrze berlińskiej. fryderyk wilhelm i 259 Dzieci Fryderyka Wilhelma I (A N): A Fryderyk Ludwik Na świat przyszedł 23 listopada 1707 na zamku w Berlinie i od dnia narodzin nosił tytuł księcia Oranii. Zmarł 13 maja 1708 w zamku berlińskim i został pochowany w tamtejszej katedrze. B Zofia Fryderyka W i l h e l m i n a Żona Fryderyka, margrabiego brandenburskiego na Bayreuth (szczegóły zob. s. 188 w biogr. elektora Jana Jerzego). C Fryderyk Wilhelm Urodził się 16 sierpnia 1710 na zamku w Berlinie i od urodzenia nosił tytuły księcia pruskiego i orańskiego. Zmarł 31 lipca 1711 w zamku berlińskim i spoczął w podziemiach tamtejszej katedry. D Fryderyk II Wielki (s. 269). E Szarlotta Albertyna Urodziła się 5 maja 1713 na zamku w Berlinie, gdzie zmarła 10 czerwca następnego roku. Została pochowana w katedrze berlińskiej. F Fryderyka Ludwika Poślubiła Karola Wilhelma Fryderyka, margrabiego brandenburskiego na Ansbach (zob. s. 201 w biogr. elektora Jana Jerzego). G Filipina Szarlotta Urodziła się 13 marca 1716 na zamku w Berlinie, gdzie 2 czerwca 1733 została żoną Karola I, księcia Brunszwiku od 1735 (ur. Brunszwik , zm. tamże ), syna Ferdynanda Albrechta II, księcia Brunszwiku z dynastii Welfów, i jego żony Antoniny Amalii, córki Ludwika Rudolfa, księcia brunszwickiego na Wolfenbüttel, także potomka jednej z linii Welfów. Dochowali się licznych dzieci: 1 K ar o l I I Wilhelm Ferdynand, książę Brunszwiku, naczelny wódz armii pruskiej podczas wojny z Francją (ur. 1735, zm. od ran poniesionych w boju 1806); w 1764 poślubił A u g u s t ę Fryderykę (ur. 1737, zm. 1813), córkę Fryderyka Ludwika, księcia Walii (syna margrabianki Karoliny z linii na Bayreuth, zob. s. 200 w biogr. elektora Jana Jerzego), i miał z nią potomstwo. 2 Jerzy Franciszek (ur. 1736, zm. 1737). 3 Zofia Karolina Maria, druga żona Fryderyka, margrabiego brandenburskiego na Bayreuth (szczegóły zob. s. 188 w biogr. elektora Jana Jerzego). 4 Chrystian Ludwik (ur. 1738, zm. 1742). 5 Anna Amalia (ur. 1739, zm. 1807); w 1756 poślubiła E r n e s t a A u g u s t a I I Konstantyna, księcia saskiego na Weimarze (ur. 1737, zm. 1758), i miała z nim potomstwo. 6 Fryderyk August, książę na Oleśnicy, pruski generał piechoty (ur. 1740, zm. 1805); w 1768 ożenił się z F r y d e r y k ą Zofią Szarlottą

5 260 fryderyk wilhelm i Augustą (ur. 1751, zm. 1789), córką Karola Chrystiana Erdmana, księcia wirtemberskiego, księcia na Oleśnicy. 7 Albrecht Henryk (ur. 1742, zm od ran poniesionych w boju). 8 Ludwika (ur. 1743, zm. 1744). 9 Wilhelm Adolf, pruski generał major (ur. 1745, zm. 1770). 10 E l ż b i e t a Krystyna Ulryka, pierwsza małżonka króla pruskiego Fryderyka Wilhelma II (dalsze szczegóły w jego biogr.). 11 Fryderyka (ur. 1748, zm. 1758). 12 Augusta Dorota, ostatnia opatka Gandersheim (ur. 1749, zm. 1810). 13 Maksymilian Juliusz L e o p o l d, generał armii pruskiej (ur. 1752, utonął podczas powodzi 1785). Filipina Szarlotta zmarła 16 lutego 1801 na zamku w Brunszwiku i została pochowana w brunszwickiej katedrze św. Błażeja. H Ludwik K a r o l W i l h e l m Urodził się 2 maja 1717 na zamku w Berlinie, gdzie zmarł 31 sierpnia Został pochowany w katedrze berlińskiej. I Z o f i a D o r o t a Maria Żona Fryderyka Wilhelma, margrabiego brandenburskiego na Schwedt (zob. s. 231 w biogr. Wielkiego Elektora). J Ludwika Ulryka Urodziła się 24 lipca 1720 na zamku w Berlinie. W 1740 została koadiutorką opactwa kwedlinburskiego. 17 lipca 1744 na zamku berlińskim poślubiła per procura, a 29 sierpnia 1744 w pałacu Drottningholm pod Sztokholmem osobiście Adolfa Fryderyka, księcia biskupa Lubeki od 1727, kronprinca Szwecji od 1743, króla szwedzkiego od 1751 (ur. Gottorp , zm. Sztokholm ), syna Chrystiana Augusta, księcia szlezwicko-holsztyńskiego na Gottorp oraz księcia biskupa Lubeki, potomka dynastii Holstein-Gottorp (bocznej linii duńskich Oldenburgów), i jego żony Albertyny Fryderyki, córki Fryderyka VII, margrabiego badeńskiego na Durlach. Urodziła mu czworo dzieci: 1 Gustaw III, król Szwecji (ur. 1746, zamordowany 1792); jego żoną została w 1766 Zofia Magdalena (ur. 1746, zm. 1813), córka Fryderyka V, króla Danii i Norwegii (syna margrabianki brandenburskiej Zofii Magdaleny, zob. s. 191 w biogr. elektora Jana Jerzego), z którą miał potomstwo. 2 Karol XIII, regent Szwecji, król Szwecji i Norwegii (ur. 1748, zm. 1818); w 1774 poślubił swoją stryjeczną siostrę Jadwigę Zofię Szarlottę (ur. 1759, zm. 1818), córkę Fryderyka Augusta I, księcia Oldenburga, i miał z nią młodo zmarłe dzieci; wraz z żoną adoptował dwóch synów, z których jeden marszałek napoleoński Jan Baptysta Juliusz Bernadotte zastąpił go na szwedzko-norweskim tronie jako Karol XIV Jan. fryderyk wilhelm i 3 Fryderyk Adolf, książę Östergötlandu, feldmarszałek armii szwedzkiej (ur. 1750, zm. 1803). 4 Zofia Albertyna, ostatnia opatka kwedlinburska (ur. 1753, zm. 1829). 7 grudnia 1751 w kościele św. Mikołaja w Sztokholmie (zwanym Storkyrkan Wielkim Kościołem) Ludwika Ulryka została ukoronowana wspólnie z mężem na królową Szwecji. Zmarła 16 lipca 1782 w zamku Svartsjö na jeziorze Melar pod Sztokholmem i spoczęła w nekropolii władców Szwecji w kościele na wyspie Riddarholmen (Riddarholmskyrkan) w Sztokholmie. K August Wilhelm Urodził się 9 sierpnia 1722 na zamku w Berlinie. Od 1731 był z ramienia ojca namiestnikiem Pomorza, zaś w 1744 otrzymał od bezdzietnego starszego brata tytuł księcia Prus (Prinz von Preußen), oznaczający przewidywanego następcę pruskiego tronu. Jak wszyscy męscy potomkowie z dynastii służył w armii pruskiej, w 1741 został awansowany do stopnia generała majora, a w 1756 generała. Brał udział w bitwie pod Kolinem (1757), podczas której skompromitował się jako dowódca i został zdymisjonowany przez starszego brata. Zmarł 12 czerwca 1758 w zamku Oranienburg i spoczął w podziemiach katedry berlińskiej. Żoną Augusta Wilhelma została 6 stycznia 1742 w Białej Sali zamku berlińskiego: Ludwika Amalia Była córką Ferdynanda Albrechta II, księcia Brunszwiku z dynastii Welfów, i jego żony Antoniny Amalii, córki Ludwika Rudolfa, księcia brunszwickiego na Wolfenbüttel, rodzoną siostrą małżonka księżniczki pruskiej Filipiny Szarlotty (zob. s. 259) oraz królowej pruskiej Elżbiety Krystyny, żony Fryderyka II Wielkiego. Urodziła się 29 stycznia 1722 w pałacu Bevernschen Schloße w Wolfenbüttel, a zmarła 13 stycznia 1780 w pałacu książęcym naprzeciw Arsenału (Cekhauzu) w Berlinie i została pochowana w katedrze berlińskiej. Potomstwo Augusta Wilhelma (i iv): iii Fryderyk Wilhelm II (s. 272). iii Fryderyk H e n r y k Karol Urodził się 30 grudnia 1747 w książęcym pałacu naprzeciw Arsenału (Cekhauzu) w Berlinie. W armii pruskiej dosłużył się stopnia generała majora (1767). Zginął 26 maja 1767 w trakcie manewrów w Protzen koło Fehrbellin. Spoczął w katedrze berlińskiej. iii Fryderyka Zofia W i l h e l m i n a Urodziła się 7 sierpnia 1751 w pałacu książęcym (Prinzlichen Palais) w Berlinie, a 4 października 1767 w Białej Sali zamku berlińskiego poślubiła ona W i l h e l m a V Batavusa, dziedzicznego stadhoudera (namiestnika) Niderlandów i księcia Oranii w latach (do 261

6 262 fryderyk wilhelm i 1766 pod regencją) (ur. Haga , zm. Brunszwik ), syna Wilhelma IV, dziedzicznego stadhoudera Niderlandów oraz księcia Oranii, potomka dynastii Orańskiej-Nassau, i jego żony Anny, córki Jerzego II, króla Wielkiej Brytanii (oraz margrabianki brandenburskiej Karoliny z linii na Ansbach, zob. s. 200 w biogr. elektora Jana Jerzego). Ich dziećmi byli: 1 Bezimienny syn (ur. i zm. 1769). 2 Fryderyka L u d w i k a Wilhelmina (ur. 1770, zm. 1819); w 1790 poślubiła K a r o l a Jerzego Augusta, księcia brunszwickiego na Wolfenbüttel (ur. 1766, zm. 1806). 3 Bezimienny syn (1771). 4 W i l h e l m I Fryderyk, król Niderlandów i wielki książę Luksemburga (ur. 1772, zm. 1843); w 1791 pojął za żonę księżniczkę pruską Wilhelminę (zob. s. 278 w biogr. króla Fryderyka Wilhelma II), z którą miał potomstwo, a w 1841 zawarł małżeństwo morganatyczne z H e n r y k ą Adrianną Ludwiką Florą (ur. 1792, zm. 1864), córką Ferdynanda, hrabiego d Oultremont de Wégimont, od zaślubin tytułowaną hrabiną Nassau. 5 Wilhelm Jerzy F r y d e r y k (ur. 1774, zm. 1799). Wilhelmina zmarła 9 czerwca 1820 w pałacu Het Loo koło Apeldoorn i została początkowo pochowana w Oude Kerk (Starym Kościele) w Apeldoorn. W 1822 jej szczątki przeniesiono do nekropolii rodzinnej w Nowej Krypcie w podziemiach Nieuwe Kerk (Nowego Kościoła) w Delft. iv Jerzy Karol E m i l Urodzony 30 października 1758 na zamku w Magdeburgu, zmarł 15 lutego 1759 w Berlinie i spoczął w katedrze berlińskiej. L Anna A m a l i a Urodziła się 9 listopada 1723 na zamku w Berlinie. Zapewne w 1743 poślubiła w sekrecie Fryderyka, barona von der Trenck, oficera armii pruskiej i przez krótki czas adiutanta Fryderyka II Wielkiego, później kapitana austriackich kirasjerów (ur. Królewiec , zgilotynowany w Paryżu ), syna Krzysztofa Ehrenreicha, barona von der Trenck, generała majora kawalerii pruskiej, i jego żony Marii Szarlotty, córki sędziego dworskiego Albrechta Fryderyka von Derscha. Dochowali się dziecka (jego losy nie są mi znane), które przyszło na świat w 1745 w opactwie w Kwedlinburgu, gdzie Fryderyk II odesłał siostrę po odkryciu jej małżeństwa. 16 lipca 1755 została opatką kwedlinburską, niemniej rezydowała przeważnie w swojej berlińskiej rezydencji na Wilhelmstraßse Nr Podobnie jak jej królewski brat była uzdolnioną kompozytorką. Zmarła 30 marca 1787 w pałacu na Wilhelmstraßse Nr. 102 w Berlinie i spoczęła w katedrze berlińskiej. fryderyk wilhelm i M Fryderyk H e n r y k Ludwik Urodził się 18 stycznia 1726 na zamku w Berlinie. Poświęcił się karierze dyplomatycznej, posłował m.in. na dwór petersburski. W 1740 uzyskał stopień pułkownika, w 1745 został generałem majorem, a w 1757 generałem lejtnantem. Pełnił urząd proboszcza katedralnego w Magdeburgu, był także rozważany jako kandydat do tronu polskiego, a w 1786 sugerowano uczynienie z niego króla (!) USA. Zmarł 3 sierpnia 1802 w swoim zamku Rheinsberg i spoczął w katedrze berlińskiej. Małżonka Henryka, poślubiona 25 czerwca 1752 w pałacu Charlottenburg pod Berlinem (obecnie w jego granicach): Wilhelmina Była ona córką Maksymiliana, landgrafa heskiego na Kassel, oraz jego żony Fryderyki Szarlotty, córki Ernesta Ludwika, landgrafa heskiego na Darmstadtcie. Urodziła się 25 lutego 1726 na zamku w Kassel, zmarła zaś 8 października 1808 w swoim berlińskim pałacu (obecnie gmach Uniwersytetu Berlińskiego) i spoczęła w katedrze w Berlinie. N August Ferdynand Urodził się 23 maja 1730 na zamku w Berlinie. Służył w pruskiej piechocie i w 1758 uzyskał rangę generała. 12 września 1763 został wielkim mistrzem brandenburskiego baliwatu joannitów z siedzibą w Sonnenburgu (obecnie Słońsk w województwie lubuskim). Na mocy edyktów królewskich z 30 października 1810 i 23 stycznia 1811 baliwat uległ kasacji, jednak 23 maja 1812 w jego miejsce Fryderyk Wilhelm III powołał do życia Królewski Zakon Domu Hohenzollernów, którego pierwszym wielkim mistrzem został August Ferdynand. Pełnił również urząd proboszcza katedralnego w Halberstadt, co należało do tradycji dynastycznej. Zmarł 2 maja 1813 w swoim pałacu zwanym Johanniterordenspalais lub w skrócie Ordenspalais na Wilhelmplatz w Berlinie i został pochowany w katedrze berlińskiej. Małżonka Augusta Ferdynanda, poślubiona 27 września 1755 w pałacu Charlottenburg pod Berlinem (dziś w granicach miasta): Anna Elżbieta L u d w i k a Była siostrzenicą męża, córką Fryderyka Wilhelma, margrabiego brandenburskiego na Schwedt (zob. s. 233 w biogr. Wielkiego Elektora). Urodzona 22 kwietnia 1738 na zamku w Schwedt nad Odrą, zmarła 10 lutego 1820 w książęcym pałacu (Prinzlichen Palais) w Berlinie i spoczęła w katedrze berlińskiej. Potomstwo Augusta Ferdynanda (i vii): iiii F r y d e r y k a Elżbieta Dorota Henryka Amalia Urodziła się 1 listopada 1764 na zamku w Magdeburgu, a zmarła 28 sierpnia 1773 w pałacu książęcym (Prinzlichen Palais) w Berlinie i została pochowana w tamtejszej katedrze. 263

