PL B1. AESCULAP CHIFA SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ, Nowy Tomyśl, PL BUP 19/16. KRZYSZTOF GOŃCZOWSKI, Kraków, PL

Transkrypt

1 PL B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: (51) Int.Cl. A61C 5/02 ( ) A61C 3/00 ( ) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia: (54) Instrument endodontyczny do usuwania złamanych narzędzi kanałowych (43) Zgłoszenie ogłoszono: BUP 19/16 (45) O udzieleniu patentu ogłoszono: WUP 06/17 (73) Uprawniony z patentu: AESCULAP CHIFA SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ, Nowy Tomyśl, PL (72) Twórca(y) wynalazku: KRZYSZTOF GOŃCZOWSKI, Kraków, PL (74) Pełnomocnik: rzecz. pat. Andrzej Gołębniak

2 2 PL B1 Opis wynalazku Przedmiotem wynalazku jest instrument endodontyczny do usuwania złamanych narzędzi kanałowych, mający zastosowanie w endodoncji dziale stomatologii zachowawczej, zajmującym się rozpoznawaniem i leczeniem chorób miazgi zęba oraz rozpoznawaniem i leczeniem chorób tkanek okołowierzchołkowych. Leczenie kanałowe (endodontyczne) polega na dokładnym usunięciu z komory i systemu kanałów korzeniowych zęba zainfekowanej, nieodwracalnie zmienionej zapalnie chorej lub martwej miazgi zęba (galaretowatej tkanki łącznej, bardzo bogato unaczynionej i unerwionej), następnie poszerzeniu kanałów, z jednoczesnym zabezpieczeniem ich przed zakażeniem poprzez odpowiednią dezynfekcję, poprzez nadanie danemu kanałowi odpowiedniego kształtu, wreszcie szczelnym wypełnieniu oczyszczonego kanału odpowiednim specjalistycznym materiałem tak, aby nie dochodziło w pustych przestrzeniach do namnażania się bakterii i pozwoliło na zachowanie jego fizjologicznych funkcji przez kolejne lata. Aby odbudować strukturę zęba lekarz dentysta może także zastosować wkłady koronowo-korzeniowe, wykonywane z włókien szklanych, dwutlenku cyrkonu, stopu stali dentystycznej, złota lub tytanu. Leczenie endodontyczne jest zalecane przy bardzo zaawansowanej próchnicy zęba, martwicy miazgi doprowadzającej do obumierania zęba, po złamaniu lub zwichnięciu zęba, a także ze wskazań protetycznych przed wykonaniem korony lub mostu. Z uwagi na bardzo różnorodną anatomię kanałów, ich małą średnicę, zakrzywienie oraz występujące boczne odgałęzienia, leczenie edodontyczne należy do bardzo trudnych i nie zawsze jest w pełni przewidywalne. W celu usprawnienia leczenia oraz zapewnienia jego wysokiej precyzji wykorzystuje się ręczne oraz maszynowe (rotacyjne i oscylacyjne) mikroinstrumenty endodontyczne w postaci bardzo cienkich (od 0,06 do 0,40 mm) pilników stalowych lub obecnie częściej niklowo-tytanowych, dostosowujących swój kształt do najbardziej krętych i wąskich kanałów korzeniowych. W nowoczesnym leczeniu