W³adys³aw Duliñski, Czes³awa Ewa Ropa ANALIZA TECHNICZNO-ENERGETYCZNA ZAGOSPODAROWANIA DWUTLENKU WÊGLA W UZDROWISKU KRYNICA ZDRÓJ

Transkrypt

1 WIERTNICTWO NAFTA GAZ TOM 22/ W³adys³aw Duliñski*, Czes³awa Ewa Ropa* ANALIZA TECHNICZNO-ENERGETYCZNA ZAGOSPODAROWANIA DWUTLENKU WÊGLA W UZDROWISKU KRYNICA ZDRÓJ. WSTÊP Zastosowaie dwutleku wêgla a szerok¹ skalê sprawia, e w praktyce wykorzystyway jest zarówo CO 2 pozyskiway ze Ÿróde³ aturalych, jak i otrzymyway sztuczie w ró ych procesach techologiczych. Tedecja powrotu w ostatim okresie do zastosowañ CO 2 ze Ÿróde³ aturalych, w szczególoœci do celów spo ywczych, farmaceutyczych i lecziczych, podyktowa³a potrzebê doskoaleia zagadieñ dotycz¹cych wydobywaia i uzdatiaia tego gazu. W Polsce a skalê przemys³ow¹ aturaly dwutleek wêgla wydobyway jest wraz z wodami mieralymi w uzdrowiskach Dusziki Zdrój i Kryica Zdrój. Wydobyway w Kryicy CO 2 z odwiertów Zuber posiada zaieczyszczeia w postaci CH 4,N 2 ih 2 S, zatem oprócz zagadieñ eksploatacyjych w zagospodarowaiu tego gazu istot¹ rolê odgrywa problem jego uzdatiaia. W uzdrowisku Kryica dwutleek wêgla wykorzystyway jest do saturacji wody mieralej Kryiczaka oraz do suchych k¹pieli lecziczych w Zak³adzie Przyrodolecziczym, a jego admiar sprzedaway jest odbiorcom idywidualym. Poiewa do tej pory ca³oœæ dwutleku wêgla jest skraplaa, zachodzi potrzeba zmiay sposobu zagospodarowaia tego gazu w aspekcie techiczym i ekoomiczym. 2. UJÊCIE DWUTLENKU WÊGLA Z ODWIERTÓW ZUBER Z uwagi a rozmieszczeie odwiertów wód mieralych a tereie Uzdrowiskowego Obszaru Góriczego w Kryicy oraz wielkoœci ciœieñ i iloœci separowaego z wód CO 2, gaz te jest ujêty i zagospodarowyway tylko z czterech odwiertów g³êbokich Zuber. * Wydzia³ Wiertictwa, Nafty i Gazu AGH, Kraków 53

2 W ramach realizowaego w latach gratu celowego, dotycz¹cego wykoaia dokumetacji hydrogeologiczej i ustaleia zasobów eksploatacyjych wód lecziczych i dwutleku wêgla (jako kopaliy towarzysz¹cej) ze z³o a w uzdrowisku Kryica [], przeprowadzoo rekostrukcjê wyposa eia wewêtrzego i apowierzchiowego odwiertów Zuber I i Zuber II. Rekostrukcja w wymieioych odwiertach polega³a a wymiaie rur wydobywczych oraz zaistalowaiu owych g³owic eksploatacyjych [2]. Po wykoaiu prac techiczych przeprowadzoo badaia hydrodyamicze w celu doboru w³aœciwego sposobu eksploatacji wody i gazu oraz ustaleia zasobów eksploatacyjych. W wyiku przeprowadzoych pomiarów, tak e w odwiertach Zuber III i Zuber IV, ustaloo parametry dla eksploatacji ci¹g³ej w odwiertach Zuber I i Zuber II, eksploatacjê ci¹g³¹ z mo liwoœci¹ eksploatacji okresowej