PORÓD początek życia czy kłopotów? Wydalanie przez krowę lub jałówkę potomstwa jest końcowym etapem ciąży. W trakcie porodu z ciała matki wypierany

Transkrypt

1 PORÓD początek życia czy kłopotów? Wydalanie przez krowę lub jałówkę potomstwa jest końcowym etapem ciąży. W trakcie porodu z ciała matki wypierany jest płód, który od tego momentu powinien wykazywać podstawowe funkcje życiowe. Poród jest zjawiskiem złożonym wywołanym przez wiele czynników neurohormonalnych. Pod koniec ciąży zmienia się stosunek estrogenów (ich poziom powoli wzrasta) do progesteronu (jego poziom maleje). Powoduje to obrzmienie dróg rodnych, rozluźnienie mięśni i wiązadeł oraz obfite wydzielanie śluzu. Przez łożysko i ciałko żółte wydzielana jest relaksyna, powodująca wiotczenie wiązadeł. Z kolei na kurczliwość macicy w trakcie porodu ma wpływ oksytocyna. Prawidłowy przebieg porodu ma duży wpływ na kondycję, apetyt i stan zdrowia krowy w późniejszym okresie. Istotną rolę odgrywa wielkość i ciężar płodu, wymiary i ukształtowanie dróg rodnych, nabycie przez tkanki kanału rodnego podatności na odkształcanie, zbytnie otłuszczenie ciała (BCS) i ogólny stan zdrowotny krowy. Do objawów zbliżającego się porodu należą: - obrzęk sromu i rozpulchnienie okołopochwowej tkanki łącznej, - powiększenie szpary sromowej i wzmożona aktywność gruczołów śluzowych pochwy zwisający sznur z dolnego spoiwa sromu, - wydzielany śluz jest szklisty, przeźroczysty i gęsty, - zwiotczenie wiązadeł i połączenia stawu krzyżowo-biodrowego (niepewny chód), - zapadnięcie mięśni zadu, - rozwarcie części pochwowej szyjki macicy ( na kilka palców), - częste oddawanie kału i moczu, - przygotowanie gruczołu mlekowego do zbliżającej się laktacji i pojawienie się żółtej, gęstej wydzieliny siary, - błędnym jest pogląd, że poród rozpoczyna się wówczas, gdy rozwarcie jest zaledwie na grubość jednego palca.

2 Krowę na 7-10 dni przed porodem należy przeprowadzić do porodówki lub przygotować czyste i wygodne stanowisko w oborze. Idealnym rozwiązaniem są wyścielone słomą osobne boksy przeznaczone do porodu. Zwierzę przed wprowadzeniem do porodówki należy dokładnie oczyścić. Racice i kończyny muszą być wymyte i odkażone. Powinien być przygotowany niezbędny przy porodzie sprzęt, taki jak: wyjałowione linki porodowe, drewniane drążki do pociągania linek, czyste ściereczki, środki dezynfekcyjne, nożyczki i nici do zabezpieczenia pępowiny. Poród przebiega w 3 fazach, trwających różnie długo, w zależności od: budowy anatomicznej krowy, wielkości płodu, liczby odbytych porodów, sposobu żywienia i kondycji ciała. Bezpośrednio przed porodem płód zmienia swoje ułożenie. Prawidłową pozycją jest ułożenie podłużne główkowe z przodowaniem główkowym. Każde inne jest nieprawidłowe i może powodować komplikacje. W okresie poprzedzającym poród mogą wystąpić stany podobne do porażenia poporodowego. Przyczyną ich są zaburzenia związane z niedoborem wit. D 3 oraz hipokalcemią, hipomegnezemią i hipofosfatemią. Dlatego istotne znaczenie bezpośrednio przed porodem mają wlewki energetyczne zawierające w swoim składzie dodatki mineralne w łatwo dostępnej postaci jak np. VIT-CAL (chelaty Ca i Mg), które wzmagają kurczliwość macicy i przyśpieszają wydalanie płodu. W przebiegu porodu wyróżnia się 3 fazy: Etap I. Otwierania się dróg rodnych, który trwa od 2 do 6 godzin, a u pierwiastek do 8 godzin, - bóle w jamie brzusznej na 24 godziny przed zupełnym otwarciem szyjki macicy, - bóle porodowe wywołane przez skurcze macicy zaczynają się 6 godziny przed porodem, - skurcze trwają od kilku sekund do 1-3 minut z minutowymi przerwami, - po 2-3 godzinach od pierwszych objawów bólów wydalana jest omocznia

