BIBLIOTECZKA PRZEDSIĘBIORCY KNIHOVNIČKA PODNIKATELE. Rozstrzyganie sporów w sprawach dotyczących zamówień publicznych w Republice Czeskiej

Transkrypt

1 Rozstrzyganie sporów w sprawach dotyczących zamówień publicznych w

2 Mechanizmy kontrolne w zakresie zamówień publicznych zostały określone ustawie o zamówieniach publicznych. W ramach postępowania odwoławczego w zakresie zamówień publicznych w można wyróżnić dwie części: - skargę wniesioną do zamawiającego (námitkové řízení u zadavatele), - postępowanie administracyjne przed organem nadzoru (správní řízení před orgánem dohledu), którym jest Urząd Ochrony Konkurencji Gospodarczej (Úřad na ochranu hospodářské soutěže ÚOHS). Jak się bronić w przypadku niewłaściwego postępowania ze strony zamawiającego? Dnia 1 kwietnia 2012 roku weszła w życie ustawa nr 55/2012 z dnia 31 stycznia 2012, która zmieniła ustawę o zamówieniach publicznych. Głównym efektem nowelizacji było obniżenie limitów finansowych dla zamówień publicznych, w przypadku których zamawiający muszą stosować przepisy ustawy. W przypadku zamówień publicznych na usługi lub dostawy nastąpiło obniżenie z 2 milionów koron na 1 milion koron. W przypadku robót budowlanych limit ten obniżono z 6 milionów koron na 3 miliony. W związku z wejściem w życie wspomnianej nowelizacji znacznie zwiększyła się liczba przetargów ogłaszanych w a co za tym idzie zwiększyła się również liczba sporów pomiędzy zamawiającymi a wykonawcami prac budowlanych i usług a także dostawcami. Zgodnie z paragrafem 110 ustawy o zamówieniach publicznych w przypadku zamówień publicznych zarówno o charakterze nadlimitowym i podlimitowym a także postępowań konkursowych odwołanie może wnieść każdy dostawca (wykonawca), który ma albo miał interes w uzyskaniu określonego zamówienia publicznego a któremu w wyniku domniemanego naruszenia obowiązujących przepisów prawa wyrządzono szkodę lub naruszono jego prawa. Do złożenia takiego wniosku nie jest konieczne uczestnictwo takiego podmiotu w roli ubiegającego się o zamówienie publiczne. Należy pamiętać o tym, że w przypadku podmiotu nieuczestniczącego w postępowaniu przetargowym udowodnienie naruszenia praw jest o wiele trudniejsze i w praktyce taki podmiot ma o wiele mniejsze szanse na wniesienie odwołania. Oczywiście w przypadku każdego wniosku tego typu konieczne jest przedstawienie informacji na temat naruszenia praw (interesów) tego podmiotu. 2

3 Środki naprawcze (opravné prostředky) Skargi wskazane w paragrafach ustawy o zamówieniach publicznych (námitky 110, 111) są środkiem naprawczym stosowanym w przypadku niewłaściwego postępowania ze strony zamawiającego i są kierowane bezpośrednio do zamawiającego. Są one składane w formie pisemnej i muszą zawierać elementy ściśle określone w przepisach prawa. Skargi tego typu można złożyć przeciwko każdej czynności podejmowanej przez zamawiającego a skarżący jest zobowiązany do ich doręczenia w określonym przez prawo terminie. Skarżący (stěžovatel) to zgodnie z obowiązującymi przepisami każdy, kto korzysta z możliwości zastosowania środków naprawczych dotyczących postępowania zamawiającego. W związku ze wspomnianą nowelizacją ustawy doszło do częściowej zmiany terminów przewidzianych na składanie skarg. Termin na złożenie skargi Skargi przeciwko wszystkim działaniom podejmowanym przez zamawiającego Skargi przeciwko warunkom zamówienia Skargi przeciwko decyzji i wyborze najlepszej oferty Skargi przeciwko zamiarowi zawarcia umowy bez jej upublicznienia Uproszczone postępowanie podlimitowe Wszystkie pozostałe postępowania Termin liczy się od dnia... do 10 dni do 15 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się o naruszeniu obowiązujących przepisów do 5 dni do 5 dni od zakończenia terminu złożenia ofert do 10 dni do 15 dni od dnia doręczenia decyzji o wyborze najkorzystniejszej oferty do 30 dni do 30 dni od upublicznienia decyzji o zamiarze zawarcia umowy Należy pamiętać o tym, że skarżący, który nie wykorzystał możliwości złożenia skargi skierowanej do zamawiającego nie jest uprawniony do złożenia skargi do Urzędu Ochrony Konkurencji Gospodarczej (Úřad na ochranu hospodářské soutěže - ÚOHS). 3