dla odwiertu Zuber III oraz eksploatacjê okresow¹ dla odwiertu Zuber IV. Na podstawie uzyskaych wyików badañ hydrodyamiczych zosta³y ustaloe dla ka dego odwiertu zasoby eksploatacyje dwutleku wêgla i zatwierdzoe przez Miistra Œrodowiska wg stau a dzieñ roku w astêpuj¹cych wielkoœciach [, 4 7]: Zuber I : eksploatacja ci¹g³a z wydajoœci¹ 765 m 3 /dobê; Zuber II : eksploatacja ci¹g³a z wydajoœci¹ 234 m 3 /dobê; Zuber III : eksploatacja ci¹g³a i okresowa z wydajoœci¹ 80 m 3 /dobê; Zuber IV : eksploatacja okresowa z wydajoœci¹ 525 m 3 /dobê. Aktualie z odwiertów Zuber wydobywae jest oko³o 300 tys. m 3 CO 2 w ci¹gu roku. Badaia jakoœciowe wydobywaego gazu, wykoae metod¹ chromatograficz¹, wykaza³y œredi¹ zawartoœæ w im CO 2 w iloœci oko³o 96%, a tak e obecoœæ zaieczyszczeñ gazowych w postaci CH 4,N 2 oraz zró icowaych dla poszczególych odwiertów zawartoœci H 2 S (od kilku do kilkudziesiêciu mg/m 3 ) [2]. 3. ZAGOSPODAROWANIE CO 2 W UZDROWISKU KRYNICA ZDRÓJ Jak zazaczoo we wstêpie, wydobyway w Kryicy dwutleek wêgla wykorzystyway jest do saturacji wody mieralej, suchych k¹pieli lecziczych oraz czêœciowo sprzedaway jest w formie skroploej odbiorcom idywidualym. Do roku 995 dwutleek wêgla skraplay w Wytwóri Ciek³ego CO 2 przewo oy by³ w butlach stalowych o pojemoœci 40 dm 3 i masie 70 kg do odleg³ej o 300 m Rozlewi Wód Mieralych. Dostarczaj¹c oko³o 200 kg dwutleku wêgla, po 30 kg w ka dej butli, przewo oo w ci¹gu doby oko³o 2800 kg balastu w obie stroy. Z uwagi a du y spadek temperatury przy regazacji ciek³ego CO 2 istia³a potrzeba podgrzewaia butli, st¹d koiecze by³o dostarczeie du ej iloœci eergii, co staowi³o (obok du ej iloœci balastu i uci¹ liwoœæ trasportu) powa ¹ iedogodoœæ. W celu usprawieia dostawy gazu do Rozlewi Wód Mieralych i suchych k¹pieli w Zak³adzie Przyrodolecziczym zaistalowao w roku 995 cysterê Polcomat a ciek³y CO 2. Dwutleek wêgla po regazacji dostarczay jest ruroci¹gami do wymieioych wy ej miejsc odbioru. Jedak w dalszym ci¹gu ca³oœæ gazu jest sprê aa do ciœieia 6 8 MPa i skraplaa, co wymaga wk³adu zaczych iloœci eergii. Przeprowadzoo zatem aalizê zapotrzebowaia a moc przy aktualym i propoowaym sposobie zagospodarowaia CO 2 w uzdrowisku Kryica Zdrój. 532