kanałowym nieodzowny staje się także endometr (elektroniczne urządzenia dające możliwość dokładnego pomiaru długości kanału korzeniowego) oraz mikroskop zabiegowy endodontyczny, umożliwiający operatorowi wgląd do wnętrza komory zęba i kanałów, następnie precyzyjnie doczyszczanie kanałów, zamykanie perforacji naturalnych lub jatrogennych, szczelne wypełnianie systemu korzeniowego najczęściej za pomocą gutaperki oraz termoplastycznych uszczelniaczy, zdiagnozowanie VRF (ang. Vertical root fracture) czyli pionowego złamania korzenia, czy wreszcie usuwanie złamanych narzędzi endodontycznych z wnętrza kanału. O ile w kanałach prostych i szerokich praca instrumentami endodontycznymi na całej długości roboczej jest stosunkowo bezpieczna, o tyle w przypadku, gdy jama zęba posiada skomplikowaną anatomię na przykład kanały są zakrzywione i wąskie, czy nietypowo rozwidlające się występuje wysokie ryzyko złamania instrumentu endodontycznego. Lekarze stomatolodzy bardzo często stają przed problemem złamanego narzędzia kanałowego, np. zaklinowanego w pustych kanałach korzeniowych, albo fragmentu narzędzia unieruchomionego przez twardy materiał wypełniający kanał korzeniowy (np. cement). Szczególną trudność w usuwaniu sprawiają zwłaszcza złamane spiralne igły Lentulo, służącej do wypełniania kanału korzeniowego specjalnymi pastami, których budowa sprzyja skutecznemu wkręceniu się w otwór wierzchołkowy. Niemniej problemu stwarzają też złamane nowoczesne narzędzia rotacyjne lub oscylacyjne. Jeszcze do niedawna, zanim w leczeniu endodontycznym zaczęto wykorzystywać mikroskopy stomatologiczne i odpowiednie instrumentarium w postaci unitów ultradźwiękowych wraz ze specjalnymi pilnikami ultradźwiękowymi, trepanów do usuwania większych fragmentów złamanych narzędzi, odpowiednio spreparowanych igieł iniekcyjnych itp., udane usunięcia złamanych narzędzi stanowiły niewielki odsetek podejmowanych prób. Jeżeli do złamania dochodziło w ostatniej fazie opracowania kanału, a złamanie następowało w okolicy otworu fizjologicznego przy braku obecności zmian okołowierzchołkowych, dopuszczalnym było pozostawienie takiego narzędzia wewnątrz kanału, a kanał wypełniano materiałem oraz okresowo wykonywano badanie radiologiczne. Stosowano także inną opcję zabieg chirurgiczny (resekcję, radektomię, czy hemisekcję). Do dziś mimo niewątpliwego postępu w tej dziedzinie techniki usunięcie złamanego fragmentu instrumentu endodontycznego lub wkładu koronowo-korzeniowego jest jednym z najtrudniejszych zabiegów wykonywanych przez lekarzy stomatologów. Powszechnie wykorzystywaną techniką usuwania odłamów narzędzi endodontycznych jest metoda ultradźwiękowa. Polega ona na rozklinowaniu

