STANDARD POMOCY INSTYTUCJONALNEJ KONTEKST POWSTANIA STANDARDU W polskich realiach określenie standardu placówek dla osób bezdomnych i świadczonych przez nie usług jest utrudnione, ze względu na brak uregulowań prawnych w tej materii oraz silną zależność od wysokości otrzymywanego wsparcia finansowego ze strony administracji rządowej, władz samorządu terytorialnego oraz innych podmiotów. Nie istnieje wystandaryzowany model wsparcia w zakresie pomocy instytucjonalnej, a obowiązujące przepisy nie zawierają norm dotyczących placówek dla osób bezdomnych, precyzujących warunki organizowania i funkcjonowania takich obiektów. Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności od wielu lat przygotowuje i wdraża standardy placówek dla osób bezdomnych. Merytoryczny efekt tej pracy oraz zebrany dorobek w tym obszarze zawarty jest w niniejszej części 1. Zaprezentowany poniżej Standard Pomocy Instytucjonalnej opisuje wymogi merytoryczne, kadrowe, organizacyjne oraz techniczne, jakie powinny spełniać placówki świadczące pomoc w postaci udzielania schronienia i mieszkalnictwa ludziom bezdomnym. Niniejsze opracowanie zawiera propozycję standardu optymalnego i minimalnego dla każdego rodzaju placówki, przy czym standard optymalny jest wzorem, do jakiego placówki powinny dążyć. Podmioty Pomorskiego Forum wychodzą z założenia, że dostosowanie funkcjonujących placówek do standardów, wymaga elastycznego podejścia, stąd niniejsze rozwiązanie. System standardów układa się w pewnego rodzaju drabinę mieszkaniową (hierarchizację), której celem jest zoptymalizowanie i ułatwienie procesu wychodzenia z bezdomności. Standardy poszczególnych placówek w znacznym stopniu różnią się od siebie, zakres usług w nich świadczonych oraz kadra zatrudniona winne być zróżnicowane. Część placówek w niniejszych opisach realizuje zadania w ramach Pomocy Interwencyjnej (doraźnej), jednak część z nich a szczególnie schroniska oraz mieszkania treningowe realizuje kluczowe zadania w procesie Integracji Społecznej (wychodzenia z bezdomności). 95 STANDARYZACJA POMOCY INSTYTUCJONALNEJ CZYM JEST? STANDARYZACJA POMOCY INSTYTUCJONALNEJ JEST WYSTANDARYZOWANYM I ZHIERARCHIZO- WANYM (SYSTEM DRABINKOWY) MODELEM WSPARCIA OSÓB BEZDOMNYCH W ZAKRESIE POMOCY INSTYTUCJONALNEJ, DOTYCZĄCYM PLACÓWEK DLA OSÓB BEZDOMNYCH, W POSTACI UDZIELANIA SCHRONIENIA I MIESZKALNICTWA, UWZGLĘDNIAJĄCYM WARUNKI ORGANIZOWANIA I FUNKCJONOWANIA TAKICH OBIEKTÓW. CELE SYSTEMOWE I JEDNOSTKOWE Standaryzacja i hierarchizacja usług świadczonych przez placówki służy zwiększeniu skuteczności pomocy skierowanej do osób bezdomnych. Oparcie pomocy o system drabinkowy ma na celu umożliwienie 1 STANDARD REALIZOWANY DO TEJ PORY PRZEZ PODMIOTY ZRZESZONE W POMORSKIM FORUM NA RZECZ WYCHODZENIA Z BEZDOMNOŚCI, ZOSTAŁ W RAMACH PROJEKTU AGENDA BEZDOMNOŚCI STANDARD AKTYWNEGO POWROTU NA RYNEK PRACY WDROŻONY W PEŁNI ZHIERARCHIZOWANEJ FORMIE PRZEZ TOWARZYSTWO POMOCY IM. ŚW. BRATA ALBERTA KOŁO GDAŃSKIE. W RAMACH PROJEKTU STANDARD ZOSTAŁ WPROWADZONY I TESTOWANY W PLACÓWKACH TOWARZYSTWA POMOCY IM. ŚW. BRATA ALBERTA KOŁO GDAŃSKIE: OGRZEWALNI, NOCLEGOWNI, SCHRONISKU ORAZ W WYNAJMOWANYCH NA POTRZEBY PROJEKTU MIESZKANIACH TRENINGOWYCH, PRZEZNACZONYCH DLA OSÓB BEZDOMNYCH.
kierowania osób bezdomnych do placówek adekwatnie do ich możliwości psychofizycznych, z uwzględnieniem deficytów wynikających z uzależnienia, problemów zdrowotnych, zaburzonego funkcjonowania społecznego oraz wykazywanej motywacji do reintegracji społecznej i zawodowej. Taki system daje szansę na wykorzystanie go przez pracownika socjalnego jako narzędzia pracy nad zmianą. Stworzenie hierarchii placówek pomocowych ma aktywizować osoby bezdomne, docelowo wyprowadzając je z bezdomności. Te zaś osoby, które z wielu przyczyn głównie zdrowotnych i wiekowych nie mają szansy wyjścia z systemu, ma aktywizować i motywować do brania odpowiedzialności za jakość własnego życia i rodzaj decyzji, dotyczących własnego pobytu w placówce. Standaryzacja ma za zadanie określenie zakresu i poziomu usług świadczonych w określonym rodzaju placówki. Zróżnicowanie standardu ma stanowić bodziec do podjęcia działań w celu poprawy jakości życia osób bezdomnych, w efekcie prowadząc je do wyjścia z bezdomności. Hierarchizacja i standaryzacja służą także pracownikom służb pomocowych, dostarczając informacji o poziomie i jakości poszczególnych placówek w hierarchii. Wprowadzanie podziału pomocy zależnie od czasu jej trwania nie jest właściwe, ponieważ całość jest z założenia pomocą długofalową (programową), natomiast realizowane działania zawierają w sobie elementy interwencji związane z potrzebą udzielania wsparcia w nagłych sytuacjach, takich jak np. trudne warunki pogodowe. Obok placówek tworzących hierarchię ogrzewalnia noclegownia schronisko dom dla bezdomnych znajdują się placówki wspierające, jak łaźnie, jadłodajnie, pralnie, punkty wydawania odzieży, placówki pobytu dziennego poszerzające zakres udzielanego wsparcia. Usługi takie można, podobnie jak poniższe, odpowiednio wystandaryzować. 96 HIERARCHIZACJA PLACÓWEK DLA OSÓB BEZDOMNYCH 1. OGRZEWALNIA 2. NOCLEGOWNIA 3. SCHRONISKO 4. DOM DLA BEZDOMNYCH 5. MIESZKALNICTWO WSPIERANE STANDARYZACJA PLACÓWEK DLA OSÓB BEZDOMNYCH Określając standard placówek zdecydowano się stworzyć wersję optymalną i minimalną, określając jednocześnie standard optymalny poszczególnych placówek jako modelowy. Poniższe standardy zaprezentowano w formie tabeli, zestawiającej zarówno standard optymalny jak i minimalny dla każdej z placówek. 1. OGRZEWALNIA CHARAKTER PLACÓWKI: Ogrzewalnia ma charakter placówki interwencyjnej, zapewniającej pomoc doraźną i tymczasową osobom bezdomnym w najtrudniejszej sytuacji życiowej, ludziom bezdomnym żyjącym w miejscach