4 Postępowanie zamawiającego w zakresie oceny skarg wskazanych w paragrafie 111 ustawy Zamawiający jest zobowiązany przeanalizować złożone skargi w pełnym zakresie i w terminie 10 dni od otrzymania skargi odesłać skarżącemu decyzję w tej sprawie w raz z uzasadnieniem (w decyzji musi być jasno napisane, czy zamawiający uwzględnia skargę czy też nie). Zgodnie z zapisami paragrafu 111 ustęp 2 ustawy zamawiający, w przypadku, gdy nie uwzględni zasadności skargi, ma obowiązek powiadomić skarżącego w formie pisemnej decyzji o możliwości odwołania się do Urzędu Ochrony Konkurencji Gospodarczej ( 114 ust. 4). Kontrola zamówienia publicznego na wniosek osób trzecich Każda osoba, która odkryje, że zamawiający naruszył przepisy prawa przy udzielaniu zamówienia publicznego, może złożyć nieformalną skargę do Urzędu Ochrony Konkurencji Gospodarczej. W skardze tego typu należy jednak wskazać, w jaki sposób doszło do naruszenia przepisów ustawy. W przypadku, gdy Urząd Ochrony Konkurencji Gospodarczej stwierdzi, że skarga jest bezzasadna nie musi rozpoczynać postępowania przeciwko zamawiającemu. W takim przypadku jednak powinien o tym fakcie powiadomić wnioskodawcę. Zapamiętaj! Istotnymi cechami postępowania skargowego w zakresie zamówień publicznych w Republice Czeskie są: - bezpłatność postępowania, - krótkie terminy rozpatrywania spraw, - możliwość naprawienia popełnionych w trakcie postępowania błędów przez instytucje ogłaszające przetargi. 4

5 Postępowanie przed Urzędem Ochrony Konkurencji Gospodarczej (Úřad na ochranu hospodářské soutěže ÚOHS) Zgodnie z postanowieniami ustawy nr 137/2006 o zamówieniach publicznych (zákon č. 137/2006 Sb., o veřejných zakázkách) nadzór nad udzielaniem zamówień publicznych w wykonuje Urząd Ochrony Konkurencji Gospodarczej (Úřad na ochranu hospodářské soutěže ÚOHS). 112 Výkon dohledu nad zadáváním veřejných zakázek (1) Úřad vykonává dohled nad postupem zadavatele při zadávání veřejných zakázek a soutěži o návrh, při kterém a) vydává předběžná opatření ( 117), b) rozhoduje o tom, zda zadavatel při zadávání veřejné zakázky a soutěži o návrh postupoval v souladu s tímto zákonem, c) ukládá nápravná opatření ( 118), d) kontroluje úkony zadavatele při zadávání veřejných zakázek podle zvláštního právního předpisu. Tím není dotčena působnost jiných orgánů vykonávajících takovou kontrolu podle zvláštních právních předpisů. 112 Wykonywanie nadzoru nad udzielaniem zamówień publicznych (1) Urząd nadzoruje działania podejmowane przez zamawiającego podczas udzielania zamówień publicznych a także postępowań konkursowych, podczas którego: a) wydaje działania zapobiegające ( 117), b) decyduje o tym, czy zamawiający podczas udzielania zamówienia publicznego i postępowania konkursowego działał w zgodzie z przepisami ustawy, c) podejmuje działania naprawcze ( 118), d) w sytuacji przewidzianej przez szczególny przepis prawa kontroluje działania podejmowane przez zamawiającego podczas udzielania zamówienia publicznego. Kontrola wykonywana przez Urząd nie ma wpływu na działania kontrolne tego typu podejmowane przez inne organy. 5

