RELACJA I KOMUNIKACJA Z PACJENTEM SPECYFICZNYM LĘK DENTYSTYCZNY U DOROSŁYCH. źródła i sposoby redukcji lęku w gabinecie stomatologicznym

Transkrypt

1 RELACJA I KOMUNIKACJA Z PACJENTEM SPECYFICZNYM LĘK DENTYSTYCZNY U DOROSŁYCH źródła i sposoby redukcji lęku w gabinecie stomatologicznym

2 Wprowadzenie do zajęć Pacjent dorosły z lękiem, co to znaczy? Doświadczenie leczenia dentystycznego zawiera w sobie kombinację wielu czynników: fizycznych, emocjonalnych, poznawczych oraz wcześniej wyuczonych reakcji. Niektóre z tych reakcji mogą znacznie utrudniać, a nawet uniemożliwiać leczenie pacjenta W praktyce lekarskiej istotne jest zidentyfikowanie przyczyny lęku: trauma? Lęk związany z bólem? Najważniejsze, żeby ustalić jakie dokładnie są potrzeby pacjenta w zakresie lęku. Każdy pacjent jest inny. Wg badań 3%-5% populacji cierpi z powodu fobii dentystycznej, a 40% populacji dorosłych donosi o lęku przed leczeniem Gatchel 1982 roku zauważył, że rozpowszechnienie lęku dentystycznego i unikanie rutynowych wizyt sięga 50-70% populacji W 2001 r. Lockeret zbadał, ze około 20% populacji młodzieży cierpi na różne formy lęku dentystycznego, co może być problematyczne

3 c.d. jak to wpływa na leczenie? Cohen, Fishke i in. zauważyli w 2000, że 1/3dorosłych w UK cierpi na lęk dentystyczny W 1988 roku w Japonii stwierdzono, że 80% tamtejszych studentów cierpi na lęk dentystyczny w różnych stopniach. Prawdopodobnie nie ma osoby, która by się w ogóle nie bała leczenia dentystycznego ;-) 1980( Filewicz i in.) stwierdzili, że lękowi pacjenci wymagali 20% więcej czasu niż osoby o mniejszym lęku- osoby lękowe częściej wymuszały przerwanie działania lekarza

4 Praca w grupach Dzielimy się na 4 grupy, każda otrzymuje zadanie, aby wygenerować jak najwięcej pomysłów w temacie (mamy 10 minut): I gr. Przyczyny lęku dentystycznego u dorosłych II gr. Pacjent w lęku postawa, zachowanie III gr. Skutki lęku u pacjenta dorosłego ( w gabinecie i poza) IV gr. Jak uspokoić pacjenta w silnym lęku?

5 Czym dokładnie jest lęk? Lęk u pacjenta jest wyrazem niedostosowania i skutkuje często destrukcyjnym zachowaniem w procesie dbania o jamę ustną Narastający lęk wymyka się spod kontroli i zaburza zachowania dostosowawcze Pacjenci lękowi unikają i przekładają wizyty u dentysty Pacjenci z fobią mogą w ogóle unikać wizyt u dentysty Lęk przejawia się w sferach: poznawczej, psychofizjologicznej i behawioralnej Bywa często, że pacjent przejawia reakcje w każdej z tych sfer jednocześnie

6 Lęk - Sfera poznawcza: Może doświadczać strachu jak przed zbliżającą się katastrofą lub śmiercią Lęk sfera psychofizjologiczna Wzrasta rytm serca Pacjent poci się Podwyższone ciśnienie krwi Lęk sfera behawioralna: Drżenie Przerywanie i mała współpraca Grymas na twarzy Wiercenie się

7 Jak zmierzyć lęk? Do oceny lęku stosuje się metody fizjologiczne, behawioralne i psychologiczne. Lęk u dorosłych za pomocą kwestionariuszy: skala lęku dentystycznego Coraha (DAS Corah s Dental Anxiety Scale), zmodyfikowana skala lęku dentystycznego (MDAS Modified Dental Anxiety Scale), skala lęku dentystycznego Kleinknechta (DFS Kleinknecht s Dental Fear Survey), dziesięciostopniowa skala strachu stomatologicznego Gatchela (Gatchel s 10-Point Dental Fear Scale), pomiar lęku podczas stomatologicznych zabiegów higienizacyj-nych (DHFS Dental Hygiene Fears Survey), kwestionariusz strachu przed bólem dentystycznym (FDPQ Fear of Dental Pain Questionnaire), pytanie o lęk stomatologiczny (DAQ Dental Anxiety Question) Inwentarz Stanu i Cechy Lęku (STAI Spielberger s State-Trait Anxiety Inventory). (Dent Med. Probl. 2010, 47, 1, metody oceny lęku stomatologicznego u dorosłych (PDF Download Available). Available from: [accessed Oct ].

