PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZYRODY LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE

Transkrypt

1 Zespół Szkół im. Ignacego Łukasiewicza w Policach PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZYRODY rok szkolny 2018/2019 LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE Klasy II

2 A. Przedmiotowy system oceniania został opracowany na podstawie: 1. Podstawy programowej z przyrody, IV etap kształcenia. 2. Programu nauczania: Ewa Jakubowska, Marek Kaczmarzyk, Janusz Mrzigod, Ewa Maria Tuz Przyroda program nauczania przedmiotu uzupełniającego dla szkół ponadgimnazjalnych. 3. Statutu Zespołu Szkół im. I. Łukasiewicza w Policach - rozdział 10 B. Do nauki przedmiotu obowiązują: a) podręcznik: Przyroda 1 Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego i technikum, Mirosław Galikowski, Romuald Hassa, Marek Kaczmarzyk, Aleksandra Mrzigod, Janusz Mrzigod, Marek Więckowski nr ewidencyjny MEN 658/1/e/2013, wydawnictwo NOWA ERA Przyroda 2 Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego i technikum, Mirosław Galikowski, Romuald Hassa, Marek Kaczmarzyk, Aleksandra Mrzigod, Janusz Mrzigod, Marek Więckowski nr ewidencyjny MEN 658/2/e/2013, wydawnictwo NOWA ERA b) zeszyt przedmiotowy C. Formy i metody sprawdzania i oceniania osiągnięd ucznia: Osiągnięcia uczniów są na bieżąco sprawdzane następującymi formami sprawdzania wiedzy i umiejętności uczniów: lp narzędzie oceniania liczba punktów 1. Praca klasowa zasady przeprowadzania - czas trwania: od 1 do 2 godzin lekcyjnych, - zakres materiału obejmuje więcej niż pięd tematów, - jest poprzedzona lekcją powtórzeniową, - jest zapowiedziana uwagi - w przypadku nieobecności usprawiedliwionej uczeo ma obowiązek ustalenia dodatkowego terminu pisania pracy klasowej, w okresie dwóch tygodni po powrocie do szkoły, w przeciwnym przypadku otrzymuje 0 punktów, - jeżeli nieobecnośd ucznia nie będzie usprawiedliwiona otrzymuje 0 punktów,

3 2. Sprawdzian Kartkówka czas trwania: do 45 minut - zakres materiału obejmuje nie więcej niż pięd tematów lekcyjnych - jest zapowiedziany - czas trwania: do 30 minut, - zakres materiału obejmuje nie więcej niż trzy ostatnie tematy, - może byd przeprowadzona bez zapowiedzi, - w przypadku nieobecności usprawiedliwionej uczeo ma obowiązek ustalenia dodatkowego terminu pisania sprawdzianu, w okresie dwóch tygodni po powrocie do szkoły, w przeciwnym przypadku otrzymuje 0 punktów, - jeżeli nieobecnośd ucznia nie będzie usprawiedliwiona otrzymuje 0 punktów, - w przypadku nieobecności usprawiedliwionej uczeo ma obowiązek ustalenia dodatkowego terminu pisania kartkówki, w okresie dwóch tygodni po powrocie do szkoły, w przeciwnym przypadku otrzymuje 0 punktów, - jeżeli nieobecnośd ucznia nie będzie usprawiedliwiona otrzymuje 0 punktów, 4. Odpowiedź ustna 5 5. Praca indywidualna Praca na lekcji obowiązuje znajomośd materiału z trzech ostatnich tematów, w przypadku lekcji powtórzeniowych z całego działu, - obejmuje przygotowanie: prezentacji multimedialnych, umiejętnośd rozwiązywania zadao problemowych, zadania domowe, prowadzenie zeszytu przedmiotowego i notatek, udział w konkursach i projektach - - praca na lekcji może przyjąd różne formy np. praca w grupach, praca samodzielna z wykorzystaniem materiałów dostępnych na lekcji (karta pracy, podręcznik), 7. Aktywnośd oceniany jest aktywny udział - ocena z odpowiedzi nie podlega poprawie, - ocena z pracy indywidualnej nie podlega poprawie, - ocena z pracy na lekcji nie podlega poprawie,

