WSPÓLNE ZGROMADZENIE PARLAMENTARNE AKP-UE. Komisja ds. Społecznych i Środowiska DOKUMENT ROBOCZY

Transkrypt

1 WSPÓLNE ZGROMADZENIE PARLAMENTARNE AKP-UE Komisja ds. Społecznych i Środowiska DOKUMENT ROBOCZY w sprawie znaczenia dostępu do energii dla zrównoważonego rozwoju gospodarczego i osiągnięcia milenijnych celów rozwoju Współsprawozdawcy: Manuel Jímenez (Republika Dominikańska) i Horst Schnellhardt DT/ doc 1/6 AP

2 Wprowadzenie Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) ogłosiła rok 2012 Międzynarodowym Rokiem Zrównoważonej Energii dla Wszystkich Ludzi, aby podkreślić, że dostęp do energii jest niezbędny dla zrównoważonego rozwoju gospodarczego i osiągnięcia milenijnych celów rozwoju (MCR) 1, a także przystąpiła do realizacji inicjatywy na rzecz zrównoważonej energii dla wszystkich ludzi, której ambitne cele dotyczą zapewnienia powszechnego dostępu do nowoczesnych usług energetycznych do 2030 roku. Niedawno Unia Europejska przyjęła inicjatywę Energising Development [Energetyzacja rozwoju], która jest uzupełnieniem działań podejmowanych w ramach partnerstwa energetycznego UE-Afryka i która przewiduje przeznaczenie w ciągu następnych dwóch lat 50 mln euro środków pomocowych na zapewnienie dostępu do energii kolejnym 500 mln osób do 2030 roku. Znaczenie dostępu do energii w ograniczaniu ubóstwa oraz rola usług energetycznych w osiąganiu MCR zyskały pełne poparcie Parlamentu Europejskiego 2, który uznał planowaną na czerwiec 2012 r. Konferencję Narodów Zjednoczonych w sprawie Zrównoważonego Rozwoju (Rio+20) za okazję do zaproponowania konkretnych celów w zakresie sposobu eliminacji ubóstwa energetycznego, a także zwrócił się do państw członkowskich UE o uwzględnienie zasady powszechnego dostępu do energii w programie konferencji Rio+20 oraz o włączenie jej do MCR, które będą ustalane na okres po 2015 r. Unia Afrykańska rozpoczęła w 2012 r. wdrażanie programu na rzecz rozwoju infrastruktury w Afryce (PIDA), który koncentruje się na transporcie, energetyce, technologiach informacyjno-komunikacyjnych i transgranicznych zasobach wodnych 3. W przyjętym przez Unię Afrykańską wspólnym oświadczeniu Afryki na konferencję Rio+20 4 Unia Afrykańska dostrzega możliwości oferowane przez sektor energetyczny w zakresie wzrostu, rozwoju gospodarczego i społecznego oraz lepszej jakości życia. W państwach Karaibów już wdrażanych jest kilka inicjatyw propagujących korzystanie z odnawialnych źródeł energii, jako że w regionie tym występują ogromne zasoby energii odnawialnej w postaci energii słonecznej, wiatrowej, wodnej i geotermalnej. Jednak postępy we wdrażaniu przedsięwzięć związanych z odnawialnymi źródłami energii są dość ograniczone 5, a ministrowie środowiska Karaibskiej Wspólnoty 1 Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ 65/151 z dnia 21 stycznia 2011 r. zatytułowana Międzynarodowy Rok Zrównoważonej Energii dla Wszystkich Ludzi, Nowy Jork. 2 Sprawozdanie z dnia 9 grudnia 2011 r. (2011/2112(INI)). 3 Oświadczenie przewodniczącego Komisji Unii Afrykańskiej, Jeana Pinga, z dnia 16 kwietnia 2012 r., przedstawione podczas szczytu UE w sprawie energii dla wszystkich ludzi w Brukseli. 4 Wspólne oświadczenie Afryki na konferencję Rio+20 (dokument nr E/ECA/CFSSD/7/Min./3) z dnia 25 października 2011 r., ust David Ince i Harrie Vredenburg, More than Dollars and Cents: Why Renewable Energy has been Slow to Take-off in the Caribbean [Chodzi o coś więcej niż dolary i centy: dlaczego trudno wykorzystywać odnawialne źródła energii w państwach Karaibów], 5. Codwuletnie Karaibskie Forum Ekologiczne połączone z wystawą (CEF-5), dokument dostępny na stronie internetowej: DT/ doc 2/6 AP