3 Ze wzglêdu a stwierdzo¹ w gazie obecoœæ H 2 S w roku 2003 wprowadzoo udoskoalo¹ techologiê adsorpcyjego odsiarczaia z zastosowaiem impregowaego wêgla aktywego [2, 3, 8]. 3.. Aktualy schemat zagospodarowaia CO 2 z odwiertów Zuber Uproszczoy schemat istalacji do zagospodarowaia CO 2 z odwiertów Zuber przedstawioo a rysuku. Rys.. Aktualy sposób zagospodarowaia CO 2 z odwiertów Zuber w Kryicy: wêze³ zbiorczy gazu, 2 zbiorik magazyowy gazu, 3 odwadiacz, 4 sprê arka, 5 i 8 ruroci¹gi gazowe, 6 osuszka z CaCl 2, 7 p³uczka z KMO 4, 9 i 4 ruroci¹gi ciek³ego CO 2, 0 staowisko ape³iaia butli, skraplacz, 2 ch³odica, 3 zbiorik ciek³ego CO 2, 5 i 7 ruroci¹gi gazowego CO 2, 6 regazator, 8 adsorber z impregowaym wêglem aktywym 533

4 Dwutleek wêgla wydobyway z czterech odwiertów dop³ywa ruroci¹gami do wêz³a zbiorczego (), a astêpie do iskociœieiowego przepoowego zbiorika (2), sk¹d przez odwadiacz (3) zasysay jest przez trójstopiow¹ sprê arkê (4). Gaz po drugim stopiu sprê- aia (,6 MPa) przep³ywa kolejo przez kolumê (7) z admagaiaem potasu, kolumê (6) z chlorkiem wapia i kolumê (8) wype³io¹ impregowaym wêglem aktywym. Do czasu zastosowaia g³êbokiego odsiarczaia a drodze adsorpcji ( r.) gaz po osuszeiu i przejœciu przez kolumê (7) kieroway by³ a trzeci stopieñ sprê aia (8,0 MPa). Skroploy CO 2 w skraplaczu () doprowadzay jest ruroci¹giem (4) do zbiorika magazyowego ciek³ego CO 2 (3). Czêœæ skroploego CO 2 kierowaa jest ruroci¹giem (9) do staowiska ape³iaia butli (0). Zbiorik magazyowy ciek³ego CO 2 (cystera Polcomat ) wyposa oy jest w urz¹dzeie do regazacji CO 2 (6), z którego dwutleek wêgla w postaci gazowej dostarczay jest ruroci¹gami (5) i (7) do Rozlewi Wód Mieralych oraz do suchych k¹pieli w Zak³adzie Przyrodolecziczym. Aktualie iloœæ skraplaego CO 2 wyosi 20 kg/h (60,73 m 3 /h) Zmodyfikowaa istalacja zagospodarowaia CO 2 Maj¹c a uwadze oszczêdoœæ eergii potrzebej do sprê aia i skraplaia ca³oœci wydobywaego z odwiertów Zuber dwutleku wêgla, zapewieie sta³ej dostawy tego gazu do saturacji wody mieralej Kryiczaka i do suchych k¹pieli lecziczych oraz mo liwoœæ zbytu adwy ek CO 2 w postaci skroploej, zapropoowao modyfikacjê sposobu jego zagospodarowaia. Uproszczoy schemat istalacji przedstawioo a rysuku 2. Rozwi¹zaie to polega a zastosowaiu dwóch sprê arek: dwustopiowej dla sprê- aia CO 2 do ciœieia,0 MPa oraz trzystopiowej dla sprê aia pozosta³ej czêœci CO 2 do ciœieia oko³o 8,0 MPa. Zgodie ze schematem (rys. 2), dwutleek wêgla z wêz³a zbiorczego (), poprzez iskociœieiowy zbiorik przepoowy (2) i odwadiacz (3), przep³ywa do uk³adu sprê aia przez p³uczkê z admagaiaem potasu (8), osuszkê gazu wype³io¹ chlorkiem wapia (9) oraz adsorber z impregowaym wêglem aktywym (20). Sprê arka dwustopiowa (7) sprê a gaz do ciœieia,0 MPa i przet³acza go do zbiorika wyrówawczego (23), sk¹d poprzez reduktor (24) dop³ywa ruroci¹giem (26) pod wymagaym ciœieiem do Rozlewi Wód Mieralych. Drugim odga³êzieiem gaz poprzez