NADAWANIE UPRAWNIEŃ KWALIFIKACYJNYCH w Centrum Kształcenia Praktycznego w Nowym Sączu

Transkrypt

1 NADAWANIE UPRAWNIEŃ KWALIFIKACYJNYCH w Centrum Kształcenia Praktycznego w Nowym Sączu Zadania i funkcje Centrum Kształcenia Praktycznego Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 2 kwietnia 1996r. /Dz.U. nr 44 poz. 192/ w sprawie rodzajów, organizacji i zasad działania publicznych placówek oświatowo - wychowawczych dało podstawy prawne do powołania nowego typu placówki oświatowej pod nazwą Centrum Kształcenia Praktycznego. Statut nakłada na tego typu placówki najogólniej określając realizację zadań z zakresu przygotowania zawodowego młodzieży i dorosłych. Zadania te zakwalifikować można do kilku wyodrębnionych obszarów tematycznych: kształcenie zawodowe, kształcenie praktyczne, doskonalenie zawodowe, przekwalifikowywanie, poradnictwo zawodowe. W zależności od specyfiki pracy Centrum i jego specjalizacji zakres zadań można modyfikować, niektóre zadania eliminować, niektóre zastępować innymi, czyli zaplanować szczegółowy zakres celów i zadań bezpośrednio związanych z funkcjami edukacyjnymi Centrum Kształcenia Praktycznego. Jednym ze szczegółowych zadań edukacyjnych ujętych w statucie Centrum Kształcenia Praktycznego jest organizowanie szkoleń i egzaminów kwalifikacyjnych umożliwiających uzyskiwanie, podwyższanie i zmianę kwalifikacji zapewniających podjęcie pracy w określonym zawodzie. System kształcenia w Centrum ukierunkowany jest na ukształtowanie takich umiejętności, które pozwolą uruchomić mechanizmy aktywności zawodowej oraz gwarantują podjęcie pracy na stanowiskach o nowoczesnej technologii wytwarzania, w warunkach ciągłej zmienności zadań i stałego wzrostu wymagań stawianych pracownikom (szeroki zakres uprawnień kwalifikacyjnych przyszłego pracownika, zwiększenie poziomu dyspozycyjności, elastyczność w adaptacji zawodowej i przekwalifikowywaniu się wobec zmiennego zapotrzebowania przemysłu i handlu na określone grupy absolwentów w gospodarce rynkowej). Podstawą działalności szkoleniowej w tym systemie są umiejętności zawodowe i kwalifikacje potwierdzone odpowiednimi certyfikatami, świadectwami czy też zaświadczeniami umożliwiającymi podjęcie pracy w przyszłości nawet na rynku pracy zjednoczonej Europy. Uprawnienia kwalifikacyjne a rynek pracy Zachodzące procesy przemian gospodarczych, powstawanie ogromnej ilości stosunkowo słabych ekonomicznie podmiotów gospodarczych spowodowały generalnie w całym kraju od szeregu lat niechęć pracodawców do bezpośredniego i pośredniego partycypowania w kosztach szkolenia i przygotowywania zawodowego zarówno uczniów jak i pracowników. Problem uprawnień kwalifikacyjnych dla absolwentów szkół zawodowych jest szczególnie ważny na regionalnym rynku pracy charakteryzującym się wysoką stopą bezrobocia, gdzie istnieje możliwość pozyskania pracownika już z gotowymi uprawnieniami kwalifikacyjnymi. Stąd pozycja absolwenta, szukającego pracy bez uprawnień kwalifikacyjnych jest z góry przegrana, gdyż niemal każdy pracodawca woli mieć, bez ponoszenia dodatkowych kosztów na szkolenie i egzaminowanie pracownika gotowego do natychmiastowego świadczenia pracy na stanowisku, gdzie wymagane są uprawnienia kwalifikacyjne potwierdzone odpowiednimi dokumentami. Niejednokrotnie w pracach komisji kwalifikacyjnej obserwujemy, że absolwent przed przystąpieniem do pracy a czasem Strona 1 z 6

