INSTRUKCJA OBSŁUGI SIEBIE

Transkrypt

1 WYZWANIA EDUKACYJNE EDUKACJA DLA KAŻDEGO SZTUKA ŻYCIA W ŚWIECIE Jak się uczyć? PORADNIK INSTRUKTAŻ INSTRUKCJA OBSŁUGI SIEBIE czyli jak i czego do czego używać Ewa Danuta Białek 1

2 Ewa Danuta Białek Jak się uczyć? Jak uczyć innych? Jak być twórczym? Jak przekraczać siebie? czyli ODKRYWANIE RADOŚCI W UCZENIU SIEBIE I INNYCH Poradnik Instruktaż Instrukcja obsługi samego siebie Czyli jak i czego do czego używać? CYKL WYZWANIA EDUKACYJNE EDUKACJA DLA KAŻDEGO: SZTUKA ŻYCIA W ŚWIECIE 2

3 Copyright by: Ewa Danuta Białek Warszawa 2012 ISBN Pierwsze wydanie wersji broszurowej, SEDP, Warszawa 1999 Żadna część lub całość tej książki nie może być kopiowana lub w żaden inny sposób rozpowszechniana do celów komercyjnych bez pisemnej zgody Autorki, gdyż jest naruszeniem praw autorskich i podlega karze INSTYTUT PSYCHOSYNTEZY. Centrum Zrównoważonego Rozwoju Człowieka instytut@psychosynteza.pl sklep internetowy 3

4 PROLOG Inspiracją do napisania tej książki stała się dla mnie metoda kreatywnego rozwiązywania problemów, poznana kilkanaście lat temu w trakcie seminarium dla menedżerów, polegająca na trzech podstawowych zasobach w sobie: 1. posiadania - t.j. wpływu na własne możliwości. Aby pracować nad jakimś problemem, tylko wtedy znajdę rozwiązanie, gdy mam wpływ na zmianę biegu rzeczy 2. motywacji - t.j. gdy to, co robię, motywuje mnie do pracy, wiem, że naprawdę chcę to robić i do czego to wykorzystać 3. wyobraźni - używam jej dla tworzenia marzeń i wizji. Uświadomienie sobie tych zasobów umożliwia bowiem przejście do właściwego działania, t.j. użycia ich równocześnie w zrozumieniu problemu, tworzeniu pomysłów i planowaniu aktywności. Zrozumienie i doświadczenie tego na sobie, pozwoliło mi na otwarcie się na nowe możliwości i na uwierzenie, że wszystko jest możliwe. Wystarczyło tylko zmienić swoje podejście do problemów, a w efekcie i do życia. Pozwoliło mi właśnie wtedy stworzyć sobie własną wizję tego, co dzisiaj wprowadzam w życie: budowania programu edukacji dla przyszłości, w oparciu o nieograniczony potencjał rozwojowy człowieka. 4

5 Tą drogą chciałam gorąco podziękować moim nauczycielom, a szczególnie: dr Hedrii Porrath Lunken - z pierwszego na świecie Instytutu Kreatywności Buffalo University (USA) - za pokazanie mi kreatywnego rozwiązywania problemów dr Vivian King - mej przyjaciółce, założycielce Teatru Wewnętrznego w Santa Fe, autorce programów edukacyjnych dla dzieci i młodzieży i wielu książek, w tym szczególnie inspirującej Teatr nasz Wewnętrzny (wyd. CODN), opartych o zasady psychosyntezy, za wskazanie drogi w pokonywaniu własnych ograniczeń dr Johnowi W. Cullenowi - memu promotorowi w trakcie studiów podyplomowych z psychologii oraz przygotowywania się do roli trenera psychosyntezy - za pokazanie mi psychosyntezy w całym swym bogactwie Lady Dianie Whitmore - z Education &Trust w Londynie za wspaniałą książkę Radość uczenia się - Zastosowanie psychosyntezy w edukacji (Wydawnictwo MEDIUM), która stała się inspiracją dla mnie w tworzeniu własnych programów, napisaniu pierwszej książki Edukacja integrująca - alternatywa czy konieczność?, a potem następnych, także tej, jako jednej z wielu z serii: Wyzwania Edukacyjne - Sztuka Życia w Świecie oraz wielu przyjaciołom z kraju i za granicą za wspieranie mnie na nowej drodze życia - drodze do przekraczania siebie i odkrywania ogromnego bogactwa człowieka. Tymi wszystkimi darami chciałabym się teraz dzielić także z Tobą, Droga/i Czytelniczko/Czytelniku. *** 5