reduktor (27) i gazomierz (28) dop³ywa ruroci¹giem (29) do staowiska suchych k¹pieli lecziczych. Praca bezolejowej sprê arki dwustopiowej sterowaa jest automatyczie za pomoc¹ ciœieiowego przekaÿika (25), zaistalowaego a zbioriku wyrówawczym. Nadmiar gazu uzdatioego sprê ay jest do 8,0 MPa w trzystopiowej sprê arce (4) i skraplay w skraplaczu (). Ciek³y CO 2 dop³ywa ruroci¹giem (4) do zbiorika (3) oraz ruroci¹giem (9) do staowiska ape³iaia butli (0). Ze zbiorika (3) ciek³y CO 2, z przezaczeiem do zbytu dla odbiorców idywidualych, kieroway jest do ruroci¹gu (5) lub te do regazatora (6), sk¹d jako gaz mo e byæ dostarczay do Rozlewi Wód Mieralych ruroci¹giem (2) oraz do suchych k¹pieli lecziczych ruroci¹giem (22). 534

5 Rys. 2. Zmodyfikowaa istalacja dla zagospodarowaia CO 2 w Kryicy: wêze³ zbiorczy gazu, 2 iskociœieiowy zbiorik gazu, 3 odwadiacz, 4 sprê arka trzystopiowa, 5 ruroci¹g gazu, 6 zawór bezpieczeñstwa, 7 sprê arka dwustopiowa, 8 ruroci¹g gazu, 9 ruroci¹g ciek³ego CO 2, 0 butle a ciek³y CO 2, skraplacz, 2 ch³odica, 3 zbiorik ciek³ego CO 2,4 ruroci¹g ciek³ego CO 2, 5 odp³yw ciek³ego CO 2, 6 regazator, 7 ruroci¹g gazowy, 8 p³uczka z KMO 4, 9 osuszka z CaCl 2, 20 adsorber z impregowaym wêglem aktywym, 2 ruroci¹g gazu do rozlewi, 22 ruroci¹g gazu do suchych k¹pieli lecziczych, 23 zbiorik wyrówawczy gazu, 24 reduktor, 25 przekaÿik ciœieiowy, 26 ruroci¹g gazu do rozlewi, 27 reduktor, 28 gazomierz, 29 ruroci¹g gazu do suchych k¹pieli 4. ANALIZA TERMODYNAMICZNA SYSTEMU SPRÊ ANIA I SKRAPLANIA CO 2 W KRYNICY Aalizê skraplaia i zagospodarowaia dwutleku wêgla wydobywaego z odwiertów Zuber w Kryicy przeprowadzoo w aspekcie ocey aktualego stau i uzasadieia celowoœci wprowadzeia zmia w systemie skraplaia i dostawy CO 2 do Rozlewi Wód Mieralych i do suchych k¹pieli. 535

6 Obliczeia zu ycia eergii przeprowadzoo dla daych uzyskaych z waruków pracy aktualie zaistalowaej sprê arki trzystopiowej oraz zapropoowaego wariatu z zastosowaiem dwóch sprê arek. Dla zapewieia dostawy CO 2 dla potrzeb rozlewi wód i do suchych k¹pieli zak³ada siê sprê aie gazu do ciœieia,0 MPa. W celu doboru typu sprê arki obliczoo temperaturê gazu po sprê eiu. Przy za³o eiu ciœieia ssaia P s =0,MPa, temperatury ssaia T s = 293,5 K i wyk³adika politropy =,3 temperatura koñcowa gazu przy sprê aiu jedostopiowym obliczoa wzorem T T P k k s Ps [K] () wyosi 486,79 K (23,64 C). Temperatura ta jest zbyt wysoka, w zwi¹zku z czym ale y zastosowaæ sprê arkê dwustopiow¹ z ch³odzeiem miêdzystopiowym. Ciœieie miêdzystopiowe oblicza siê ze wzoru Pm Ps Pk [MPa] (2) Po podstawieiu