3 PL B1 3 i uruchomieniu usuwanego fragmentu instrumentu za pomocą drgającej końcówki ultradźwiękowej bez chłodzenia wodnego oraz pod kontrolą wzroku w lupach lub mikroskopie zabiegowym. Największą wadą tej techniki jest brak możliwości bezpośredniego uchwycenia złamanego instrumentu. Bardzo często po rozbiciu starego materiału wypełniającego kanał korzeniowy oraz uruchomieniu odłamu narzędzia endodontycznego nie ma technicznych możliwości usunięcia ciała obcego np. ze względu na głębokie położenie wewnątrz wąskiego kanału korzeniowego. Z amerykańskiego opisu patentowego US (A1), publikowanego także jako WO (A1) oraz EP (A4), znany jest system do usuwania niedrożności z kanałów korzeniowych, stanowiący mechaniczny zestaw pokazany na rysunku Pos. I, który ułatwia usuwanie niedrożności, takich jak uszkodzone narzędzia kanałowe, które złamały się w kanale głównym zęba pacjenta podczas leczenia kanałowego zęba. Narzędzie do usuwania niedrożności składa się z dwóch instrumentów, wsuwanych jeden w drugi to jest pustej wewnątrz rurki (tulejki) (5) oraz współpracującego z nią, zamontowanego w jej wnętrzu przesuwnego tłoczka (7). Przy tym narzędzie posiada wymiary pozwalające na umieszczenia go w kanale korzeniowym zęba i jest dostosowane do poszerzenia kanału korzeniowego wokół niedrożności typu złamane narzędzie endodontyczne lub srebrny ćwiek. Pusta rurka jest tak zwymiarowana, aby mogła być umieszczana w kanale głównym zęba w odległości wystarczającej, aby uchwycić przeszkodę w jej prześwicie. Rurka (5) jest jednostronnie ścięta skośnie przy dolnym końcu (29) oraz posiada pojedyncze wycięcie (31), umiejscowione w pobliżu jej dolnego końca. Rurka jest nasuwana na przeszkody w ten sposób, by dopasować górną część niedrożności przy wycięciu (31). Z kolei tłoczek (7) ma skośnie ściętą końcówkę (37). Skośny koniec tłoczka popycha przeszkodę w wycięcie (31) tak, żeby narzędzie mechanicznie ją uchwyciło. Na bardzo podobnej zasadzie działa inne rozwiązanie, znane z amerykańskiego opisu patentowego US (B1), publikowanego także jako WO (A1), System do usuwania narzędzi, przedstawione na rysunku Pos. II. Urządzenie do usuwania złamanych narzędzi kanałowych zawiera pustą wewnątrz rurkę (12), mającą pojedyncze wycięcie (16) na bocznej ściance rurki, rozmieszczone w pewnej odległości od dolnego jej końca (18). Przy tym górny koniec rurki zakończony jest uchwytem (20), celowo powiększonym w stosunku do średnicy rurki, tak, aby ułatwić chwytanie, a wykonanym z dowolnego materiału, najkorzystniej z silikonu. Z kolei dolny koniec (18) jest ścięty skośnie, tworząc skos o powierzchni nachylonej w stosunku do osi wzdłużnej rurki pod kątem 45. Ponadto system zawiera ruchomy, podłużny trzpień (14). Jego wymiary są dopasowane tak, aby mieścił się w przestrzeni wewnętrznego kanału rurki. Trzpień ma średnicę mniejszą niż 2/3 średnicy rurki. Jego górny koniec posiada na szczycie karbowane pokrętło (24) oraz gwint zewnętrzny, skonfigurowany do pracy z wewnętrznym gwintem uchwytu (20) rurki. Z kolei dolny koniec trzpienia (14) jest stożkowy i ma zaokrąglony koniec. Trzpień (14) oraz rurka (12) współpracują ze sobą mechanicznie w celu uchwycenia przeszkody tkwiącej wewnątrz kanału zęba. Przy tym przeszkoda, na przykład w postaci złamanego narzędzia endodontycznego czy srebrnego ćwieku, zostaje usunięta z kanału poprzez obracanie rurki (12) z ruchomym trzpieniem (14) w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. Omówione powyżej rozwiązania znane z opisów patentowych US (A1) i US (B1) mają pewne niedogodności, gdyż praca tego typu instrumentem usuwającym złamane narzędzia endodontyczne jest znacznie utrudniona. Aby operować tłoczkiem lub trzpieniem wewnątrz rurki, trzeba użyć obu rąk lub zlecić to osobie trzeciej, na przykład asystentce stomatologa. Ponadto nie jest to rozwiązanie ergonomiczne z tego względu, iż instrument w trakcie wykonywania zabiegu na pacjencie zasłania pole operacyjne, ponieważ uchwyty, zarówno rurki jak i podłużnego tłoczka (trzpienia) są uchwytami palcowymi tj. przytrzymywanymi dwoma palcami, dodatkowo umieszczonymi w osi długiej instrumentu i znajdują się bardzo blisko części roboczej zaledwie w odległości około 25 mm. Oznacza to brak możliwości obserwowania pracy instrumentu pod mikroskopem zabiegowym, gdyż zarówno części instrumentu, jak i palce operatora znajdują się bezpośrednio w osi optycznej mikroskopu, zasłaniając pole zabiegowe. Od kilku lat stosuje się specjalnie zaprojektowane mikroinstrumenty endodontyczne mikropęsety, kleszczyki endodontyczne, szczypczyki endodontyczne, zgłębniki endodontyczne przeznaczone do identyfikacji złamanych fragmentów narzędzi endodontycznych oraz do ich rozklinowania, występujące w różnych wersjach tj. o kącie prostym lub rozwartym, z hakiem, także dwustronne,