6 Urząd Ochrony Konkurencji Gospodarczej w zakresie kontroli zamówień publicznych: - wydaje tzw. zalecenia przedwstępne (předběžná opatření), - rozstrzyga o tym, czy instytucja ogłaszająca przetarg postępowała zgodnie z obowiązującym prawem, - nakłada tzw. środki naprawcze oraz sankcje (nápravná opatření a sankce), - kontroluje działania podejmowane przez zamawiającego podczas udzielania zamówień publicznych (stanowi o tym ustawa nr 552/1991 o kontroli państwowej - zákon čislo 552/1991 Sb., o státní kontrole), - wypełnia inne zadana, w przypadku, gdy tak stanowi szczególny przepis prawa. Zapamiętaj! Organem pierwszej instancji właściwym do rozpatrywania spraw dotyczących popełnienia deliktu administracyjnego w zakresie zamówień publicznych jest Urząd Ochrony Konkurencji Gospodarczej (Úřad na ochranu hospodářské soutěže ÚOHS). Liczba spraw dotyczących zamówień publicznych, które są kierowane do Urzędu rośnie z roku na rok. Dla przykładu w roku 2007 do Urzędu Ochrony Konkurencji Gospodarczej skierowano 281 spraw tego typu a w roku 2009 było ich już 368. W kolejnych latach odnotowano znaczny wzrost kierowanych skarg 516 w roku 2010 i 604 w roku Logo Urzędu Ochrony Konkurencji Gospodarczej (ÚOHS) jest używane przez Urząd od połowy roku Logo symbolizuje centrum, w którym dochodzi do wzajemnego krzyżowania się różnych, kierunków, linii oraz interesów podobnie jak ma to miejsce we wszystkich sprawach z zakresu ochrony konkurencji. Strzałki oznaczają perspektywę znalezienia rozwiązania i wyznaczenia kierunku rozpatrzenia danej sprawy, co jak wiadomo jest głównym celem działalności tej instytucji. 6

7 Pracownicy Urzędu Ochrony Konkurencji Gospodarczej są zgodnie z postanowieniami ustawy zobowiązani do nieupubliczniania informacji na temat wszelkich informacji, jakie otrzymali w związku z pełnieniem przez siebie funkcji. Wyjątkiem od tej reguły są sytuacje, w których wspomniani funkcjonariusze występują w roli świadków w postępowaniu sądowym lub zostali przez sąd wezwani na piśmie do udzielenia stosownych wyjaśnień. Ponadto pracownicy Urzędu są zobowiązani do zachowania tajemnicy w zakresie spraw będących przedmiotem tajemnicy handlowej (obchodní tajemství). Prawomocne decyzje (pravomocná rozhodnutí ) Urzędu Ochrony Konkurencji Gospodarczej są publikowane na stronie internetowej Urzędu. Zgodnie z wewnętrznym regulaminem organizacyjnym Urzędu w przypadku, gdy sprawa dotyczy obszaru tzw. Czech jest ona prowadzona przez Wydział Nadzoru nad Udzielaniem Zamówień Publicznych w Pradze (Odbor dohledu nad zadáváním veřejných zakázek v Praze). W przypadku spraw dotyczących Moraw i Śląska właściwym organem jest Wydział Nadzoru nad Udzielaniem Zamówień Publicznych w Brnie (usytuowany w budynku przy ulicy Joštově 8, który to budynek jest jednocześnie siedzibą przewodniczącego ÚOHS. Postępowanie przed Urzędem Ochrony Konkurencji Gospodarczej rozpoczyna się na pisemny wniosek skarżącego lub z urzędu. Skargę tego typu można złożyć w odniesieniu do wszelkich działań podejmowanych przez zamawiającego a przede wszystkim w odniesieniu do: - warunków udzielania zamówienia (zadávací podmínky), - treści komunikatu o rozpoczęciu postępowania przetargowego (obsah oznámení nebo výzvy o zahájení zadávacího řízení), - wyłączenia danego podmiotu z postępowania przetargowego (vyloučení uchazeče ze zadávacího řízení), - decyzji w sprawie wyboru najkorzystniejszej oferty (rozhodnutí o výběru nejvhodnější nabídky), - wykorzystania określonego rodzaju postępowania przetargowego (použití druhu zadávacího řízení). 7