6 W niniejszej książce zaproponuję Ci ćwiczenia, które wiążą się z używaniem wyobraźni, intuicji i kreatywności. Będziesz mogła/mógł poznać nowy język, jakim do Ciebie przemawia intuicja i wyobraźnia i uczyć się znaczenia jego symboli i obrazów. To wspaniałe doświadczenie, pozwalające na odkrycie w Tobie niezmierzonego bogactwa wrażeń i przeżyć, które do tej pory, być może, nie były Twoim udziałem. Pozwolą Ci one nauczyć się odczytywania znaczeń tych symboli i obrazów - tak ważnych dla Twojego życia. Odkryjesz fascynujący i bogaty świat samej/go siebie, który pozwoli Ci na odnalezienie w sobie nowych możliwości i talentów, o których nawet nie wiedziała/eś lub nie marzyła/eś. Pozwoli Ci wprowadzić je do Twego życia, które przez to stanie się bogatsze i pełniejsze. Proponuję Ci wykonywać te ćwiczenia po kolei, najlepiej z drugą osobą, która będzie czytać je Tobie lub Ty jej i dzielić się swymi doświadczeniami. Możesz także nagrywać je na taśmie magnetofonowej, a następnie odtwarzać, uczestnicząc w nich czynnie. Każde ćwiczenie pisane jest pochyłym drukiem i zawiera odstępy między poszczególnymi linijkami. Gdy chcesz je czytać drugiej osobie lub nagrywać, zachowaj te odstępy w mówieniu, dając chwilę na pojawienie się wewnętrznych obrazów i symboli. Instrukcja czytana biegle, linijka za linijką nie pozwoli na osiągnięcie należytego efektu. Nie można bowiem przyspieszać tego wszystkiego, co jest w Tobie ukryte i dopiero wywołane musi odnaleźć czas, aby się wynurzyć i być zarejestrowane przez Twoją świadomość. A to wymaga chwili czasu. Zwykle sekund jest czasem wystarczającym. Każdą instrukcję czytaj spokojnym głosem, bez zbytniego pośpiechu. 6

7 Jeśli będziesz je powtarzać kilkakrotnie, w odstępach czasu parę dni czy nawet miesięcy, przekonasz się, że dostarczy Ci nowych wrażeń i przeżyć, a życie Twoje stanie się bardziej pełne i satysfakcjonujące, nie tylko dla Ciebie ale i najbliższych, kolegów, współpracowników, znajomych i otaczających Cię ludzi. Życzę Ci powodzenia w odkrywaniu swego wewnętrznego świata oraz radości z uczenia siebie i innych. Autorka 7

8 SPIS TREŚCI PROLOG WPROWADZENIE KOMENTARZ DO INSTRUKCJI CZĘŚĆ PIERWSZA: Edukacja samego siebie Od czego tu zacząć? Mam coś w sobie Moje podejście do zmiany Sztuka życia w zmianach Odkrywam i zmieniam Prawo wyboru Zacząć od siebie Pierwszy krok Wierzę w siebie CZĘŚĆ DRUGA: Wstęp Metodologia nauki. Krok pierwszy: JAK TO ROBIĆ?- czyli minuta dla siebie Krok drugi: JAK TO ROBIĆ?- nastawienie Krok trzeci: JAK TO ROBIĆ?- motywacja Krok czwarty: JAK TO ROBIĆ?- koncentracja Krok piąty: Zrób to inaczej Krok szósty: Jesteś twórcą własnych myśli Krok siódmy: Cisza na horyzoncie: wpadła mi myśl do głowy 8