3 ( jasny, niebieskawy płyn), - po około 0,5 godzinie pojawia się owodnia ( gęsty, żółtawy płyn), - jeżeli omocznia i owodnia się nie pojawiają o czasie, poród zapowiada się problematycznie i powinno się wezwać lekarza weterynarii, - często pęcherz płodowy pęka i nawilża drogi wyprowadzające. Etap II. Wypierania płodu - wypieranie płodu powinno trwać minut, co stanowi skurczów brzusznych. Przed wejściem do jamy miednicznej płód musi obrócić się dookoła swej osi. Zmienia się więc położenie w stosunku do żwacza. W wyniku ruchów płodu żwacz zostaje zepchnięty w kierunku dogłowowym jamy brzusznej. Następnie kończynami przednimi i głową drażni receptory szyjki macicznej, w efekcie czego na drodze odruchowej nasilają się skurcze macicy oraz rozpoczyna się praca tłoczni brzusznej. Wzrastające ciśnienie tłoczy klin utworzony z błon płodowych powodując coraz większe i czynne otwieranie szyjki. W końcowej fazie rozwierania kanał szyjki jest szeroko otwarty i zanika _ granica pomiędzy jamą macicy, a jamą pochwy. - płód jest wyciskany z błonami płodowymi do pochwy, a następnie na zewnątrz. Błony płodowe mają za zadanie rozwarcie szyjki macicy. Płód przedostaje się do wnętrza pochwy, powoduje drażnienie kolejnych receptorów, które uruchamiają tłocznię brzuszną. Są to bardzo silne, krótkotrwałe skurcze mięśni powłok brzusznych i przepony, które zwiększają ciśnienie w jamie brzusznej. Najtrudniejszym momentem tej części porodu jest przejście płodu przez przeponę miednicy ( wyrzynanie się głowy). Proces rozszerzenia tego odcinka u bydła trwa zwykle kilka godzin i nie wolno skracać go przed przedwczesne pociąganie płodu. Jeżeli głowa i kończyna przejdą przewężenie, to nie mogą się cofnąć w czasie przerwy między bólami, - ukazują się nóżki, główka, klatka piersiowa, biodra i tylne nóżki. Główka ułożona jest na nóżkach w ten sposób, że pyszczek znajduje się na wysokości stawów pęcinowych, a oczy na wysokości stawów nadgarstkowych. Również

4 wypieranie zadu cielęcia stanowi trudny etap, gdyż może mieć pokaźne wymiary. Następuje silne dociskanie brodawek macicznych do ciała płodu, któremu towarzyszy wydalanie dużej ilości krwi łożyskowej do organizmu płodu. Powoduje to zwiotczenie i poluzowanie kosmków łożyska, wpływając negatywnie na późniejszy proces wypierania błon. - pępowina zrywa się w drogach rodnych krowy. Etap III. Wypieranie błon płodowych. - rozpoczyna się zaraz po wyparciu płodu i zwykle trwa 3-8 godzin. Macica kurczy się rozluźniając i przerywając połączenie kosmków w poszczególnych brodawkach. - błona śluzowa układa się w podłużne fałdy, a brodawki maciczne zbliżają się do siebie. Powoduje to zmniejszenie dopływu krwi do brodawek, których naczynia krwionośne silnie się rozrosły w okresie ciąży. W efekcie dochodzi do wysunięcia się kosmków z krypt i uwolnienie łożyska, - ciążenie błon płodowych zwisających ze szpary sromowej pomaga w procesie odłączenia łożyska. Łożysko waży około 5,5-6 kg i zawiera około 86 liścieni o łącznej powierzchni 530 cm 2, - łożysko powinno być oddzielone i wyparte w ciągu 3-4 godzin. Jeżeli wydalenie nie nastąpi w ciągu 12 godzin, wówczas mamy do czynienia z zatrzymaniem łożyska, należy wezwać lekarza weterynarii. Po wydaleniu łożyska w narządzie rozrodczym samicy zachodzi szereg ściśle z sobą powiązanych procesów prowadzących do inwolucji macicy, eliminacji zakażeń bakteryjnych i regeneracji błony śluzowej. Okres poporodowy trwa około 6-7 tygodni. Pierwsze godziny po porodzie stanowią dla krowy poważny stres oraz znaczny wydatek energetyczny. Sprawdzoną metoda jest podanie bezpośrednio po porodzie ( przed wylizaniem cielęcia) rozpuszczonego w ciepłej wodzie pójła poporodowego (np.vittramina PREMIUM) zawierającego w swoim składzie substancje energetyczne witaminowo-mineralne oraz probiotyczne. Jest