4 4 PL B1 z kątem prostym z jednej strony oraz kątem rozwartym z drugiej, umożliwiające usunięcie złamanego narzędzia prosto i szybko, bez ryzyka powikłań chociażby w postaci perforacji ściany kanału korzeniowego. Do znanych mikroinstrumentów endodontycznych, służących do usuwania z kanałów korzeniowych fragmentów złamanych instrumentów endodontycznych, należą kleszczyki endodontyczne. Znane są mikrokleszczyki endodontyczne, uwidocznione na rysunku Pos. III i Pos. IIIa, mające ergonomiczną, i antypoślizgową rękojeść (1), pokrytą wyżłobieniami stabilizującymi uchwyt, połączoną z korpusem (2), w którym znajduje się sprężyna, uruchamiana mechanicznie za pomocą dźwigni zapadki (3), umożliwiająca automatyczne otwieranie kleszczyków przy zwolnieniu nacisku. Korpus połączony jest z kolei z częścią roboczą, złożoną z dwóch elementów, umiejscowionych jeden w drugim i współpracujących ze sobą. Jeden z elementów części pracującej stanowi ruchoma, odpowiednio wyprofilowana cienka tuleja (4), przesuwna dzięki sprężynie, wygięta pod kątem 90 w stosunku do korpusu i rękojeści, umożliwiająca wprowadzenie instrumentu głęboko do wnętrza kanału korzeniowego oraz swobodną pracę pod mikroskopem bez zasłaniania pola widzenia. Wewnątrz tulei znajduje się cienka i długa rurka (5), także wygięta pod kątem 90, zamocowana dolnym końcem nieruchomo w korpusie (2), zakończona w górnym końcu trzema ruchomymi oraz ząbkowanymi szczękami- -mikrokleszczykami (6). Trójdzielne szczęki-mikrokleszczyki (6) są zaciskane i blokowane dzięki nasuwającej się na nie tulei (4), dzięki czemu kąt otwarcia jest minimalny, a sam instrument można pod kontrolą mikroskopu wprowadzić głęboko do wnętrza kanału (średnica części roboczej przy zamkniętych szczękach wynosi zaledwie 0,8 mm). Mechanizm ten eliminuje także niekorzystne zjawisko mijania się szczęk-mikrokleszczyków. Trójdzielne szczęki umożliwiają pewne uchwycenie złamanego instrumentu w kanale korzeniowym. Siła, z jaką można usuwać złamany instrument z kanału korzeniowego, jest na tyle duża, że w przypadku miękkich materiałów (np. uszczelniacza w formie pasty) można próbować usunąć instrument bez wcześniejszego stosowania ultradźwięków. Złamany fragment instrumentu może być uchwycony centralnie pomiędzy trzema ruchomymi szczękami lub bocznie w szczelinie pomiędzy szczękami. Przy ich pomocy można też usuwać niezacementowane srebrne ćwieki. Instrument endodontyczny do usuwania złamanych narzędzi kanałowych, stanowiący przedmiot wynalazku, zawiera ergonomiczną rękojeść, korpus z mechanizmem sprężynowym uruchamianym mechanicznie za pomocą dźwigni zapadki oraz odpowiednio cienką, wyprofilowaną część roboczą, wygiętą pod pewnym kątem w stosunku do rękojeści i korpusu, składającą się z dwóch elementów, umiejscowionych jeden w drugim i współpracujących ze sobą. Jeden z tych elementów stanowi rurka mająca dwa, położone przeciwległe, wycięcia w swej bocznej ściance, rozmieszczone w pobliżu jej dystalnego końca, a drugim elementem jest umieszczony wewnątrz prześwitu rurki ruchomy przesuwny tłoczek lub trzpień ze stożkową końcówką. Zgodnie z wynalazkiem, stanowiąca element części roboczej rurka jest w swej proksymalnej części trwale połączona z korpusem, a w pobliżu swego dystalnego końca posiada dwa przelotowe wycięcia rozmieszczone naprzeciw siebie, tworzące prześwit przez wewnętrzny kanał, wypełniający przestrzeń wewnętrzną rurki, natomiast ruchomy trzpień ma ostre zakończenie w formie grotu i jest połączony z mechanizmem jego wysuwu zawierającym powrotną sprężynę i uruchamianym dźwignią zapadki. Korzystnie ruchomy trzpień ma postać mandryla i jest połączony z mechanizmem jego wysuwu za pośrednictwem cięgna. Ruchomy trzpień ma przekrój kołowy albo kwadratowy. Dzięki rozwiązaniu według wynalazku uzyskano instrument endodontyczny, służący do bardzo szybkiego i sprawnego usuwania złamanych narzędzi kanałowych po ich wcześniejszym odblokowaniu za pomocą systemów ultradźwiękowych lub w przypadku miękkich materiałów do bezpośredniego usuwania złamanych fragmentów bez stosowania ultradźwięków. Instrument ma usprawnioną konstrukcję części roboczej, w tym celowe odgięcie pod katem 90, poprawiające znacznie ergonomię pracy z pacjentem, zwłaszcza umożliwiające wprowadzenie instrumentu głęboko do wnętrza kanału korzeniowego oraz swobodną pracę pod mikroskopem bez zasłaniania pola widzenia. Przy tym instrument ten może być obsługiwany przez specjalistę endodontę jedną ręką, bez konieczności angażowania do pomocy osób trzecich.