9 Krok ósmy: JAK TO ROBIĆ? - czyli instrukcja obsługi wyobraźni Krok dziewiąty: Ja - jako podmiot poznający Krok dziesiąty: Samodoskonalenie czyli używanie całego siebie spostrzeżenia, skojarzenia, wrażenia, emocje. Krok jedenasty: Samodoskonalenie siebie zmysły Krok dwunasty: moje talenty, cechy, zdolności Krok trzynasty: jak odkryć/doświadczyć twórczy umysł/geniusz? Krok czternasty: trening woli Krok piętnasty: wyjście poza schematy Zakończenie Inne książki Autorki 9

10 WPROWADZENIE Niniejsza książka przeznaczona jest dla tych, którzy zajmują się uczeniem i nauczaniem, czyli krótko mówiąc dla uczniów, studentów (niezależnie od kierunku) jak również dla nauczycieli. Opisuje to, czego dotychczas nie uczono NIGDY I NIGDZIE, ani w domu, ani w szkole, a przynajmniej w nowoczesnych (czy jak to niektórzy określają naukowo ponowoczesnych) czasach. Zajmuje się umiejętnościami, talentami, właściwościami, predyspozycjami, możliwościami, postawami SAMEGO SIEBIE. Jest książką instruktażową pozwalającą na żywo dotknąć, poczuć, doświadczyć, przeżyć i zapamiętać JAK TO JEST gdy wiem, że coś mam w sobie i umiem tego używać. Ta książka jest doświadczaniem radości z procesu poznawania: co to jest, jakie to jest i do czego to służy. Czy chciał/abyś, aby: wiedza sama wchodziła ci do głowy uczyć się tylko tego, co cię interesuje uczenie było zabawą, stałym odkrywaniem czegoś nowego, fascynującego uczenie przynosiło ci radość i mobilizowało do dalszej nauki nauka była przygotowaniem do życia i uczeniem życia w zmianach Jeśli jesteś nauczycielem i chciał/abyś coś zrobić, aby uczyć lepiej, zachęcić uczniów do nauki, zainteresować ich tym, co poznają, musisz 10

11 znaleźć sposoby: JAK TO ZROBIĆ? Jest to jedno i to samo pytanie, a odpowiedzi zawarte są powyżej. Znajdziesz tu więc drogowskazy co zrobić, aby: zainteresować uczniów/wychowanków pozwolić im przeżywać wiedzę zapalić do samodzielnych poszukiwań zafascynować przestrzenią możliwości wzbudzić w nich radość ujawniać ich talenty Wszystko to jest możliwe, jeżeli: bardzo tego chcesz podejmiesz decyzję i zaczniesz TO ROBIĆ. Zadasz zapewne pytanie: CO robić? Odpowiedź zawarta jest w pytaniach na poprzedniej stronie. Jest to więc takie proste: RÓB, aby tak było. Wszystko zależy od ciebie. Jeśli chcesz aby twoje marzenia stały się faktem, musisz najpierw pozwolić sobie na nie, a potem ZACZĄĆ je realizować! Nikt tego za ciebie nie zrobi! 11

12 KOMENTARZ DO INSTRUKCJI Metody, w oparciu o zasady psychosyntezy*, którymi będę się posługiwać w niniejszej książce są przeważnie technikami wizualizacyjnymi, polegającymi na wyobrażaniu sobie jakiejś sytuacji czy zdarzenia, sięganiu pamięcią do przeszłości czy tworzeniu obrazu, który chciał/abyś aby zaistniał w przyszłości. Mogą być to także instrukcje w postaci ćwiczenia wyobrażania sobie kolorów, odczuć, nie związane zupełnie z czasem. Będę się także posługiwać techniką swobodnego rysowania, może być to też ręczne wykonywanie tego, co przyjdzie ci /dziecku na myśl lub taniec, ruch, pisanie listów czy krótkich tekstów poezji czy prozy bez podania konkretnej tematyki. Najważniejsze w tych ćwiczeniach są przede wszystkim: koncentracja i uwaga czyli nauczenie się skupiania na danym przedmiocie, obrazie wewnętrznym, myśli czy emocji dla pełnego jego oddania i opisania, a następnie ugruntowanie - to jest przeniesienie danego obrazu czy przeżycia do codzienności, opowiedzenie, zanalizowanie i wyciągnięcie wniosków dla siebie. Celem ćwiczeń/instrukcji jest wspieranie wszystkich sfer osobowości oraz środków ich wyrazu. Instrukcje pokazują jedynie drogi poznawania siebie i dostarczają sugestii jak pracować ze sobą /z innymi. Nie nakazują poprawnych lub nie wskazują wadliwych odpowiedzi. 12