4 ucznia w lekcji UWAGA: praca niesamodzielna, plagiat, korzystanie z niedozwolonych źródeł informacji, odpisywanie zadao domowych skutkuje otrzymaniem 0 punktów, bez możliwości poprawy. Warunki poprawy oceny za pracę pisemną: Jeden raz w semestrze uczeo może poprawid ocenę z wybranej formy pracy pisemnej (praca klasowa, sprawdzian, kartkówka). W tym celu musi zgłosid się do nauczyciela w terminie 4 tygodni przed wystawieniem oceny śródrocznej, rocznej. Warunkiem poprawy jest brak godzin nieusprawiedliwionych na lekcjach biologii oraz uzyskanie co najmniej 15% punktów przewidzianych za wybraną pracę napisaną w pierwszym terminie. Niezgłoszenie się na poprawę bez usprawiedliwienia jest równoznaczne z rezygnacją prawa do poprawy. Warunki poprawy oceny rocznej: Aby poprawid ocenę roczną, uczeo musi zgłosid się do nauczyciela w terminie nie później niż 4 tygodnie przed jej wystawieniem, aby wykazad się wiedzą obejmującą zakres materiału z całego roku szkolnego. Warunkiem poprawienia oceny jest wykorzystanie wszystkich zaproponowanych form oceniania oraz brak godzin nieusprawiedliwionych na lekcjach biologii. Warunki uzyskania oceny celującej: Uczeo, który spełnia warunki oceny bardzo dobrej (uzyskał 85% punktów) może zdobyd 20 punktów procentowych na ocenę celującą realizując między innymi dodatkowe formy pracy: - napisanie testu sprawdzającego, wykazującego wysoki poziom opanowania wiedzy i umiejętności określonych w programie nauczania i podstawie programowej, - odniesienie sukcesu w konkursach przedmiotowych, - samodzielna realizacja projektów badawczych Postanowienia koocowe: Wszystkie prace pisemne (prace klasowe, sprawdziany, kartkówki, egzaminy próbne) sä przechowywane przez nauczyciela do kooca roku szkolnego i dostępne do wglądu dla uczniów i ich rodziców(opiekunów). W przypadku nieobecności na zajęciach uczeo ma obowiązek samodzielnie nadrobid zrealizowany materiał. D. Ocenianie ucznia o specjalnych potrzebach edukacyjnych dostosowane jest do jego indywidualnych możliwości. Uwzględnia zalecania opinii lub orzeczenia PPP, jego zaangażowanie w postępy w nauce.

5 E. PSO podlega ewaluacji na koniec roku szkolnego D. Kryteria na poszczególne stopnie: Ocenę celującą otrzymuje uczeo, który: ma i stosuje wiadomości oraz umiejętności wykraczające poza zakres wymagao podstawy programowej dla danego etapu kształcenia, ma wiadomości oraz umiejętności z zakresu wymagao podstawy programowej dla danego etapu kształcenia i stosuje je do rozwiązania zadao problemowych o wysokim stopniu złożoności, samodzielnie podejmuje działania zmierzające do poszerzenia swoich wiadomości i umiejętności zdobytych na lekcjach przyrody, formułuje problemy i buduje modele odpowiedzi, wykorzystuje wiedzę i umiejętności do analizy, syntezy i rozwiązywania nietypowych problemów. Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeo, który: opanował w pełnym zakresie wiadomości i umiejętności określone w wymaganiach podstawy programowej, stosuje zdobytą wiedzę i umiejętności do rozwiązywania problemów oraz zadao problemowych (nowych), analizuje i ocenia informacje pochodzące z różnych źródeł, poprawnie wyjaśnia zależności przyczynowo skutkowe, wykazuje dużą samodzielnośd i potrafi bez pomocy nauczyciela korzystad z różnych źródeł wiedzy, np.: układu okresowego pierwiastków chemicznych, wykresów, tablic fizycznych, chemicznych, encyklopedii i internetu, projektuje i bezpiecznie wykonuje doświadczenia, wykorzystuje zdobytą wiedzę do samodzielnego rozwoju. Ocenę dobrą otrzymuje uczeo, który: opanował w dużym zakresie wiadomości i umiejętności określone w wymaganiach podstawy programowej, poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do samodzielnego rozwiązywania typowych zadao i problemów, krytycznie korzysta z wielu źródeł wiedzy,