niemieszkalnych. Dostęp do placówki powinien nie mieć wielu ograniczeń ( placówka łatwego dostępu ), w ogrzewalni nie powinny funkcjonować skierowania, pomoc powinna być udzielana niezależnie od właściwości gminy (gminy pochodzenia). STANDARD OPTYMALNY STANDARD MINIMALNY I. ADRESACI USŁUGI Osoby, które nie korzystają z pomocy społecznej i przebywają w miejscach niemieszkalnych. Osoby przebywające w ogrzewalni mogą znajdować się pod wpływem alkoholu pod warunkiem stosowania się do zasad współżycia społecznego. Osoby te powinny być zdolne do samoobsługi. Nikt wymagający interwencji służby zdrowia nie może pozostać w placówce. PLACÓWKA PRZEZNACZONA JEST DLA MAX 30 OSÓB. W placówce przebywają osoby, które zaakceptują regulamin placówki. II. WARUNKI REALIZACJI ZADANIA 1. Usytuowanie placówki Ogrzewalnia powinna być usytuowana niedaleko centralnych węzłów komunikacyjnych, tak, aby jej dostępność była jak największa. Zalecane jest, aby obok ogrzewalni znajdował się punkt Straży Ochrony Kolei lub Straży Miejskiej. 2. Czas funkcjonowania Ogrzewalnia funkcjonuje od godzin wieczornych do godzin porannych. W wyjątkowych okolicznościach, jak trudne warunki pogodowe, może funkcjonować 24 godziny dziennie. 97 3. Pomieszczenia POMIESZCZENIA POBYTU A. Krzesła w placówce powinny być łatwo zmywalne. B. Placówka nie może posiadać łóżek. C. Placówka powinna posiadać pomieszczenia sanitarne, w tym jedno przystosowane do potrzeb niepełnosprawnych (łazienka, W.C.). D. Łazienka powinna gwarantować możliwość dokonania zabiegów higienicznych, np. umożliwiających przyjęcie osoby do placówki, zabezpieczając ją i innych przed zagrożeniem insektów i chorób zakaźnych (dostępna bieżąca zimna i ciepła woda). E. Łazienka powinna być wyposażona w odpowiednią ilość: umywalek, pryszniców, sedesów, pisuarów, itp. zgodnie z wymogami budowlanymi dla tego typu placówek. F. Pomieszczenia powinny posiadać oświetlenie główne. G. Pomieszczenia powinny być dezynfekowane co najmniej dwa razy w roku przez uprawnione podmioty. A. Krzesła w placówce powinny być łatwo zmywalne. B. Placówka nie może posiadać łóżek. C. Placówka powinna posiadać pomieszczenia sanitarne (łazienka z umywalką, W. C.). D. Łazienka powinna gwarantować możliwość dokonania zabiegów higienicznych (dostępna bieżąca zimna woda). E. Łazienka powinna być wyposażona w odpowiednią ilość: umywalek, sedesów, pisuarów, itp. zgodnie z wymogami budowlanymi dla tego typu placówek. F. Pomieszczenia powinny posiadać oświetlenie główne. G. Pomieszczenia powinny być dezynfekowane co najmniej dwa razy w roku przez uprawnione podmioty.
SPOŻYWANIE POSIŁKÓW W placówce powinien być oferowany jedynie wrzątek w jednorazowych kubkach. 4. Inne A. W ogrzewalni panuje całkowity zakaz spożywania alkoholu lub innych środków psychoaktywnych. B. W ogrzewalni obowiązuje całkowity zakaz palenia. A. W ogrzewalni panuje całkowity zakaz spożywania alkoholu lub innych środków psychoaktywnych. B. W ogrzewalni może zostać wydzielone miejsce do palenia papierosów. III. POMOC SPECJALISTYCZNA W ogrzewalni musi być prowadzony rejestr osób korzystających z pomocy specjalistycznej placówki. W placówce klienci mają stworzone warunki umożliwiające im korzystanie z: punktu informacyjnego (np. gdzie i jak uzyskać pomoc) doraźnej pomocy medycznej (środki opatrunkowe i przeciwbólowe) wymiany odzieży. W ogrzewalni musi być prowadzony rejestr osób korzystających z pomocy specjalistycznej placówki. 98 IV. WYMAGANIA LOKALOWE, SPRZĘTOWE, ORGANIZACYJNE A. Placówka spełnia wymogi sanepidu, straży pożarnej oraz BHP. B. Pomieszczenia placówki powinny być estetyczne i zadbane. C. W pomieszczeniach placówki temperatura nie spada poniżej 18C. D. Placówka posiada telefon czynny w okresie funkcjonowania. E. Placówka jest wyposażona w apteczkę. A. Placówka spełnia wymogi sanepidu, straży pożarnej oraz BHP. B. W pomieszczeniach placówki temperatura nie spada poniżej 18C. C. Placówka musi być wyposażona w telefon. D. Placówka jest wyposażona w apteczkę. V. WYMAGANIA KADROWE A. Pracownikami ogrzewalni powinny być osoby z predyspozycjami do pracy z osobami zagrożonymi wykluczeniem społecznym. Warunkiem koniecznym podjęcia pracy jest odbycie kursu pierwszej pomocy. Wskazane jest, aby pracownicy posiadali umiejętności w zakresie prowadzenia negocjacji. B. Personel placówki tworzy min. 4 etatowych pracowników (na 12 h dyżurze 2 osoby), z których jedna posiada doświadczenie w pracy z osobami zagrożonymi wykluczeniem społecznym oraz predyspozycje do takiej pracy. W dalszej kolejności brane jest pod uwagę wykształcenie personelu. A. Pracownikami ogrzewalni powinny być osoby z predyspozycjami do pracy z osobami zagrożonymi wykluczeniem społecznym. Warunkiem koniecznym podjęcia pracy jest odbycie kursu pierwszej pomocy. Wskazane jest, aby pracownicy posiadali umiejętności w zakresie prowadzenia negocjacji. B. Personel placówki tworzy min. 4 etatowych pracowników (na 12 h dyżurz 2 osoby), z których jedna posiada doświadczenie w pracy z osobami zagrożonymi wykluczeniem społecznym oraz predyspozycje do takiej pracy. W dalszej kolejności brane jest pod uwagę wykształcenie personelu. Dopuszczalne jest pełnienie dyżurów jednoosobowo.
C. Wsparcia etatowemu personelowi ogrzewalni mogą udzielać wolontariusze. C. Wsparcia etatowemu personelowi ogrzewalni mogą udzielać wolontariusze. VI. WSPÓŁPRACA Z INNYMI PODMIOTAMI Ogrzewalnia musi ściśle współpracować z: A. Łaźnią B. Punktami wydawania odzieży C. Ośrodkami Pomocy Społecznej D. Ośrodkami Pomocy Rodzinie E. Centrami Pomocy Rodzinie F. Streetworkerami G. Służbą Zdrowia; H. Służbami Miejskimi I. Pracownikiem socjalnym z placówki o wyższym standardzie (noclegowni, schroniska, domu dla bezdomnych) J. Innymi podmiotami w zależności od potrzeb. Ogrzewalnia musi ściśle współpracować z: A. Ośrodkami Pomocy Społecznej B. Ośrodkami Pomocy Rodzinie C. Centrami Pomocy Rodzinie D. Streetworkerami E. Służbą Zdrowia F. Służbami Miejskimi G. Pracownikiem socjalnym z placówki o wyższym standardzie (noclegowni, schroniska, domu dla bezdomnych) H. Innymi podmiotami w zależności od potrzeb. 2. NOCLEGOWNIA Noclegownia ma charakter placówki interwencyjnej, zapewniającej pomoc doraźną i tymczasową osobom bezdomnym, realizującą swoje usługi poprzez zapewnienie noclegu, jednocześnie rozszerzającą swoje usługi o usystematyzowaną pracę socjalną. Modelowo dostęp do placówki powinien nie mieć wielu ograniczeń ( placówka łatwego dostępu ), w noclegowni nie powinny funkcjonować skierowania. 99 STANDARD OPTYMALNY STANDARD MINIMALNY I. ADRESACI USŁUGI W placówce przebywają osoby trzeźwe, które nie zagrażają sobie i innym oraz są zdolne do samoobsługi. Placówka nie wymaga skierowań. Standard przewidziany jest dla 30 osób. PLACÓWKA POWINNA BYĆ PRZEZNACZONA DLA MAKSYMALNIE 60 OSÓB. W placówce przebywają osoby, które zaakceptują regulamin placówki. W placówce przebywają zarówno osoby ze skierowaniami, jak i bez skierowań. Osoby te powinny być zdolne do samoobsługi. Standard przewidziany jest dla 30 osób. PLACÓWKA POWINNA BYĆ PRZEZNACZONA DLA MAKSYMALNIE 60 OSÓB. W placówce przebywają osoby, które zaakceptują regulamin placówki. II. WARUNKI REALIZACJI ZADANIA 1. Usytuowanie placówki Nie ma wymogów związanych z usytuowaniem placówki.