8 Pochodzenie i rozwój lęku dentystycznego Shoben i Borland (1954) zbadali, że znaczącym czynnikiem w etiologii lęku dentystycznego jest postawa rodziny pacjenta wobec leczenia dentystycznego Forgione i Clark (1974) przeanalizowali te badania ponownie i odkryli, że lęk jest wynikiem kompleksu interakcji nieprzyjemnych doświadczeń, postawy rodziny oraz doświadczeń urazów twarzy podczas leczenia wraz z niskim progiem bólu Wiele innych badań potwierdza, że złe doświadczenia z dzieciństwa, ale też zasłyszane relacje członków rodziny i znajomych też mają znaczenie Bernstein i in. (1973) wskazuje też na obojętną postawę lekarza oraz lęk i dezaprobatę dentysty jako źródło lęku Shaw (1975) wskazuje m in., że kobiety odczuwają wyższy poziom lęku dentystycznego niż mężczyźni Dowiedziono też, że osoby z bogatszych sfer społecznych donoszą o mniejszym lęku dentystycznym (Wright 1971)

9 Postępowanie z dorosłym pacjentem lękowym w gabinecie Celem opieki nad pacjentem w gabinecie jest wzmacnianie spokoju, komfortu i optymalnej współpracy z lekarzem bez stresu (Trieger 1974) W wyjątkowych wypadkach nie da się uniknąć znieczulenia ogólnego czy sedacji nadtlenkiem azotu. Osoby z silną fobią czasem wymagają użycia technik terapii behavioralnej zorientowanej na redukcje lęku, jak modelowanie, systematyczne wygaszanie lęku, czy relaksacje.

10 Techniki modelowania Większość ludzkich zachowań bierze się z wcześniejszych obserwacji innych osób (Bandura, 1977) Modelowanie może polegać na prezentacji filmu o leczeniu (zwłaszcza u dzieci) lub obserwowaniu przez pacjenta z lękiem, leczenia innego pacjenta. wszelkie badania oparte na modelowaniu donoszą o znaczącym obniżeniu zachowań destruktywnych np. u dzieci, zarówno na pierwszej wizycie u dentysty, jak i wcześniej już badanych. Modelowanie można podzielić na master i coping. Master dotyczy idealnego zachowania pacjenta w roli modela, a coping to taki który prezentuje reakcje, ale również je kontroluje. Najlepiej sprawdza się pokazanie pacjentowi modela, który jest tej samej płci i nieco starszy.

11 Systematyczna desyntezacja Jest oparta na założeniu, że nie można być przestraszonym i zrelaksowanym w tym samym czasie Polega na prezentowaniu pacjentowi wyimaginowanych sytuacji stresogennych, gdy jest on zrelaksowany W rezultacie bodźce wywołujące strach można zamienić w bodźce wywołujące relaksację Ayer i Gale w 1969 roku po treningu relaksacyjnym pacjenci byli eksponowani na sytuacje (symulowane) wywołujące strach przez 5 do 10 sekund, gdy byli zrelaksowani. Potem byli oni w stanie spokojnie poddać się leczeniu dentystycznemu. Szereg badań potwierdza skuteczność systematycznej desyntezacji w leczeniu dentystycznym dorosłych ( Berggren 2001)

12 Dystrakcja i relaksacja Corah i in. (1979) zalecili pacjentom gry wideo ping ponga lub słuchanie przez słuchawki instrukcji relaksacyjnej w trakcie zabiegu dentystycznego. Obydwie grupy określiły swój dyskomfort jako znacząco niższy niż grupa kontrolna. W 2001 roku (Free, Crout i in. ) wykonali doświadczenie z użyciem urządzenia pokazującego różne sceny trójwymiarowe bez fabuły podczas zabiegu dentystycznego. Wyniki dowiodły skuteczności dystrakcji w redukcji stresu.