6 określa związki przyczynowo skutkowe, wykonuje samodzielnie i poprawnie większośd poleceo, zadao i doświadczeo, przestrzegając zasad bezpieczeostwa. Ocenę dostateczną otrzymuje uczeo, który: z pomocą nauczyciela poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do rozwiązywania typowych zadao i problemów, z pomocą nauczyciela korzysta ze źródeł wiedzy, z pomocą nauczyciela bezpiecznie wykonuje doświadczenia. Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeo, który: ma pewne braki w wiadomościach i umiejętnościach określonych w wymaganiach podstawy programowej, ale nie przekreślają one możliwości dalszego kształcenia, z pomocą nauczyciela rozwiązuje typowe zadania teoretyczne i praktyczne o niewielkim stopniu trudności. Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeo, który: mimo pomocy nauczyciela, możliwości korzystania z podręcznika lub innych stosowanych na lekcjach źródeł informacji nie podejmuje zadao lub nie rozwiązuje zadao odnoszących się do elementarnych faktów, procesów, zjawisk; nie opanował treści niezbędnych do kontynuowania nauki; nie potrafi odtworzyd fragmentarycznej wiedzy; wykazuje brak systematyczności i chęci do nauki. E. WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE STOPNIE SZKOLNE - dla wątku biologia Wątek tematyczny Lp. Sugerowany temat lekcji Poziom wymagao (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania z podstawy programowej) Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca Metoda 1. Metoda naukowa definiuje pojęcia: wymienia etapy przygotowuje preparat formułuje hipotezy stosuje metodę

7 naukowa i wyjaśnianie świata Wynalazki, które zmieniły świat pozwala zrozumied świat metoda naukowa, problem badawczy, hipoteza przeprowadza prostą obserwację, np. wybarwionych ziaren skrobi w komórkach bulwy ziemniaka i owocu banana opisuje warunki prawidłowego prowadzenia i dokumentowania obserwacji 2. W stronę teorii naukowej omawia założenia teorii ewolucji 3. Pierwszy mikroskop i rozwój technik mikroskopowych, pierwsze szczepionki wymienia wybrane wynalazki i odkrycia związane z rozwojem nauk o życiu wymienia rodzaje mikroskopów wyjaśnia, czym są i jak działają szczepienia ochronne definiuje pojęcia: antygen, przeciwciało procedury naukowej opisuje warunki prawidłowego planowania i przeprowadzania eksperymentów (jeden badany parametr, powtórzenia, próby kontrolne, standaryzacja warunków eksperymentu) podaje różnicę pomiędzy obserwacją a eksperymentem formułuje wnioski na podstawie wyników obserwacji i doświadczenia wymienia podstawowe kryteria naukowości bezpośrednich i pośrednich dowodów ewolucji mikroskopowy opisuje sposób dokumentowania wyników eksperymentów planuje sposób weryfikacji hipotezy wyjaśnia różnicę między próbą badawczą a próbą kontrolną danych jakościowych i danych ilościowych wyjaśnia, dlaczego teoria ewolucji jest centralną teorią biologii wyjaśnia, na jakiej zasadzie działa mikroskop optyczny - przyporządkowuje obrazy do mikroskopów, przy pomocy których zostały one uzyskane wyszukuje informacje na temat pierwszego mikroskopu i rozwoju technik mikroskopowych oraz pierwszych szczepionek omawia rodzaje mikroskopów omawia rodzaje odporności podaje argumenty przemawiające za powszechnością szczepieo planuje i przeprowadza wybrane obserwacje i eksperymenty, np. badanie aktywności enzymu w komórkach bulwy ziemniaka porównuje mikroskop optyczny z mikroskopem elektronowym wyjaśnia, jaki wpływ na rozwój biologii i medycyny miało wynalezienie mikroskopu analizuje naukowe i społeczne znaczenie rozwoju technik mikroskopowych i wynalezienia naukową do rozwiązywania problemów badawczych charakteryzuje bezpośrednie i pośrednie dowody ewolucji dowodzi związku pomiędzy wynalezieniem mikroskopu a podejściem ludzi do problemów higieny, chorób zakaźnych, leczenia wyjaśnia, czym są szczepionki skojarzone