daych P s = 0, MPa i P k =,0 MPa otrzymao P m = 0,332 MPa. Zatem temperatura po pierwszym stopiu sprê aia obliczoa wzorem () wyosiæ bêdzie T m = 377,66 K (04,5 C). Sprê aie jedostopiowe ograiczoe jest g³ówie temperatur¹ gazu po sprê aiu. W praktyce ie stosuje siê sprê aia w jedym stopiu powy ej ciœieia 0,5 MPa oraz ie dopuszcza siê przekroczeia temperatury 70 C. Wielostopiowe sprê- aie ma tym wiêksze uzasadieie, im lepsze jest ch³odzeie miêdzy stopiami []. Dla sprê aia dwustopiowego z ch³odzeiem miêdzystopiowym, przy za³o eiu obi- eia temperatury w ch³odicy do temperatury gazu zasysaego, moc efektyw¹ sprê arki oblicza siê z rówaia N e VPT z P ( ) st3600 P gdzie: N e moc efektywa [W], V objêtoœæ sprê oego gazu [m 3 /h], P ciœieie ormale Pa, P ciœieie gazu zasysaego [Pa], P k ciœieie gazu po sprê aiu [Pa], P m ciœieie miêdzystopiowe [Pa], wyk³adik politropy (,3), T temperatura gazu zasysaego [K], T temperatura ormala 273,5 K, z wspó³czyik œciœliwoœci, wspó³czyik sprawoœci. s m P P k m 2 [W] (3) 536

7 Z uwagi a zró icowae stosuki sprê aia w poszczególych stopiach i ró ych temperaturach gazu a ssaiu, w pracuj¹cej aktualie sprê arce trzystopiowej, rówaie a obliczeie mocy dla aalizowaego przypadku przyjmie postaæ gdzie: T, T 2, T 3 P P m P m2 P k N e VP zt P m ( ) st3600 P zt 2 2 P P m2 m zt 3 3 P P k m2 [W] temperatury gazu zasysaego a poszczególych stopiach sprê aia [K], ciœieie gazu zasysaego [Pa], ciœieie gazu po ch³odicy pierwszego stopia [Pa], ciœieie gazu po ch³odicy drugiego stopia [Pa], ciœieie koñcowe [Pa]. (4) Pozosta³e ozaczeia jak w rówaiu (3). Zgodie z literatur¹, wspó³czyik sprawoœci izotermiczej dla sprê arek t³okowych przy przep³ywie do 00 m 3 /h wyosi s = 0,55 [9, 0]. Obliczeia mocy przeprowadzoo dla wielkoœci zestawioych w tabeli. Tabela Zestawieie wartoœci temperatury i ciœieia w procesie sprê aia i skraplaia CO 2 w Kryicy ( r.) Miejsce pomiaru Temperatura [K] Ciœieie [MPa abs.] Wspó³czyik œciœliwoœci z przed sprê ark¹ 298,5 0, 0,995 po pierwszym stopiu sprê aia 333,5 0,50 po ch³odicy pierwszego stopia 298,5 0,50 0,976 po drugim stopiu sprê aia 343,5,70 po ch³odicy drugiego stopia 303,5,70 0,922 po trzecim stopiu sprê aia 353,5 8,0 w skraplaczu 290,5 8,0 W pierwszej kolejoœci obliczeie mocy przeprowadzoo dla sprê arki dwustopiowej wed³ug rówaia (3). Po podstawieiu daych liczbowych: P s =0,MPa,P = Pa, 537