7 264 fryderyk wilhelm i iiii F r y d e r y k Henryk Emil Karol Na świat przyszedł 20 października 1769 w pałacu na Wilhelmplatz (Ordenspalais?) w Berlinie, a zmarł 8 grudnia 1773 w zamku Friedrichsfelde pod Berlinem i spoczął w katedrze berlińskiej. iiii Fryderyka L u d w i k a Dorota Filipina Urodziła się 24 maja 1770 w książęcym pałacu (Prinzlichen Palais) w Berlinie, gdzie 17 marca 1796 poślubiła księcia Antoniego Henryka Radziwiłła herbu Trąby, I ordynata na Przygodzicach od 1796, namiestnika Wielkiego Księstwa Poznańskiego od 1815, XII (XI) ordynata na Nieświeżu i X ordynata na Ołyce od 1818 (ur. Wilno , zm. Berlin ), syna księcia Michała Hieronima Radziwiłła, ostatniego wojewody wileńskiego, i jego żony Heleny, córki Antoniego Tadeusza Przezdzieckiego, podkanclerzego litewskiego. Ich dziećmi byli: 1 Fryderyk W i l h e l m Paweł Mikołaj, XIII (XII) ordynat nieświeski i XI ordynat ołycki, dziedziczny członek pruskiej Izby Panów (ur. 1797, zm. 1870); w 1825 poślubił swoją stryjeczną siostrę Helenę Radziwiłłównę (ur. 1805, zm. 1827), córkę księcia Ludwika Mikołaja Radziwiłła, IX ordynata kleckiego, i miał z nią córkę; jego drugą żoną została w 1832 Matylda Krystyna (ur. 1806, zm. 1896), córka Karola Józefa, hrabiego von Clary und Aldringen, z którą miał dalsze liczne dzieci. 2 F e r d y n a n d Fryderyk Wilhelm (ur. 1798, zm. 1827). 3 E l ż b i e t a Fryderyka Ludwika Marta (Eliza) (ur. Berlin , zm. Tarnowica (Bad Freienwalde) nad Odrą ). Była nieoficjalnie zaręczona ze swoim kuzynem, księciem pruskim Wilhelmem, od 1871 cesarzem niemieckim, na ich ślub nie wyraziła jednak zgody rodzina księcia. Nie wyszła za mąż. 4 Fryderyk Wilhelm Ludwik Maria Ferdynand Henryk August B o g u s ł a w, II ordynat przygodzicki (ur. 1809, zm. 1873); w 1832 jednocześnie ze starszym bratem poślubił jedną z córek Karola Józefa, hrabiego von Clary und Aldringen Leontynę Gabrielę (ur. 1811, zm. 1890), z którą dochował się potomków. 5 Augusta Wilhelmina Ludwika W a n d a (ur. 1813, zm. 1845); w 1832 wyszła za księcia Adama Konstantego Czartoryskiego herbu Pogoń Litewska (ur. 1804, zm. 1880), i miała potomstwo Ludwika zmarła 7 grudnia 1836 w zamku myśliwskim w Ruhberg (obecnie Ciszyca koło Kowar na Dolnym Śląsku) i spoczęła w podziemiach kaplicy grobowej Radziwiłłów w Antoninie. iiv Fryderyk Chrystian H e n r y k Ludwik Urodził się 11 listopada 1771 na zamku w Friedrichsfelde pod Berlinem (dziś w granicach miasta). W 1786 został mianowany koadiu- fryderyk wilhelm i 265 torem wielkiego mistrza brandenburskiego baliwatu zakonu joannitów w Sonnenburgu (Słońsk) który to urząd sprawował wówczas jego ojciec. Służył także w pruskiej żandarmerii i osiągnął rangę oberlejtnanta (porucznika). Zmarł 8 października 1790 w pałacu ojca (Johanniterordenspalais lub Ordenspalais) na Wilhelmplatz w Berlinie i został pochowany w katedrze berlińskiej. iiv Fryderyk L u d w i k F e r d y n a n d Chrystian Urodził się 18 listopada 1772 w podberlińskim zamku Friedrichsfelde (dziś w granicach miasta). Był generałem lejtnantem armii pruskiej, pełnił ponadto urząd proboszcza katedralnego w Magdeburgu. Podobnie jak królewski stryj, Fryderyk II Wielki, był uzdolnionym kompozytorem i wirtuozem jego gra na fortepianie zyskała uznanie samego Beethovena. Poległ 10 października 1806 w bitwie z wojskami francuskimi pod Saalfeld nad Saale i początkowo został pochowany w książęcej krypcie w tamtejszym kościele parafialnym. W 1811 zwłoki księcia przewieziono do Berlina i złożono w kryptach Hohenzollernów w podziemiach katedry. Ludwik Ferdynand dochował się następujących dzieci pozamałżeńskich (a e): z E b e r h a r d y n ą Szarlottą Justyną von Schlieben, później małżonką Henryka von Drechsel, koniuszego dworu bawarskiego: a Karolina Henryka Bentley. Urodziła się w 1789 w Berlinie. Jej dalsze losy nie są znane. z Fryderyką Zuzanną H e n r y k ą Fromme: b Antoni Albert Henryk L u d w i k von Wildenbrugh. Na świat przyszedł 28 marca 1803 w Berlinie. 3 marca 1810 on i jego siostra zostali przez króla Fryderyka Wilhelma III zaliczeni w poczet pruskiej szlachty i otrzymali nazwisko von Wildenbruch (od należącego do rodziny ich babki ze strony ojca majątku, dzisiejszej Swobnicy). Poświęcił się karierze dyplomatycznej, w latach i był pruskim konsulem w Syrii, a od 1850 pełnił godność ministra pełnomocnego przy Wysokiej Porcie, którą jednak porzucił po śmierci pierwszej żony w 1859; w późniejszym czasie posłował także na dwór turyński. Jednocześnie pokonywał kolejne szczeble wojskowej kariery w pruskiej armii, którą uwieńczył w 1872 awansem na generała lejtnanta. Zmarł 29 listopada 1874 w Berlinie i został pochowany w parku zamkowym swojego zięcia, hrabiego Yorck von Wartenberg w Klein Öls (obecnie Oleśnica Mała). 9 sierpnia 1837 w zamku Kochberg pojął za żonę Ferdynandę Chrystianę Fryderykę Szarlottę E r n e s t y n ę von Langen (ur. Środa Śląska (niem. Neumarkt) , zm. Berlin ), córkę Karola Ferdynanda von Langen, generała majora armii pruskiej i jego drugiej żony Chrystiany Eleonory von Schick. Dochowali się sześciorga dzieci, na których ród wygasł. 26 kwietnia 1860 w Berlinie owdowiały Ludwik von Wildenbruch ożenił się z F l o r ą Ludwiką Henryką Nicolovius (ur.

8 266 fryderyk wilhelm i Berlin , zm. tamże ), córką Jerzego Henryka Ludwika Nicoloviusa, pruskiego urzędnika ministerialnego, i poślubionej mu Ludwiki Anny Marii, któej rodzicami byli Jan Jerzy Schlosser oraz Kornelia Fryderyka Goethe (siostra Jana Wolfganga). Nie mieli dzieci. c Emilia Henryka Ludwika B l a n k a von Wildenbrugh. Urodziła się 22 sierpnia 1804 w Berlinie. 3 marca 1810 wraz ze starszym bratem została nobilitowana pod nazwiskiem, a 19 października 1826 r. poślubiła Fryderyka Erharda von Röder (ur , zm ), syna pruskiego generała Fryderyka Erharda von Rödera. Zmarła 20 kwietnia z Marią Adelajdą, hrabianką de la Grange: d Teodor Fryderyk Klitsche (ur. 1799, zm. 1868). Generał królewskiej armii neapolitańskiej. Dochował się córki. e Wilhelm Klitsche (ur. 1799, zm. od ran 1820). Bliźniak Teodora Fryderyka. Żołnierz armii pruskiej. ivi F r y d e r y k Paweł Henryk August Urodził się 29 listopada 1776 w zamku Friedrichsfelde pod Berlinem, gdzie również zmarł 2 grudnia tego roku. Został pochowany w katedrze berlińskiej. vii Fryderyk Wilhelm Henryk A u g u s t Urodził się 19 września 1779 w zamku Friedrichsfelde pod Berlinem. Poświęcił się służbie w pruskiej piechocie. W 1797 został promowany na kapitana, w 1800 został majorem, a w 1813 generałem lejtnantem. W tym roku wziął bitwie narodów pod Lipskiem, a rok później (1814) awansował na generała. Jednocześnie wraz z generałem Scharnhorstem reorganizował pruską artylerię. W 1815 został mianowany naczelnym dowódcą pruskiej artylerii i odtąd zajmował się głównie inspekcjami podległych mu jednostek. Podczas jednej z takich podróży zmarł nagle 19 lipca 1843 w jednej z gospód w Bydgoszczy (wówczas niemiecki Bromberg). Zwłoki księcia odwieziono do Berlina i złożono w królewskiej nekropolii Hohenzollernów w tamtejszej katedrze. August dochował się następującej progenitury pozamałżeńskiej (a k): z Karoliną Fryderyką L u d w i k ą Wichmann (ochrzczona lub ur. Poczdam , zm. Rzym , pochowana na cmentarzu Dorotheenstadt w Berlinie), córką Jana Fryderyka Josta Wichmanna oraz jego żony Anny Doroty Dechwitz, 28 września 1810 podniesioną przez Fryderyka Wilhelma III do stanu szlacheckiego pod nazwiskiem von Waldenburg, przysługującym także czworgu dzieciom jej i Augusta: a Fryderyk August E d w a r d von Waldenburg. Urodził się 24 maja (lub 24.03) 1807 w Soissons we Francji. 28 września 1810 wraz z matką i młodszą siostrą Eweliną został przez króla Fryderyka Wilhelma III fryderyk wilhelm i 267 podniesiony do rangi szlacheckiej i otrzymał nazwisko von Waldenburg. Służył w pruskiej kawalerii, gdzie osiągnął rangę rotmistrza. Zmarł 17 lutego 1882 w Mentonie. W dniu 25 czerwca 1834 w Gresse ożenił się z Orlindą von Klitzing (ur. Gresse , zm. pałac Elsenburg, Wielka Lipa, Śląsk ), córką Hansa von Klitzing i poślubionej mu Augusty Wilhelminy, córki Wilhelma Albrechta von Karstedt. Linia ich potomków istnieje do dziś. b Fryderyka Augusta E w e l i n a von Waldenburg. Urodziła się 19 listopada 1803, a 28 września 1810 wraz z matką i starszym bratem otrzymała rangę szlachecką i nazwisko. Umarła niezamężnie 17 września c Fryderyka Augusta E m i l i a von Waldenburg. Urodziła się 10 czerwca 1815, a 31 sierpnia 1815 została uszlachcona i otrzymała nazwisko von Waldenburg. Zmarła w stanie panieńskim 2 grudnia d Augusta Fryderyka M a t y l d a von Waldenburg. Urodziła się 7 listopada 1817, zaś 16 marca 1818 uzyskała rangę szlachecką wraz z nazwiskiem von Waldenburg. Zmarła 25 grudnia 1884 w stanie panieńskim z Augustą Arend (ur , zm. Berlin ), wywodzącą się z żydowskiej rodziny rentierskiej, dnia 12 lipca 1825 podniesioną przez Fryderyka Wilhelma III do rangi szlacheckiej pod nazwiskiem von Prillwitz, które otrzymały jej dzieci z Augustem: e Ludwika Augusta M a l w i n a von Prillwitz. Urodziła się w Berlinie 10 czerwca lipca 1825 wraz z matką i bratem została przez króla Fryderyka Wilhelma III podniesiona do rangi szlacheckiej i otrzymała nazwisko von Prillwitz (od majątku ziemskiego, należącego do ojca). Była dwukrotnie zamężna, po raz pierwszy z Cezarem von Dachröden, marszałkiem dworu meklemburskiego (ur , zm. Rzym ), zaś po jego śmierci z niejakim de la Ville, którego imię nie jest znane. Zmarła 3 listopada 1888 w Rzymie. f August Ludwik F e r d y n a n d von Prillwitz. Na świat przyszedł 10 stycznia 1825 w Berlinie i 12 lipca tego roku został przez króla Prus zaliczony w poczet pruskiej szlachty pod nazwiskiem von Prillwitz. Zmarł bezżennie 25 lutego 1849 w Koblencji. g Ludwika Augusta E l ż b i e t a (Eliza) von Prillwitz. Urodziła się 23 czerwca 1827 w Berlinie i 3 grudnia 1828 uzyskała pruskie szlachectwo wraz z nazwiskiem von Prillwitz. 28 grudnia 1846 wyszła za H a r - r y e g o Karola Kurda Edwarda, hrabiego von Arnim (ur , zm ). Zmarła 22 grudnia 1854 w Rzymie. h Ferdynand Ludwik A u g u s t von Prillwitz. Urodził się 13 lipca 1828 w Berlinie i 3 grudnia 1828 został wraz ze starszą siostrą Elizą podniesiony do rangi szlacheckiej pod nazwiskiem von Prillwitz. Zmarł 27 maja 1835 w rezydencji w Prillwitz. i Fryderyk Wilhelm August L u d w i k von Prillwitz. Urodził się 23 lipca 1829 w Berlinie, a 26 października tego roku został zaliczony w poczet pruskiej szlachty i otrzymał nazwisko von Prillwitz. Zmarł 31 maja 1894 w Berlinie. Możliwe, że jego nieślubną córką była Edwina Viereck (zob. s. 312 w biogr. cesarza Wilhelma I).

9 268 fryderyk wilhelm i 14 sierpnia 1857 w Behle ożenił się z G e o r g i n ą Marią Elżbietą Eugenią, hrabianką von Moltke (ur. Neustrelitz , zm. Berlin ), z którą miał kilkoro dzieci na których linia ta wygasła. Być może dochował się także syna ze związku z Edwiną Viereck (zob. także w biogr. cesarza Wilhelma I). j M a r i a Augusta Ludwika von Prillwitz. Urodziła się 3 września 1830 w Berlinie, a 16 listopada tego roku otrzymała dyplom szlachecki wraz z nazwiskiem von Prillwitz. Zmarła 1 maja 1831 w Berlinie. k K l a r a Augusta Ludwika von Prillwitz. Urodziła 21 października 1831 w Berlinie i 17 grudnia tego roku została uszlachcona pod nazwiskiem von Prillwitz. 31 lipca 1849 w Berlinie poślubiła Gustawa, hrabiego von Arnim (ur. Criewen , zm. Schwedt nad Odrą ). Zmarła 24 lipca 1883 w Wiesbaden. Sukcesorem Fryderyka Wilhelma I został jego najstarszy syn. fryderyk ii wielki

10 270 fryderyk ii wielki brunszwickiego na Wolfenbüttel, rodzoną siostrą Karola i Ludwiki Amalii, którzy poślubili odpowiednio: siostrę i brata Fryderyka Wielkiego. Urodziła się 8 listopada 1715 w pałacu Bevernschen Schloße w Wolfenbütte, zmarła zaś 13 stycznia 1797 na zamku w Berlinie i spoczęła w katedrze berlińskiej. Małżeństwo to pozostało bezdzietne. 271 Sukcesorem Fryderyka II został jego bratanek Fryderyk Wilhelm. Ojciec: Fryderyk Wilhelm I (s. 257). Matka: Zofia Dorota Hanowerska (s. 258). Rodzeństwo: s Urodził się 24 stycznia 1712 na zamku w Berlinie i na chrzcie otrzymał imiona Fryderyk Karol używał jednak tylko pierwszego. Przydomek zawdzięczał militarnym talentom i dorobił się go już w młodości; w późniejszym czasie zwano go też Filozofem z Sanssouci, Samolonem Północy oraz Starym Frycem. Od urodzenia nosił tytuły księcia pruskiego i orańskiego, a 25 lutego 1713 został kronprinzem. Po śmierci ojca w 1740 został królem pruskim i (Fryderyk IV) elektorem brandenburskim. Zająwszy austriacki dotychczas Śląsk, 31 lipca 1742 przybrał tytuł suwerennego i nadrzędnego księcia Śląska. Podpisane 5 sierpnia 1772 w Petersburgu traktaty rozbiorowe Rzeczpospolitej pozwoliły Fryderykowi na zajęcie Warmii, okręgu nadnoteckiego z Bydgoszczą, a przede wszystkim Prus Królewskich (bez Gdańska i Torunia). Mógł dzięki temu 13 września 1772 oficjalnie przyjąć tytuł króla Prus (por. s. 254). Zmarł na skutek problemów z krążeniem 17 sierpnia 1786 w pałacu Sanssouci w Poczdamie i został, wbrew testamentowi, pochowany w kościele garnizonowym w Poczdamie. Po klęsce Niemiec w 1945 szczątki Fryderyka i jego ojca przewieziono do kościoła św. Elżbiety w Marburgu, gdzie spoczywały do 1952, kiedy to zostały przeniesione do zamku Hohenzollern w Hechingen kolebki dynastii. W 1991 spoczęły one, zgodnie z ostatnią wolą, w krypcie pod tarasem pałacu Sanssouci. Małżonka Fryderyka II Poślubiona 12 czerwca 1733 w zamku Salzdalum koło Wolfenbüttel: Elżbieta Krystyna Była ona córką Ferdynanda Albrechta II, księcia Brunszwiku z dynastii Welfów, oraz jego żony Antoniny Amalii, córki Ludwika Rudolfa, księcia