13 Każda z instrukcji powinna być czytana wolno, robiąc odstępy zgodnie z zamieszczonym opisem /1-2 sekundy/ aby umożliwić pojawienie się myśli, odczuć, obrazów, symboli, odpowiedzi na zadawane pytania. Do ćwiczeń potrzebne są kredki lub flamastry, papier do rysowania i pisania oraz miejsce do siedzenia lub leżenia. Niektóre instrukcje nadają się dla dzieci w młodszych klasach szkoły podstawowej (inne można zaadaptować), niemniej niezbędnym jest aby wypróbowali je najpierw na sobie wychowawcy, zanim rozpoczną je z dziecięcą grupą. Można tego rodzaju instrukcje użyć dla klasy szkolnej. Najbardziej optymalną ilością do tego rodzaju ćwiczeń jest grupa nie większa niż dzieci. Przy tego rodzaju pracy dobrze jest zwrócić uwagę na dwa aspekty: wykonanie samego zadania oraz praca w grupie. W ten sposób można połączyć dwa oddziaływania: zarówno aspekt twórczy jak i wychowawczy. Koniecznym warunkiem prowadzenia tego rodzaju ćwiczeń w grupie dzieci w klasie, jest stworzenie atmosfery sprzyjającej bliskiemu kontaktowi dziecka z dorosłym, co sprzyja zacieśnianiu więzi wspólnoty /bycia razem/ i poczuciu bezpieczeństwu dziecka. Każda instrukcja odczytywana prze nauczyciela i wykonywana przez dziecko indywidualnie przy wsparciu nauczyciela jest następnie omawiana przez całą grupę. Nauczyciel może również aktywnie w nim uczestniczyć poprzez wykonywanie tego równolegle i dzielenia się swymi doświadczeniami. Pomaga to nie tylko w wyrażaniu tego wszystkiego co dzieje się wewnątrz, ale również pozwala na skontaktowanie się poszczególnego dziecka z przeżyciami innych /także 13

14 nauczyciela/, wzmacnia je w poczuciu, że mówienie o sobie jest naturalne, wzmacnia także poczucie więzi i współodczuwania z innymi. Zadaniem nauczyciela jest zachęcanie i pomoc w pracy/zabawie. Instrukcje zamieszczone w niniejszej książce są uniwersalne nadają się zarówno dla dzieci szkolnych jak i zupełnie dorosłych tzn. studentów i już pracujących, rodziców, pracowników, managerów, gdyż dotyczą technik pracy umysłowej jak również harmonijnego, w aspekcie zdrowia użytkowania narzędzi w sobie. Niemniej powinny być adaptowane do wieku poprzez używanie właściwych słów, zrozumiałych dla dziecka, tworzenie, jak napisałam wyżej sprzyjającej atmosfery, skrócone, jeśli zawierają zbyt długą treść. Wszelkie niewłaściwe użytkowanie narzędzi, t.j. zarówno nieużywanie jak i eksploatowanie ponad miarę, prowadzi do ich inwolucji czy zużycia i patologii na poziomie psychicznym. Stąd podstawową zasadą, która powinna obowiązywać w całej edukacji jest hasło Hipokratesa, które dotychczas obowiązywało tylko w medycynie primum non nocere i jego druga część wspomaganie naturalnych sił/energii w człowieku Więcej na temat psychosyntezy dowiesz się z książek: Ewa Białek: Edukacja integrująca alternatywa czy konieczność? Polskie Towarzystwo Pedagogiczne, IMPULS, Kraków 1997 Ewa Białek: Psychosynteza w edukacji. Wzrastanie samoświadomości człowieka. ENETEIA, Warszawa 2006 Vivian King Teatr nasz wewnętrzny- wstęp do kursu psychosyntezy. CODN Diane Whitmore Radość uczenia się. Zastosowanie psychosyntezy w wychowaniu. Praktyczny poradnik dla nauczycieli i rodziców. Wydawnictwo MEDIUM Susan Jeffers Mimo lęku. Wydawnictwo MEDIUM 14