8 Energia od Słooca do żarówki 4. Od antybiotyków po łaocuchową reakcję polimerazy definiuje pojęcia: antybiotyk, łaocuchowa reakcja polimerazy (PCR), biotechnologia wyszukuje informacje na temat pierwszych antybiotyków oraz analizuje naukowe i społeczne znaczenie ich odkrycia określa znaczenie tradycyjnej i nowoczesnej 5. Fotosynteza i oddychanie omawia znaczenie fotosyntezy wskazuje chloroplasty jako miejsce zachodzenia fotosyntezy omawia znaczenie oddychania komórkowego wskazuje mitochondria jako miejsce zachodzenia oddychania tlenowego rozróżnia rodzaje odporności i podaje ich przykłady omawia historię odkrycia penicyliny wyszukuje informacje na temat odkrycia termostabilnej polimerazy DNA i rozwoju molekularnej zastosowania techniki PCR w życiu człowieka polegają fotosynteza i oddychanie tlenowe zapisuje reakcje fotosyntezy i oddychania tlenowego określa funkcje ATP wyjaśnia znaczenie wymiany gazowej organizmów przeprowadzających: fotosyntezę, oddychanie tlenowe, oddy- szczepionek polegała jakościowa zmiana w medycynie po odkryciu i upowszechnieniu antybiotyków omawia historię wybranych odkryd i wynalazków, analizując proces dokonywania odkrycia lub wynalazku i wskazując uwarunkowania tego procesu wyjaśnia różnicę między działaniem związków chemicznych o charakterze bakteriobójczym a działaniem związków chemicznych o charakterze cytostatycznym omawia przebieg fotosyntezy wyjaśnia związek pomiędzy budową ATP a jego funkcją jako przenośnika użytecznej biologicznie energii chemicznej określa znaczenie oddychania beztlenowego i fermentacji wyjaśnia przyczyny powstawania oporności bakterii na antybiotyki i wiąże ten proces z niewłaściwymi zachowaniami ludzi uzasadnia, że mutacje mają znaczenie dla powstania oporności bakterii na antybiotyki analizuje znaczenie naukowe i społeczne odkrycia termostabilnej polimerazy DNA i rozwoju molekularnej analizuje kolejne etapy łaocuchowej reakcji polimerazy ocenia znaczenie poszczególnych odkryd i wynalazków, wybiera najważniejsze odkrycia i wynalazki oraz uzasadnia swój wybór wyjaśnia, skąd pochodzi zielone zabarwienie roślin porównuje fotosyntezę z oddychaniem wykazuje różnice między oddychaniem tlenowym a oddychaniem beztlenowym i fermentacją