11 fryderyk wilhelm ii Ojciec: August Wilhelm (s. 261 w biogr. Fryderyka Wilhelma I). Matka: Ludwika Amalia Brunszwicka (s. 261). Rodzeństwo: s Ze względno na liczne przygody miłosne, zyskał wśród darzących go sympatią poddanych żartobliwy przydomek Grubego Łajdaka (der dicke Lüdejahn). Urodził się 25 września 1744 w pałacu książąt pruskich (Palais des Prinzen von Preußen) naprzeciwko Arsenału (Cekhauzu) w Berlinie. Od 1758, jako przypuszczalny następca tronu, tytułowany księciem Prus (Prinz von Preußen). Po bezdzietnej śmierci stryja w 1786 został królem pruskim oraz (pod imieniem Fryderyka Wilhelma III) elektorem brandenburskim. W 1791 przejął od margrabiego Karola Aleksandra (zob. s. 202 w biogr. elektora Jana Jerzego) frankońskie terytoria Hohenzollernów z Bayreuth i Ansbach. Zmarł 16 listopada 1797 w Pałacu Marmurowym (Marmorpalais) w Poczdamie i spoczął w katedrze berlińskiej. Małżonki Fryderyka Wilhelma II I. Poślubiona 14 lipca 1767 albo w pałacu Charlottenburg, albo w zamku Salzdalum: Elżbieta Była ona córką Karola I, księcia Brunszwiku z dynastii Welfów, oraz poślubionej mu księżniczki pruskiej Filipiny Szarlotty (zob. s. 259 w biogr. Fryderyka Wilhelma I). Urodziła się 8 listopada 1746 w pałacu Bevernschen Schloße w Wolfenbüttel i na chrzcie otrzymała imiona Elżbieta Krystyna Ulryka. Małżeństwo zostało rozwiązane 18 kwietnia 1769 za zgodą Fryderyka II po oskarżeniu Elżbiety przez małżonka o cudzołóstwo. Osadzono ją jako więźnia stanu w twierdzy kostrzyńskiej, a następnie na zamku w Szczecinie, gdzie zmarła 18 lutego Spoczęła w kryptach książąt pomorskich w kościele zamkowym św. Ottona w Szczecinie.

12 274 fryderyk wilhelm ii fryderyk wilhelm ii 275 II. Poślubiona 14 lipca 1769 w pałacu Charlottenburg pod Berlinem: Fryderyka Była córką Ludwika IX, landgrafa heskiego na Darmstadcie, i jego pierwszej żony Karoliny, córki Chrystiana III, palatyna Zweibrücken na Brikenfeld. Urodziła się 16 października 1751 na zamku w Prenzlau i została nazwana imionami Fryderyka Ludwika. Zmarła na skutek udaru 25 lutego 1805 w pałacu Monbijou w Berlinie. Spoczęła w katedrze berlińskiej. III. (Morganatyczna i bigamiczna) poślubiona 7 kwietnia (lub 25 lub 26 maja) 1787 w pałacu Charlottenburg pod Berlinem: Julia von Voss (Voß) Była córką Fryderyka Chrystiana von Voss (Voß) oraz jego żony Amalii Otylii von Vieregg. Urodziła się 4 lipca 1766 w rodowym majątku w Buch pod Berlinem i otrzymała imiona Julia Amalia Elżbieta. Od 1783 służyła jako dama dworu u królowej Elżbiety Brunszwickiej, żony Fryderyka II. 12 listopada 1787 Fryderyk Wilhelm II kreował ją hrabiną von Ingenheim. Zmarła na gruźlicę 25 marca 1789 w Buch lub w Wiesbaden i została pochowana w krypcie rodzinnej w kaplicy kościoła zamkowego w Buch. IV. (Morganatyczna i bigamiczna) poślubiona 11 kwietnia 1790 w pałacu Charlottenburg pod Berlinem: Zofia von Dönhoff Była ona córką Fryderyka Wilhelma, hrabiego von Dönhoff, i jego żony Anny Zofii Szarlotty von Langermann. Urodziła się 17 października 1768 w Klein Beynuhnen w Prusach Wschodnich (obecnie Uljanowskoje, okręg kaliningradzki) i otrzymała imiona Zofia Julianna Fryderyka. Od 1789 była damą dworu królowej Fryderyki Heskiej, żony Fryderyka Wilhelma II. Zmarła 28 stycznia 1838 w swoich dobrach w Beerbaum (Oberbarnim) i znalazła spoczynek na tamtejszym cmentarzu przykościelnym. Potomstwo Fryderyka Wilhelma II Córka z pierwszego małżeństwa: F r y d e r y k a Szarlotta Ulryka Katarzyna Urodziła 7 maja 1767 albo w pałacu Charlottenburg pod Berlinem, albo też w zamku miejskim (Stadschloß) w Poczdamie. 28 września 1791 w pałacu Charlottenburg i ponownie 23 lub 24 listopada tego roku w Queen s House (późniejszy pałac Buckingham) w Londynie została zaślubiona przez F r y d e r y k a Augusta, w latach biskupa Osnabrück, od 1784 księcia Yorku i Albany oraz earla Ulster, a w latach naczelnego wodza armii brytyjskiej (ur. pałac św. Jakuba, Londyn , zm. Rutland House, Londyn ), syna Jerzego III, króla Wielkiej Brytanii z dynastii hanowerskiej (bocznej linii Welfów), i jego żony Szarlotty, córki Karola, księcia meklemburskiego na Strelitz. Małżeństwo pozostało bezdzietne. Fryderyka zmarła 6 sierpnia 1820 w pałacu Oatlands Park w Weybridge i została pochowana na cmentarzu parafialnym w Weybridge. Dzieci z drugiego małżeństwa (A H): A Fryderyk Wilhelm III (s. 286). B Fryderyka K r y s t y n a Amalia Wilhelmina Urodziła się 31 sierpnia 1772 w rezydencji zwanej Domem Narożnym (Eckhause) na rogu Nowego Rynku i Schwerdtfegerstraße w Poczdamie, gdzie także zmarła 14 czerwca Została pochowana w katedrze berlińskiej. C Fryderyk L u d w i k Karol Urodził się 5 listopada 1773 w Domu Narożnym (Eckhause) Nowego Rynku i Schwerdtfegerstraße w Poczdamie. Jak każdy mężczyzna z dynastii służył w armii pruskiej, gdzie rychło uzyskał rangę generała majora, zaś w 1795 otrzymał dowództwo 1. Pułku Dragonów. Jednocześnie został koadiutorem wielkiego mistrza brandenburskiego baliwatu zakonu joannitów w Sonnenburgu, którym był podówczas jego stryj, książę August Ferdynand (zob. s. 263 w biogr. Fryderyka Wilhelma I). Zmarł na dyfteryt 28 grudnia 1796 w swoim pałacu na Oberwallstraße w Berlinie, zwanym Pałacem Księżniczek (Prinzessinnen-Palais), został pochowany w katedrze berlińskiej. Małżonka Ludwika, poślubiona 26 grudnia 1793 w Białej Sali zamku berlińskiego: F r y d e r y k a Ludwika Karolina Zofia Aleksandryna Była ona córką Karola II, wielkiego księcia meklemburskiego na Strelitz, potomka dynastii obodryckiej, oraz jego pierwszej żony Fryderyki, córki Jerzego Wilhelma, landgrafa heskiego na Darmstadcie. Urodziła się 2 marca 1778 w pałacu na Leinestraße w Hanowerze. Po śmierci Ludwika 7 lub 10 stycznia 1799 w Poczdamie (lub w Berlinie) wyszła za mąż za Fryderyka Wilhelma, księcia zu Solms-Braunfels, generała majora armii pruskiej (ur. Braunfels , zm. Slawentzitz ), syna Ferdynanda Wilhelma, księcia zu Solms-Braunfels, oraz jego żony Zofii Krystyny Wilhelminy, córki Chrystiana Augusta, hrabiego zu Solms-Laubach. Mieli razem następujące potomstwo: 1 Karolina (ur. i zm. 1799). 2 Bezimienne dziecko (ur. i zm. 1800). 3 Bezimienne dziecko (ur. i zm. 1800). 4 F r y d e r y k W i l h e l m Henryk Kazimierz Jerzy Karol Maksymilian, generał porucznik armii pruskiej (ur. 1801, zm. 1868); w 1831 pojął za żonę Marię Annę (ur. 1809, zm. 1892), córkę Franciszka, hrabiego Kinsky von Wchinitz und Tettau, i miał potomstwo. 5 Zofia (ur. i zm. 1803).

13 276 fryderyk wilhelm ii fryderyk wilhelm ii A u g u s t a Ludwika Teresa Matylda (ur. 1804, zm. 1865); w 1827 poślubiła Alberta, księcia von Schwarzburg-Rudolstadt (ur. 1798, zm. 1869), i miała z nim potomstwo. 7 A l e k s a n d e r Fryderyk Ludwik, pruski generał major (ur. 1807, zm. 1867); w 1863 ożenił się z Ludwiką (ur. 1835, zm. 1894), córką Engelberta, barona von Landsberg-Velen, i dochował się z nią kilku dzieci. 8 Fryderyk Wilhelm K a r o l Ludwik Jerzy Alfred Aleksander, feldmarszałek lejtnant armii austriackiej (ur. 1812, zm. 1875); w 1845 poślubił Marię Józefinę Z o fi ę (ur. 1814, zm. 1876), córkę Dominika Konstantyna, księcia zu Löwenstein-Wertheim-Rosenberg, i miał z nią potomstwo. Małżeństwo Fryderyki i Fryderyka Wilhelma zakończył rozwód orzeczony 20 lutego Jej trzecim mężem został poślubiony 29 maja 1815 w kościele parafialnym w Neustrelitz i ponownie 29 sierpnia tego roku w pałacu Carlton House w Londynie Ernest August, 1. książę Cumberland, 1. książę Teviotdale oraz 1. earl Armagh od 1799, od 1837 r. król Hanoweru pod imieniem Ernesta Augusta I (ur. Queen s House, dziś pałac Buckingham, Londyn , zm. zamek Herrenhausen, Hanower ), syn Jerzego III, króla Wielkiej Brytanii, potomka dynastii hanowerskiej (bocznej linii Welfów), i jego żony Szarlotty, córki Karola, księcia meklemburskiego na Strelitz. Owocem ich małżeństwa było troje dzieci: 7 Fryderyka (ur. martwa 1817). 8 Martwa córka (1818). 9 J e r z y V Fryderyk Aleksander Karol Ernest August, król Hanoweru, 2. książę Cumberland, 2. książę Teviotdale oraz 1. earl Armagh (ur. 1819, zm. 1878); w 1843 pojął za żonę Aleksandrynę M a r i ę Wilhelminę Katarzynę Szarlottę Teresę Henrykę Ludwikę Paulinę Elżbietę Fryderykę Georginę (ur. 1818, zm. 1907), córkę Józefa, księcia saskiego na Altenburgu, i miał z nią potomstwo. Po wstąpieniu jej trzeciego męża na tron Hanoweru 20 czerwca 1837 Fryderyka została hanowerską królową małżonką. Zmarła 29 czerwca 1841 pałacu na Leinestraße w mieście Hanower i została pochowana w kryptach Welfów w kaplicy zamku Herrenhausen w Hanowerze. Potomstwo Ludwika (i iii): iii F r y d e r y k Wilhelm Ludwik Urodził się 30 października 1794 w pałacu ojca na Oberwallstraße w Berlinie, zwanym Pałacem Księżniczek (Prinzessinnen-Palais). Służył w kawalerii pruskiej, gdzie osiągnął stopień generała. W latach był gubernatorem Wojskowej Twierdzy Luksemburg (Bundesfestung Luxemburg), piastował ponadto godność zastępcy wielkiego mistrza w kapitule Królewskiego Zakonu Domu Hohenzollernów. Zmarł 27 lipca 1863 w swoim pałacu na Wilhelmstraße Nr. 72 w Berlinie. Początkowo został pochowany w katedrze ber- lińskiej, skąd w 1864 jego szczątki przeniesiono do kaplicy wybudowanego przezeń zamku Rheinstein nad Renem. Małżonka Fryderyka, poślubiona 21 listopada 1817 na zamku w Ballenstedt: Wilhelmina L u d w i k a Była ona córką Aleksego, księcia Anhaltu na Bernburgu (von Anhalt-Bernburg), potomka jednej z linii dynastii askańskiej, oraz jego żony Fryderyki, córki Wilhelma IX, landgrafa heskiego na Kassel. Urodziła się 30 października 1799 na zamku w Ballenstedt, a zmarła 9 grudnia 1882 w zamku Eller pod Düsseldorfem. Została pochowana u boku Fryderyka w kaplicy zamku Rheinstein Synowie Fryderyka (a b): a Fryderyk Wilhelm Ludwik A l e k s a n d e r Urodził się 21 czerwca 1820 w pałacu na Wilhelmstraße Nr. 72 w Berlinie. Był generałem pruskiej (później niemieckiej) piechoty oraz dowódcą kilku pułków gwardyjskich. Zmarł 4 stycznia 1896 w pałacu na Wilhelmstraße Nr. 72 w Berlinie i spoczął w katedrze berlińskiej. b Fryderyk Wilhelm J e r z y Ernest Urodził się 12 lutego 1826 w zamku Jägerhof pod Düsseldorfem. Generał kawalerii, dowódca pułku ułanów i grenadierów gwardii. Był dramaturgiem, tworzącym pod pseudonimami Jerzy Konrad oraz Günther von Freiberg. Zmarł 2 maja 1902 w Berlinie i został pochowany w kaplicy zamku w Rheinstein. iii Fryderyk Wilhelm K a r o l Jerzy Urodzony 26 września 1795 w pałacu na Oberwallstraße w Berlinie, tzw. Pałacu Księżniczek (Prinzessinnen-Palais), i tam najpewniej zmarł 6 kwietnia Spoczął w katedrze w Berlinie. iii F r y d e r y k a Wilhelmina Ludwika Amalia Urodziła się 30 września 1796 w pałacu na Oberwallstraße w Berlinie, tzw. Pałacu Księżniczek (Prinzessinnen-Palais), a 18 kwietnia 1818 w kaplicy zamku berlińskiego poślubiła L e o p o l d a I V Fryderyka, księcia Anhaltu na Dessau od 1817, księcia Anhaltu od 1863 (ur. Dessau , zm. tamże ), syna Fryderyka, erbprinca von Anhalt-Dessau, po mieczu potomka dynastii askańskiej, a po kądzieli Hohenzollernów (zob. w biogr. Wielkiego Elektora), oraz jego żony Amalii, córki Fryderyka V, landgrafa heskiego na Homburgu. Miała z nim czworo dzieci: 1 Fryderyka Amalia A u g u s t a (ur. 1819, zm. 1822). 2 Fryderyka Amalia A g n i e s z k a (ur. 1824, zm. 1897); w 1853 jej mężem został E r n e s t I Fryderyk Paweł Jerzy Mikołaj, książę saski na Altenburgu (ur. 1826, zm. 1908); mieli potomstwo.