2 także pracownik już zatrudniony zmuszony jest do finansowania we własnym zakresie kosztów szkolenia i egzaminowania na uprawnienia kwalifikacyjne, pomimo tego, że jest to obowiązek pracodawcy wynikający z Art.94 Kodeksu Pracy. W tej sytuacji zadaniem szkoły lub odpowiedniej publicznej placówki oświatowej takiej jak np.: Centrum Kształcenia Praktycznego jest wyposażenie absolwenta szkoły zawodowej (zasadniczej, liceum, technikum lub policealnej) w odpowiednie uprawnienia. Posiadanie przez absolwenta uprawnień kwalifikacyjnych w połączeniu z preferencjami zatrudniania absolwentów (refundacje Urzędu Pracy) dopiero wtedy umożliwiają mu co najmniej równy start na rynku pracy. Koszt uzyskania uprawnień kwalifikacyjnych uczniów to nie tylko opłata egzaminacyjna, którą niestety musi pokryć sam zainteresowany, ale także często dla uczniów zamiejscowych koszty dojazdu i zakwaterowania przy uzyskiwaniu uprawnień w atestowanych placówkach takich jak Centra Kształcenia Praktycznego. Środków na ten cel nie posiada w budżecie ani szkoła ani Centrum Kształcenia Praktycznego. W sporadycznych przypadkach opłaty egzaminacyjne finansuje Rada Szkoły lub Warsztaty Szkolne działające na zasadzie gospodarstwa pomocniczego jednostki budżetowej. Podjęte rozmowy na temat partycypowania Urzędów Pracy w kosztach nadawania uprawnień kwalifikacyjnych uczniom kończącym szkoły zawodowe jak dotychczas nie przyniosły rezultatów. W świetle obowiązujących przepisów Urzędy Pracy mogą pokryć wydatki związane z nadawaniem uprawnień kwalifikacyjnych niezbędnych do podjęcia pracy tylko bezrobotnym posiadającym zapewnienie pracy. Wskazanym jest doprowadzenie do przyjęcia odpowiednich uregulowań prawnych, które bez specjalnych problemów umożliwią Urzędom Pracy pokrywanie kosztów nadawania uprawnień kwalifikacyjnych absolwentom szkół zawodowych. Uprawnienia kwalifikacyjne w CKP Nowy Sącz Centrum Kształcenia Praktycznego w Nowym Sączu decyzją Kuratora Oświaty w Nowym Sączu powołane zostało do życia 24 maja 1996 roku na bazie Warsztatów Szkolnych Zespołu Szkół Elektryczno-Mechanicznych. Zakres działania Centrum obejmuje przygotowanie zawodowe w kierunkach mechanicznym, mechatronicznym, elektrycznoelektronicznym oraz informatycznym, w tym między innymi tematykę nadawania uprawnień kwalifikacyjnych. Proces nadawania uprawnień kwalifikacyjnych rozpoczęto wdrażać w Centrum Kształcenia Praktycznego początkowo w ramach działalności pozaszkolnej przy kształceniu i przekwalifikowywaniu dorosłych pracowników i bezrobotnych, a dopiero później w ramach egzaminu z nauki zawodu i przygotowania zawodowego dla uczniów i absolwentów. Dotychczasowe nadawanie uprawnień kwalifikacyjnych dla uczniów i absolwentów szkół zawodowych ogranicza się na razie tylko do wybranych uprawnień kwalifikacyjnych w zakresie eksploatacji urządzeń energetycznych oraz podstawowych uprawnień spawalniczych w zakresie spawania elektrycznego, gazowego i w osłonie gazów. Szerszy zakres uprawnień, także w innych kierunkach zawodowych jest możliwy na razie tylko w formach pozaszkolnych, gdyż w większości przypadków wiąże się to z odpowiednią praktyką lub specjalistycznym kosztownym przeszkoleniem. Docelowo przewiduje się nadawanie także innych uprawnień kwalifikacyjnych uczniom i absolwentom w systemie szkolnym (np.: w zakresie programu AutoCad, sieci Linux, CNC, sterowników PLC, obsługi urządzeń dźwigowych itp.) Wprowadzenie nadawania takich uprawnień kwalifikacyjnych wymaga jednak kosztownych przygotowań związanych z odpowiednią certyfikacją placówki, polegających na przygotowaniu bazy technodydaktycznej, specjalistycznej kadry, powołania odpowiednich komisji i procedur egzaminacyjnych. W ramach działalności statutowej Centrum Kształcenia Praktycznego działa Ośrodek Dokształcania Zawodowego dla młodocianych pracowników uczniów klas wielozawodowych Zasadniczych Szkól Zawodowych, odbywających szkolenie kursowe w zakresie Strona 2 z 6