9 6. Energia w ekosystemie Technologie współczesne i przyszłości 7. Technologie współczesne i przyszłości Cykle, rytmy i czas 8. Cykle, rytmy i czas Zdrowie 9. Stan zdrowia. Czynniki wyjaśnia role producentów, konsumentów i destruentów w ekosystemie definiuje pojęcie łaocuch pokarmowy przestawia schematycznie przepływ energii przez ekosystem współczesnych technologii omawia znaczenie współczesnych technologii w rozwiązywaniu aktualnych problemów biologicznych i środowiskowych wyjaśnia pojęcia: rytm okołodobowy, rytm miesięczny, rytm roczny zjawisk i procesów biologicznych odbywających się cyklicznie procesów życiowych wykazujących rytmikę okołodobową wyjaśnia, czym jest chanie beztlenowe, fermentację omawia przepływ energii przez ekosystemy wodne i lądowe rysuje piramidę energii wyjaśnia, dlaczego energia przepływa przez ekosystem polimerów wykorzystywanych w życiu codziennym wyjaśnia, dlaczego syntetyczne polimery biodegradowalne są przyjazne środowisku wyjaśnia przystosowawcze znaczenie rytmu okołodobowego omawia okołodobowy rytm aktywności człowieka ze szczególnym uwzględnieniem roli szyszynki analizuje wpływ sytuacji zaburzających działanie zegara biologicznego na człowieka wyjaśnia, w jaki sposób organizm polega lokalne znaczenie chemosyntezy wyjaśnia, dlaczego ekosystemy są uzależnione od dopływu energii z zewnątrz wyjaśnia funkcjonowanie oaz hydrotermalnych przewiduje losy ekosystemu, który został odcięty od zewnętrznych dostaw energii przewiduje kolejnośd obumierania poszczególnych poziomów troficznych wyjaśnia, co to są mikromacierze omawia możliwości wykorzystania mikromacierzy w różnych dziedzinach nauki i przemysłu omawia zasadę działania komputera biologicznego omawia przykłady zjawisk i procesów biologicznych odbywających się cyklicznie polega znaczenie biologiczne sezonowej aktywności zwierząt (np. hibernacja, estywacja, okres godów) migracji w świecie zwierząt omawia mechanizm regulacji temperatury wymienia kilka przykładów najnowocześniejszych technologii, które wykorzystują osiągnięcia biologii omawia fotoogniwa wykorzystujące barwniki fotosyntetyczne jako przykłady wynalazku zainspirowanego przyrodą analizuje dobowy rytm wydzielania hormonów opisuje niektóre aspekty rytmiki dobowej u roślin omawia zjawisko fotoperiodyzmu roślin ocenia znaczenie biologiczne sezonowej aktywności zwierząt analizuje kolejne fazy cyklu miesiączkowego omawia mechanizm sprzężenia zwrotnego parametrów

10 wpływające na 10. Choroba jako zakłócenie homeostazy wyjaśnia, czym jest homeostaza parametrów ważnych dla utrzymania homeostazy wymienia czynniki wpływające na człowieka definiuje chorobę jako zakłócenie dynamicznej równowagi wewnętrznej organizmu charakteryzuje wpływ różnych czynników o charakterze cywilizacyjnym na definiuje pojęcie stres chorób cywilizacyjnych i społecznych omawia znaczenie badao profilaktycznych zachowuje homeostazę opisuje stan zdrowia w aspekcie fizycznym, psychicznym i społecznym klasyfikuje czynniki wpływające na człowieka czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych, które przyczyniają się do powstawania chorób przewiduje wpływ stylu i trybu życia ludzi na ich omawia znacznie badao profilaktycznych analizuje wpływ czynników wewnętrznych i zewnętrznych na ciała człowieka analizuje wpływ czynników wewnętrznych i zewnętrznych na omawia wpływ wybranych czynników biologicznych na rozróżnia choroby cywilizacyjne i społeczne ujemnego wyjaśnia znaczenie sprzężenia zwrotnego ujemnego w utrzymaniu homeostazy organizmu charakteryzuje choroby genetyczne, nowotworowe, zakaźne, cywilizacyjne i społeczne analizuje wpływ czynników dziedzicznych na prawdopodobieostwo wystąpienia określonych chorób fizjologicznych regulowanych na zasadzie sprzężeo zwrotnych klasyfikuje wybrane choroby ze względu na przyczyny ich powstawania omawia znaczenie stresu dla funkcjonowania organizmu Woda cud natury 11. Woda jako środowisko życia 12. Woda w organizmie nazywa właściwości wody omawia warunki życia w wodzie (gęstośd, przejrzystośd, temperatura, zawartośd gazów oddechowych, przepuszczalnośd dla światła) wyjaśnia, czym jest bilans wodny omawia właściwości wody istotne dla organizmów żywych wymienia przystosowania organizmów do życia w wodzie polega osmoregulacja porównuje warunki życia w środowisku wodnym z warunkami życia w środowisku lądowym omawia mechanizmy osmoregulacji zwierząt analizuje przystosowania morfologiczne, anatomiczne i fizjologiczne organizmów do życia w wodzie na przykładzie ryb - omawia grupy ekologiczne roślin (hydrofity, higrofity, mezofity, kserofity) analizuje i porównuje bilans wodny zwierząt wskazuje czynniki decydujące o zawartości wody w organizmie analizuje pobieranie i transport wody