3 (CARICOM), w ramach przygotowań do konferencji Rio+20, zwrócili uwagę na konieczność rozwiązania problemów strukturalnych, które utrudniają podejmowanie działań na rzecz zmniejszania i likwidacji ubóstwa w regionie Karaibów, oraz na konieczność sprostania wyzwaniu, jakim są rosnące koszty energii i pracy 1. Dostęp do energii jako podstawowy warunek osiągnięcia milenijnych celów rozwoju Około 1,5 mld osób na świecie, czyli 20% światowej populacji, nie ma dostępu do elektryczności; prawie wszystkie z nich zamieszkują kraje rozwijające się, a 40% żyje w państwach Afryki subsaharyjskiej. Niemal 3 mld osób wykorzystują biomasę na potrzeby gotowania i ogrzewania. Wskaźnik elektryfikacji sięga 72% w krajach rozwijających się i 21% w krajach najsłabiej rozwiniętych (w porównaniu do 99,8% w państwach OECD). Zużycie energii w przeliczeniu na 1 mieszkańca wynosi 155 kwh w Afryce subsaharyjskiej i 6008 kwh w Europie. Choć wskaźnik podłączenia do sieci energetycznej rośnie średnio o 1,7% rocznie, osiągnięcie MCR wymagałoby ponad 10-procentowego wzrostu 2. Dostęp do nowoczesnych usług energetycznych jest rzeczywiście niezbędny, aby zaspokoić podstawowe potrzeby ludzkie, takie jak zaopatrzenie w wodę (MCR 7) bezpieczeństwo żywnościowe (MCR 1), edukacja (MCR 2) i ochrona zdrowia (MCR 4, 5 i 6). Dostęp do energii przyczyniłby się do zmniejszenia ubóstwa i zagwarantowałby rozwój, który pozytywnie wpłynąłby na rozwój społeczny i gospodarczy w państwach AKP, co przyniosłoby korzyści osobom fizycznym, gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom. Rozwój społeczny Obecnie zbyt wiele dzieci spędza czas w gospodarstwach domowych z ograniczonym dostępem do energii, wykonując ciężkie obowiązki domowe, takie jak noszenie wody, zbieranie drewna na opał i obróbka żywności. Oznacza to, że nie mają one czasu, by uczęszczać do szkoły, a tym samym wyrwać się z błędnego koła nędzy i ubóstwa odziedziczonych po poprzednich pokoleniach. Dzisiaj nowoczesne i niezawodne dostawy energii są niezbędne do zapewnienia godziwych warunków nauki w szkołach oraz powszechnego i lepszego dostępu do informacji. Dostęp do nowoczesnych usług energetycznych bezpośrednio przyczyniłby się do zmniejszenia liczby zgonów i zachorowań spowodowanych używaniem nieodpowiednich pieców kuchennych. Poprawiłby on także jakość usług zdrowotnych świadczonych w szpitalach i placówkach opieki zdrowotnej poprzez zastosowanie nowoczesnych metod diagnostyki i leczenia. ession%204%20caribbean%20sustainable%20energy%20forum/david%20ince%20more%20than% 20Dollars%20and%20Cents.pdf. 1 Komunikat prasowy NF03/2012 z dnia 16 kwietnia 2012 r. zatytułowany CARICOM ENVIRONMENT MINISTERS MEET TO TACKLE RIO+20 AGENDA [Ministrowie środowiska CARICOM omawiają program konferencji Rio+20]. 2 Morgan Bazilian i in., Utilities Policy (2011) Energy access scenarios to 2030 for the power sector in sub-saharan Africa [Możliwości uzyskania dostępu do energii w sektorze energetycznym Afryki subsaharyjskiej do 2030 r.], 1-16, s. 1. DT/ doc 3/6 AP