2. Czas funkcjonowania Noclegownia funkcjonuje od godzin popołudniowych do godzin porannych. W wyjątkowych okolicznościach, jak np. trudne warunki pogodowe, może funkcjonować 24 godziny dziennie. 3. Pomieszczenia POMIESZCZENIA NOCLEGOWE A. Pomieszczenia mogą być wieloosobowe, minimum 3 m 2 na osobę przy pojedynczych łóżkach a 2 m 2 przy łóżkach piętrowych. B. Pokoje muszą posiadać minimum jedno okno. C. Placówka zapewnia każdej osobie własne łóżko oraz niezbędną pościel (poduszka, materac, koc). D. Noclegownia zapewnia miejsce na przechowanie rzeczy osobistych (bagażu). Powinna być to szafka zamykana na klucz i usytuowana na korytarzu, klucze do niej powinni mieć opiekunowie. E. Pomieszczenia są dezynfekowane co najmniej dwa razy w roku przez uprawnione podmioty. A. Pomieszczenia mogą być wieloosobowe, minimum 3 m 2 na osobę przy pojedynczych łóżkach a 2 m 2 przy łóżkach piętrowych. B. Pokoje muszą posiadać minimum jedno okno. C. Placówka zapewnia każdej osobie własne łóżko oraz koc. D. Pomieszczenia są dezynfekowane co najmniej dwa razy w roku przez uprawnione podmioty. SPOŻYWANIE POSIŁKÓW 100 A. Noclegownia musi dysponować miejscem umożliwiającym swoim mieszkańcom spożywanie posiłków musi gwarantować miejsce siedzące przy stole. B. Placówka oferuje jeden posiłek dziennie - danie gorące, które może być przygotowywane w placówce lub dowożone z zewnątrz. C. Powinna istnieć możliwość przygotowywania dodatkowych posiłków we własnym zakresie. D. Powinien być dostępny wrzątek. A. Noclegownia musi dysponować miejscem umożliwiającym swoim mieszkańcom spożywanie posiłków musi gwarantować miejsce siedzące przy stole. B. Placówka zabezpiecza jeden posiłek - danie gorące, które może być przygotowywane w placówce lub dowożone z zewnątrz. PRALNIA (BEZ WYMOGU) Placówka dysponuje odrębnym lub wyodrębnionym pomieszczeniem umożliwiającym mieszkańcom placówki pranie rzeczy osobistych. KUCHNIA A. Placówka dysponuje pomieszczeniem umożliwiającym wydawanie ciepłych posiłków dla mieszkańców placówki. B. Posiłki mogą być przygotowywane w placówce lub dowożone z zewnątrz.
POMIESZCZENIA SANITARNE A. Placówka posiada pomieszczenia sanitarne, w tym przynajmniej jedno przystosowane do potrzeb niepełnosprawnych (łazienka, W.C., prysznic). B. Łazienka powinna gwarantować możliwość dokonania zabiegów higienicznych (dostęp do bieżącej zimnej i ciepłej wody, środki higieniczne). C. Łazienka powinna być wyposażona w odpowiednią ilość: umywalek, pryszniców, sedesów, pisuarów itp. zgodnie z wymogami budowlanymi dla tego typu placówek, przynajmniej 2 prysznice dla 30 osób, 4 oczka, 3 umywalki. A. Placówka posiada pomieszczenia sanitarne, w tym przynajmniej jedno przystosowane do potrzeb niepełnosprawnych (łazienka, W.C.). B. Łazienka powinna gwarantować możliwość dokonania zabiegów higienicznych (dostęp do zimnej i ciepłej wody). C. Łazienka powinna być wyposażona w odpowiednią ilość: umywalek, pryszniców, sedesów, pisuarów, itp. zgodnie z wymogami budowlanymi dla tego typu placówek, przynajmniej 2 prysznice dla 30 osób, 4 oczka, 3 umywalki. PALARNIA Placówka musi zabezpieczyć oznakowane i wydzielone miejsce do palenia papierosów. POKÓJ CHORYCH Placówka zabezpiecza odrębne pomieszczenie celem czasowego odizolowania osoby tego wymagającej, której stan zdrowia pozwala na przebywanie w noclegowni. 4. Inne W noclegowni panuje całkowity zakaz spożywania alkoholu lub innych środków psychoaktywnych. 101 III. POMOC SPECJALISTYCZNA A. Noclegownia musi prowadzić rejestr osób korzystających z pomocy specjalistycznej placówki. B. W placówce klienci mają stworzone warunki umożliwiające im korzystanie z: punktu informacyjnego (np. gdzie i jak uzyskać pomoc) pomocy medycznej (lekarz, pielęgniarka, itp.), zależnie od potrzeb we współpracy z ZOZ pracy socjalnej (stała współpraca z pracownikami socjalnymi OPS). A. Noclegownia musi prowadzić rejestr osób korzystających z pomocy specjalistycznej placówki. B. W placówce klienci mają stworzone warunki umożliwiające im korzystanie z: punktu informacyjnego (np. gdzie i jak uzyskać pomoc). IV. WYMAGANIA LOKALOWE, SPRZĘTOWE, ORGANIZACYJNE A. Placówka musi spełniać wymogi sanepidu, straży pożarnej oraz BHP. B. Pomieszczenia placówki powinny być estetyczne i zadbane. A. Placówka musi spełniać wymogi sanepidu, straży pożarnej oraz BHP. B. Pomieszczenia placówki powinny być estetyczne i zadbane.
IV. WYMAGANIA LOKALOWE, SPRZĘTOWE, ORGANIZACYJNE C. W pomieszczeniach placówki temperatura nie może spadać poniżej 18 C. D. Placówka posiada telefon czynny w okresie funkcjonowania. E. Placówka prowadzi dokumentację dotyczącą przebywających w niej osób, umożliwiającą ich identyfikację. F. Noclegownia może prowadzić punkt wydawania odzieży. G. Noclegownia jest wyposażona w apteczkę oraz podstawowe środki higieny. C. W pomieszczeniach placówki temperatura nie może spadać poniżej 18 C. D. Placówka dysponuje telefonem dostępnym w godzinach funkcjonowania. E. Placówka prowadzi dokumentację dotyczącą przebywających w niej osób i umożliwiającą ich identyfikację. F. Noclegownia jest wyposażona w apteczkę oraz podstawowe środki higieny. V. WYMAGANIA KADROWE 102 A. Pracownikami noclegowni powinny być osoby z predyspozycjami do pracy z osobami wykluczonymi społecznie, w dalszej kolejności brane jest pod uwagę wykształcenie (preferowane minimum średnie), przynajmniej jedna z osób powinna mieć doświadczenie w takiej pracy, druga osoba może być wolontariuszem. Być może pełnienie dyżurów w zespołach mieszanych pozwoli lepiej realizować zadania. Pracownicy powinni podejmować działania mające na celu ustawiczne podnoszenie własnych kwalifikacji. Warunkiem koniecznym podjęcia pracy jest odbycie kursu pierwszej pomocy. B. Noclegownia powinna zapewniać stały, fachowy nadzór. C. W godzinach nocnych dyżury powinny pełnić 2 osoby jednocześnie. VI. WSPÓŁPRACA Z INNYMI PODMIOTAMI Noclegownia musi ściśle współpracować z: A. Ośrodkami Pomocy Społecznej B. Ośrodkami Pomocy Rodzinie C. Centrami Pomocy Rodzinie D. Streetworkerami E. Organizacjami pozarządowymi F. Służbą Zdrowia G. Służbami Miejskimi H. Pracownikiem socjalnym OPS-u przynajmniej raz w tygodniu I. Innymi podmiotami w zależności od potrzeb. Noclegownia musi ściśle współpracować z: A. Ośrodkami Pomocy Społecznej B. Ośrodkami Pomocy Rodzinie C. Centrami Pomocy Rodzinie D. Streetworkerami E. Organizacjami pozarządowymi F. Służbą Zdrowia G. Służbami Miejskimi H. Pracownikiem socjalnym OPS-u przynajmniej raz w tygodniu. 3. SCHRONISKO Schronisko ma charakter tymczasowej placówki z jednej strony zapewniającej schronienie, z drugiej strony integracyjnej. Działania podejmowane w schronisku powinny być ukierunkowane i podporządkowane procesowi wychodzenia z bezdomności.