3 teoretycznych przedmiotów zawodowych. Aktualnie analizowana jest możliwość takiego przygotowania procesu szkolenia praktycznego i teoretycznego, aby mogli oni w szerszym niż dotychczas zakresie przystępować do odpowiedniego egzaminu kwalifikacyjnego. Stosunkowo proste jest tutaj przygotowanie młodocianych pracowników kierunków elektrycznych, gdyż program zajęć teoretycznych przedmiotów zawodowych może być odpowiednio dostosowany do tematyki egzaminu na uprawnienia kwalifikacyjne w zakresie eksploatacji urządzeń i instalacji elektrycznych. Problemem jest natomiast przygotowanie młodocianych pracowników kierunków mechanicznych w zawodach ślusarz, ślusarz spawacz do uzyskania uprawnień spawalniczych, gdyż wymaga to wkroczenia w zakres praktycznej nauki zawodu u pracodawcy, aby odpowiednio przygotować ucznia młodocianego pracownika do egzaminu praktycznego. Dla umożliwienia wszystkim uczniom uzyskiwania uprawnień kwalifikacyjnych po zakończeniu nauki zawodu koniecznym będzie wprowadzenie pewnych rozwiązań systemowych zbliżonych do systemu niemieckiego, gdzie młodociany pracownik w takcie cyklu kształcenia praktycznego obligatoryjnie na określony czasokres w każdym roku nauki kierowany jest do Centrum Kształcenia Praktycznego dla uzupełnienia programu szkolenia praktycznego i uzyskania odpowiednich wymogów kwalifikacyjnych potwierdzonych świadectwem lub certyfikatem. Uprawnienia kwalifikacyjne dla energetyków Zgodnie z Art. 54 Ustawy z dnia 10.kwietnia 1997 roku Prawo Energetyczne /Dz.U. nr 54/97 poz.348/ osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci energetycznych muszą posiadać odpowiednie uprawnienia kwalifikacyjne potwierdzone świadectwem wydanym przez komisję kwalifikacyjną powołaną przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Wymagania kwalifikacyjne, tryb ich sprawdzania a przede wszystkim rodzaj urządzeń, instalacji i sieci energetycznych, przy których wymagane jest posiadanie potwierdzonych kwalifikacji szczegółowo określa Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 16 marca 1998 roku /Dz. U. nr59/98 poz. 377/ Powyższe uregulowania prawne legły u podstaw powołania przez Prezesa URE w ramach Krakowskiego Oddziału SEP Komisji Kwalifikacyjnej Nr 175, która funkcjonuje przy Centrum Kształcenia Praktycznego w Nowym Sączu. Zakres działania komisji obejmuje nadawanie uprawnień w zakresie dozoru i eksploatacji w trzech grupach: GRUPA 1 - Sieci urządzenia i instalacje energetyczne wytwarzające, przesyłające i zużywające energię elektryczną, GRUPA 2 - Urządzenia zużywające ciepło, paliwa stałe i płynne oraz przetwarzające i przesyłające ciepło GRUPA 3-Sieci, urządzenia i instalacje gazowe, służące do wytwarzania, przetwarzania, przesyłania, magazynowania i zużywające paliwa gazowe Nadawanie uprawnień kwalifikacyjnych uczniom jest możliwe tylko w zakresie eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i to w pewnym ograniczonym obszarze wynikającym z braku odpowiedniej praktyki i doświadczenia. Wymagania kwalifikacyjne dla osób zajmujących się eksploatacją urządzeń i instalacji energetycznych opracowane na podstawie Rozporządzenia MG z dnia 16 marca 1998 roku obejmują znajomość: a) Zasad budowy, działania oraz warunków technicznych obsługi b) Zasad eksploatacji oraz instrukcji eksploatacji c) Ogólnych zasad racjonalnej gospodarki energetycznej d) Warunków wykonywania prac kontrolno-pomiarowych i montażowych e) Zasad i wymagań z zakresu BHP, ochrony przeciwpożarowej i udzielania pierwszej pomocy Strona 3 z 6