8 Po zawarciu umowy z dostawcą (wykonawcą) wniosek tego typu można złożyć jedynie w następujących przypadkach: - w razie zawarcia umowy bez wcześniejszego upublicznienia postępowania przetargowego (proti uzavření smlouvy bez předchozího uveřejnění zadávacího řízení), - w razie naruszenia zakazu zawarcia umowy przewidzianego przez przepisy ustawy lub działanie zapobiegawcze określone w paragrafie 117 ustęp 1 ustawy (proti porušení zákazu uzavření smlouvy stanovenému tímto zákonem nebo předběžným opatřením podle 117 odst. 1). lub - w przypadku działań podejmowanych przez zamawiającego w trybie przewidzianym w paragrafie 82 ustęp 3 (v případě postupu zadavatele podle 82 odst. 3). W tym przypadku wnioskodawca może domagać się jedynie zakazu wejścia w życie wspomnianej umowy. Wniosek musi zawierać następujące elementy: - oznaczenie zamawiającego (označení zadavatele), - wskazanie okoliczności świadczących o naruszeniu obowiązującego prawa, których skutkiem jest naruszenie interesów i praw wnioskodawcy, - propozycje dowodowe, - wskazanie tego, czego domaga się wnioskodawca. Ponadto w takim przypadku wnioskodawca musi wnieść obowiązkową kaucję. Co do zasady kaucja wynosi 1% ceny oferowanej przez skarżącego, jednak nie mniej niż koron i nie więcej niż koron. Zapamiętaj! W roku 2011 wartość kaucji wniesionych do Urzędu Ochrony Konkurencji Gospodarczej wyniosła prawie 27 milionów koron (czyli ponad 1 milion euro). Wniosek musi być doręczony do Urzędu Ochrony Konkurencji Gospodarczej w dwóch egzemplarzach w terminie do 10 dni kalendarzowych od dnia, w którym skarżący otrzymał decyzję zamawiającego o odrzuceniu skargi. Zamawiający jest zobowiązany do przesłania swojej odpowiedzi na skargę do Urzędu w terminie 7 dni od jej otrzymania. Częścią takiej odpowiedzi musi być pełna dokumentacja przetargowa. Przewodniczący Urzędu podejmuje decyzje w drugiej instancji na podstawie rekomendacji organu doradczego, którym jest komisja powołana na podstawie przepisów procedury administracyjnej. 8