14 278 fryderyk wilhelm ii 3 Leopold F r y d e r y k I Franciszek Mikołaj, książę Anhaltu (ur. 1831, zm. 1904); w 1854 ożenił się z A n t o n i n ą Szarlottą Marią Józefiną Karoliną Fridą (ur. 1838, zm. 1908), córką Edwarda, księcia saskiego na Altenburgu, i miał z nią potomstwo. 4 Maria Anna, żona Fryderyka Karola, księcia pruskiego (dalsze szczegóły zob. s. 290 w biogr. Fryderyka Wilhelma III). Fryderyka zmarła 1 stycznia 1850 na zamku w Dessau i spoczęła w kościele w pobliskim w Jonitz (dzisiaj dzielnica Dessau-Waldersee). D Fryderyka Ludwika W i l h e l m i n a Urodziła się 18 listopada 1774 w Domu Narożnym (Eckhause) Nowego Rynku i Schwerdtfegerstraße w Poczdamie. W dniu 1 października 1791 w Białej Sali zamku berlińskiego poślubiła Wilhelma Fryderyka, stadhoudera (namiestnika) Niderlandów i księcia Oranii pod imieniem Wilhelma VI (tytularnie) od 1806, suwerennego księcia Niderlandów od 1813, pod imieniem Wilhelma I króla Niderlandów oraz wielkiego księcia Luksemburga w latach (ur. pałac Huis ten Bosch pod Hagą , zm. pałac Niderlandzki, Berlin ), syna Wilhelma V Batavusa, stadhoudera Niderlandów i księcia Oranii z dynastii Orańskiej-Nassau, oraz pruskiej księżniczki Wilhelminy, młodszej siostry Fryderyka Wilhelma II (zob. s. 261 w biogr. Fryderyka Wilhelma I). Z małżeństwa ich przyszło na świat następujące potomstwo: 1 W i l h e l m I I Fryderyk Jerzy Ludwik, król Niderlandów oraz wielki książę Luksemburga (ur. 1792, zm. 1849); w 1816 poślubił on Annę Pawłowną (ur. 1795, zm. 1865), córkę Pawła I, cesarza Rosji, i miał z nią potomstwo. 2 Martwy syn (1795). 3 Wilhelm F r y d e r y k Karol, gubernator Wielkiego Księstwa Luksemburga (ur. 1797, zm. 1881); w 1825 pojął za żonę swoją kuzynkę, księżniczkę pruską Ludwikę, i miał z nią potomstwo (szczegóły zob. s. 297 w biogr. Fryderyka Wilhelma III). 4 Wilhelmina Fryderyka Ludwika Paulina S z a r l o t t a (ur. 1800, zm. 1806). 5 Martwy syn (1806). 6 Wilhelmina Fryderyka Elżbieta Szarlotta M a r i a n n a, której małżonkiem został książę pruski Albrecht, młodszy syn Fryderyka Wilhelma III (zob. s. 298 w jego biogr., gdzie ukazano także jej drugie małżeństwo). Wilhelmina zmarła 12 października 1837 w pałacu Noordeinde (dawny Oude Hof) w Hadze i została pochowana w królewskich kryptach Nowego Kościoła (Nieuwe Kerk) w Delft; w 1841 Wilhelm zawarł morganatyczny związek małżeński ze swoją kochanką Henryką d Oultremont de Wegimont, kreowaną hrabiną Nassau. fryderyk wilhelm ii 279 E Martwy syn Na świat przyszedł 29 listopada 1777 w Poczdamie i został pochowany w katedrze berlińskiej. F A u g u s t a Krystyna Fryderyka Urodziła się 1 maja 1780 w Domu Narożnym (Eckhause) na rogu Nowego Rynku i Schwerdtfegerstraße w Poczdamie. 13 lutego 1797 w Białej Sali zamku berlińskiego poślubiła Wilhelma II, elektora Hesji od 1821, generała pruskiej piechoty (ur. Hanau , zm. Frankfurt nad Menem ), syna Wilhelma I, elektora Hesji (wcześniej Wilhelma IX, landgrafa heskiego na Kassel), i jego żony Karoliny, córki Fryderyka V, króla Danii i Norwegii (syna margrabianki brandenburskiej Zofii Magdaleny z linii na Byreuth, zob. s. 191). Dochowali się sześciorga dzieci: 1 W i l h e l m Fryderyk Karol Ludwik (ur. 1798, zm. 1802). 2 K a r o l i n a Fryderyka Wilhelmina (ur. 1799, zm. 1854). 3 L u d w i k a Fryderyka (ur. 1801, zm. 1803). 4 Fryderyk Wilhelm I, ostatni elektor Hesji, usunięty z tronu w 1866 po aneksji ziem elektoratu przez Prusy (ur. 1802, zm. 1875); w 1831 poślubił morganatycznie Gertrudę (ur. 1803, zm. 1882), córkę Gotfryda Falkensteina, kreowaną później księżną von Hanau und zu Horowitz, z którą dochował się potomków. 5 M a r i a Fryderyka Wilhelmina Krystyna (ur. 1804, zm. 1888); w 1825 poślubiła B e r n a r d a I I Eryka Freunda, księcia saskiego na Meiningen (ur. 1800, zm. 1882), i miała z nim potomstwo. 6 Fryderyk Wilhelm Ferdynand (ur. i zm. 1806). Augusta podzielała artystyczne upodobania swojej rodziny i była utalentowaną malarką. Zmarła 19 lutego 1841 na zamku w Kassel i spoczęła na tamtejszym cmentarzu staromiejskim (Alstädter Friedhof). Po jej śmierci Wilhelm II zawarł morganatyczny związek małżeński ze swoją długoletnią kochanką Emilią, córką Jana Chrystiana Ortlöpp, kreowaną później hrabiną von Reichenbach oraz hrabiną von Lessonitz, z którą dochował się ośmiorga dzieci, zaś jego trzecią żoną została w 1843 Karolina von Berlepsch, mianowana następnie hrabiną von Bergen. G Fryderyk Henryk K a r o l Urodził się 30 grudnia 1781 na zamku w Berlinie lub w Poczdamie. Był oficerem armii pruskiej. Zmarł po długiej chorobie dnia 12 lipca 1846 w Rzymie, skąd jego ciało przewieziono do Niemiec i złożono w katedrze berlińskiej. Bezżenny. H Fryderyk W i l h e l m Karol Urodził się 3 lipca 1783 na zamku w Berlinie. Od 1799 służył w pruskiej piechocie, skąd w 1806 przeniósł się do kawalerii. W latach pełnił urząd gubernatora Twierdzy Stanowej Moguncja (Bundesfes-

15 280 fryderyk wilhelm ii tung Mainz), a między 1830 a 1831 był generalnym gubernatorem Prowincji Reńskiej i Westfalii. W marcu 1834 uzyskał awans na generała i ponownie objął godność gubernatora Moguncji. Po śmierci żony wycofał się z życia publicznego. Zmarł 28 września 1851 w zamku berlińskim i został pochowany w tamtejszej katedrze. Małżonka Wilhelma, poślubiona 12 stycznia 1804 w Białej Sali zamku berlińskiego: M a r i a A n n a ( M a r i a n n a ) Amalia Była ona córką Fryderyka V, landgrafa heskiego na Homburgu, oraz poślubionej mu Karoliny, córki Ludwika IX, landgrafa heskiego na Darmstadcie. Urodzona 13 października 1785 na zamku w Homburgu, zmarła zaś wskutek reumatyczno-nerwowej gorączki 14 kwietnia 1846 w zamku berlińskim i została pochowana w tamtejszej katedrze. Potomstwo Wilhelma (i ix): viii A m a l i a Fryderyka Ludwika Karolina Wilhelmina Urodziła się 4 lipca 1805 w zamku berlińskim, a zmarła 23 listopada 1806 w Gdańsku. viii Córka (Irena?) Na świat przyszła w Gdańsku 3 listopada 1806 albo martwa, albo też umarła 14 listopada. viii Martwy syn Przyszedł na świat 30 sierpnia 1809 na zamku w Królewcu (obecnie Kaliningrad). iiiv Fryderyk T a s s i l o Wilhelm Urodził się jako starszy z pary bliźniaków 29 października 1811 w zamku berlińskim, gdzie także zmarł 10 stycznia Został pochowany w katedrze berlińskiej. iiiv Henryk Wilhelm A d a l b e r t Urodził się 29 października 1811 w zamku berlińskim jako młodszy bliźniak Tassila. Początkowo służył w pruskiej artylerii, wkrótce jednak przeniół się do marynarki, w której reorganizację silnie się zaangażował. W 1854 został mianowany admirałem oraz generalnym inspektorem pruskiej marynarki, który to urząd złożył po wojnie francusko-pruskiej w Zmarł 6 czerwca 1873 w swojej rezydencji w Karlovych Varach (podówczas niemiecki Karlsbad) i został pochowany w katedrze berlińskiej. Morganatyczna małżonka Adalberta, poślubiona 20 kwietnia 1850 w pałacu Monbijou w Berlinie: Fanny Elsser (Teresa von Barnim) Urodziła się 5 kwietnia 1808 w Gumpendorfie pod Wiedniem (obecnie w jego granicach). Była tancerką. 21 kwietnia 1850 została przez Fryderyka Wilhelma IV kreowana baronową von Barnim, fryderyk wilhelm ii posługiwała się odtąd imieniem Teresy. Zmarła 19 listopada 1878 w Meranie i spoczęła na cmentarzu Inwalidów w Berlinie. Morganatyczny syn Adalberta: a Adalbert Jan Baptysta von Barnim. Urodził się w 1841 i w 1850 został kreowany baronem von Barnim. Zmarł bezżennie w iivi Fryderyk Wilhelm T a s s i l o Urodził się 15 września 1813, a zmarł 9 stycznia 1814 (w Berlinie) i został pochowany w katedrze berlińskiej. ivii Maria E l ż b i e t a Karolina Wiktoria Urodziła się 18 czerwca 1815 na zamku w Berlinie, gdzie 22 października 1836 poślubiła K a r o l a Wilhelma Ludwika, księcia heskiego, generała armii pruskiej (ur. Darmstadt , zm. tamże ), syna Ludwika II, wielkiego księcia heskiego i reńskiego (z linii landgrafów heskich na Darmstadcie), i jego żony Wilhelminy, córki Karola Ludwika, erbprinca Badenii. Mieli czworo dzieci: 1 Fryderyk Wilhelm L u d w i k I V Karol, wielki książę heski i reński (ur. 1837, zm. 1892); w 1862 poślubił A l i c j ę Maud Marię (ur. 1843, zm. 1878), córkę Alberta, księcia sasko-koburskiego, brytyjskiego księcia małżonka, oraz Wiktorii, królowej Wielkiej Brytanii, cesarzowej Indii (mieli potomstwo); w 1884 zawarł morganatyczny związek małżeński z Aleksandryną (ur. 1854, zginęła w wypadku lotnicznym 1941), córką Adama, hrabiego von Hutten-Czapski, kreowaną hrabiną von Romrod. 2 H e n r y k Ludwik Wilhelm Adalbert Waldemar Aleksander, generał niemieckiej kawalerii (ur. 1838, zm. 1900); w 1878 zawarł morganatyczne małżeństwo z Karoliną Willich genannt von Pöllnitz, kreowaną później baronową von Nidda (ur. 1848, zm. 1879), z którą miał syna, zaś w 1892 poślubił Emilię Hrzic de Topuska, kreowaną następnie panią von Dornberg (ur. 1868, zm. 1961), z którą dochował się drugiego syna. 3 Maria A n n a Wilhelmina Elżbieta Matylda (ur. 1843, zm. 1865); w 1864 poślubiła ona Fryderyka Franciszka II, wielkiego księcia meklemburskiego na Szwerynie (ur. 1823, zm. 1883), syna księżniczki pruskiej Aleksandryny (zob. s. 297 w biogr. Fryderyka Wilhelma III), lecz zmarła rodząc jedyną córkę. 4 W i l h e l m Ludwik Fryderyk Jerzy Emil Filip Gustaw Ferdynand (ur. 1845, zm. 1900); w 1884 zawarł morganatyczne małżeństwo z Józefiną Bender, kreowaną panią von Lichtenberg (ur. 1857, zm. 1942), i miał potomstwo. Elżbieta zmarła 21 marca 1885 w Bessungen pod Darmstadtem i spoczęła w Starym Mauzoleum w pobliskim Rosenhöfe. 281