STANDARD OPTYMALNY STANDARD MINIMALNY I. ADRESACI USŁUGI Placówka jest przeznaczona dla osób podejmujących współpracę z pracownikami socjalnymi i pracownikami systemu pomocy społecznej w celu poprawy swojej sytuacji życiowej. Schronisko zapewnia całodobowy pobyt swoim mieszkańcom. STANDARD OPISANY PRZEWIDZIANY JEST DLA 30 OSÓB. PLACÓWKA PRZEZNACZONA JEST DLA MAKSYMALNIE 50 OSÓB. Większa liczba osób może zostać przyjęta ze względu na określone warunki (pogodowe). Wyróżniamy różne rodzaje schronisk ze względu na grupę docelową. Usługi świadczone przez te schroniska powinny uwzględniać możliwości lokalowo - techniczne placówki. W każdej z nich odpowiednio przygotowany i przeszkolony personel może udzielić specjalistycznego wsparcia np. osobom bezdomnym w drodze wychodzenia z bezdomności, opiekunom z dziećmi, osobom uzależnionym od alkoholu i innych środków psychoaktywnych, osobom po hospitalizacji wymagających rekonwalescencji, osobom z zaburzeniami psychicznymi. Opiekunowie z dziećmi, powinni przebywać jedynie w schronisku o optymalnym standardzie. Osoby bezdomne przebywają w placówce po akceptacji regulaminu. Placówka jest przeznaczona dla osób podejmujących współpracę z pracownikami socjalnymi i pracownikami systemu pomocy społecznej w celu poprawy swojej sytuacji życiowej po akceptacji regulaminu. Schronisko zapewnia całodobowy pobyt swoim mieszkańcom. STANDARD OPISANY PRZEWIDZIANY JEST NA 30 OSÓB. PLACÓWKA PRZEZNACZONA JEST DLA MAKSYMALNIE 50 OSÓB. 103 II. WARUNKI REALIZACJI ZADANIA 1. Usytuowanie placówki Nie ma wymogów związanych z usytuowaniem placówki. 2. Czas funkcjonowania Schronisko funkcjonuje całą dobę. 3. Pomieszczenia POMIESZCZENIA NOCLEGOWE A. Pomieszczenia gwarantują poczucie bezpieczeństwa, intymności i poszanowania godności. A. Pomieszczenia gwarantują poczucie bezpieczeństwa, intymności i poszanowania godności.
3. Pomieszczenia B. Pomieszczenia są 1 4 osobowe, minimum 5 m 2 na osobę. C. Pomieszczenia mieszkalne posiadają minimum jedno okno. Każdy mieszkaniec ma zapewnione własne łóżko oraz niezbędną pościel (poduszka, kołdra, materac, koc, prześcieradło, poszwa, poszewka). D. Pomieszczenia są wyposażone w: wydzielone miejsce w szafie (minimum jeden segment) szafkę nocną krzesło oświetlenie główne miejsce przy stole dla każdej osoby. E. Pomieszczenia są dezynfekowane co najmniej dwa razy w roku przez uprawnione podmioty. F. Placówka powinna posiadać wyodrębnione miejsce do wizyt oraz dostęp do środków masowego przekazu i komunikacji. B. Pomieszczenia minimum 4 m 2 na osobę. C. Pokój z minimum jednym oknem. Każdy mieszkaniec ma zapewnione własne łóżko oraz niezbędną pościel (poduszka, kołdra, materac, koc, prześcieradło, poszwa, poszewka). D. Minimalne wyposażenie pomieszczenia (na jedną osobę) stanowi: wydzielone miejsce w szafie (minimum jeden segment) szafka nocna krzesło oświetlenie główne miejsce przy stole. E. Co najmniej dwa razy w roku pomieszczenia są dezynfekowane przez uprawnione podmioty. F. W placówce powinno znaleźć się oddzielne miejsce do wizyt oraz dostęp do środków masowego przekazu i komunikacji. SPOŻYWANIE POSIŁKÓW 104 A. Schronisko musi dysponować miejscem umożliwiającym swoim mieszkańcom spożywanie posiłków musi gwarantować miejsce siedzące przy stole. B. Placówka zabezpiecza trzy posiłki dziennie, z których jeden to danie gorące. C. Posiłki mogą być przygotowywane w placówce lub dowożone z zewnątrz. D. W przypadku kiedy schronisko nie posiada odrębnej świetlicy, stołówka może pełnić tę funkcję. PRALNIA (BEZ WYMOGU) Placówka dysponuje odrębnym lub wyodrębnionym pomieszczeniem umożliwiającym mieszkańcom placówki pranie rzeczy osobistych. KUCHNIA Placówka dysponuje pomieszczeniem umożliwiającym wydawanie ciepłych posiłków dla mieszkańców placówki. POMIESZCZENIA SANITARNE A. Placówka posiada pomieszczenia sanitarne, w tym przynajmniej jedno przystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych (łazienka, W. C., prysznic). B. Łazienka powinna gwarantować możliwość dokonania zabiegów higienicznych (bieżącą zimną i ciepłą wodę). C. Łazienka powinna być wyposażona w odpowiednią ilość: umywalek, pryszniców, sedesów, pisuarów, itp. zgodnie z wymogami budowlanymi dla tego typu placówek.
PALARNIA Placówka musi zabezpieczyć oznakowane i wydzielone miejsce do palenia papierosów. POKÓJ CHORYCH Placówka zabezpiecza odrębne pomieszczenie celem czasowego odizolowania osoby tego wymagającej, której stan zdrowia pozwala na przebywanie w placówce. 4. Inne W schronisku panuje całkowity zakaz spożywania alkoholu lub innych środków psychoaktywnych. III. POMOC SPECJALISTYCZNA A. W schronisku musi być prowadzony rejestr osób korzystających z pomocy specjalistycznej placówki. B. W placówce klienci mają stworzone warunki umożliwiające im korzystanie z: punktu informacyjnego (np. gdzie i jak uzyskać pomoc) pomocy medycznej (lekarz, pielęgniarka, itp.), zależnie od potrzeb we współpracy z ZOZ opieki psychologicznej (konsultacje minimum raz w tygodniu) zajęć terapeutycznych pracy socjalnej (zatrudnienie pracownika socjalnego do prowadzenie pracy socjalnej) pomocy specjalistycznej (medycznej, psychologicznej, pedagogicznej, prawnej, itp.) oraz realizacji Indywidualnych Programów Wychodzenia z Bezdomności. A. W schronisku musi być prowadzony rejestr osób korzystających z pomocy placówki. B. W placówce klienci mają stworzone warunki umożliwiające im korzystanie z: punktu informacyjnego (np. gdzie i jak uzyskać pomoc) pomocy medycznej (lekarz, pielęgniarka, itp.) zależnie od potrzeb we współpracy z ZOZ pracy socjalnej (zatrudnienie pracownika socjalnego do prowadzenie pracy socjalnej) oraz realizacji Indywidualnych Programów Wychodzenia z Bezdomności. 105 IV. WYMAGANIA LOKALOWE, SPRZĘTOWE, ORGANIZACYJNE A. Placówka musi spełniać wymogi sanepidu, straży pożarnej oraz BHP. B. Pomieszczenia placówki powinny być estetyczne i zadbane (np. wytapetowane, pomalowane). C. W pomieszczeniach placówki temperatura nie może spadać poniżej 18 C. D. Placówka posiada telefon czynny w okresie funkcjonowania. E. Placówka powinna dysponować własnym środkiem transportu. F. Placówka jest wyposażona w apteczkę. A. Placówka musi spełniać wymogi sanepidu, straży pożarnej oraz BHP. B. Pomieszczenia placówki powinny być estetyczne i zadbane. C. W pomieszczeniach placówki temperatura nie może spadać poniżej 18 C. D. Placówka posiada telefon czynny w okresie funkcjonowania. E. Placówka powinna dysponować własnym środkiem transportu. F. Placówka jest wyposażona w apteczkę.