4 Niezawodne dostawy energii są ponadto konieczne do wprowadzenia bezpiecznego procesu chłodzenia nie tylko w przypadku transportu szczepionek, które odgrywają zasadniczą rolę w ochronie życia ludzkiego, lecz także w przypadku zapewnienia dobrych warunków przechowywania leków weterynaryjnych, które mogą zapobiec rozprzestrzenianiu się epidemii, chroniąc życie i zdrowie zwierząt gospodarskich (bydła, owiec, kóz) hodowanych przez tysiące drobnych gospodarzy i rolników. Skutki ubóstwa energetycznego odczuwane są w sposób nieproporcjonalnie duży przez kobiety. Dostęp do nowoczesnych usług energetycznych zmniejszyłby liczbę godzin poświęcanych przez kobiety na noszenie wody i zbieranie drewna opałowego, co pozwoliłoby im się skoncentrować na swoim wykształceniu i pracy przynoszącej dochód. Rozwój gospodarczy Dostęp do nowoczesnych usług energetycznych jest istotnym czynnikiem sprzyjającym tworzeniu dynamicznego otoczenia gospodarczego; przyspiesza on wzrost gospodarczy i rozwój społeczny, redukując tym samym ubóstwo. Poprawia wydajność w rolnictwie oraz efektywność handlu i usług, co umożliwia społeczeństwu spełnienie podstawowych warunków rozwoju przedsiębiorczości i tworzenia miejsc pracy. Poza tym oferuje on nowe możliwości pozyskiwania dochodu w krajach rozwijających się (np. eksport energii lub prowadzenie działalności związanej z energią) oraz przyczynia się do rozwoju nowych rynków. Większy dostęp do nowoczesnych usług energetycznych oznacza również lepsze warunki ekonomiczne, gdyż na paliwo przeznacza się mniej czasu i pieniędzy. Dostęp do nowoczesnych usług energetycznych sprzyjałby regionalnej integracji i pozwoliłby państwom AKP stworzyć atrakcyjną ofertę dla inwestorów zagranicznych dzięki ogromnemu potencjałowi związanemu ze źródłami energii, zwłaszcza odnawialnymi, oraz wysokiej stopie wzrostu gospodarczego w tych państwach 1. Przyszłe wyzwania w zakresie wytwarzania energii elektrycznej Państwa AKP dysponują ogromnym potencjałem w zakresie dostaw energii. Wytwarzanie energii wymaga jednak ogromnych, zrównoważonych i trwałych nakładów inwestycyjnych, które pochodzą zarówno od podmiotów prywatnych, jak i publicznych, i przyczyniają się do wdrażania ogólnej strategii rozwoju danego państwa. Zawartość koszyka energetycznego musi być dokładnie przemyślana, aby uwzględniała dostępne zasoby i zrównoważone wykorzystanie dostępnych technologii. Odnawialne źródła energii nadal nie są w wystarczającym stopniu wykorzystywane. Konieczne wydaje się jednoczesne wdrażanie dużych przedsięwzięć i zdecentralizowanych projektów. Przedstawione przez Unię Afrykańską przedsięwzięcia na dużą skalę 2 stanowiłyby istotny impuls do rozbudowy sieci przesyłowych i rozwoju sektora energetycznego, a także skłoniłyby sektor prywatny do rozważenia możliwości inwestowania dalszych środków w tym sektorze. 1 Tamże. 2 Inicjatywa w zakresie energetyki wodnej 2020 Hydropower Initiative. DT/ doc 4/6 AP