9 Możliwość odwołania sądowego od decyzji Urzędu Ochrony Konkurencji Gospodarczej (Soudní přezkum rozhodnutí) W przypadku, gdy wnioskodawca nie jest zadowolony z rozstrzygnięcia Urzędu Ochrony Konkurencji Gospodarczej może odwołać się do sądu powszechnego, który pełni rolę instytucji chroniącej obywateli przed wszelkiego rodzaju niezgodnymi z prawem decyzjami organów administracji publicznej (w tym przypadku decyzjami ÚOHS). Powództwo w tym przypadku wnosi się do Sądu Krajskiego w Brnie (Krajský soud v Brně). Należy je wnieść w nieprzekraczalnym terminie dwóch miesięcy od dnia, w którym doręczono decyzję Urzędu Ochrony Konkurencji Gospodarczej. Sąd wydaje w takiej sprawie wyrok, na podstawie którego może unieważnić decyzję ÚOHS lub decyzję wydaną w pierwszej instancji. W takich przypadkach sąd zwraca sprawę do ponownego rozpatrzenia. Sąd może również odrzucić powództwo. Przy podejmowaniu decyzji o ewentualnym wniesieniu powództwa w tego typu sprawach należy pamiętać o tym, że takie wyroki są wydawane w wyniku postepowań toczących się często przez okres jednego roku. Najczęściej sąd bierze pod uwagę argumentację przedstawianą przez Urząd Ochrony Konkurencji Gospodarczej (przykładowo w roku 2005 na osiemnaście spraw w czternastu przypadkach Sąd Krajski w Brnie przyznał rację Urzędowi). W przypadku niekorzystnego wyroku wydanego przez Sąd Krajski w Brnie można (w terminie dwóch tygodni od doręczenia wyroku) złożyć tak zwaną skargę kasacyjną (tzv. kasační stížnost). Skargę tego rodzaju może wnieść zarówno powód jak i Urząd Ochrony Konkurencji Gospodarczej. Skarga jest wnoszona do Najwyższego Sądu Administracyjnego (Nejvyšší správní soud). Najwyższy Sąd Administracyjny, po rozpatrzeniu sprawy, wydaje wyrok na podstawie którego może: - unieważnić wyrok wydany przez sąd krajski (rozhodnutí krajského soudu) i przekazać mu sprawę do ponownego rozpatrzenia, lub - odrzucić skargę kasacyjną z uwagi na jej bezzasadność. Przeciwko wyrokowi Najwyższego Sądu Administracyjnego istnieje zasadniczo tylko jeden środek prawny a mianowicie wniosek o wznowienie postępowania (návrh na obnovu řízení). 9

10 Delikty administracyjne (Správní delikty) Zgodnie z zapisami 120 ustawy o zamówieniach publicznych zamawiający dopuszcza się deliktu administracyjnego w przypadku, gdy: - podczas udzielania zamówienia publicznego nie zastosuje zasad określonych w obowiązujących przepisach prawa a tym samym wywarł (lub mógł wywrzeć) wpływ na wybór najkorzystniejszej oferty, - nie dopełnił obowiązku upublicznienia zamówienia publicznego, - zawarł umowę z wykonawcą bez upubliczniania decyzji o rozpoczęciu postępowania przetargowego, - zawarł z wykonawcą umowę, która została zawarta w sprzeczności z 82 ust. 1, 110 ust. 6 lub 111 ust. 5 albo w sprzeczności z działaniem zapobiegawczym przewidzianym w 117 ust. 1 ustawy, - unieważni postępowanie przetargowe przeprowadzone z naruszeniem 84 ustawy, - nie sporządził lub nie zachował wymaganej przez obowiązujące przepisy dokumentacji, - odmówił uwzględnienia skargi w sprzeczności z zapisami 110 lub podczas rozpatrywania skargi postępuje w sprzeczności z zapisami 111 ustawy. Dopuszczenie się deliktu administracyjnego jest zagrożone następującymi karami: - 10% ceny zamówienia jednak nie więcej niż koron w sytuacji, gdy nie jest możliwe wskazanie ceny zamówienia (w przypadkach wskazanych w ustępie 1 litera a), c), d) paragrafu 120 ustawy, koron, w przypadkach wskazanych w ustępie 1 litera b), e), f) lub g) paragrafu 120 ustawy (w razie gdy sprawca deliktu popełni go ponownie, wskazana kara może ulec podwojeniu). Delikt jest popełniony ponownie jeżeli do jego popełnienia dojdzie przed upływem 5 lat od dnia, w którym decyzja o nałożeniu kary za popełnienie poprzedniego deliktu uległa uprawomocnieniu. Delikty administracyjne dostawców (Správní delikty dodavatelů) Dostawca popełnia delikt administracyjny w przypadku, gdy np.: - złoży nieprawdziwe dokumenty (przedstawi nieprawdziwe informacje) dotyczące posiadania wymaganych kwalifikacji a fakt ten mógłby mieć wpływ na wynik postępowania przetargowego, - nie złoży wniosku o zmianę zapisu na podstawie paragrafu 130 ustęp 2 ustawy, - nie dopełni obowiązku przedstawienia listy podwykonawców określonego w paragrafie 147a ustęp 5 ustawy. 10