IV. WYMAGANIA LOKALOWE, SPRZĘTOWE, ORGANIZACYJNE G. Placówka prowadzi dokumentację dotyczącą przebywających w niej osób, umożliwiającą ich identyfikację. H. Placówka może prowadzić punkt wydawania odzieży. G. Placówka prowadzi dokumentacje dotyczącą przebywających w niej osób, umożliwiającą ich identyfikację. H. Placówka może prowadzić punkt wydawania odzieży. V. WYMAGANIA KADROWE 106 A. Pracownikami schroniska powinny być osoby z predyspozycjami do pracy z osobami wykluczonymi społecznie, z minimum średnim wykształceniem, podejmujące działania mające podnosić ich kwalifikacje. Warunkiem koniecznym podjęcia pracy jest odbycie kursu pierwszej pomocy. B. Schronisko powinno zapewniać stały, fachowy nadzór. C. Dyżury może pełnić 1 osoba. D. Schronisko powinno zatrudniać na etacie: koordynatora odpowiedzialnego za funkcjonowanie placówki pracownika socjalnego opiekunów, a na umowę zlecenie konsultantów (pedagoga, psychologa, prawnika, terapeutę uzależnień, itp.). A. Pracownikami schroniska powinny być osoby z predyspozycjami do pracy z osobami wykluczonymi społecznie z minimum średnim wykształceniem, podejmujące działania mające na celu ustawiczne podnoszenie własnych kwalifikacji. Warunkiem koniecznym podjęcia pracy jest odbycie kursu pierwszej pomocy. B. Schronisko powinno zapewniać stały, fachowy nadzór. C. Dyżury może pełnić 1 osoba. D. Schronisko powinno zatrudniać etatowych pracowników koordynatora odpowiedzialnego za funkcjonowanie placówki pracownika socjalnego opiekunów. VI. WSPÓŁPRACA Z INNYMI PODMIOTAMI Schronisko musi ściśle współpracować z: A. Ośrodkami Pomocy Społecznej B. Centrami Pomocy Rodzinie C. Ośrodkami Pomocy Rodzinie D. Streetworkerami E. Organizacjami pozarządowymi F. Centrami Integracji Społecznej G. Służbą Zdrowia H. Służbami Miejskimi I. Pracownikami socjalnymi OPS-u przynajmniej raz w tygodniu J. Innymi instytucjami według potrzeb. 4. DOM DLA BEZDOMNYCH Dom dla Bezdomnych ma charakter tymczasowej placówki z możliwością długoterminowego pobytu osób, które z różnych względów wymagają pomocy bardziej kompleksowej oraz w dłuższej perspektywie czasowej (m.in. osoby niepełnosprawne, schorowane i starsze).
STANDARD OPTYMALNY STANDARD MINIMALNY I. ADRESACI USŁUGI Placówka jest przeznaczona dla osób bezdomnych do tymczasowego, z możliwością długotrwałego pobytu. Proponujemy tworzenie Domów dla Bezdomnych skierowanych do osób starszych, niepełnosprawnych, niezdolnych do samodzielnego funkcjonowania z powodu stanu zdrowia lub znacznego uzależnienia od alkoholu, innych środków psychoaktywnych oraz od pomocy instytucjonalnej, osób w podeszłym wieku, z upośledzeniem umysłowym, zaburzeniami psychicznymi, chorych psychicznie i niepełnosprawnych wyspecjalizowanych w swoim działaniu, z przygotowanym merytorycznie personelem i zapleczem technicznym. STANDARD OPISANY PRZEWIDZIANY JEST NA 30 OSÓB. PLACÓWKA PRZEZNACZONA JEST DLA MAKSYMALNIE 50 OSÓB. Placówka jest przeznaczona dla osób bezdomnych do tymczasowego, z możliwością długotrwałego pobytu. Proponujemy tworzenie Domów dla Bezdomnych skierowanych do osób starszych, niepełnosprawnych, niezdolnych do samodzielnego funkcjonowania z powodu stanu zdrowia lub znacznego uzależnienia od alkoholu, innych środków psychoaktywnych oraz od pomocy instytucjonalnej, osób w podeszłym wieku, z upośledzeniem umysłowym, chorych psychicznie i niepełnosprawnych. STANDARD OPISANY PRZEWIDZIANY JEST NA 30 OSÓB. PLACÓWKA PRZEZNACZONA JEST DLA MAKSYMALNIE 50 OSÓB. II. WARUNKI REALIZACJI ZADANIA 1. Usytuowanie placówki 107 Nie ma wymogów związanych z usytuowaniem placówki. 2. Czas funkcjonowania Dom funkcjonuje całą dobę. 3. Pomieszczenia POMIESZCZENIA NOCLEGOWE A. Pomieszczenia gwarantują poczucie bezpieczeństwa, intymności i poszanowania godności. B. Pomieszczenia są 1 4 osobowe, minimum 5 m 2 na osobę, dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych. C. Pomieszczenia posiadają minimum jedno okno. D. Każdy z mieszkańców ma zapewnione własne łóżko oraz niezbędną pościel (poduszka, kołdra, materac, koc, prześcieradło, poszwa, poszewka). A. Pomieszczenia gwarantują poczucie bezpieczeństwa, intymności i poszanowania godności. B. Pomieszczenia są wieloosobowe, minimum 4 m 2 na osobę, dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych. C. Pomieszczenia posiadają minimum jedno okno. D. Każdy z mieszkańców ma zapewnione własne łóżko oraz niezbędną pościel (poduszka, kołdra, materac, koc, prześcieradło, poszwa, poszewka).