4 f) Instrukcji postępowania w razie awarii, pożaru lub innego zagrożenia Jak widać z przedstawionego zakresu wymagań mogą im sprostać uczniowie-absolwenci Zasadniczych Szkół Zawodowych, Techników i Szkół Policealnych, po szczególnym uwzględnieniu w tematyce teoretycznych przedmiotów zawodowych zagadnień eksploatacji urządzeń energetycznych oraz praktycznym przygotowaniu na zajęciach praktycznych lub w trakcie praktyk zawodowych. Centrum Kształcenia Praktycznego w porozumieniu z placówkami prowadzącymi zajęcia z teoretycznych przedmiotów zawodowych przygotowało szczegółową tematykę wynikająca z wymagań kwalifikacyjnych do realizacji w ramach zajęć teoretycznych oraz praktycznych. Natomiast grupa tematów związana z pracami pomiarowo-kontrolnymi, montażowymi oraz konserwacyjno-remontowymi realizowana jest praktycznie w Centrum Kształcenia Praktycznego. Wspólne działanie Szkoły i CKP daje możliwość pełnego przygotowania ucznia do egzaminu kwalifikacyjnego zakresie wynikającym z wymagań kwalifikacyjnych. Zainteresowanie uczniów-absolwentów kierunków elektrycznych i mechanicznych koncentruje się na uzyskiwaniu uprawnień kwalifikacyjnych z zakresu eksploatacji urządzeń, sieci i instalacji elektroenergetycznych, głównie dlatego, że zatrudnienie elektryków na samodzielnych stanowiskach bez tych uprawnień jest praktycznie niemożliwe. Podstawowe uprawnienia kwalifikacyjne możliwe do uzyskania bezpośrednio po szkole w kierunkach energetycznych i mechanicznych, związanych z eksploatacją urządzeń, sieci i instalacji cieplnych i gazowych dotyczą głównie obsługi urządzeń i nie znajdują szerszego zainteresowania, gdyż uprawnienia kwalifikacyjne są znacznie rzadziej wymagane i nie stanowią takiej bariery w podjęciu pracy jak w przypadku kierunków elektrycznych. W ubiegłym roku szkolnym w Centrum Kształcenia Praktycznego w Nowym Sączu 71 uczniów-absolwentów kierunków elektrycznych uzyskało uprawnienia kwalifikacyjne w zakresie obsługi, konserwacji, napraw i montażu instalacji i urządzeń elektroenergetycznych. W zasadzie nie jest możliwe uzyskanie przez uczniów uprawnień związanych z pracami kontrolno-pomiarowymi, gdyż wymagania kwalifikacyjne obejmują biegłą znajomość zasad budowy i eksploatacji urządzeń i instalacji elektroenergetycznych, przepisów ochrony przeciwporażeniowej oraz praktykę przy wykonywaniu tych pomiarów. Uprawnienia kwalifikacyjne przy spawaniu i cięciu metali Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 roku w sprawie ogólnych przepisów BHP /Dz.U. nr 129 poz.844/ oraz Rozporządzenia Ministrów Pracy i Opieki Społecznej oraz Zdrowia z dnia 2 listopada 1954 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy spawaniu i cięciu metalu /Dz.U. nr 51 poz. 259 ust.2 3 / pracownicy wykonujący prace polegające na spawaniu i cięciu metali muszą posiadać specjalistyczne przeszkolenie i odpowiednie uprawnienia kwalifikacyjne, potwierdzone stosownym świadectwem. Zasady postępowania oraz warunki szkolenia i egzaminowania spawaczy określają wytyczne Instytutu Spawalnictwa w Gliwicach W - 99/IS-41. Dotyczą one zgodnie z pismem Ministerstwa Edukacji Narodowej DKU /93/AF z dnia 9 lutego 1993 roku wszystkich jednostek organizacyjnych które prowadzą szkolenie i egzaminowanie spawaczy. W myśl pisma jednostki te na prowadzenie działalności w tym zakresie musza uzyskać zezwolenie lub atest Instytutu Spawalnictwa. Centrum Kształcenia Praktycznego w Nowym Sączu posiada taki atest Instytutu Spawalnictwa Nr 355/99 uprawniający do szkolenia i egzaminowania spawaczy w zakresie: Spawania elektrycznego stali elektrodą otuloną Spawania elektrycznego stali elektrodą topliwą w osłonie gazów /MAG/ Spawania gazowego stali Strona 4 z 6