5 on wygodny w stosowaniu i bardzo chętnie wypijany przez krowy. Z jednej strony pójło powoduje, że przedżołądki po porodzie wracają na swoje miejsce, a z drugiej przywraca równowagę elektrolitową i energetyczną ograniczając ryzyko wystąpienia chorób metabolicznych oraz zaburzeń pokarmowych. Dodatkowym atutem jest podawanie wapnia i magnezu w formie chelatowej, co w znacznym stopniu poprawia bilans tych pierwiastków po porodzie i ułatwia profilaktykę porażenia poporodowego. Ponadto skurcze mięśniowe macicy przyspieszają wydalanie łożyska i inwolucję macicy. Po 8-12 godzinach można ponownie zastosować wlewkę preparatu VIT-CAL, który uzupełnia niedobory energetyczno-witaminowo-mineralne. W okresie pierwszych 10 dni po porodzie zachodzi najszybszy etap inwolucji macicy. W pierwszych 2 dniach tego okresu bardzo obfite są bezwonne odchody poporodowe (lochia), które są krwotoczerwone i wyglądem oraz konsystencją przypominają wody płodowe. Każda zmiana zapachu wydzieliny świadczy o patologii. W późniejszym okresie ich ilość się zmniejsza, gęstnieją i uzyskują barwę brunatna, a następnie rdzawo-żółtą i bardziej klarowną. U zdrowych krów lochia powinna zakończyć się do około 15 dni po porodzie. W tym okresie istotne znaczenie ma szybkie uzupełnienie nie tylko niedoborów energetycznych, ale również mineralno-witaminowych. Bardzo ważną rolę ma pokrycie w wapń, magnez oraz fosfor, bowiem zapobiega porażeniu poporodowemu, gorączce mlecznej oraz ketozie, jak również poprawia wskaźniki rozrodu. Bardzo dobre rezultaty przynosi stosowanie przez 2-5 dni po porodzie wleweki dożwaczowej np. VIT-CAL, KETOVIT lub ENERGOVIT, które oprócz energii zawierają łatwo przyswajalne minerały (Ca, Mg, P, Zn) oraz witaminy (E, D 3, B 1, B 3, B 6 i B 12 ), jak również płynne metabolity drożdży Saccharomyces cerevisiae. Stymulują one rozwój mikroflory żwacza, poprawiają apetyt i trawienie, a ponadto wykazują efekt

6 antykwasicowy, który występuje przy skarmianiu dużych ilości pasz treściwych podczas rozdajania. W okresie kolejnych 3-4 tygodni wielkość macicy powraca do stanu przed ciążowego. Pierwszy poporodowy cykl jajnikowy pojawia się do około 20 dnia po porodzie, a inwolucja macicy kończy się około 30 dni po porodzie. Całkowita regeneracja błony śluzowej macicy kończy się około 45 dnia po porodzie i krowa okazuje pełnowartościową ruję z owulacją i jest gotowa na ponowne zajście w ciążę. Łatwość porodu to cecha funkcjonalna, która warunkuje wydanie na świat żywego i zdrowego potomstwa. Przedłużający się poród, wymagający pomocy, wyciągania płodu określany jest jako ciężki. Trudny poród wpływa na jakość cech reprodukcyjnych. Trudny poród zwiększa śmiertelność okołoporodowa cieląt. Wykazano, że cieliczki z trudnego porodu miały 4 razy mniejszą szansę dożyć do 21 dnia życia, aniżeli cieliczki z normalnych porodów. POMOC PRZY PORODZIE 1.Nie powinno się pomagać w pierwszej fazie porodu. Nie należy przekłuwać pęcherza płodowego, bo błony płodowe służą do rozwierania szyjki macicy i dalszych dróg rodnych. Sprawdzić czy nie doszło do skręcenia macicy (zwilżona woda), ręką ze smarem sprawdza się czy fałdy błony śluzowej pochwy nie są spiralnie ułożone jeżeli są wówczas wzywamy lekarza weterynarii (Podać VITCAL -500 ml.) 2.Nie można zakładać linek porodowych, gdy pojawiają się tylko nóżki może to spowodować skręcenie główki do tyłu. 3.Linki zakładamy, gdy pojawi się główka. Należy równocześnie naciskać krocze samicy, spychając je jak gdyby główką do dołu. Linkę zakładamy na stawy skokowe kończyn przednich i przybliżamy pętle maksymalnie do siebie,

7 aby zmniejszyć objętość klatki piersiowej. 5. Przy porodzie pośladkowym postępujemy szybko, bo może dojść do zaduszenia cielęcia pępowiną. 6. Umiejętnie pociągamy linki w dół z umiarkowana siłą tylko przy parciach krowy, 7. Pomocne jest odwrócenie płodu grzbietem do dołu, jeżeli przednia część jest na zewnątrz, 8. Bezpośrednio po porodzie podać pójło poporodowe (VITTRAMINA- PREMIUM), w kilka godzin później (6-8)) preparat VIT-CAL, a przez kolejne 3-5 dni KETOVIT P lub ENERGOVIT po 500 ml.