11 organizmów Wielcy rewolucjoniści nauki Dylematy moralne w nauce polega transpiracja 13. Arystoteles i początki biologii. Linneusz i porządek przyrody definiuje pojęcia: sztuczny system klasyfikacji, naturalny system klasyfikacji organizmów, gatunek wymienia kryteria klasyfikowania organizmów wymienia główne rangi taksonów określa zadania systematyki uzasadnia potrzebę porządkowania wiedzy o organizmach żywych polega binominalny system nazewnictwa gatunków 14. Darwin i wyjaśnianie różnorodności organizmów wymienia podstawowe elementy teorii ewolucji drogą doboru naturalnego przedstawia znaczenie podróży Darwina na okręcie Beagle dla powstania teorii ewolucji na drodze doboru naturalnego żyjących w różnych środowiskach określa, jakie znaczenie w bilansie wodnym roślin ma transpiracja określa, jakie jest znaczenie aparatów szparkowych w transpiracji wyjaśnia zasady sztucznego i naturalnego systemu klasyfikacji organizmów wykazuje przełomowe znaczenie dokonao Arystotelesa i Linneusza dla rozwoju biologii polega hierarchiczny układ rang jednostek taksonomicznych wykazuje przełomowe znaczenie pracy Darwina dla rozwoju biologii wymienia podstawowe prawidłowości ewolucji 15. Socjobiologia jako przykład koncepcji biologicznej o szerokim kontekście wyjaśnia, czym zajmuje się socjobiologia przedstawia kontrowersje wymienia podstawowe założenia socjobiologii omawia biologiczne i społeczne podłoże różnych form określa różnicę pomiędzy naukową zawartością teorii socjobiologicznych a ich interpretacją w żyjących w różnych środowiskach (środowisko lądowe, wody słodkie i słone) w roślinie przedstawia dokonania Arystotelesa i Linneusza na tle okresu historycznego, w którym ci uczeni żyli i pracowali ocenia, jakie jest znaczenie systematyki dla rozwoju biologii, a zwłaszcza dla rozwoju teorii ewolucji wyjaśnia zasady konstruowania kluczy do oznaczania gatunków oznacza rośliny przy użyciu prostego klucza opartego na wybranych cechach morfologicznych przedstawia dokonania Karola Darwina na tle okresu historycznego, w którym on żył i pracował wyjaśnia różnice między doborem naturalnym a doborem sztucznym wyjaśnia, dlaczego dzieło Darwina O powstawaniu gatunków jest zaliczane do książek, które wstrząsnęły światem odróżnia fakty naukowe dotyczące socjobiologii od mitów towarzyszących postrzeganiu tej wyjaśnia, w jaki sposób wybrani uczeni dokonali swoich najważniejszych odkryd nadużywania pojęd i kategorii socjobiologicznych