5 Ponadto należy budować również mikroelektrownie, aby na małą skalę wytwarzać energię z dostępnych lokalnie źródeł odnawialnych. Dzięki temu państwa AKP mogłyby przekształcić zwykłą sieć energetyczną w sieci inteligentne 1 i stopniowo przejść na korzystanie z odnawialnych źródeł energii. Oznaczałoby to, że państwa AKP mogłyby korzystać z milionów lokalizacji (wioski, budynki miejskie, nieużytki), w których można by lokalnie wytwarzać niewielkie ilości energii jedynie na potrzeby danego miejsca, a nadwyżki można by sprzedawać inteligentnym sieciom energetycznym i dzielić się energią wytworzoną przy zerowej emisji. Korzystanie z niskiej jakości urządzeń infrastruktury energetycznej (kiepski stan przestarzałych elektrowni i wysoka awaryjność urządzeń) zwykle skutkuje niską zdolnością do generowania energii i częstymi przerwami w jej dostawie oraz dwu- lub trzykrotnie wyższym kosztem energii elektrycznej w porównaniu do średniej jej ceny na świecie 2. w zakresie dostaw energii elektrycznej Choć elektryfikacja obszarów wiejskich jest bez wątpienia mniej opłacalna, należy ją wykonać, nawet jeśli wiąże się ona z wyższymi kosztami krańcowymi i większymi inwestycjami technicznymi. Poprawa jakości dostaw energii ma fundamentalne znaczenie i można ją osiągnąć i tym samym zapewnić regularną i niezawodną dostępność energii codziennie o każdej porze dnia, a zatem przewidywalność dostaw. Należy podjąć działania mające na celu zapobieganie skokom napięcia i wahaniom częstotliwości. Szczególnie ważne jest stworzenie odpowiednich modeli biznesu zarówno po stronie podaży, jak i popytu. Z myślą o upowszechnieniu dostępu do energii można wprowadzić innowacyjne metody płatności, np. przedpłacone vouchery umożliwiające gospodarstwom korzystanie z energii stosownie do własnych potrzeb bez ryzyka zadłużenia. w zakresie wykorzystania energii elektrycznej Podstawą przyjaznego dla środowiska wzrostu gospodarczego jest przejście na technologie niskoemisyjne i zasobooszczędne modele wytwarzania energii elektrycznej, które miałyby również pozytywny wpływ na bioróżnorodność oraz ochronę środowiska naturalnego i klimatu. Sprzyjałyby one również utrzymaniu pokoju i stabilizacji w regionie oraz zwiększałyby bezpieczeństwo żywnościowe dzięki zmniejszeniu nacisków społecznych związanych z niedoborem zasobów naturalnych. Znaczną poprawę można by uzyskać w zakresie efektywniejszego wykorzystania energii, na przykład poprzez zwiększenie efektywności urządzeń do gotowania z uwzględnieniem różnych rodzajów użytkowników energii (przemysł, gospodarstwa domowe i małe przedsiębiorstwa rzemieślnicze). wyzwania instytucjonalne Zdolności instytucjonalne państw AKP stanowczo wymagają wzmocnienia, aby państwa te mogły dokonywać świadomych wyborów i samodzielnie określać własne Oświadczenie przewodniczącego Komisji Unii Afrykańskiej, Jeana Pinga, z dnia 16 kwietnia 2012 r., przedstawione podczas szczytu UE w sprawie energii dla wszystkich ludzi. DT/ doc 5/6 AP

6 strategie energetyczne, planując swoje zapotrzebowanie z uwzględnieniem niezbędnych dostaw dla osób fizycznych i przemysłu. Dobre sprawowanie rządów nadal wymaga doskonalenia poprzez tworzenie trwalszych ram prawnych i wiarygodniejszych instytucji nadzorujących weryfikację wcześniej ustalonych celów. Wnioski Powszechny dostęp do energii jest kwestią wspólnych interesów łączących wszystkie państwa. Przez dostęp do energii w państwach AKP należy rozumieć nie tylko dostęp do samej energii elektrycznej, lecz także dostęp do paliw wykorzystywanych, na przykład, do transportu lub ogrzewania oraz związane z tym problemy infrastrukturalne, które zasługują na największą uwagę wszystkich zainteresowanych stron. Wspólne Zgromadzenie Parlamentarne AKP-UE powinno raz jeszcze potwierdzić prawo państw AKP do określenia własnego koszyka energetycznego. Unijna strategia na rzecz współpracy powinna wspierać tworzenie potencjału w państwach AKP poprzez wzmacnianie sprawowanych przez nie rządów i ich zdolności do aktywnego planowania i wykonywania usług energetycznych. Powinnością UE jest udostępnienie krajom partnerskim posiadanej przez nią fachowej wiedzy o nowoczesnych technologiach i zapewnienie szkoleń z zakresu ich efektywnego wykorzystania. Zapewnienie równomiernej dystrybucji usług energetycznych i efektywnego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu wymaga oparcia polityk współpracy związanych z sektorem energetycznym na przejrzystości, efektywnym i demokratycznym uczestnictwie społeczeństwa obywatelskiego, poszanowaniu praworządności i dobrym sprawowaniu rządów. Podobnie poprzez zapewnienie stabilności, trwałego ustroju demokratycznego i poszanowania praworządności, państwa AKP staną się atrakcyjne dla zagranicznych inwestorów prywatnych, których inwestycje wspomogą rozwój infrastruktury i usług energetycznych. Takie inwestycje przyczynią się tworzenia długofalowych korzyści dla przemysłu i obywateli państw AKP oraz będą wymagać wsparcia wykraczającego poza oficjalną pomoc rozwojową UE. Poprawa dostępu do usług energetycznych zwiększy również możliwość udziału wszystkich obywateli, a zwłaszcza kobiet, w różnych formach kształcenia i szkolenia zawodowego. UE mogłaby odegrać rolę katalizatora zmian poprzez stworzenie atrakcyjnego zaplecza dla inwestorów z sektora prywatnego, np. poprzez nawiązywanie partnerstw publicznoprywatnych lub wdrażanie wspólnie z bankami programów gwarancji kredytowych. DT/ doc 6/6 AP