16 282 fryderyk wilhelm ii viii Fryderyk Wilhelm W a l d e m a r Urodził się 2 sierpnia 1817 w zamku berlińskim. Służył w pruskiej kawalerii i w 1848 uzyskał stopień generała majora. Zmarł 17 lutego 1849 na zamku w Münster (Monastyrze) i został pochowany w katedrze berlińskiej. iiix Fryderyka Franciszka Augusta M a r i a Jadwiga Urodziła się 15 października 1825 na zamku w Berlinie. 5 października 1842 w kaplicy zamku berlińskiego poślubiła per procura, a 12 października tegoż roku w kościele dworskim pw. Wszystkich Świętych w Monachium zawarła ślub osobisty z Maksymilianem Józefem, kronprincem bawarskim, królem Bawarii pod imieniem Maksymiliana II od 1848 (ur. Monachium , zm. tamże ), syna Ludwika I, króla Bawarii z dynastii Wittelsbachów (linia Zweibrücken-Veldenz-Brikenfeld), i jego żony Teresy, córki Fryderyka, księcia saskiego na Altenburgu. Urodziła mu dwóch synów: 1 L u d w i k I I Otto Fryderyk Wilhelm, król Bawarii, zdetronizowany 1886 (ur. 1845, utonął 1886). 2 O t t o Wilhelm Luitpold Adalbert Waldemar, król Bawarii, zdetronizowany 1913 (ur. 1886, zm. 1916). Maria zmarła 17 maja 1889 w zamku Hochenschwangau i została pochowana u boku małżonka w kryptach kościoła teatynów pw. św. Kajetana w Monachium; serce królowej spoczęło w kaplicy Łask (Gnadenkapelle) w Altötting nieopodal Monachium. Morganatyczny syn z trzeciego małżeństwa: G u s t a w A d o l f Wilhelm von Ingenheim Urodził się 2 stycznia 1789 w Berlinie. Dziedziczny hrabia von Ingenheim, oficer pruskiej armii, królewski szambelan (1810), członek Tajnej Rady (1816). Był wybitnym kolekcjonerem sztuki antycznej. W 1825 wraz z przyrodnią siostrą Julią von Brandenburg oraz jej mężem dokonał konwersji na katolicyzm. Zmarł 4 września 1855 w Wiesbaden. Żoną Gustawa Adolfa von Ingenheim została 23 maja 1826 w Berlinie: Eugenia Była ona siostrzenicą męża, córką Stefana de Thierry i jego żony Marianny von der Mark, naturalnej córki Fryderyka Wilhelma II (zob. dalej). Urodziła się 24 listopada 1808 w Paryżu, a zmarła 17 marca 1881 w Dreźnie. Potomstwo Gustawa Adolfa von Brandenburg (i iv): vi J u l i u s z Ferdynand Maria Laurencjusz von Ingenheim. Na świat przyszedł 10 sierpnia 1827 w Paryżu, a 23 maja 1861 w Stolberg ożenił się z Elżbietą (ur. Stolberg , zm. Hirschberg ), córką Józefa, hrabiego zu Stolberg-Stolberg, która urodziła mu córkę. Zmarł 28 marca 1903 w Wiesbaden. fryderyk wilhelm ii iii M a r i a n n a Kamila Romana von Ingenheim. Urodziła się 17 lipca 1831, zaś 18 października 1862 poślubiła Henryka Marię, hrabiego von Stillfried und Rattonitz (zm ). Zmarła 11 lipca iii Eugeniusz von Ingenheim. Urodził się 16 lipca 1837, a zmarł 16 lipca 1897 w Konstantynopolu. Nie założył rodziny. iv Franciszek von Ingenheim. Urodził się 13 kwietnia 1846 w Berlinie, a 6 listopada 1875 w Enderndorfie pojął za żonę z Hubertę, hrabiankę von Francken -Sierstorpff (ur , zm ), z którą dochował się trojga dzieci. Linia ich potomków (obecnie noszą oni tytuł hrabiów von Ingenheim- Molitor) istnieje do dziś. Franciszek von Ingenheim zmarł 6 czerwca 1919 w Rysiowicach (Reisewitz) na Śląsku. Morganatyczne dzieci z czwartego małżeństwa (A B): A Fryderyk Wilhelm von Brandenburg Urodził się 24 stycznia 1792 w Berlinie. 6 lipca 1795 został podniesiony do stanu szlacheckiego i otrzymał dziedziczną godność hrabiego von Brandenburg. W 1807 rozpoczął służbę w pruskiej kawalerii. Podczas kampanii rosyjskiej w 1812 został rotmistrzem w sztabie generała Yorka, a w 1848 r. otrzymał awans do stopnia generała. 2 listopada 1848 został przewodniczącym gabinetu ministrów (premierem) Prus. Zmarł 6 listopada 1850 w Berlinie i znalazł spoczynek w tamtejszej katedrze. Żoną Fryderyka Wilhelma, hrabiego von Brandenburg, została 24 maja 1818 w Poczdamie Maria Aurora von Massenbach (ur , zm ), z którą dochował się ośmiorga dzieci: viii F r y d e r y k Wiktor Gustaw von Brandenburg. Urodził się 30 marca 1819 w Poczdamie jako starsze z bliźniąt. Poświęcił się karierze w pruskiej kawalerii, której uwieńczeniem był awans w 1880 do rangi generała, posłował także na dwory brukselski i lizboński. Zmarł 3 sierpnia 1892 na zamku w Domanicach (Domanze) koło Świdnicy. viii Fryderyk W i l h e l m Gustaw von Brandenburg. Urodził się 30 marca 1819 w Poczdamie i był młodszym bliźniakiem Fryderyka. Tak jak on służył w pruskiej armii, karierę wieńcząc w 1880 stopniem generalskim. Zmarł 21 marca 1892 w Berlinie. viii Fryderyk Wilhelm G u s t a w von Brandenburg. Na świat przyszedł w Berlinie 24 sierpnia Był posłem na dworach w Brukseli i Lizbonie, a także członkiem pruskiej Tajnej Rady. Zmarł 9 marca 1909 w Berlinie. iiiv Wilhelmina S z a r l o t t a Fryderyka Julia Aleksandryna von Brandenburg. Urodziła się 18 listopada 1821 w Berlinie. Była honorową kanoniczką w klasztorze w Heiligengrabe. Zmarła 8 sierpnia iiiv Ludwika J u l i a von Brandenburg. Urodziła się 31 maja 1823 i jak starsza siostra była honorową kanoniczką w Heiligengrabe. Zmarła 24 sierpnia iivi Fryderyka Wilhelmina Elżbieta M a t y l d a von Brandenburg. Urodziła się 4 kwietnia 1825 w Berlinie. Jako jedyna z licznego rodzeństwa wstąpiła w związki małżeńskie: 24 maja 1847 r. w Domanicach (Domanze) opodal Świdnicy poślubiła E r d m a n a Aleksandra Jerzego, hrabiego von Pückler, barona von Groditz, majora armii pruskiej (ur , zm

17 284 fryderyk wilhelm ii 1864), z którym dochowała się potomstwa, na które po bezdzietnej śmierci starszych braci i sióstr Matyldy przeszły dobra domanickie na Śląsku. Zmarła 26 lutego 1900 w Hanowerze. ivii Fryderyka Wilhelmina Georgina E l ż b i e t a von Brandenburg. Urodzona 2 lipca 1828, zmarła 13 września viii Aleksandra Fryderyka Wilhelmina M a r i a n n a von Brandenburg. Urodziła się 3 maja Była damą dworu cesarzowej Augusty, żony Wilhelma I. Zmarła 5 grudnia 1885 w Berlinie. B Julia von Brandenburg Urodziła się 4 stycznia 1793 w szwajcarskim Neuchâtel i 6 lipca 1795 otrzymała tytuł hrabiny von Brandenburg. 20 maja 1816 w Berlinie poślubiła Fryderyka F e r d y n a n d a, księcia Anhaltu na Köthen (von Anhalt-Köthen) od 1818 (ur. Pszczyna (niem. Pleß) , zm. Köthen ), syna Fryderyka Erdmana, księcia Anhaltu na Köthen, potomka dynastii askańskiej, oraz jego żony Ludwiki Ferdynandy, córki Henryka Ernesta, hrabiego zu Stolberg-Wernigerode. Był on wdowcem po Ludwice (zm. 1803), księżniczce szlezwicko- -holsztyńskiej z Sonderbugu-Beck. W 1825 wraz z mężem i przyrodnim bratem Gustawem Adolfem Julia zmieniła wyznanie na katolickie. Zmarła bezdzietnie 27 stycznia 1848 w Wiedniu i spoczęła u boku męża w kryptach kościoła parafialnego Wniebowstąpienia NMP w Köthen (Anhalt). Dzieci pozamałżeńskie Fryderyka Wilhelma II (A E): z Dyderyką W i l h e l m i n ą Fryderyką Bernardyną Enke (Encke) (ur. Poczdam , zm. Berlin ), córką Jana Eliasza Enke, waltornisty z Dessau, i poślubionej mu Marii Zuzanny Schutzern, od 1782 małżonką Jana Fryderyka Rietza, szambelana i tajnego radcy dworu (ur. 1755, zm. 1809), 28 kwietnia 1796 kreowaną hrabiną von Lichtenau (dyplom nobilitacyjny nosi datę dwa lata wcześniejszą), 3 maja 1802 poślubioną przez Franciszka Ignacego Holbein von Holbeinsberg (ur. 1779), śpiewaka pod pseudonimem Fontano: A Bezimienna córka Urodziła się i zmarła 30 sierpnia B Ulryka Zofia Wilhelmina von Berckholz Urodziła się w marcu 1774 w Poczdamie, gdzie też zmarła 5 września tego roku. C Chrystiana Zofia Fryderyka von Lützenberg Urodziła się 25 sierpnia 1777 w Poczdamie, gdzie zmarła 31 sierpnia tego roku. D Fryderyk Wilhelm Maurycy A l e k s a n d e r von der Mark Urodził się 4 stycznia 1779 w Poczdamie. Został podniesiony do godności hrabiego Marchii (von der Mark/Marck). Zmarł na skutek gorączki żółciowej 1 sierpnia 1787 w Berlinie i został pochowany w kościele miejskim św. Doroty. E M a r i a n n a Dyderyka Fryderyka Wilhelmina von der Mark Urodziła się 20 lutego 1780 w Babelsbergu, dzielnicy Poczdamu. Jej mężem został 17 marca 1797 w Berlinie F r y d e r y k Karol August Aleksander, erbgraf zu Stolberg-Stolberg (ur. Stolberg , zm. Darmstadt ), syn Karola Ludwika, hrabiego zu Stolberg-Stolberg, i poślubionej mu Szarlotty, hrabianki von Flemming. Dochowali się córki: fryderyk wilhelm ii L u d w i k a Augusta Henryka, poetka i pisarka (ur. 1799, zm. 1875); w 1819 poślubiła swojego stryja J ó z e f a Chrystiana Ernesta Ludwika, hrabiego zu Stolberg-Stolberg (ur. 1771, zm. 1839), i miała z nim potomstwo. Małżeństwo Marianny i Fryderyka zakończył w 1799 rozwód; w późniejszym czasie zawarł on dwa mariaże morganatyczne: z Konstancją, hrabianką von Knuth, kreowaną hrabiną von Gyldensteen (mieli potomstwo, rozwiedli się w 1804), oraz z Henryką, hrabianką von Jett. Drugim mężem Marianny został natomiast w 1801 baron Kasper von Miaskowski, któremu urodziła kolejną córkę: 2 Józefina (zm. 1862); jej mężem został A d o l f Wilhelm Hans, hrabia von Königsmarck-Berlitt (ur. 1802, zm. 1875), z którym miała potomstwo. Trzecim mężem Marianny został w 1807 kawaler Stefan de Thierry (zm. Paryż 1843), z którym miała dwie dalsze córki: 3 Eugenia de Thierry, która poślubiła swojego wuja Gustawa Adolfa von Ingenheim, morganatycznego syna Fryderyka Wilhelma II (szczegóły zob. wyżej). 4 Zofia (ur. 1818, zm. 1856); żona nieznanego z imienia hrabiego von Panissa- Passis, a następnie Fryderyka von Quadt-Wykradt-Isny (ur. 1818, zm. 1892). Marianna von der Mark (de Thierry) zmarła 11 czerwca 1814 w Paryżu. Po śmierci Fryderyka Wilhelma II tron pruski odziedziczył jego najstarszy syn i imiennik.

18 fryderyk wilhelm iii Ojciec: Fryderyk Wilhelm II (s. 272). Matka: Fryderyka Heska (s. 274). Rodzeństwo: s Urodził się 3 sierpnia 1770 w rezydencji zwanej Domem Narożnym (Eckhause) na rogu Nowego Rynku i Schwerdtfegerstraße w Poczdamie. Po akcesji ojca na tron pruski w 1786 został kronprincem, a w 1797 objął tron pruski oraz, jako Fryderyk Wilhelm IV, godność elektora brandenburskiego. W 1815 Marchia Brandenburska uległa likwidacji i została przekształcona w pruską prowincję Brandenburgia wraz z nią uległy kasacji urzędy elektora-margrabiego oraz arcykomornika Rzeszy, przynależne władcom brandenburskim od średniowiecza. Zmarł 7 czerwca 1840 w pałacu na Unter den Linden naprzeciw Cekhauzu w Berlinie i spoczął w mauzoleum w parku pałacowym w Charlottenburgu (wówczas pod Berlinem). Małżonki Fryderyka Wilhelma III I. Poślubiona 24 grudnia 1793 w Białej Sali zamku berlińskiego: Ludwika Była córką Karola, wielkiego księcia meklemburskiego na Strelitz, i jego pierwszej żony Fryderyki, córki Jerzego Wilhelma, landgrafa heskiego na Darmstadcie. Urodziła się ona 10 marca 1776 w pałacu na Leinestraße w Hanowerze i na chrzcie otrzymała imiona Ludwika Augusta Wilhelmina Amalia. Zmarła 10 lipca 1810 w zamku Hohenzieritz. Ciało przewieziono do Berlina i złożno w tamtejszej katedrze, skąd jeszcze w tym samym roku przeniesiono je do mauzoleum w Charlottenburgu. II. (Morganatyczna) poślubiona 9 listopada 1824 w pałacu Charlottenburg pod Berlinem: Augusta von Harrach Była ona córką Ferdynanda Józefa, hrabiego von Harrach zu Rohrau und Thannhausen, i jego żony Chrystiany von Rayski. Urodziła się 30 sierpnia

19 288 fryderyk wilhelm iii 1800 w Harrach lub w Dreźnie. W dniu zaślubin z królem pruskim została przez niego podniesiona do godności księżnej legnickiej oraz hrabiny von Hohenzollern. Urodzona jako katoliczka, w 1826 dokonała konwersji na kalwinizm. Zmarła 5 czerwca 1873 w Bad Homburg i została pochowana w mauzoleum przy pałacu Charlottenburg. Potomstwo Fryderyka Wilhelma III Dzieci z pierwszego małżeństwa (A J): A Martwy syn Na świat przyszedł 7 października 1794 w należącym do ojca pałacu naprzeciw Arsenału (Cekhauzu) w Berlinie i został pochowany w katedrze berlińskiej. B Fryderyk Wilhelm IV (s. 305). C Wilhelm I (s. 310). D Fryderyka Ludwika S z a r l o t t a Wilhelmina Od zamążpójścia i przejścia na prawosławie nosiła imię Aleksandry Fiodorownej. Urodziła się 13 lipca 1798 w pałacu Charlottenburg pod Berlinem. 13 lipca 1817 w soborze śś. Piotra i Pawła w Sankt Petersburgu poślubiła Mikołaja Pawłowicza, wielkiego księcia rosyjskiego, cesarza Rosji pod imieniem Mikołaja I od 1825 (ur. Gatczyna , zm. Sankt Petersburg ), syna Pawła I, cesarza Rosji z dynastii Holstein-Gottorp-Romanow (bocznej linii duńskiej dynastii Oldenburgów), oraz jego drugiej małżonki Zofii (Marii Fiodorownej), córki Fryderyka II Eugeniusza, księcia Wirtembergii; ich koronacja miała miejsce 3 września 1826 w moskiewskim soborze Uspieńskim. Owocem tego mariażu było liczne potomstwo: 1 Aleksander II, cesarz Rosji (ur. 1818, zginął w zamachu 1881); w 1841 poślubił on M a k s y m i l i a n ę Wilhelminę Augustę Zofię (po przejściu na prawosławie Maria Aleksandrowna) (ur. 1824, zm. 1880), córkę Ludwika II, wielkiego księcia heskiego i reńskiego, i miał z nią liczne dzieci, a po jej śmierci w 1880 zawarł morganatyczny związek małżeński z Katarzyną (ur. 1847, zm. 1922), córką Mikołaja, księcia Dołgorukiego, kreowaną księżną Juriewską, która urodziła mu czworo dalszych potomków. 2 Maria (ur. 1819, zm. 1876); w 1839 poślubiła M a k s y m i l i a n a Józefa Eugeniusza Augusta Napoleona de Beauharnais, 3. księcia von Leuchtenberg (ur. 1817, zm. 1852), i miała z nim potomstwo, zaś jej drugim (morganatycznym) mężem został w 1854 (oficjalnie w 1856) Jerzy, książę Stroganow (ur. 1824, zm. 1879), z którym miała dalsze dzieci. 3 Bezimienna córka (ur. i zm. 1820). 4 Olga (ur. 1822, zm. 1892); od 1846 r. żona K a r o l a I Fryderyka Aleksandra, króla Wirtembergii (ur. 1823, zm. 1891). fryderyk wilhelm iii Bezimienna córka (ur. i zm. 1823). 6 Aleksandra (ur. 1825, zm. 1844); w 1844 poślubiła F r y d e r y k a W i l h e l m a Jerzego Adolfa, landgrafa heskiego na Kassel (ur. 1820, zm. 1884). 7 Konstanty, namiestnik Królestwa Polskiego (ur. 1827, zm. 1892); w 1848 pojął za żonę A l e k s a n d r ę Fryderykę Henrykę Paulinę Mariannę Elżbietę (po przejściu na prawosławie Aleksandra Józefowna) (ur. 1830, zm. 1911), córkę Józefa, księcia saskiego na Altenburgu, i miał z nią liczne potomstwo. 8 Bezimienna córka (ur. i zm. 1829). 9 Mikołaj (ur. 1831, zm. 1891); w 1856 poślubił A l e k s a n d r ę Fryderykę Wilhelminę (po przejściu na prawosławie Aleksandra Piotrowna) (ur. 1838, zm. 1900), córkę Piotra, księcia oldenburskiego, i miał z nią potomstwo. 10 Michał (ur. 1832, zm. 1909); w 1857 pojął za żonę Cecylię Augustę (po przejściu na prawosławie Olga Fiodorowna) (ur. 1829, zm. 1891), córkę Leopolda I, wielkiego księcia Badenii, która urodziła mu liczne potomstwo. Cesarzowa Aleksandra zmarła 1 listopada 1860 w pałacu w Carskim Siole (obecnie Puszkino) pod Sankt Petersburgiem i spoczęła w cesarskiej nekropolii w soborze śś. Piotra i Pawła w obrębie petersburskiej twierdzy pietropawłowskiej. E F r y d e r y k a Augusta Karolina Amalia Urodziła się ona 14 października 1799 w zamku miejskim (Stadschloß) w Poczdamie, a umarła 30 marca 1800 w pałacu naprzeciwko Arsenału (Cekhauzu) w Berlinie i spoczęła w katedrze berlińskiej. F Fryderyk K a r o l Aleksander Urodził się 29 czerwca 1801 w pałacu Charlottenburg (wówczas pod Berlinem, obecnie w jego granicach). Służbę w armii (piechocie) pruskiej rozpoczął tradycyjnie w wieku 10 lat w od stopnia podporucznika, następnie został majorem (1820), pułkownikiem (1822), generałem majorem (1824), generałem lejtnantem (1832) oraz generałem (1844). Od 1848 pełnił urząd inspektora piechoty, a w 1854 uzyskał rangę generała feldcechmistrza oraz stanowisko dowódcy pruskiej artylerii. 17 maja 1853 został wybrany wielkim mistrzem (komendantem) na nowo erygowanego pruskiego baliwatu zakonu joannitów. W latach dzierżył godność gubernatora Moguncji. Zmarł 21 stycznia 1883 w swoim pałacu na Wilhelmsplatz w Berlinie i został pochowany w krypcie prawosławnego kościoła śś. Piotra i Pawła w Nikolskoje pod Poczdamem (obecnie berlińska dzielnica Wannse). Małżonka Karola, poślubiona 26 maja 1827 w pałacu Charlottenburg:

20 290 fryderyk wilhelm iii M a r i a Ludwika Aleksandryna Była ona córką Karola Fryderyka, wielkiego księcia saskiego na Weimarze-Eisenach, potomek ernestyńskiej linii dynastii Wettynów, i poślubionej mu Marii Pawłownej, córki Pawła I, cesarza Rosji. Urodziła się 3 lutego 1808 w pałacu Rezydencja (Residenz) w Weimarze, a zmarła 18 stycznia 1877 w pałacu na Wilhelmplatz w Berlinie. Początkowo została pochowana w kaplicy pałacowej w Charlottenburgu, skąd jej szczątki jeszcze w roku 1877 zostały przeniesione do krypty prawosławnego kościoła pw. śś. Piotra i Pawła w Nikolskoje pod Poczdamem. Potomstwo Karola (i iii): Linia księcia Karola ss iii F r y d e r y k K a r o l Mikołaj Urodził się 20 marca 1828 na zamku w Berlinie. Poświęcił się karierze w kawalerii; już w 1849 był majorem w pruskim Sztabie Generalnym. W 1852 awansował na pułkownika, a w 1856 został generałem lejtnantem. W 1860 objął dowództwo III. Korpusu Armii, a w 1864 awansował na generała kawalerii. W 1866 został dowódcą I. Armii, w 1870 uzyskał stopień generała feldmarszałka, a uwieńczeniem wojskowej kariery księcia była nominacja w 1871 na generalnego inspektora III. Armii oraz inspektora niemieckiej kawalerii. Był także rosyjskim feldmarszałkiem z nominacji kuzyna, cesarza Aleksandra II. Zmarł 15 czerwca 1885 w zamku myśliwskim Klein- -Glienicke pod Poczdamem (od 1939 w granicach Berlina) i został pochowany w krypcie prawosławnego kościoła pw. śś. Piotra i Pawła w pobliskim Nikolskoie. Małżonka Fryderyka Karola, poślubiona 9 września 1854 w kaplicy zamku berlińskiego: Maria Anna Była ona córką Leopolda IV, księcia Anhaltu z dynastii askańskiej (linia na Dessau), i poślubionej mu księżniczki pruskiej Fryderyki (zob. s. 277 w biogr. Fryderyka Wilhelma II). Urodziła się 14 września 1837 na zamku w Dessau, a zmarła 12 maja 1906 w Friedrichsroda nieopodal Gotha i spoczęła u boku męża w kościele śś. Piotra i Pawła w Nikolskoie. Potomstwo Fryderyka Karola (a e): a M a r i a Elżbieta Ludwika Fryderyka Urodziła się 14 września 1855 w Pałacu Marmurowym (Marmorpalais) w Poczdamie, a 24 sierpnia 1878 w poczdamskim Nowym Pałacu (Neues Palais) została żoną Wilhelma Fryderyka H e n - r y k a, księcia holenderskiego, admirała oraz feldmarszałka holenderskiego, a od 1850 namiestnika Luksemburga (ur. Soestdijk , zm. Walferdange ), syna Wilhelma II, fryderyk wilhelm iii 291 króla Niderlandów i wielkiego księcia Luksemburga z dynastii Orańskiej-Nassau (którego matką była pruska księżniczka Wilhelmina, córka Fryderyka Wilhelma II, zob. s. 278), i jego żony Anny Pawłownej, córki Pawła I, cesarza Rosji. Książę Henryk był wdowcem po Amalii (zm. 1872), córce Karola Bernarda, księcia sasko-weimarskiego (von Sachsen-Weimar-Eisenach); nie dochował się dzieci. Po jego rychłej śmierci, 6 maja 1885 na zamku w Berlinie Maria poślubiła A l b e r t a Henryka Józefa Karola Wiktora Jerzego Fryderyka, księcia sasko-altenburskiego (von Sachsen-Altenburg), generała pruskiej kawalerii (ur. Monachium , zm. zamek Serrahn koło Güstrowa ), syna Edwarda, księcia sasko-altenburskiego z ernestyńskiej linii Wettynów, i jego drugiej żony Ludwiki, córki Henryka XIX, księcia Reuß zu Greiz. Mieli dwie córki: 1 O l g a Elżbieta Karola Wiktoria Maria Anna Agnieszka Antonina (ur. 1886, zm. 1955); w 1913 poślubiła ona Karola Fryderyka, hrabiego von Pücker-Burghaus, barona von Groditz (ur. 1886, zm. 1945), i miała z nim potomstwo. 2 Maria (ur. 1888, zm. 1947); w 1911 poślubiła ona Henryka XXXV, księcia Reuß zu Schleiz-Köstritz (ur. 1887, zm. 1935), i miała potomstwo; rozwiedli się w Maria zmarła w połogu 20 czerwca 1888 w zamku Albrechtsberg pod Dreznem i spoczęła w kryptach rodzinnych w Altenburgu. Owdowiały Albert ożenił się z Heleną, córką Jerzego, księcia meklemburskiego na Strelitz, nie miał jednak więcej dzieci. b Elżbieta Anna Urodziła się 8 stycznia 1857 w Pałacu Marmurowym (Marmorpalais) w Poczdamie i 18 lutego 1878 w zamku berlińskim została żoną Fryderyka Augusta II, ostatniego wielkiego księcia Oldenburga w latach (ur. Oldenburg , zm. tamże ), syna Piotra II, wielkiego księcia Oldenburga, potomka dynastii Holstein-Gottorp, bocznej linii Oldenburgów, oraz jego żony Elżbiety, córki Józefa, księcia saskiego na Altenburgu. Urodziła mu dwie córki: 1 Zofia Szarlotta, małżonka Eitela Fryderyka, księcia pruskiego (dalsze szczegóły zob. s. 333 w biogr. cesarza Wilhelma II). 2 Małgorzata (ur. 1881, zm. 1882). Elżbieta Anna zmarła 28 sierpnia 1895 w zamku Adolfseck nieopodal Fuldy i spoczęła w mauzoleum książęcym w Oldenburgu. Po jej śmierci Fryderyk August II pojął za żonę Elżbietę, córkę Fryderyka Franciszka II, wielkiego księcia meklemburskiego na Szwerynie, z którą dochował się pięciorga dzieci.

21 292 fryderyk wilhelm iii c A n n a Wiktoria Szarlotta Augusta Adelajda Urodziła się 26 lutego 1858 w Pałacu Marmurowym (Marmorpalais) w Poczdamie, gdzie zmarła 6 maja tegoż roku. Została pochowana w katedrze berlińskiej. d L u d w i k a M a ł g o r z a t a Aleksandra Wiktoria Agnieszka Urodziła się 25 lipca 1860 w Pałacu Marmurowym (Marmorpalais) w Poczdamie, zaś 13 marca 1879 w kaplicy św. Jerzego w podlondyńskim zamku Windsor poślubiła A r t u r a Wilhelma Patryka Alberta, 1. księcia Connaught, 1. księcia Strathearn oraz 1. earla Sussex od 1874, gubernatora Kanady w latach , brytyjskiego feldmarszałka (ur. pałac Buckingham , zm. Bagshot Park ), syna Alberta, księcia sasko-koburskiego, brytyjskiego księcia małżonka, potomka dynastii saskokoburskiej (Sachsen-Coburg-Gotha), bocznej gałęzi ernestyńskiej linii Wettynów, oraz Wiktorii, królowej Wielkiej Brytanii, cesarzowej Indii. Mieli razem następujące potomstwo: 1 M a ł g o r z a t a Wiktoria Augusta Szarlotta Nora (ur. 1882, zm. 1920); w 1905 poślubiła Oskara Fryderyka Wilhelma Olafa G u s t a w a A d o l f a V I, króla Szwecji (ur 1882, zm. 1973), mieli kilkoro dzieci. 2 A r t u r Fryderyk Patryk Albert, brytyjski generał, gubernator Południowej Afryki (ur. 1883, zm. 1938); w 1913 poślubił A l e k s a n d r ę Wiktorię Albertę Edwinę Ludwikę Duff, 2. księżnę Fife i 2. hrabinę Mac-Duff (ur. 1891, zm. 1959), córkę Aleksandra Duffa, 1. księcia Fife i 1. earla Mac-Duff, i miał z nią potomstwo. 3 Wiktoria P a t r y c j a Helena Elżbieta (ur. 1886, zm. 1974); w 1919 poślubiła admirała sir A l e k s a n d r a Roberta Maule Ramsaya, (ur. 1881, zm. 1974), i miała z nim potomstwo. Ludwika Małgorzata zmarła 14 marca 1917 w pałacu Clarence House w Londynie i spoczęła na królewskim cmentarzu Royal Burial Ground we Frogmore w parku zamkowym w Windsorze. e Joachim Karol Wilhelm F r y d e r y k L e o p o l d Urodził się 14 listopada 1865 w zamku berlińskim. Karierę w pruskiej kawalerii rozpoczął w roku 1875 w stopniu podporucznika, w 1885 awansował na porucznika (oberlejtnanta), w 1888 został rotmistrzem, w 1890 majorem, a w 1893 pułkownikiem. W 1898 uzyskał awans na generała lejtnanta oraz stanowisko inspektora kawalerii z siedzibą w Poczdamie, a w 1902 został promowany na generała. W 1907 otrzymał nominację na generalnego inspektora armii niemieckiej, a w 1910 awansował do stopnia generała pułkownika. Zmarł 13 września 1931 w swoich dobrach w Krajen- fryderyk wilhelm iii 293 ce w Wielkopolsce i został pochowany u boku młodszej siostry oraz jej męża na cmentarzu w parku zamkowym w Klein-Glienicke pod Poczdamem (od 1939 w obrębie Berlina). Małżonka Fryderyka Leopolda, poślubiona 24 czerwca 1889 w zamku berlińskim: Feodora L u d w i k a Z o fi a Adelajda Henryka Amalia Była ona córką Fryderyka, księcia szlezwicko-holsztyńskiego na Sonderburgu-Augustenburgu (von Schleswig-Holstein-Sonderburg-Augustenburg), pod imieniem Fryderyka VIII pretendenta do tronu Szlezwiku-Holsztynu, potomka bocznej linii Oldenburgów, i poślubionej mu Adelajdy, córki Ernesta I, 4. księcia zu Hohenlohe-Langenburg; jej starsza siostra Augusta była od 1882 żoną cesarza Wilhelma II. Urodziła się 8 kwietnia 1866 w zamku Dünsternbrock nieopodal Kilonii, a zmarła 28 kwietnia 1952 w Bad Nauheim i została pochowana na tamtejszym cmentarzu. Potomstwo Fryderyka Leopolda (i iv): iii W i k t o r i a M a ł g o r z a t a Elżbieta Maria Adelajda Ulryka Urodziła się 17 listopada 1891 w zamku miejskim (Stadschloß) w Poczdamie, a 9 września 1923 w Nowym Pałacu (Neues Palais) w parku pałacowym Sanssouci w Poczdamie wyszła za Henryka XXXIII, księcia Reuß, po 1909 rozważanego jako kandydat do holenderskiego tronu na wypadek bezpotomnej śmierci królowej Wilhelminy, drugiego w sukcesji tronu księstwa sasko-weimarskiego (ur. Mauer , zm. Stonsdorf ), syna Henryka VII, księcia Reuß zu Köstritz, i jego żony Marii, córki Karola Aleksandra, wielkiego księcia saskiego na Weimarze-Eisenach. Owocem tego mariażu było dwoje dzieci 1 M a r i a L u d w i k a Fryderyka Wiktoria Wilhelmina Renata Szarlotta (ur. 1915, zm. 1985); w 1941 wyszła za Eryka Theisena (ur. 1905, zm. 1954), i miała z nim potomstwo; rozwiedli się w 1946, a drugim jej mężem został w 1954 Aleksander Bodey (ur. 1920), z którym w 1956 także wzięła rozwód. 2 Henryk II, książę Reuß zu Köstritz (ur. 1916, zm. 1993). Małżeństwo Henryka XXXIII i Wiktorii Małgorzaty Pruskiej zakończył w 1922 rozwód. Książę ożenił się później z bogatą Amerykanką Alleną Tew Hostetter Burchard, zaś Wiktoria Małgorzata zmarła na skutek powikłań po przebytej hiszpance 9 września 1923 w zameczku myśliwskim Klein- -Glienicke pod Poczdamem. Została pochowana na cmentarzu rodzinnym w parku zamkowym.