11 Kwoty kar za popełnienie deliktu administracyjnego wahają się od koron do koron. Ponadto sprawca deliktu administracyjnego w zakresie zamówień publicznych może zostać pozbawiony prawa do startowania w postępowaniach przetargowych przez okres 3 lat. Zgodnie z postanowieniami ustawy osoba prawna nie odpowiada za popełnienie deliktu administracyjnego przez osoby ją reprezentujące w sytuacji, gdy udowodnią one, że podjęły wszelkie możliwe kroki w celu zapobieżenia naruszeniu obowiązującego prawa (stanowi o tym paragraf 121 ustawy). Odpowiedzialność osoby prawnej za popełnienie deliktu administracyjnego przez jej przedstawicieli ulega przedawnieniu w przypadku, gdy Urząd Ochrony Konkurencji Gospodarczej nie rozpoczął postępowania w tej sprawie w ciągu pięciu lat od chwili, gdy otrzymał o tym informacje. W pozostałych przypadkach termin przedawnienia wynosi dziesięć lat od dnia, w którym delikt został popełniony. Podsumowanie Kontrola postępowań przetargowych w następująca w wyniku skargi niedoszłego dostawcy (wykonawcy) zawsze rozpoczyna się od nieformalnego postępowania prowadzonego przez instytucję ogłaszającą przetarg. Ten etap odbywa się poza systemem postępowania administracyjnego. W przypadku, gdy w wyniku takiego postępowania firma ubiegająca się o zlecenie w ramach przetargu wciąż czuje się pokrzywdzona ma prawo złożyć wniosek o rozpatrzenie sprawy do organu nadzorczego. Organem nadzorczym jest Urząd Ochrony Konkurencji Gospodarczej, który oprócz innych przewidzianych prawem kompetencji, sprawuje nadzór nad udzielaniem zamówień publicznych. W tym zakresie Urząd może rozpocząć postępowanie administracyjne na wniosek pokrzywdzonej firmy lub z urzędu. Postępowanie prowadzone przez Urząd jest dwuinstancyjne. Przeciwko rozstrzygnięciu podjętemu przez Urząd w pierwszej instancji można wnieść odwołanie do przewodniczącego Urzędu. Po wyczerpaniu drogi administracyjnej w ramach postępowania prowadzonego przez ÚOHS istnieje możliwość skierowania sprawy na drogę sądową. W takim przypadku sprawę kieruje się do rozpatrzenia przez sąd drugiej instancji, którym jest Krajski Sąd w Brnie. Od wyroku wydanego przez Sąd Krajski w Brnie można wnieść skargę kasacyjną do Najwyższego Sądu Administracyjnego (kasační stížnost). Jest to ostateczny środek prawny przysługujący w tego typu sprawach. 11

12 Więcej informacji: Ustawa nr 137/2006 o zamówieniach publicznych (Zákon č. 137/2006 Sb., o veřejných zakázkách): idbiblio=62419&nr=137~2f2006&rpp=15#local-content Ustawa nr 500/2004 Procedura Administracyjna (Zákon č. 500/2004 Sb., správní řád): Strona internetowa Urzędu Ochrony Konkurencji Gospodarczej (Úřad na ochranu hospodářské soutěže ÚOHS): System Informacyjny Zamówień Publicznych (Informační systém o veřejných zakázkách): Każda instytucja dokonująca zamówień publicznych w jest zobowiązana do publikowania informacji o przetargach w tzw. Systemie Informacyjnym Zamówień Publicznych (Informační systém o veřejných zakázkách). Wszystkie informacje na ten temat można znaleźć na stronie Systemu: Dziennik ustaw (Sbírka zákonů): Zamówienia publiczne na stronie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego Republiki Czeskiej (Ministerstvo pro místní rozvoj): 12