8 T s = 293,5 K, T = 273,5 K, V = 60,73 m 3 /h, z = 0,9763, s = 0,55, P m = 0,332 MPa, P k =,0 MPa i =,3 otrzymao moc rów¹ N e = 5977 W/60,73 m 3, co daje N e = 0,0984 kw/m 3. Dla sprê aia trzystopiowego, przy za³o eiu szczeloœci w uk³adzie cylidrów aktualie pracuj¹cej sprê arki w Wytwóri Ciek³ego CO 2 w Kryicy, obliczoa za pomoc¹ rówaia (4) moc wyosi: N e = W/60,73 m 3, co daje N e = 0,275 kw/m 3. W celu stwierdzeia faktyczego zapotrzebowaia a moc dla wymieioej wy ej sprê- arki trzystopiowej dokoao w diu r. pomiaru zu ycia eergii. Na podstawie odczytu liczika zu ycie eergii wyosi³o w ci¹gu jedej godziy 32 kwh/60,73 m 3,co odpowiada mocy N e = 0,527 kw/m 3. Poiewa ró ica pomiêdzy moc¹ obliczo¹ i otrzyma¹ z pomiarów jest zacza, postaowioo przeprowadziæ pomiar kotroly. Pomiaru dokoao w diu r. w czasie jedogodziego ape³iaia butli gazowych. Parametry eksploatacyje ustabilizowao dla ciœieia odpowiadaj¹cego procesowi ape³iaia butli ciek³ym CO 2 (tab. 2). W ci¹gu godziy pracy sprê arki uzyskao 94 kg ciek³ego CO 2, tj. 47,57 m 3 gazu. Zu ycie eergii odczytae z liczika wyosi³o 32 kwh. Tabela 2 Zestawieie wartoœci temperatury i ciœieia w procesie sprê aia i skraplaia CO 2 w Kryicy (pomiar kotroly r.) Miejsce pomiaru Temperatura [K] Ciœieie [MPa] Wspó³czyik œciœliwoœci z przed sprê ark¹ 285,5 0,088 0,997 po pierwszym stopiu sprê aia 332,65 0,399 0,98 po ch³odicy drugiego stopia 29,65 0,399 po drugim stopiu sprê aia 350,5,400 0,934 po ch³odicy drugiego stopia 293,65,400 po trzecim stopiu sprê aia 353,5 7,500 0,825 w skraplaczu 289,5 7,500 Dla parametrów zestawioych w tabeli 2 i przy przyjêciu s = 0,55 obliczoo za pomoc¹ rówaia (4) zapotrzebowaie a moc, które wyosi N e = 3,22 kw/47,57 m 3, co odpowiada N e = 0,277 kw/m 3. Z uwagi a du ¹ ró icê pomiêdzy moc¹ obliczo¹ i otrzyma¹ za pomoc¹ pomiaru, przeprowadzoo obliczeia wspó³czyika sprawoœci, korzystaj¹c z rówaia (4) w rozwi¹zaiu a s. Rzeczywista wartoœæ tego wspó³czyika dla waruków skraplaia w diu r. wyosi s = 0,287, a dla waruków skraplaia w diu r. s = 0,227. Niska sprawoœæ jest wyikiem z³ego stau techiczego sprê arki, która pracuje bez remotu od poad dziewiêciu lat. Jest to sprê arka bezsmarowa z uszczelieiami t³oków 538

9 pierœcieiami tarfleowymi. Prawdopodoba ieszczeloœæ t³oków w cylidrach sprê arki sprawia, e zasysa oa tylko 47,57 m 3 /h, podczas gdy owa sprê arka tego typu zasysa 50 m 3 /h, co staowi 3,7% objêtoœci omialej. Poadto uwagê zwraca fakt iejedakowego stosuku sprê aia a poszczególych stopiach: = 4,54, 2 = 3,5, 3 = 5,36. Uwzglêdiaj¹c powy sze, omawia¹ sprê arkê poddao remotowi, a astêpie w diu r. dokoao poowego pomiaru zu ycia eergii. Z odczytu liczika wyika, e zu ycie to wyosi³o 36 kwh przy sprê aiu i skraplaiu 200 kg CO 2 w ci¹gu godziy, tj. V = 0,25 m 3 /h, co daje moc rów¹ N e = 0,356 kw/m 3 (tab. 3). Tabela 3 Zestawieie wartoœci temperatury i ciœieia w procesie sprê aia i skraplaia CO 2 w Kryicy (pomiar kotroly r.) Miejsce pomiaru Temperatura [K] Ciœieie [MPa] Wspó³czyik œciœliwoœci z przed sprê ark¹ 288,5 0,0 0,955 po pierwszym stopiu sprê aia 356,5 0,3 0,984 po ch³odicy drugiego stopia 306,5 0,3 po drugim stopiu sprê aia 354,5,5 0,942 po ch³odicy drugiego stopia 302,5,5 po trzecim stopiu sprê aia 373,5 7,0 w skraplaczu 303,5 7,0 Aalizuj¹c pracê sprê arki, w pierwszej kolejoœci dokoao porówañ z teoretycz¹ omial¹ wydajoœci¹ dla tego typu sprê arki, tj. 50 m 3 gazu w ci¹gu godziy. Z pomiaru przeprowadzoego dia r., wyika, e sprê arka przed remotem zasysa³a tylko 47,57 m 3 /h, tj. 3,7% objêtoœci omialej, atomiast po remocie, jak wyika z pomiaru z dia r., przy wydajoœci 0,25 m 3 /h wspó³czyik te wyosi 67,5% objêtoœci omialej, tj. o poad 00% wiêcej i przed remotem. Obliczoy wspó³czyik sprawoœci sprê arki po remocie wyosi s = 0,43. W stosuku do wartoœci sprawoœci sprê arki przed remotem jest to wzrost o 82,5%. Porówaie zu ycia eergii przez sprê arkê trzystopiow¹, sprê aj¹c¹ ca³oœæ ujmowaego CO 2 do ciœieia 8,0 MPa, ze zu yciem eergii przy zastosowaiu propoowaego rozwi¹zaia sprê aie czêœci gazu tylko do ciœieia,0 MPa, wykaza³o zacze oszczêdoœci. Uwzglêdiaj¹c dodatkowo zmiejszeie kosztów ch³odzeia miêdzystopiowego zysk z zastosowaia omawiaego systemu sprê aia bêdzie zaczie wy szy. W ramach moderizacji istalacji dla zagospodarowaia CO 2 z odwiertów Zuber wprowadzoo w roku 2003 udoskoaloy sposób adsorpcyjego odsiarczaia gazu przy u yciu impregowaego wêgla aktywego [3]. Nastêpie w roku 2004 wykoao czyszczeie zbiorika magazyowego CO 2 oraz izolacjê atykorozyj¹ farb¹ epoksydow¹. Wymieioo tak e przepoê w tym zbioriku, która zosta³a wykoaa z tkaiy poliestrowej 539

10 typu TOMWIL, powlekaej mieszak¹ polichlorowiylow¹ Ostatecz¹ opiiê o dopuszczeiu ww. tkaiy do wykoaia przepoy w zbioriku magazyowym gazu, bêd¹cej w kotakcie z CO 2 przezaczoym do celów spo ywczych, wyda³ Pañstwowy Zak³ad Higiey Zak³ad Badañ ywoœci i Produktów U ytku w Warszawie, a podstawie certyfikatu zgodoœci r / PODSUMOWANIE. Przeprowadzoe obliczeia i pomiary wykaza³y bardzo ma³¹ sprawoœæ sprê arki pracuj¹cej w Wytwóri Ciek³ego CO 2 w Kryicy. W zwi¹zku z powy szym koiecze by³o przeprowadzeie jej kapitalego remotu. 2. W celu zmiejszeia kosztów pooszoych a sprê aie i skraplaie ca³oœci CO 2, a astêpie jego regazacjê a potrzeby rozlewi wód i do suchych k¹pieli lecziczych, ale y rozwa yæ rówoczese zastosowaie dwóch sprê arek: dwustopiowej dla sprê- aia gazu tylko do ciœieia,0 MPa oraz trzystopiowej dla sprê aia do ciœieia 8,0 MPa i skraplaia pozosta³ej czêœci CO 2 przezaczoego dla odbiorców idywidualych. 