22 294 fryderyk wilhelm iii iii Joachim Wiktor Wilhelm Leopold F r y d e r y k Z y g m u n t Urodził się 17 grudnia 1891 w zamku myśliwskim Klein- -Glienicke pod Poczdamem. Rotmistrz kawalerii niemieckiej, uznawany za jednego z najlepszych jeźdźców w Niemczech, wielki entuzjazsta awiacji, pilot i wraz z młodszym bratem Fryderykiem Karolem członek niemieckiego korpusu lotniczego. 6 lipca 1927 podczas międzynarodowych zawodów jeździeckich w Lucernie spadł z konia, odnosząc poważne obrażenia; zmarł w tym samym dniu. Ciało księcia sprowadzono do jego zamku Klein-Glienicke i złożono w przyzamkowym cmentarzu. Małżonka Fryderyka Zygmunta, poślubiona 27 kwietnia 1916 w myśliwskim zamku Klein-Glienicke: M a r i a L u d w i k a Dagmara Batylda Szarlotta Była córką Fryderyk, księcia zu Schaumburg-Lippe, i jego żony Ludwiki, córki Fryderyka VIII, króla Danii. Urodziła się 10 lutego 1897 w Ödenburgu (obecnie Sopron) na Węgrzech, a zmarła po upadku z konia, zapewne na atak serca, 1 października 1938 w Neu-Fahrland pod Poczdamem. Spoczęła na cmentarzu przyzamkowym w Klein-Glienicke. Dzieci Fryderyka Zygmunta (a b): a L u d w i k a W i k t o r i a Małgorzata Antonina Sieglinda Aleksandryna Thyra Stefania Urodziła się 23 sierpnia 1917 w zamku Klein-Glienicke pod Poczdamem; była ostatnim potomkiem dynastii Hohenzollernów, który przyszedł na świat przed upadkiem monarchii w września 1942 w Poczdamie poślubiła Hansa Reinholda (ur. Berlin-Charlottenburg , zm. 2002), z którym dochowała się syna: 1 M a n f r e d Fryderyk Karol Hubert Aksel (ur. 1943); w 1991 pojął za żonę Zuzannę Mackovsky Ludwika Wiktoria i Hans Reinhold rozwiedli się 2 czerwca Księżniczka zmarła 23 marca 2009 na zamku w Bückeburgu i została pochowana u boku rodziców i brata na cmentarzu w parku zamkowym w Klein-Glienicke. b F r y d e r y k K a r o l Wiktor Stefan Chrystian Urodził się 13 marca 1919 w zamku Klein-Glienicke pod Poczdamem. Był ostatnim prywatnym właścicielem tego zamku, który w 1935 przeszedł na właśność skarbu państwa. Zmarł 19 czerwca 2006 na Majorce i spoczął na rodzinnym cmentarzu przy zamku Klein-Glienicke. Na nim wygasła linia księcia Karola. fryderyk wilhelm iii 295 Małżonki Fryderyka Karola I. Poślubiona 13 grudnia 1961 w Nikolskoie w dzielnicy Berlin-Wannsee: H e r m i o n a Maria Stuart Była ona córką Archibalda Morton Stuart, 19. earla Moray, 19. lorda Strathearn, 19. lorda Abernethy, 19. lorda Doune, 11. barona Stuart of Castle Stuart i 17. lorda Saint Colme, oraz poślubionej mu Mabel, córki Benjamina Wilsona (Matabele). Urodziła się 2 marca 1925 w Johannesburgu (obecnie RPA). W latach była żoną Jana Olivera Robertsa, porucznika marynarki brytyjskiej (mieli córkę, rozwiedli się). Zginęła wskutek upadku z konia dnia 2 września 1969 w Findhorn Bridge w Szkocji. II. Poślubiona 11 września 1974 w Rottach-Egern: Adelajda von Bockum-Dolffs Była córką Florencjusza von Bockum-Dolffs, przewodniczącego pruskiej Izby Deputowanych, i jego żony Urszuli von Krause. Urodziła się 16 września 1943 w Soest. iii Tassilo Wilhelm Humbert Leopold F r y d e r y k K a r o l Na świat przyszedł 6 kwietnia 1892 w myśliwskim zamku Klein-Glienicke pod Poczdamem. Żonierz armii niemieckiej, pilot, wraz ze starszym bratem Fryderykiem Zygmuntem członek niemieckiego korpusu lotniczego. Poległ 6 kwietnia 1917 pod Saint-Bouvary we Francji. Jego ciało sprowadzono do ojczyzny i złożono w grobach rodzinnych na cmentarzu przy zamku Klein-Glienicke. iv Franciszek Józef Oskar Ernest Patryk F r y d e r y k L e o p o l d Urodził się 27 sierpnia 1895 w zamku Klein-Glienicke pod Poczdamem, a zmarł 27 listopada 1959 w Lugano. iii Maria L u d w i k a Anna Urodziła się 1 marca 1829 w pałacu na Wilhelmplatz w Berlinie. 27 czerwca 1854 w pałacu Charlottenburg (wówczas pod Berlinem, obecnie w granicach miasta) wyszła za A l e k s e g o Wilhelma Ernesta, landgrafa heskiego na Philippsthal-Barchfeld od 1854, generała pruskiej kawalerii (ur. Burgsteinfurt , zm. Herleshausen ), syna Karola, landgrafa heskiego na Philippsthal- -Barchfeld, i jego drugiej żony Zofii, córki Ludwika, księcia zu Bentheim und Steinfurt. Małżeństwo pozostało bezdzietne i zakończyło się rozwodem orzeczonym 6 marca Ludwika zmarła 10 maja 1901 w Wiesbaden i została pochowana w krypcie kościoła prawosławnego śś. Piotra i Pawła w Nikolskoje pod Poczdamem (dziś w berlińskiej dzielnicy Wannse).

23 296 fryderyk wilhelm iii iii Maria A n n a Fryderyka Urodziła się 17 maja 1836 w pałacu na Wilhelmplatz w Berlinie, a 26 maja 1853 w pałacu Charlottenburg poślubiła F r y d e r y k a W i l h e l m a Jerzego Adolfa, landgrafa heskiego na Kassel-Rumpenheim w latach , tytularnego landgrafa heskiego na Kassel od 1875 (ur. Kassel , zm. Frankfurt nad Menem ), syna Wilhelma, landgrafa heskiego na Kassel-Rumpenheim, i jego żony Szarlotty, córki Fryderyka, erbprinca duńskiego. Pierwszą żoną Fryderyka Wilhelma była wielka księżna rosyjska Aleksandra Mikołajewna (zm. 1844), córka Mikołaja I, cesarza Rosji, z którą miał zmarłego w dzieciństwie syna. Z księżniczką pruską Anną dochował się on licznych dzieci: 1 F r y d e r y k W i l h e l m Mikołaj Karol, tytularny landgraf heski na Kassel (ur. 1854, zm. 1888). 2 E l ż b i e t a Aleksandra Maria Szarlotta Ludwika (ur. 1861, zm. 1955); w 1884 poślubiła L e o p o l d a Fryderyka Franciszka Ernesta, erbprinca Anhaltu (ur. 1855, zm. 1886), i miała córkę. 3 A l e k s a n d e r F r y d e r y k Wilhelm Albrecht Jerzy, kompozytor (ur. 1863, zm. 1925); w 1925 poślubił morganatycznie G i z e - l ę Annę Karolinę Amalię Idę Paulinę Stockhorner von Starein, damę dworu wielkiej księżnej Badenii (ur. 1884, zm. 1965), córkę Ottona, barona Stockhorner von Starein. 4 F r y d e r y k K a r o l Ludwik Konstantyn, w 1918 nominalny król Finlandii, głowa Elektorskiego Domu Hesji (ur. 1868, zm. 1940); w 1893 poślubił pruską księżniczkę Małgorzatę i miał z nią potomstwo (dalsze szczegóły zob. s. 319 w biogr. cesarza Fryderyka III). 5 M a r i a P o l i k s e n a Olga Wiktoria Dagmara Anna (ur. 1872, zm. 1882). 6 S y b i l l a Małgorzata Christa Thyra Jadwiga Katarzyna (ur. 1877, zm. 1953); w 1898 poślubiła F r y d e r y k a Aleksandra Karola, barona von Vincke (ur. 1867, zm. 1925), tracąc przy tym prawa dynastyczne; małżeństwo to zaoowocowało dwojgiem dzieci i w 1923 zakończyło się rozwodem, po którym Sybilla odzyskała książęcy tytuł. Anna zmarła 12 czerwca 1918 we Frankfurcie nad Menem i spoczęła w katedrze w Fuldzie. G Fryderyka Wilhelmina A l e k s a n d r y n a Maria Helena Urodziła się 23 lutego 1803 w pałacu naprzeciwko Arsenału (Cekhauzu) w Berlinie, a 25 maja 1822 w zamku berlińskim została żoną Pawła Fryderyka, wielkiego księcia meklembursko-szweryńskiego (Mecklenburg-Schwerin) od 1837 (ur. Ludwigslust , zm. Szweryn fryderyk wilhelm iii 297 (Schwerin) ), syna Fryderyka Ludwika, erbprinca meklembursko-szweryńskiego, oraz jego pierwszej żony Heleny Pawłownej, córki Pawła I, cesarza Rosji. Dochowali się trojga dzieci: 1 Fryderyk Franciszek II, wielki książę meklemburski na Szwerynie (ur. 1823, zm. 1883); w 1849 poślubił A u g u s t ę Matyldę Wilhelminę (ur. 1822, zm. 1862), córkę Henryka LXIII, księcia Reuß zu Köstritz, z którą miał potomstwo, jego drugą żoną została w 1864 Maria A n n a Wilhelmina Elżbieta Matylda (ur. 1843, zm. 1862), córka Karola, księcia heskiego (i księżniczki pruskiej Elżbiety, zob. s. 281 w biogr. Fryderyka Wilhelma II), która zmarła przy porodzie, zaś w 1868 ożenił się on z M a r i ą Karoliną Augustą (ur. 1850, zm. 1922), córką Adolfa, księcia von Schwarzburg-Rudolstadt, z którą miał dalsze dzieci). 2 L u d w i k a Maria Helena (ur. 1824, zm. 1859); w 1849 poślubiła H u g o n a Alfreda Adolfa Filipa, księcia zu Windisch-Grätz (ur. 1823, zm. 1904), i miała z nim potomstwo. 3 Fryderyk W i l h e l m Mikołaj (ur. 1827, zm. 1879); w 1865 pojął za żonę swoją cioteczną siostrę, księżniczkę pruską Aleksandrynę, i miał z nią potomstwo (dalsze szczegóły zob. s. 304). Wielka księżna zmarła dnia 21 kwietnia 1892 na zamku w Szwerynie (Schwerin) i została pochowana w szweryńskiej katedrze. H Fryderyk Juliusz F e r d y n a n d Leopold Urodził się 13 grudnia 1804 w pałacu naprzeciw Arsenału (Cekhauzu) w Berlinie, gdzie także zmarł w dniu 1 kwietnia Spoczął w katedrze berlińskiej. I L u d w i k a Augusta Wilhelmina Amalia Urodziła się 1 lutego 1808 na zamku w Królewcu (obecnie Kaliningrad), gdzie przebywała pruska rodzina królewska po ucieczce z okupowanego przez Francuzów Berlina. 21 maja 1825 w zamku berlińskim została żoną Wilhelma F r y d e r y k a Karola, księcia holenderskiego, komisarza generalnego Niderlandów w latach , gubernatora Luksemburga w latach (ur. Berlin , zm. Wassenaar ), syna Wilhelma I, króla Niderlandów i wiekiego księcia Luksemburga z dynastii Orańskiej-Nassau, i jego pierwszej żony Ludwiki, księżniczki pruskiej (zob. s. 278 w biogr. Fryderyka Wilhelma II). Dochowali się czworga dzieci: 1 Wilhelmina Fryderyka Aleksandryna Anna L u d w i k a (ur. 1828, zm. 1871); w 1850 została poślubiona przez K a r o l a X V Ludwika Eugeniusza, króla Szwecji i Norwegii (ur. 1826, zm. 1872), z którym miała potomstwo. 2 W i l h e l m Fryderyk Mikołaj Karol (ur. 1833, zm. 1834). 3 Wilhelm F r y d e r y k Mikołaj Albert (ur. 1836, zm. 1846).

24 298 fryderyk wilhelm iii 4 Wilhelmina Fryderyka Aleksandryna Anna Ludwika M a r i a (ur. 1871, zm. 1910); w 1871 poślubiła W i l h e l m a Adolfa Maksymiliana Karola, 5. księcia zu Wied (ur. 1845, zm. 1907), i miała potomstwo. Ludwika zmarła 6 grudnia 1870 w pałacu De Paauw w Waasenaar i została pochowana w Nowej Krypcie pod chórem Nowego Kościoła (Nieuwe Kerk) w Delft. J Fryderyk Henryk A l b r e c h t Urodził się 4 października 1809 na zamku w Królewcu (Kaliningrad), gdzie wówczas rezydowała wygnana przez wojska napoleońskie z Berlina pruska rodzina królewska. Zgodnie z tradycją rodzinną poświęcił się służbie w pruskiej armii, którą rozpoczął zwyczajowo w wieku 10 lat (1819) ze stopniem podporucznika piechoty. W 1829 przeniósł się do kawalerii, gdzie w 1852 uzyskał stopień generała. W 1871 awansował do stopnia generała pułkownika. Zmarł 14 października 1872 w swoim pałacu na Wilhelmstraße Nr. 102 w Berlinie i spoczął w mauzoleum w parku pałacowym w Charlottenburgu. Małżonki Albrechta I. Poślubiona 14 września 1830 w w pałacu Noordeinde w Hadze: Wilhelmina Fryderyka Ludwika Szarlotta M a r i a n n a Była ona córką Wilhelma I, króla Niderlandów i wielkiego księcia Luksemburga z dynastii Orańskiej-Nassau, oraz jego pierwszej żony, rodzonej ciotki Albrechta, księżniczki pruskiej Wilhelminy (zob. s. 278 w biogr. Fryderyka Wilhelma II). Na świat przyszła 9 października 1810 w pałacu Niderlandzkim na Unter den Linden Nr. 36 w Berlinie. W 1838 odziedziczyła tzw. klucz stroński na Dolnym Śląsku (m.in. Kamieniec Ząbkowicki). Od 1845 żyła w wolnym związku ze swoim masztalerzem Janem van Rossum (ur. 1808, zm. 1872), któremu urodziła syna: 1 Jan Wilhelm van Reinhartshausen (ur. 1849, zm. 1861). Rozwód Marianny i Albrechta orzeczono 28 marca 1849 w Berlinie i ponownie 31 sierpnia tego roku w Hadze na podstawie zdrady małżeńskiej księżnej. Zmarła ona 29 maja 1883 w swoim zamku w Reinhartshausen i została pochowana na tamtejszym cmentarzu. II. (Morganatyczna) poślubiona 13 czerwca 1853 w zamku myśliwskim Altenstein: R o z a l i a Wilhelmina Joanna von Rauch Była córką Gustawa von Rauch, generała armii pruskiej, szefa sztabu generalnego i pruskiego ministra wojny, oraz jego drugiej żony Rozalii von Holtzendorff. Urodziła się 29 sierpnia 1820 w Berlinie. 28 maja 1853 została przez księcia saskiego na Meiningen podniesiona do godności hrabiny von Hohenau. Zmarła 5 marca 1879 w należącym do niej i męża zamku Albrechtsberg pod Dreznem i została pochowana w mau- fryderyk wilhelm iii 299 zoleum zamkowym. W 1951 jej prochy przeniesiono na cmentarz Weisser Hirsch w Dreźnie, jednak grób hrabiny nie zachował się do dziś. Potomstwo Albrechta Linia kamieniecka (księcia Albrechta) ss Dzieci z pierwszego małżeństwa (i v): iii Fryderyka Ludwika Wilhelmina Marianna S z a r l o t t a Urodziła się 27 czerwca 1831 na zamku w Schönhausen pod Berlinem, zaś 18 maja 1850 w kaplicy pałacowej w Charlottenburgu poślubiła Jerzego II, księcia saskiego na Meiningen od 1866 (ur. Meiningen , zm. Wildungen ), syna Bernarda II, księcia saskiego na Meiningen, potomka ernestyńskiej linii Wettynów, i jego żony Marii, córki Wilhelma II, elektora heskiego. Ich dziećmi byli: 1 B e r n a r d I I I Fryderyk Wilhelm Albrecht Jerzy, książę saski na Meiningen (ur. 1851, zm. 1928); w 1878 poślubił księżniczkę pruską Szarlottę, córkę cesarza Fryderyka III, z którą dochował się córki (zob. s. 315 w jego biogr.). 2 J e r z y Albrecht (ur. 1852, zm. 1855). 3 M a r i a Elżbieta (ur. 1853, zm. 1923). 4 Martwy syn (ur. 1855). Szarlotta zmarła w połogu 30 marca 1855 na zamku w Meiningen i została pochowana na tamtejszym cmentarzu (Parkfriedhof). Po jej śmierci Jerzy II żenił się jeszcze dwukrotnie: z Feodorą (zm. 1872), córką Ernesta, 4. księcia zu Hohenlohe-Langenburg, z którą miał potomstwo, oraz (morganatycznie) z Heleną (Ellen) Franz, aktorką i pianistką, kreowaną baronową von Heldburg (zm. 1923). iii Bezimienny syn Urodził się 4 grudnia 1832 w pałacu na Wilhelmstraße Nr. 102 w Berlinie albo martwy, albo żył parę godzin. Spoczął w katedrze berlińskiej. iii Fryderyk Wilhelm Mikołaj A l b r e c h t Urodził się 8 maja 1837 w pałacu na Wilhelmstraße Nr. 102 w Berlinie. Zgodnie ze zwyczajem w wieku dziesięciu lat (1847) wstąpił ze stopniem podporucznika do armii pruskiej; poświęcił się służbie w kawalerii. W 1857 otrzymał awans do stopnia rotmistrza, w 1862 został pułkownikiem, w 1865 generałem majorem, w 1870 generałem lejtnantem, w 1875 generałem, a w 1888 feldmarszałkiem oraz generalnym inspektorem kawalerii. W 1873 odziedziczył tzw. klucz stroński na Dolnym Śląsku wraz z zamkiem w Kamieńcu Ząbkowickim. Od śmierci swego stryja Karola w 1883 był wielkim mistrzem (komendantem) pruskiego baliwatu joannitów. 2 listopada 1885 stany Brunszwiku-Lüneburga powołały go na urząd regenta tegoż