15 Ewa D. Białek: Zrównoważony rozwój dziecka w świetle nowych wyzwań, IMPULS, Kraków 2009 Red. I. Dąbrowskiej-Jabłońskiej: TERAPIA DZIECI I MŁODZIEŻY. Metody i techniki pomocy psychopedagogicznej. Rozdzial Ewy Białek " Podejście psychosyntezy do terapii dzieci i młodzieży Oficyna Wydawnicza IMPULS, Kraków, 2006, 2008,

16 CZĘŚĆ PIERWSZA Co mam w sobie? INWENTARYZACJA 16

17 Edukacja samego siebie Od wielu lat a może nawet pokoleń edukacja nabrała jednostronnego wymiaru. Nauka w szkole zaczęła się koncentrować jedynie na sferze intelektualnej, pamięciowego uczenia, wlewania wiedzy do głowy, zapominając, że człowiek ma także inne sfery w sobie. Zapomniała o emocjach, o sferze psychicznej/duchowej w całej jej złożoności: wyobraźni, intuicji, a przede wszystkim o indywidualizacji nauczania; widzenia człowieka podmiotowo, z jego całą niepowtarzalnością i bogactwem. Zapomniała o odkrywaniu, wskazywaniu dróg do samego siebie, do swego wyposażenia i właściwego jego użytkowania, do uczenia indywidualności jak i bycia częścią zbiorowości. Uczenie poczucia indywidualności - tego kim jestem - zawiera w sobie ogromną ilość elementów. Jest to przede wszystkim uświadomienie każdemu, poprzez własne doświadczenia, kim jest i do czego dąży oraz czego potrzebuje dla swego rozwoju. Jest to poznawanie siebie - w aspekcie mieć: t.zn że mam ciało, umysł, emocje, wyobraźnię, intuicję, wolę. To także uczenie się doznawania siebie - w aspekcie być: pozwolenie sobie na przeżywanie, odczucia i ich kontrolę; poszerzanie ich gradacji i barw, uczenie się odbierania uczuć pozytywnych i negatywnych, wreszcie wzbogacanie rozwoju - poprzez nabywanie równowagi umysłu i uczuć. One bowiem nie są czymś odrębnym, co istnieje niezależnie, lecz uczucia wpływają na myślenie i odwrotnie: myślenie na uczucia. Poznawanie - to również wyrażanie siebie - w ekspresji werbalnej, czyli słownym wyrażaniu tego co mamy wewnątrz oraz niewerbalnej, a 17

18 więc pokazanie siebie poprzez swoje własne wytwory takie jak: rysunek, malowanie, mimika, gesty, taniec; to także akceptacja siebie, budowanie pozytywnego wizerunku siebie i szacunku do samego siebie. Kształtowanie indywidualności to także rozwijanie własnych zdolności: woli (czyli możliwości dokonywania wyborów, zachowania własnej wolności i autonomii), wyobraźni - t.j użytkowania jej dla stawiania celów i pozwolenia sobie na marzenia; myślenia i technik pracy z umysłem oraz doskonalenia pamięci, sterowanie uczuciami, rozwój intuicji, poznania zmysłowego. Poznawanie siebie zawiera również efektywne kierowanie sobą. Dotyczy to wykorzystania możliwości kierowania własnej uwagi na to, co mnie interesuje, ogniskowanie jej na celu, a nie rozpraszanie jej na wiele czynności. Edukacja siebie to również umiejętność rozwiązywania problemów, podejmowania decyzji i układania planów. To zaledwie kilka aspektów edukacji siebie samego, niemniej tego co jest nam potrzebne tu i teraz w tej książce, aby zacząć inaczej uczyć się i uczyć innych. Więcej na ten temat znajdziesz w innych moich książkach z cyklu WYZWANIA EDUKACYJNE. 18