5 PL B1 5 Przedmiot wynalazku uwidoczniony jest w przykładzie wykonania na rysunku, którego Fig. 1 przedstawia instrument endodontyczny w widoku z boku, z częściowym przekrojem jego korpusu, Fig. 2 szczegół A końcowego fragmentu części roboczej instrumentu w półprzekroju wzdłużnym, Fig. 3 szczegół B końcowego fragmentu części roboczej obrócony o 90, a Fig. 4 szczegół C mechanizmu wysuwu trzpienia. Instrument endodontyczny według wynalazku, służący do usuwania z kanałów korzeniowych zęba fragmentów złamanych instrumentów endodontycznych, został przedstawiony w poniższym przykładzie wykonania. Instrument posiada ergonomiczną rękojeść 1, wykonaną z kwasoodpornej stali chirurgicznej chromo-molibdenowej i pokrytą antypoślizgowymi wyżłobieniami, ułatwiającymi stabilny uchwyt narzędzia. Rękojeść 1 połączona jest trwale z korpusem 2, zawierającym mechanizm sprężynowy, uruchamiany mechanicznie, a ten z kolei z odpowiednio cienką, wyprofilowaną częścią roboczą 3, wygiętą pod kątem około 90 w stosunku do rękojeści 1 i korpusu 2. Końcowy odcinek części roboczej 3 stanowią dwa elementy, umiejscowione jeden w drugim i współpracujące ze sobą, z których jeden element stanowi rurka 4, a drugim elementem jest ruchomy trzpień 5 umieszczony przesuwnie wewnątrz prześwitu rurki 4. Rurka 4 ma średnicę 0,8 mm i jest swym proksymalnym końcem połączona z korpusem 2 i rękojeścią 1 za pośrednictwem osłonowej rurki 6 o średnicy 2,5 mm, wygiętej pod kątem około 90. W bocznej ściance rurki 4, w odległości około 0,8 mm od jej dystalnego końca, usytuowane są naprzeciw siebie dwa przelotowe, owalne wycięcia 7a, 7b, których większa oś wynosi około 1 mm. Wycięcia 7a, 7b tworzą prześwit przez wewnętrzny kanał 8, stanowiący przestrzeń wewnętrzną rurki 4. Natomiast ruchomy trzpień 5 ma przekrój kołowy i ostre, stożkowe zakończenie w formie grotu 9. Ruchomy trzpień 5 jest połączony z mechanizmem jego wysuwu poprzez cięgno 10 utrzymywane w napięciu sprężyną 11, znajdującą się wewnątrz korpusu 2. Cięgno 10 jest uruchamiane dźwignią zapadki 12 umiejscowioną na zewnątrz korpusu 2. W przykładowej sytuacji lekarz endodonta zidentyfikował fragment złamanej spiralnej igły Lentulo, zaklinowanej w pustym kanale korzeniowym. W pierwszej kolejności lekarz odblokował przeszkodę za pomocą systemu ultradźwiękowego z odpowiednimi końcówkami. Następnie zastosował instrument według wynalazku, który działa na takiej zasadzie, że dystalny koniec rurki 4 