12 społecznym Nauka w mediach towarzyszące socjobiologii 16. Dylematy wokół współczesnych odkryd genetyki, i medycyny badao prenatalnych i informacje, jakie można uzyskad dzięki tym badaniom definiuje pojęcie klonowanie praktycznego zastosowania GMO 17. Zdrowie w mediach wyjaśnia, jakie znaczenie mają media dla rozpowszechniania informacji istotnych dla rozwoju gatunku ludzkiego nietolerancji określa cel i znaczenie badao prenatalnych określa przedmiot zainteresowania polegają badania genomu człowieka polega klonowanie polega zapłodnienie in vitro przedstawia swoje stanowisko wobec GMO, klonowania reprodukcyjnego, klonowania terapeutycznego, zapłodnienia in vitro, badao prenatalnych porównuje leki z suplementami diety odniesieniu do człowieka przedstawia propozycje, jak przeciwdziaład różnym formom nietolerancji dziedzin życia, w których można zastosowad zdobycze wyjaśnia, w jaki sposób biotechnologia może się przyczynid do postępu medycyny charakteryzuje problemy etyczne, moralne i prawne, wynikające z rozwoju wyjaśnia zależnośd między biotechnologią a inżynierią genetyczną analizuje wpływ na reklamowanych produktów, w szczególności żywnościowych, farmaceutycznych, kosmetycznych (np. rzeczywista kalorycznośd produktów typu light, zawartośd witamin w dyscypliny naukowej ocenia przydatnośd informacji uzyskanych dzięki badaniom prenatalnym przedstawia swoje stanowisko wobec badania genomu człowieka, dostępności informacji na temat indywidualnych cech genetycznych człowieka i innych problemów etycznych związanych z postępem genetyki, i współczesnej medycyny przedstawia obawy, które towarzyszą badaniom w zakresie porównuje skład i kalorycznośd produktów typu light ze składem i kalorycznością produktów nieoznaczonymi w ten sposób porównuje dobowe zapotrzebowanie na witaminy z zawartością witamin w produktach ocenia, czy słuszne jest podawanie żywności typu light dzieciom

13 Współczesna diagnostyka i medycyna Ochrona przyrody i środowiska 18. Spór o GMO i wytwarzane z nich produkty. Media a świadomośd ekologiczna społeczeostwa 19. Współczesny obraz klasycznych metod diagnostycznych 20. Diagnostyka immunologiczna i molekularna 21. Metody genetyczne w ochronie porównuje przedmiot badao ekologii z informacjami na temat ekologiczności produktów przekazywanej przez media wyjaśnia, czym jest żywnośd ekologiczna klasycznych metod diagnostycznych w medycynie definiuje pojęcie medycyna molekularna i wymienia przykłady jej zastosowania wymienia choroby, które diagnozuje się metodami immunologicznymi wykorzystania metod genetycznych wskazuje błędy w informacjach medialnych oraz podaje prawidłową treśd informacji wyjaśnia na podstawie analizy komunikatów medialnych i materiałów merytorycznych dotyczących GMO, z czego wynikają kontrowersje dotyczące GMO i wytwarzanych z nich produktów chorób możliwych do zdiagnozowania za pomocą klasycznych metod diagnostycznych omawia cechy przeciwciał przydatne w diagnostyce chorób wymienia przykładowe metody stosowane w diagnostyce molekularnej patogenów wyjaśnia, czym są banki genów produktach a dobowe zapotrzebowanie, niekontrolowane stosowanie leków dostępnych bez recepty) ocenia krytycznie informacje medialne pod kątem ich zgodności z aktualnym stanem wiedzy naukowej omawia ograniczenia i wady klasycznych metod diagnostycznych w medycynie omawia metody wykrywania mutacji genowych porównuje zasadę i skutecznośd klasycznych, molekularnych i immunologicznych metod wykrywania patogenów omawia możliwości wykorzystania metod genetycznych analizuje informacje reklamowe pod kątem ich prawdziwości naukowej, wskazuje informacje niepełne, nierzetelne, nieprawdziwe wyjaśnia znaczenie posiewów w dobieraniu skutecznych leków antybakteryjnych ocenia znaczenie diagnostyczne metod wykrywania mutacji genowych ocenia przydatnośd tzw. banków genów omawia skutki kontrowersji związanych z GMO i produktami wytwarzanymi z GMO ocenia skutecznośd, dostępnośd i wartośd klasycznych metod diagnostycznych w medycynie ocenia skutecznośd, dostępnośd i wartośd molekularnych i immunologicznych metod wykrywania patogenów prezentuje własne zdanie na temat wykorzystania metod