25 300 fryderyk wilhelm iii księstwa. Zmarł 13 września 1906 w swoim zamku w Kamieńcu Ząbkowickim (wówczas Kamenz) na Dolnym Śląsku i został pochowany u boku małżonki w rodzinnym mauzoleum (Mausoleum auf dem na Hutberge) w parku zamkowym. Po II wojnie światowej złożone tam szczątki pary książęcej i ich synów wydobyto ze zdewastowanego przez radzieckich żołnierzy mauzoleum i złożono na terenie parku zamkowego. Małżonka Albrechta, poślubiona 19 kwietnia 1873 w zamku berlińskim: M a r i a Fryderyka Leopoldyna Georgina Augusta Aleksandra Elżbieta Teresa Józefina Helena Zofia Była córką Ernesta I, księcia saskiego na Altenburgu (von Sachsen- -Altenburg), potomka ernestyńskiej linii dynastii Wettynów, oraz poślubionej mu Agnieszki, księżniczki anhalckiej, której rodzicami byli książę Leopold IV i księżniczka pruska Fryderyka (zob. s. 277 w biogr. Fryderyka Wilhelma II). Urodziła się 2 sierpnia 1854 na zamku w Eisenbergu, a zmarła 8 października 1898 w zamku kamienieckim (Kamenz) i została pochowana w Mausoleum auf dem Hutberge w parku zamkowym, gdzie spoczął później także jej mąż. Po II wojnie ich prochy spoczęły na terenie parku zamkowego Potomstwo Albrechta (a c): a Wilhelm Ernest Aleksander F r y d e r y k H e n r y k Albrecht Urodził się 15 lipca 1874 w pałacu Georgenpalais w Hanowerze. Był oficerem niemieckiej armii, a od śmierci ojca w 1906 właścicielem klucza strońskiego wraz z Kamieńcem Ząbkowickim (Kamenz). Walczył podczas I wojny. Zmarł 13 listopada 1940 w kamienieckim zamku i spoczął w grobowcu rodzinnym Mausoleum auf dem Hutberge w parku zamkowym. Po dewastacji mauzoleum przez wojska radzieckie ( ) szczątki księcia, jego rodziców oraz braci złożono na utworzonym na terenie parku cmentarzu rodzinnym. Nie założył rodziny; jego posiadłości, wbrew testamentowi księcia, który zapisał je swoim bratanicom, przeszły na księcia pruskiego Waldemara (zob. s. 315 w biogr. cesarza Fryderyka III). b Wilhelm Fryderyk Karol Ernest J o a c h i m A l b r e c h t Urodził się 27 września 1876 w pałacu Georgenpalais w w Hanowerze. Jak wielu Hohenzollerów przejawiał talent muzyczny, grał na skrzypcach i wiolonczeli, komponował. Był oficerem niemieckiej armii, podczas I wojny uzyskał stopień oberlejtnanta (porucznika); odniesiona wówczas ciężka rana zakończyła jego karierę wojskową, co pozwoliło mu poświęcić się koncertowaniu i komponowaniu. Wskutek zawarcia morganatycznego małżeń- fryderyk wilhelm iii stwa w 1919 utracił prawa sukcesyjne. Zmarł 23 października 1939 w Berlinie i został pochowany w mauzoleum rodzinnym Mausoleum auf dem Hutberge w parku zamkowym w Kamieńcu Ząbkowickim (Kamenz) na Dolnym Śląsku. Po jego zrujnowaniu przez sowietów ( ) prochy księcia, jego rodziców i braci przeniesiono na utworzony w parku zamkowym cmentarz rodzinny. Dwukrotnie zawierał on morganatyczne związki małżeńskie: 3 września 1919 w Bad-Ischl poślubił Marię Blich-Sulzer (ur. Wiedeń , zm. Strobl, Austria ), z którą pod naciskiem rodziny rozwiódł się w 1919, a 9 października 1920 w Wiedniu ożenił się z Karoliną Kornelią Stockhammer (ur. Braunau, Austria , zm. Monachium ), lecz i to małżeństwo zakończyło się rozwodem, orzeczonym w 1936 (drugim mężem Karoliny został później Raul Maria Leopold, hrabia de Lavalux). Oba te mariaże pozostały bezdzietne. c F r y d e r y k W i l h e l m Wiktor Karol Ernest Aleksander Henryk Urodził się 12 lipca 1880 na zamku w Kamieńcu Ząbkowickim (wówczas Kamenz). Poświęcił się karierze wojskowej i politycznej. W latach był landratem powiatu ząbkowickiego (utracił godność po upadku monarchii), niekiedy zastępował Wilhelma II podczas wizyt zagranicznych. Zgodnie ze zwyczajem od dziesiątego roku życia służył w niemieckiej armii; podczas Wielkiej Wojny uzyskał rangę generała majora. Nie powiodły się podjęte przez niego po 1918 próby zaprowadzenia monarchii konstytucyjnej (wzorowanej na modelu brytyjskim) z kronprincem Wilhelmem na tronie oraz nim samym jako regentem przy małoletnim (ur. 1906) monarsze. W 1918 pojawił się zamysł osadzenia Fryderyka Wilhelma na tronie Finlandii, tu jednak na przeszkodzie stanęło katolickie wyznanie jego żony. Zmarł 9 marca 1925 w Weißer Hirsch pod Dreznem i został pochowany w Mausoleum auf dem Hutberge w parku zamkowym w Kamieńcu. Po zniszczeniu mauzoleum przez wojska sowieckie ( ) prochy księcia, jego braci oraz rodziców złożono na utworzonym w parku cmentarzu rodzinnym. Małżonka Fryderyka Wilhelma, poślubiona 8 czerwca 1910 w Poczdamie pod Berlinem: A g a t a Szarlotta Paulina Maria Była córką Wiktora II, księcia zu Hohenlohe-Schillingsfürst, 2. księcia von Ratibor i 2. księcia von Corvey, i jego żony Marii, córki Augusta, hrabiego Breunner-Enkevoirth. Urodziła się 24 lipca 1888 w Rauden, a zmarła 12 grudnia 1960 w Wiesbaden. Spoczęła w grobach rodzinnych przy zamku Corvey w Höxter. 301

26 302 fryderyk wilhelm iii Potomstwo Fryderyka Wilhelma (i iv): iii M a r i a T e r e s a Augusta Wiktoria Fryderyka Henryka Szarlotta Na świat przyszła 2 maja 1911 w Berlinie. Jej mężem został 13 maja 1932 w mieście Freiburg im Breisgau Rudolf Hug, pułkownik armii niemieckiej (ur. Hammerschmeide , zm. Lützelsachsen, Weinheim ), z którym miała liczne dzieci: 1 Fryderyk Wilhelm (ur. 1932); poślubił Gizelę Peschke. 2 Alojzy Rudolf, bliźniak Fryderyka Wilhelma (ur. i zm. 1932). 3 J o a c h i m Albrecht Sylwester (ur. 1933). 4 S z a r l o t t a Henryka Maria Teresa (ur. 1935); w 1961 jej mężem został Eryk Brehm (ur. 1930), z którym ma potomstwo. 5 O d a Maria Teresa (ur. 1937); w 1963 poślubiła Hansa Hermana Piltza (ur. 1930), z którym ma dzieci. 6 R u d o l f Zygmunt (ur. 1939); w 1969 ożenił się z Anetą Schervier (ur. 1942), z którą dochował się potomstwa. 7 Z y g i l d a Maria Teresa (ur. 1941); w 1971 poślubiła ona Aleksandra Gatta (ur. 1946), i ma z nim potomstwo. 8 L u t g a r d a Ludwika Maria Teresa (ur. 1943); w 1967 jej mężem został Klaus Beckenbauer (ur. 1939), z którym ma potomstwo. 9 R u d m a r t h Wolfdietrich Franciszek Józef (ur. 1945); w 1973 zaślubił Gabrielę Lemcke (ur. 1948) i ma z nią potomstwo 10 A n i e l a Gryzelda Teodora Szarlotta Maria Anna Teresa (ur. 1951); w 1976 wyszła za Takeluddina Ell-Hossny (ur. 1940), a drugim jej mężem został Dirk Rohweder (ur. 1940), z którym ma dzieci. 11 R u d o l f Filip Fryderyk Wilhelm Ernest Gunter (ur. 1957); poślubił Gabrielę Albrecht i ma z nią potomstwo Maria Teresa zmarła 3 stycznia 2005 w Weinheim i została pochowana u boku męża na cmentarzu w Lützelsachsen, dawniej odrębnym mieście, a dziś jednej z dzielnic Weinheim. iii L u d w i k a H e n r y k a Wilhelmina Zofia Albertyna Maria Elżbieta Ernestyna Wiktoria Małgorzata Urodzona 21 lipca 1912 na zamku w Kamieńcu Ząbkowickim (Kamenz), 30 listopada 1936 w Tabarz poślubiła Wilhelma Schmalza, generała lejtnanta armii niemieckiej (ur. Reußen , zm. 1983); mieli czworo dzieci: fryderyk wilhelm iii A g a t a Fryderyka Henryka Małgorzata Augusta Brunhilda Eleonora Marianna Elżbieta (ur. 1937). 2 H u b e r t Ernest Wiktor Wilhelm Fryderyk (ur. 1938); w 1967 ożenił się z Ulryką Gertrudą Feuerborn (ur. 1945), z którą ma potomstwo. 3 B e r n a r d Hans Henryk Walter Karol Ernest (ur. 1941); w 1978 poślubił on Dorotę, baronównę von Kettler (ur. 1950). 4 F r y d e r y k W i l h e l m Marcin Juliusz Eck Konrad Ludwik (ur. 1943); w 1967 zaślubił Sybillę Spring (ur. 1947) i ma z nią potomstwo. Ludwika Henryka zmarła 12 października 1973 w Braunfels i została pochowana na cmentarzu w Laimbach, gdzie w późniejszym czasie dołączył do niej małżonek. iii M a r i a n n a Cecylia Augusta Fryderyka Wilhelmina Elżbieta Joanna Urodziła się 23 sierpnia 1913 na zamku w Kamieńcu Ząbkowickim (Kamenz), a 30 stycznia 1933 w Tabarz poślubiła W i l h e l m a Ernesta Aleksego Hermana, księcia heskiego, od 1932 członka NSDAP, kapitana niemieckiej piechoty (ur. Rotenburg , poległ pod Gor, ZSSR ), syna Chlodwiga, landgrafa heskiego na Philippsthal, oraz jego żony Karoliny, córki Hermana Adolfa, 5. księcia zu Solms-Hohensolms-Lich. Mieli troje dzieci: 1 W i l h e l m Chlodwig Fryderyk Ernest Herman Paweł Filip Henryk, książę i landgraf heski (ur. 1933); w 1961 poślubił Odę Matyldę (ur. 1935), córkę Hilmara von Garmisson, i ma z nią potomstwo. 2 H e r m a n Ernest Ludwik Joachim Hans Jerzy Hugo Aleksander Wilhelm (ur. 1935); w 1962 zaślubił on Monikę (ur. 1939), córkę Manfreda, hrabiego Strachwitz von Gross-Zauche und Camminetz, z którą ma potomstwo. 3 Joanna (ur. 1937); w 1957 poślubiła Alfonsa Kuhn (ur. 1924), z którym miała potomstwo (rozwiedli się w 1961), a w 1963 wyszła za Brunona Rieck (ur. 1927), z którym dochowała się dalszych dzieci. Marianna zmarła 1 marca 1983 w Herleshausen i została pochowana na tamtejszym cmentarzu. iv E l ż b i e t a Augusta Wilhelmina Wiktoria Małgorzata Franciszka Karolina Urodziła się 9 lutego 1919 w Rauden, zaś 5 sierpnia 1948 w Erbach koło Eltville am Rhein (obecnie dzielnica miasta)

27 304 fryderyk wilhelm iii poślubiła Heinza Meesa (ur. Lambrecht , zm ). Nie mieli dzieci. Zmarła 24 sierpnia 1961 we Frankfurcie nad Menem i spoczęła w grobowcu prababki, Marianny Orańskiej, na cmentarzu w Erbach. iv Fryderyka Ludwika Wilhelmina E l ż b i e t a Urodziła się 27 sierpnia 1840 w zamku kamienieckim (Kamenz) na Dolnym Śląsku, gdzie zmarła 28 września tego roku. Spoczęła w kaplicy tamtejszego kościoła, skąd po II wojnie jej szczątki przeniesiono na przykościelny cmentarz. iv Fryderyka Wilhelmina Ludwika Elżbieta A l e k s a n d r y n a Urodziła się 1 lutego 1842 w pałacu na Wilhelmstraße Nr. 102 w Berlinie. 9 grudnia 1865 w zamku berlińskim poślubiła ciostecznego brata, Fryderyka Wilhelma Mikołaja, księcia meklembursko- -szweryńskiego, generała kawalerii pruskiej (ur. Ludwigslust , zm. Heidelberg ), syna Pawła Fryderyka, wielkiego księcia meklemburskiego na Szwerynie, i jego żony Aleksandryny, księżniczki pruskiej (zob. s. 296). Miała z nim córkę: 1 Fryderyka Wilhelmina Elżbieta Aleksandryna Augusta Marianna S z a r l o t t a (ur. 1868, zm. 1944); w 1886 wyszła za Henryka XVIII, księcia Reuß (ur. 1847, zm. 1911), i miała potomstwo, a w 1921 poślubiła Roberta Schmidta (ur. 1892, zm. 1971). Aleksandryna zmarła 25 marca 1906 na zamku Marley pod Poczdamem i spoczęła w katedrze w Szwerynie (Schwerin). Morganatyczni synowie z drugiego małżeństwa (i ii): iii Jerzy Albrecht W i l h e l m von Hohenau. Na świat przyszedł 25 kwietnia 1854 w zamku Albrechtsberg pod Dreznem. Hrabia von Hohenau, oficer armii niemieckiej. Pierwszą jego żoną została 10 lipca 1878 w Lorzendorfie Laura (ur. Lorzendorf , zm. Poczdam ), córka Artura, hrabiego Saurma von und zu der Jeltsch-Lorzendorf, natomiast w 1887 ożenił się z Małgorzatą (ur. Slawentzitz, obecnie Sławięcice , zm. Drezno ), córką Hugona, księcia zu Hohenlohe-Öhringen, księcia na Ujeździe (Śląsk), i poślubionej mu Pauliny, córki Karola Egona II, księcia von Fürstenberg. Z obu mażeństw dochował się dzieci, na których linia ta wygasła. On sam zmarł 28 października 1930 w Bad Flinsberg. iii Bernard Wilhelm Albrecht F r y d e r y k von Hohenzu. Urodził się 21 maja 1857 w zamku Albrechtsberg pod Dreznem. Hrabia von Hohenau, oficer armii niemieckiej; w 1901 w atmosferze skandalu zmuszony był złożyć dymisję. Jego żoną została 21 czerwca 1881 w Berbisdorf Szarlotta (ur. Melkhof , zm. Berlin ), córka Juliusza von der Decken. Linia ich potomków wygasła po mieczu z początkiem XXI w. Fryderyk von Hohenau zmarł 15 kwietnia 1914 w Ochelhermsdorfie. fryderyk wilhelm iv Sukcesorem Fryderyka Wilhelma III został jego najstarszy syn.