3. W ramach moderizacji sposobu zagospodarowaia CO 2 w Kryicy, rówie w celu zmiejszeia kosztów jedostkowych, ale y udoskoaliæ system ch³odzeia sprê arki (lub sprê arek) poprzez sprawie dzia³aj¹cy uk³ad zamkiêty lub doprowadzeie tañszej wody ch³odz¹cej, p. z ujêcia bêd¹cego w³asoœci¹ uzdrowiska. 4. Zastosowaie udoskoaloego sposobu odsiarczaia gazu metod¹ adsorpcyj¹ przy u yciu impregowaego wêgla aktywego pozwoli³o a dok³ade oczyszczeie CO 2 z siarkowodoru, co stwierdzoo a podstawie wyików ozaczeñ bie ¹cych i aaliz chromatograficzych wykoaych w stycziu 2004 r. oraz po reowacji zbiorika magazyowego w stycziu 2005 r. LITERATURA [] Ciê kowski W. et al.: Dokumetacja hydrogeologicza ustalaj¹ca zasoby eksploatacyje wód lecziczych i dwutleku wêgla (jako kopaliy towarzysz¹cej) ze z³o a w Uzdrowisku Kryica oraz ustalaj¹ca zasoby dyspozycyje wód (zwyk³ych oraz lecziczych i o w³asoœciach lecziczych w rozlewi Kryiczaki. Wroc³aw, Politechika Wroc³awska 999 [2] Duliñski W., Ropa C.: Zastosowaie impregowaych wêgli aktywych w procesie oczyszczaia gazów. Roczik AGH Wiertictwo Nafta Gaz, z. 2/, 2004 [3] Duliñski W.: Ujêcie i odsiarczaie dwutleku wêgla w Kryicy. Materia³y szkoleiowe, Kryica, 2003 [4] Duliñski W. et al.: Badaia z³o owe w odwiertach Zuber w Kryicy oraz problem odsiarczaia dwutleku wêgla z tych ujêæ. Przegl¹d Geologiczy, vol. 47, r 6, 999 [5] Duliñski W. et al.: Hydro- i termodyamicze problemy eksploatacji wody i CO 2 a przyk³adzie odwiertów Zuber w Kryicy. Zeszyty Naukowe AGH, Sozologia i Sozotechika, z., Kraków

11 [6] Duliñski W., Ropa C.: Badaia hydrodyamicze w odwiertach Zuber II i Zuber IV w Kryicy. Zeszyty Naukowe AGH Górictwo, z. 4, Kraków 994 [7] Duliñski W., Ropa C.: Aaliza waruków eksploatacji odwiertu Zuber III. Zeszyty Naukowe AGH Wiertictwo Nafta Gaz, z. 8, Kraków 99 [8] Heig J., Klei U., Yütge H.: Aktivkohle-Verfahre zur Schwefelwasserstoff Etferug VDJ-Forschugsheft. Nr 65, Düsseldorf 983 [9] Giszejowski J.: Przesy³aie, rozdzia³ i magazyowaie paliw gazowych. Pozañ, Wyd. Politechiki Pozañskiej 977 [0] Heyer F., Wieke S.: Verdichter ud Atriebsmaschie für Erdgasspeicherug ud de Erdgastrasport. Auswahl uter techische ud wirtschaftliche Aspektem. Erdöl-Erdgas-Kohle, Bad 4, Heft, 998 [] Wilk Z.: Gaz ziemy. Katowice, Wyd. Œl¹sk 964 [2] Dokumetacja powykoawcza pomiarów z³o owych w odwiertach Zuber I i Zuber II. Kroso, Zespó³ Rzeczozawców SITPNiG, Grupa Tereowa Kroso