14 bioróżnorodności w ochronie bioróżnorodności 22. GMO a ochrona środowiska definiuje pojęcie oczyszczanie biologiczne określa korzyści wynikające ze stosowania GMO w rolnictwie i przemyśle Nauka i sztuka 23. Nauka i sztuka materiałów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego używanych przez dawnych artystów Barwy i zapachy świata 24. Receptory światła i zapachu. Znaczenie barw i zapachów w rozmnażaniu roślin 25. Znaczenie barw i zapachów u zwierząt definiuje pojęcie fotoreceptor definiuje pojęcia: chemoreceptor, feromony wyjaśnia, w jaki sposób GMO mogą wpłynąd korzystnie na środowisko naturalne wymienia informacje z zakresu biologii, jakie można zdobyd dzięki analizie dzieła sztuki przedstawia biologiczne znaczenie barw i zapachów kwiatów i owoców omawia znaczenie barw i zapachów w poszukiwaniu partnera i opiece nad w ochronie zagrożonych gatunków przedstawia udział bakterii w unieszkodliwianiu zanieczyszczeo środowiska (np. biologiczne oczyszczalnie ścieków) analizuje na wybranych przykładach informacje dotyczące stanu zdrowia ludzi, zwierząt i roślin utrwalone na obrazach i w rzeźbach uzasadnia twierdzenie, że dzieła sztuki z dawnych epok są źródłem informacji z zakresu biologii omawia budowę receptorów światła i zapachu wybranych grup zwierząt wskazuje elementy budowy roślin warunkujących powstawanie różnych barw wskazuje elementy budowy roślin odpowiedzialnych za wytwarzanie zapachów wyjaśnia znaczenie mimikry i mimetyzmu ocenia znaczenie genetycznie zmodyfikowanych bakterii w unieszkodliwianiu zanieczyszczeo środowiska analizuje symbolikę przedstawieo roślin i zwierząt w sztuce malarzy, których dzieła wskazują, że mogli cierpied na choroby narządu wzroku, i podaje objawy chorób, które można rozpoznad na podstawie ich obrazów wyjaśnia różnicę między budową i funkcjonowaniem oka prostego a budową i funkcjonowaniem oka złożonego porównuje budowę i znaczenie receptorów zapachu wybranych grup zwierząt wymienia przykłady zwierząt o barwach ostrzegawczych wymienia przykłady genetycznych w ochronie bioróżnorodności uzasadnia, że niektóre gatunki powinny byd objęte ochroną gatunkową wykazuje związek między barwą i zapachem kwiatu a biologią zapylenia uzasadnia, że barwa i zapach mają duże znaczenie w porozumiewaniu się

15 Największe i najmniejsze 27. Największe i najmniejsze organizmów występujących w skrajnych warunkach środowiskowych potomstwem u zwierząt wyszukuje informacje o rekordach w świecie roślin i zwierząt pod kątem różnych cech (np. wielkośd, długośd życia, temperatura ciała, częstotliwośd oddechów i uderzeo serca, szybkośd poruszania się, długośd skoku, długośd wędrówek, czas rozwoju, liczba potomstwa, liczba chromosomów, ilośd DNA, liczba genów) analizuje przyczyny ograniczające wielkośd organizmów mimikry i mimetyzmu analizuje informacje o rekordach w świecie roślin i zwierząt pod kątem różnych cech zwierząt wykazuje związek między występowaniem specyficznych cech roślin i zwierząt a przystosowaniem tych organizmów do środowiska