5 Wymagania egzaminacyjne w poszczególnych metodach spawania określone zostały w programach szkolenia kursowego wydanych przez Instytut Spawalnictwa i obejmują : 1. Materiały podstawowe stale i materiały do spawania 2. Urządzenia do spawania 3. Techniki spawania 4. Przygotowanie materiałów do spawania 5. Wady i metody badań złączy 6. System szkolenia i egzaminowania spawaczy Przygotowanie uczniów do spełnienia teoretycznych wymogów egzaminacyjnych określonych w szczegółowych programach szkolenia sprowadza się, podobnie jak w przygotowaniu elektryków, do uwypuklenia niektórych zagadnień szczególnie z materiałoznawstwa i technologii spawalniczej w trakcie realizacji programu teoretycznych przedmiotów zawodowych. Centrum Kształcenia Praktycznego ściśle współdziała w tym zakresie ze szkołami do których uczęszczają uczniowie i w tym zakresie nie ma żadnych problemów. Trudniejsza sytuacja jest natomiast w przygotowaniu ucznia do spełnienia wymogów egzaminacyjnych w zakresie praktycznym. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 grudnia 1990 roku w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym /Dz. U. nr 85 poz. 500/ zezwala zatrudnianie do przygotowania zawodowego w zawodzie spawacza młodocianych dopiero w wieku powyżej 17 lat, co praktycznie sprowadza cały proces szkolenia praktycznego spawania tylko do klasy trzeciej Zasadniczej Szkoły Zawodowej. Wymaga to dokładnie przygotowanej strategii szkolenia, odpowiednio wyposażonych stanowisk i wysokokwalifikowanych instruktorów spawalnictwa. Wymogi te zostają spełnione dla uczniów realizujących cały cykl szkolenia praktycznego w CKP. Uczniowie z innych ośrodków lub zakładów pracy kształcących młodocianych pracowników muszą przechodzić dodatkowe uzupełniające przeszkolenie praktyczne w Centrum, aby mogli sprostać praktycznym wymogom egzaminacyjnym polegającym na wykonaniu kontrolnych złączy egzaminacyjnych. Pociąga to za sobą istotne perturbacje organizacyjne i dodatkowo poza kosztem egzaminu obciąża uczniów kosztami dojazdu lub zakwaterowania w czasie uzupełniającego szkolenia. Pomimo tych problemów, zainteresowanie szkół i uczniów szczególnie w zawodach ślusarsko-spawalniczych jest ogromne. Coraz więcej absolwentów uświadamia sobie, że w tych zawodach bez uprawnień spawalniczych szansa na pozyskanie pracy jest minimalna. Centrum Kształcenia Praktycznego w Nowym Sączu corocznie nadaje ponad 200 uprawnień spawalniczych uczniom-absolwentom z kilku ościennych powiatów. Wnioski: ukończenie szkoły zawodowej w niektórych zawodach bez odpowiednich uprawnień kwalifikacyjnych praktycznie uniemożliwia podjęcie pracy i spycha absolwenta do grupy bezrobotnych bez kwalifikacji. Uzyskanie odpowiednich uprawnień w systemie pozaszkolnym wiąże się z wydłużeniem czasu bezczynności zawodowej i stosunkowo dużymi kosztami, które bardzo często musi pokryć sam zainteresowany w ramach teoretycznych przedmiotów zawodowych, zajęć praktycznych a nawet praktyk zawodowych doprowadzić do ścisłej korelacji treści programowych z wymogami egzaminacyjnymi na odpowiednia uprawnienia kwalifikacyjne w taki sposób, aby uczniowie bez dodatkowych szkoleń i ćwiczeń praktycznych po zakończeniu cyklu szkolenia mogli przystępować do egzaminu na uprawnienia kwalifikacyjne szkolenie praktyczne młodocianych pracowników powinno być częściowo oparte o Centra Kształcenia Praktycznego szczególnie w zakresie podstawowych operacji manualnych oraz specjalistycznego przygotowania do zawodu, aby też umożliwić tej grupie uczniów uzyskiwanie kwalifikacji zawodowych po ukończeniu szkoły uzyskiwanie uprawnień kwalifikacyjnych spawaczy bezpośrednio po ukończeniu szkoły częściowo ogranicza Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wykazu prac Strona 5 z 6

6 wzbronionych młodocianym, które umożliwia praktyczne szkolenie młodocianego na stanowiskach spawalniczych dopiero po ukończeniu 17 lat Strona 6 z 6