E. Pomieszczenia wyposażone są przynajmniej w: wydzielone miejsce w szafie (minimum jeden segment) szafkę nocną krzesło oświetlenie główne miejsce przy stole. F. Pomieszczenia są dezynfekowane co najmniej dwa razy w roku przez uprawnione podmioty. G. Placówka posiada oddzielne miejsce do wizyt oraz dostęp do środków masowego przekazu i komunikacji. E. Pomieszczenia wyposażone są przynajmniej w: wydzielone miejsce w szafie szafkę nocną krzesło oświetlenie główne miejsce przy stole. F. Pomieszczenia są dezynfekowane co najmniej dwa razy w roku przez uprawnione podmioty. G. Placówka posiada oddzielne miejsce do wizyt oraz dostęp do środków masowego przekazu i komunikacji. SPOŻYWANIE POSIŁKÓW A. Dom dla Bezdomnych musi dysponować miejscem umożliwiającym swoim mieszkańcom spożywanie posiłków musi gwarantować miejsce siedzące przy stole. B. Placówka zabezpiecza trzy posiłki dziennie, które mogą być przygotowywane w placówce lub dowożone z zewnątrz. C. W przypadku, kiedy dom dla bezdomnych nie posiada odrębnej świetlicy, stołówka może pełnić tę funkcję. PRALNIA (BEZ WYMOGU) 108 A. Placówka dysponuje odrębnym lub wyodrębnionym pomieszczeniem umożliwiającym mieszkańcom placówki pranie rzeczy osobistych. B. Placówka prowadzi trening samoobsługi w zakresie higieny i zachowania czystości. KUCHNIA A. Placówka dysponuje pomieszczeniem umożliwiającym przygotowanie i wydawanie ciepłych posiłków dla mieszkańców placówki. B. W kuchni może zostać zorganizowana pracownia kulinarna. POMIESZCZENIA SANITARNE A. Placówka posiada pomieszczenia sanitarne, w tym również kilka stanowisk przystosowanych do potrzeb niepełnosprawnych (łazienka, W. C., prysznic). B. Łazienka powinna gwarantować możliwość dokonania zabiegów higienicznych (bieżącą zimną i ciepłą wodę). C. Łazienka powinna być wyposażona w odpowiednią ilość: umywalek, pryszniców, sedesów, pisuarów, itp. zgodnie z wymogami budowlanymi dla tego typu placówek. A. Placówka posiada pomieszczenia sanitarne, w tym przynajmniej jedno stanowisko przystosowane do potrzeb niepełnosprawnych (łazienka, W. C., prysznic). B. Łazienka powinna gwarantować możliwość dokonania zabiegów higienicznych (bieżącą zimną i ciepłą wodę). C. Łazienka powinna być wyposażona w odpowiednią ilość: umywalek; pryszniców, sedesów, pisuarów itp. zgodnie z wymogami budowlanymi dla tego typu placówek.
PALARNIA Placówka zabezpiecza oznakowane i wydzielone miejsce do palenia papierosów. POKÓJ CHORYCH A. Placówka zabezpiecza odrębne pomieszczenie celem czasowego odizolowania osoby tego wymagającej, której stan zdrowia pozwala na przebywanie w placówce. B. Placówka posiada oddzielne, dostosowane pomieszczenia na wypadek zgonu mieszkańca. A. Placówka zabezpiecza odrębne pomieszczenie celem czasowego odizolowania osoby tego wymagającej, której stan zdrowia pozwala na przebywanie w domu. 4. Inne A. W Domu dla Bezdomnych panuje całkowity zakaz spożywania alkoholu lub innych środków psychoaktywnych. B. Placówka powinna zabezpieczać różnego rodzaju aktywności dla mieszkańców (np. pracownia ogrodnicza, rowerowa, warsztaty zajęciowe itp.). III. POMOC SPECJALISTYCZNA A. W placówce musi być prowadzony rejestr osób korzystających z pomocy specjalistycznej placówki. B. W placówce klienci mają stworzone warunki umożliwiające im korzystanie z: punktu informacyjnego (np. gdzie i jak uzyskać pomoc) pomocy medycznej rehabilitacji (w ramach środków własnych lub w ramach współpracy z innymi) opieki psychologicznej (konsultacje minimum raz w tygodniu) zajęć terapeutycznych pracy socjalnej (stała współpraca z pracownikami socjalnymi OPS) pomocy specjalistycznej w zależności od potrzeb osoby (medycznej, psychologicznej, pedagogicznej, prawnej, itp.) realizacji Indywidualnych Programów Wychodzenia z Bezdomności oraz stymulacji aktywności życiowej, utrzymującej umiejętność życia społecznego. A. W placówce musi być prowadzony rejestr osób korzystających z pomocy specjalistycznej placówki. B. W placówce klienci mają stworzone warunki umożliwiające im korzystanie według potrzeb z: punktu informacyjnego (np. gdzie i jak uzyskać pomoc) pomocy medycznej przy współpracy z ZOZ rehabilitacji (w ramach środków własnych lub w ramach współpracy z innymi) opieki psychologicznej (częstotliwość konsultacji zależnie od potrzeb) zajęć terapeutycznych zależnie od potrzeb w wyspecjalizowanych placówkach zewnętrznych pracy socjalnej (stała współpraca z pracownikami socjalnymi OPS) pomocy specjalistycznej (medycznej, psychologicznej, pedagogicznej, prawnej, itp.) realizacji Indywidualnych Programów Wychodzenia z Bezdomności oraz stymulacji aktywności życiowej, utrzymującej umiejętność życia społecznego. 109
IV. WYMAGANIA LOKALOWE, SPRZĘTOWE, ORGANIZACYJNE A. Placówka musi spełniać wymogi sanepidu, straży pożarnej oraz BHP. B. Pomieszczenia placówki powinny być estetyczne i zadbane (np. wytapetowane, pomalowane). C. W pomieszczeniach placówki temperatura nie może spadać poniżej 18 C. D. Placówka posiada telefon czynny w okresie funkcjonowania. E. Placówka powinna dysponować własnym środkiem transportu. F. Placówka jest wyposażona w apteczkę. G. Placówka prowadzi dokumentacje dotyczącą przebywających w niej osób, umożliwiającą ich identyfikację. A. Placówka musi spełniać wymogi sanepidu, straży pożarnej oraz BHP. B. Pomieszczenia placówki powinny być estetyczne i zadbane. C. W pomieszczeniach placówki temperatura nie może spadać poniżej 18 C. D. Placówka posiada telefon czynny w okresie funkcjonowania. E. Placówka powinna mieć dostęp do środka transportu. F. Placówka jest wyposażona w apteczkę. G. Placówka prowadzi dokumentacje dotyczącą przebywających w niej osób, umożliwiającą ich identyfikację. V. WYMAGANIA KADROWE 110 A. Pracownikami placówki powinny być osoby z doświadczeniem w pracy z osobami bezdomnymi. B. Warunkiem koniecznym podjęcia pracy jest odbycie kursu pierwszej pomocy. C. Placówka powinna zapewniać stały, fachowy nadzór. D. Dyżury powinno pełnić 2 pracowników. E. Dom dla bezdomnych powinien zatrudniać na etacie: koordynatora odpowiedzialnego za funkcjonowanie placówki pracownika socjalnego opiekunów na umowę zlecenie w zależności od potrzeb pielęgniarki, lekarza, konsultantów, pedagoga, psychologa, prawnika, terapeutę uzależnień, itp. A. Pracownikami placówki powinny być osoby z doświadczeniem w pracy z osobami bezdomnymi. B. Warunkiem koniecznym podjęcia pracy jest odbycie kursu pierwszej pomocy. C. Placówka powinna zapewniać stały, fachowy nadzór. D. Dyżury dzienne powinno pełnić 2 pracowników, dyżury nocne może pełnić jeden pracownik. E. Dom dla bezdomnych powinien zatrudniać koordynatora odpowiedzialnego za funkcjonowanie placówki pracownika socjalnego etatowych pracowników: opiekunów/kierowników na umowę zlecenie w zależności od potrzeb pielęgniarki, lekarza, konsultantów, pedagoga, psychologa, prawnika, terapeutę uzależnień, itp. Rolę konsultantów mogą pełnić opiekunowie z wykształcenie kierunkowym w tym zakresie. VI. WSPÓŁPRACA Z INNYMI PODMIOTAMI Dom dla Bezdomnych musi ściśle współpracować z: A. Ośrodkami Pomocy Społecznej B. Ośrodkami Pomocy Rodzinie C. Centrami Pomocy Rodzinie D. Organizacjami pozarządowymi