nasuwa się na przeszkodę w postaci złamanego instrumentu endodontycznego na odległość wystarczającą, aby zaklinować złamany instrument wewnątrz kanału 8 i nakierować przeszkodę na przelotowe wycięcia 7a, 7b. Następnie poprzez nacisk kciukiem na dźwignię 12 automatycznie zostaje uruchomione cięgno 10 oraz sprężyna 11, które z kolei wprawiają w ruch posuwisto-zwrotny ruchomy trzpień 5 tak, że najpierw przesuwa się on w rurce 4 do jej dystalnego końca, w światło dwóch przelotowych wycięć 7a, 7b, następnie zahacza grotem 9 fragment złamanego narzędzia i blokuje go w wycięciach 7a, 7b tak, żeby instrument mechanicznie uchwycił przeszkodę. Po usunięcie przeszkody z kanału, ruchomy trzpień 5 cofa się automatycznie na skutek zwolnienia nacisku na dźwignię 12. Zastrzeżenia patentowe 1. Instrument endodontyczny do usuwania złamanych narzędzi kanałowych, zawierający ergonomiczną rękojeść, korpus z mechanizmem sprężynowym uruchamianym mechanicznie za pomocą dźwigni zapadki oraz odpowiednio cienką, wyprofilowaną część roboczą, wygiętą pod pewnym kątem w stosunku do rękojeści i korpusu, składającą się z dwóch elementów, umiejscowionych jeden w drugim i współpracujących ze sobą, z których jeden element stanowi rurka mająca wycięcie w swej bocznej ściance, rozmieszczone w pobliżu jej dystalnego końca, a drugim elementem jest umieszczony wewnątrz prześwitu rurki ruchomy przesuwny tłoczek lub trzpień ze stożkową końcówką, znamienny tym, że stanowiąca element części roboczej rurka (4) jest w swej proksymalnej części trwale połączona z korpusem (2), a w pobliżu swego dystalnego końca posiada dwa przelotowe wycięcia (7a, 7b) rozmieszczone naprzeciw siebie, tworzące prześwit przez wewnętrzny kanał (8), stanowiący przestrzeń wewnętrzną rurki (4), natomiast ruchomy trzpień (5) ma ostre zakończenie w formie grotu (9) i jest połączony z mechanizmem jego wysuwu zawierającym powrotną sprężynę (11) i uruchamianym dźwignią zapadki (12).

6 6 PL B1 2. Instrument endodontyczny według zastrz. 1, znamienny tym, że ruchomy trzpień (5) jest połączony z mechanizmem jego wysuwu za pośrednictwem cięgna (10). 3. Instrument endodontyczny według zastrz. 1 lub 2, znamienny tym, że ruchomy trzpień (5) ma przekrój kołowy. 4. Instrument endodontyczny według zastrz. 1 lub 2, znamienny tym, że ruchomy trzpień (5) ma przekrój kwadratowy. Rysunki

7 PL B1 7

8 8 PL B1

9 PL B1 9

10 10 PL B1 Departament Wydawnictw UPRP Cena 2,46 zł (w tym 23% VAT)