E. Służbą Zdrowia F. Służbami Miejskimi G. Klubami Osiedlowymi H. Innymi ośrodkami wsparcia I. Kościołami J. Pracownikami socjalnymi OPS-u przynajmniej raz w tygodniu K. Innymi podmiotami w zależności od potrzeb. 5. MIESZKALNICTWO WSPIERANE Mieszkalnictwo wspierane jest niezwykle ważnym narzędziem w procesie wychodzenia z bezdomności, ale również instrumentem szeroko wykorzystywanym w profilaktyce bezdomności i wczesnej interwencji zapobiegającej bezdomności. STANDARD OPTYMALNY MIESZKANIA TRENINGOWE MIESZKANIA WSPIERANE I. ADRESACI USŁUGI Osoby lub rodziny zmotywowane do zmiany trybu życia, oczekujące na przydział lub dążące do uzyskania samodzielnego mieszkania, realizujące Indywidualne Programy Wychodzenia z Bezdomności. Osoby lub rodziny zmotywowane do zmiany trybu życia, oczekujące na przydział lub dążące do uzyskania samodzielnego mieszkania, realizujące Indywidualne Programy Wychodzenia z Bezdomności. 111 Mieszkanie treningowe to samodzielny lokal ułatwiający nabywanie umiejętności życia społecznego i zawodowego. W ramach mieszkania treningowego prowadzone jest wsparcie w następujących obszarach - trening budżetowy, samoobsługi i zaradności życiowej, nawiązywania i utrzymywania kontaktów społecznych, aktywności i odpowiedzialności umiejętności rodzicielskich, spędzania wolnego czasu, aktywizacji nakierowanej na znalezienie i utrzymanie zatrudnienia. Okres pobytu w mieszkaniu treningowym nie może przekraczać dwóch lat. Mieszkanie powinno pochodzić z zasobów gminy lub organizacji pozarządowej. Możliwe jest także użytkowanie przez organizację mieszkania na zasadzie indywidualnego wynajmu (organizacja wynajmuje mieszkania na wolnym rynku). Mieszkanie wspierane to samodzielny lokal: mieszkanie/pokój ułatwiający nabywanie umiejętności życia społecznego i zawodowego. Możliwe jest użytkowanie mieszkania/pokoju na zasadzie indywidualnego wynajmu wspieranego przez jednostki pomocy społecznej (OPS, organizacja pozarządowa). Usługa realizowana przy wsparciu treningu budżetowego, samoobsługi i zaradności życiowej, nawiązywania i utrzymywania kontaktów społecznych, aktywności i odpowiedzialności oraz umiejętności rodzicielskich, spędzania wolnego czasu, aktywizacji w celu znalezienia i utrzymania zatrudnienia. Okres pobytu w lokalu wspieranym będzie zależał od ustalonego indywidualnie programu, w odpowiedzi na dokonywane zmiany oraz możliwości klienta i gminy.
II. WARUNKI REALIZACJI ZADANIA 1. Usytuowanie mieszkania treningowego/wspierającego Nie ma wymogów związanych z usytuowaniem mieszkania. Optymalnie jednak mieszkania treningowe nie powinny być zlokalizowane w tzw. gettach mieszkaniowych czyli obszarach zdegenerowanych zarówno mieszkaniowo, jak i społecznie, zmarginalizowanych geograficznie. Nie ma wymogów związanych z usytuowaniem mieszkania/pokoju. 2. Pomieszczenia Mieszkanie wyposażone jest w pomieszczenia z: A. Odpowiednim zapleczem sanitarnym. B. Gwarantujące poczucie bezpieczeństwa, intymności i poszanowania godności. C. Gwarantujące możliwe najlepsze warunki do samodzielnego gospodarowania. Pomieszczenia powinny mieć minimum 5 m 2 na osobę, a w przypadku osób niepełnosprawnych 10m 2. III. POMOC SPECJALISTYCZNA 112 A. Realizowany jest monitoring prowadzony przez pracowników socjalnych. B. Prowadzona jest praca socjalna i Indywidualne Programy Wychodzenia z Bezdomności. C. Indywidualny Program Wychodzenia z Bezdomności w odniesieniu do rodziny powinien zawierać wsparcie w lepszym pełnieniu ról rodzicielskich. REKOMENDACJE WSKAZÓWKI PRAKTYCZNE 1. Kluczowym elementem standardów placówek dla osób bezdomnych jest charakter grupy docelowej, do jakiej kierowane są usługi. Pomoc w formie schronienia dla ludzi bezdomnych powinna być zróżnicowana, dostosowana do różnorakich potrzeb i barier ludzi bezdomnych. Grupa ludzi doświadczających bezdomności w swej istocie jest złożona i skomplikowana. Każda z placówek poniżej wystandaryzowanych powinna swoje usługi kierować do innej grupy osób bezdomnych. Zatem pierwotnym jest standard odnoszący się do grupy docelowej danej placówki, wtórny zaś standard kadrowy, techniczny i organizacyjny placówki. 2. Celem wprowadzenia specjalizacji placówek i wystandaryzowania ich usług jest także zniesienie przypadkowego doboru ludzi bezdomnych w placówkach, który przez osoby bezdomne wskazywany jest jako kluczowa bariera w wychodzeniu z bezdomności. Przypadkowy dobór ludzi bezdomnych w placówkach, gdzie np. w jednym miejscu znajdują się osoby o wysokim i niskim stopniu motywacji do podjęcia zmiany życiowej lub osoby aktywnie spożywające alkohol oraz osoby utrzymujące abstynencję, powoduje rozmywanie odpowiedzialności oraz stopniowe obniżanie aktywności ukierunkowanych na wyjście z trudnej sytuacji życiowej.
3. Standardy powinny być elastyczne i dopasowanie do lokalnych uwarunkowań i potrzeb. Zaprezentowane powyżej standardy placówek dla osób bezdomnych wypracowane zostały w uwarunkowaniach i na potrzeby placówek funkcjonujących w województwie pomorskim. Uwzględniają one lokalne i specyficzne warunki, w których działają placówki dla osób bezdomnych, ze szczególnym uwzględnieniem systemu kontraktacji usług przez gminy, który od wielu lat wdrażany jest w województwie pomorskim. Nie istnieje jeden, wszędzie pasujący model funkcjonowania placówek dla osób bezdomnych na poziomie lokalnym, regionalnym czy centralnym. System taki w szczegółach powinien być wypracowany lokalnie i regionalnie. 4. Wprowadzanie specjalizacji placówek oraz standardów usług wymaga tworzenia spójnego systemu pomocy ludziom bezdomnym na poziomie lokalnym. System taki powinien być tworzony we współpracy międzysektorowej (np. organizacje pozarządowe, instytucje publiczne) oraz międzywydziałowej (np. pomoc społeczna, służby mundurowe, rynek pracy, służba zdrowia), gdzie koordynująca i organizująca rola spoczywa na gminie, której zadaniem jest zapewnienie schronienia, wyżywienia i niezbędnej odzieży, każdej osobie, której tego brakuje. Gminy powinny podpisywać długoletnie kontrakty na realizację poszczególnych usług dla osób bezdomnych i to one, jako zleceniodawcy, powinny monitorować wdrażanie standardów przez poszczególne placówki. Z drugiej strony organizacje pozarządowe, jako najbliższe problemowi, powinny mieć istotny wpływ na formułowanie celów i zadań w obszarze bezdomności na poziomie lokalnym i regionalnym, w tym także na formułowanie zakresu kontraktacji. 5. Należy unikać sytuacji, kiedy placówki zapewniające pomoc ludziom bezdomnym przejmują rolę i wypełniają zadania innych sektorów np. sektora służby zdrowia. Celem działalności placówek jest dostarczenie wyspecjalizowanej usługi, która powinna zmierzać do zwiększania możliwości korzystania przez osoby bezdomne z usług realizowanych w głównym nurcie polityki społecznej, np. usług szpitali, zakładów opiekuńczo-leczniczych czy domów pomocy społecznej. Nie zmienia to jednak faktu, że niektóre usługi szczególnie skierowane do osób bezdomnych w długiej perspektywie czasu schorowanych i niepełnosprawnych mogą być długotrwałe, a w niektórych sytuacjach świadczone do końca życia. 113 6. Fundamentalne znaczenie w procesie reintegracji społecznej i zawodowej mają mieszkania treningowe i wspierane. To mieszkania wspierane powinny być narzędziem powszechnym w procesie wychodzenia z bezdomności. W niedalekiej przyszłości forma zapewnienia schronienia dla ludzi bezdomnych w postaci mieszkań wspieranych powinna zmniejszać rolę placówek. To właśnie w samodzielnym mieszkaniu możliwe jest zaspokojenie najważniejszych potrzeb życiowych, rozbudzanie realnej motywacji do zmiany własnego życia oraz upodmiotowienie osoby doświadczającej bezdomności. Funkcjonowanie w samodzielnym mieszkaniu niekiedy warunkuje możliwość realizacji programu wychodzenia z bezdomności (np. podjęcia zatrudnienia). 7. Istotnym elementem w realizacji specjalizacji i standaryzacji placówek dla osób bezdomnych jest kwestia finansowania. W ślad za specjalizacją placówek powinno iść odpowiednie ich finansowanie oparte o rzetelne wyliczenia usługi uwzględniające zakres standardu. Finansowanie poszczególnych
placówek powinno być, zatem, zróżnicowane. Należy wziąć pod uwagę fakt, że niekiedy wysokie nakłady finansowe realizowane w krótkim okresie czasowym, jakie wiążą się ze specjalizacją placówek, w wymiarze długookresowym mogą przynieść wymierne oszczędności. Na szczególną uwagę zasługują tutaj mieszkania wspierane, które nawet w krótkiej perspektywie czasowej przynoszą znaczne oszczędności finansowe, przy bardzo dobrych efektach związanych z integracją społeczną osób bezdomnych. 8. Placówki dla osób bezdomnych z natury mają charakter totalny. Ludzie bezdomni mają wprawdzie zaspokojone na różnym poziomie - w zależności od charakteru placówki - najważniejsze potrzeby (fizjologiczne, bezpieczeństwa, dachu nad głową), jednak w dalszym ciągu podporządkowani są pewnym rygorom, zależnościom i wymogom. W ramach placówki dla osób bezdomnych trudno jest o zaspokojenie najważniejszych potrzeb społecznych tj. potrzeba prywatności, intymności czy możliwości nawiązywania swobodnych relacji społecznych. Stąd czas pobytu w poszczególnych placówkach powinien być możliwie krótki, czyli nieprowadzący do uzależniania się od świadczonej pomocy oraz rozpraszania odpowiedzialności, co jest naturalnym problemem wszystkich instytucjonalnych form pomocy. 114 9. System drabinkowy odzwierciedlający ideę specjalizacji i standaryzacji placówek dla osób bezdomnych służy przede wszystkim za narzędzie dopasowania możliwości potrzeb i zasobów poszczególnych osób bezdomnych. Nie jest konieczne, a w wielu sytuacjach niewskazane, aby każda osoba bezdomna przechodziła poszczególne elementy niniejszej drabiny. Możliwe jest dynamiczne przechodzenie pomiędzy kilkoma poszczególnymi szczeblami. Doświadczenie pokazuje, że niekiedy umieszczenie osoby wstępnie nisko rokującej na samodzielne funkcjonowanie w schronisku lub mieszkaniu wspieranym, może przynieść zaskakujące rezultaty i owocować znacznym wzrostem realnych możliwości podjęcia samodzielnego życia. Decyzja o umieszczeniu danej osoby w odpowiedniej placówce zawsze powinna być poprzedzona gruntowną diagnozą określającą zasoby, możliwości, deficyty i bariery danej osoby. 10. Poniższy standard był wypracowywany i testowany w realiach świadczenia pomocy instytucjonalnej, kierowanej głównie do mężczyzn. Zaprezentowane rozwiązania są, w związku z tym, mało zróżnicowane, jeżeli chodzi o płeć odbiorców. Ponadto, celowo nie został opracowany standard pomocy instytucjonalnej dla kobiet z dziećmi. Uznajemy bowiem, że w przypadku kobiet, bądź rodzin z dziećmi, największą rolę w systemie drabinkowym odgrywają mieszkania wspierane. Ze względu na specyficzne potrzeby tej grupy, warto pokusić się o wypracowanie dla niej odrębnych standardów. Autor: EWA SZCZYPIOR ekspert i AGNIESZKA MELLER osoba wspierająca oraz grupa standaryzacyjna ds. pomocy instytucjonalnej osobom bezdomnym Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności Przedruk, modyfikacja i reprodukcja w jakiejkolwiek postaci całości lub części standardu bez podania źródła i pisemnej zgody Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności jest zabroniona. Cytowanie standardu wymaga podania z imienia i nazwiska autora/ów oraz wydawcy, jakim jest Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności.
KOMENTARZ EKSPERTA DO STANDARDU: STANDARD POMOCY INSTYTUCJONALNEJ ZRODZIŁ SIĘ Z DOŚWIADCZEŃ ORGANIZACJI ZAJMUJĄCYCH SIĘ PROBLEMATYKĄ OSÓB BEZDOMNYCH ZARÓWNO W POLSCE JAK I POZA JEJ GRANICAMI. SPONTANICZNE POWSTAWANIE PLACÓWEK DLA OSÓB BEZDOMNYCH W POCZĄTKACH LAT DZIEWIĘĆDZIESIĄTYCH SKUTKOWAŁO RÓŻNORODNOŚCIĄ DZIAŁAŃ JAK I NAZW INSTYTUCJI ZAJMUJĄCYCH SIĘ WSPARCIEM LUDZI ŻYJĄCYCH NA ULICY. PRÓBA UJEDNOLICENIA SYSTEMU POMOCY, PODJĘTA W RAMACH STANDARDU POMOCY INSTYTUCJONALNEJ, WNOSI NIEZAPRZECZALNY WKŁAD W POJĘCIE REINTEGRACJI OSÓB BEZDOMNYCH. POZWALA ZREALIZOWAĆ TRZY GENERALNE CELE. PO PIERWSZE, ZAPEWNIA UJEDNOLICENIE FORM I NAZEWNICTWA PLACÓWEK ZAPEWNIAJĄCYCH SCHRONIENIE OSOBOM BEZDOMNYM. PO DRUGIE, W RAMACH ZHIERARCHIZOWANEGO SYSTEMU, UMOŻLIWIA WPROWADZENIE GRADACJI STANDARYZACJI BYTOWEJ, A TAKŻE ZRÓŻNICO- WANIE DZIAŁAŃ POSZCZEGÓLNYCH TYPÓW PLACÓWEK ORAZ PODEJMOWANEJ W ICH RAMACH PRACY SOCJALNEJ. PO TRZECIE, JAKO SYSTEM DRABINKOWY, ODZWIERCIEDLA I ZAPEWNIA DROGĘ WYCHODZENIA Z BEZDOMNOŚCI. WPROWADZANIE STANDARDU POMOCY INSTYTUCJONALNEJ, SZCZEGÓLNIE NA SZCZEBLU OGÓLNOKRAJOWYM, NALEŻY TRAKTOWAĆ, JAKO ZMIANY NIEZBĘDNE, JEDNAK BARDZIEJ EWOLUCYJNIE NIŻ REWOLUCYJNIE, WYMAGAJĄCE WSPÓŁDZIAŁANIA ZARÓWNO ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH JAK I ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ, A TAKŻE KONKRETNYCH ŚRODKÓW FINANSOWYCH. 115 WOJCIECH BYSTRY Prezes Towarzystwa Pomocy im. Św. Brata Alberta koło Gdańskie, Dyrektor projektu Agenda Bezdomności, były Przewodniczący Prezydium Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności, Skarbnik Zarządu Głównego Towarzystwa Pomocy im. św. Brata Alberta, Przedstawiciel Gdańskiej Rady Organizacji Pozarządowych.