Raport miesiąca - Rynek pracy a system edukacji w Polsce W październiku konsultanci Zielonej Linii przeprowadzili badania dotyczące relacji pomiędzy systemem edukacji a rynkiem pracy w Polsce. Zapytaliśmy respondentów o ich zdanie na temat sytuacji młodych ludzi rozpoczynających poszukiwanie zatrudnienia. Naszym celem było ustalenie, czy zdaniem Polaków system edukacji w kraju jest dostosowany do realiów rynku pracy. Czy kierunki studiów podejmowane przez młodych ludzi znajdują odzwierciedlenie w wymaganiach pracodawców i czy w ogóle warto jest podejmowad studia? Niniejsze opracowanie składa się z następujących części: 1. Próba badawcza 1.1. Płed respondentów 1.2. Wiek respondentów 1.3. Status respondentów 2. Wyniki badao 2.1. Prezentacja wyników 1. Próba badawcza Badanie zostało przeprowadzone na stu respondentach wybranych losowo spośród osób, które miały okazję korzystad z usług Zielonej Linii. 1.1. Płed respondentów W badaniu wzięło udział nieznacznie więcej kobiet niż mężczyzn. Płed respondentów 45% 55% Kobieta Mężczyzna
1.2. Wiek respondentów Połowa badanych znalazła się w przedziale wiekowym 26-35 lat. Blisko jedna piata respondentów miała od 36 do 45 lat. Jedna szósta badanych nie ukooczyła 25. roku życia, a najmniej osób należało do grupy osób powyżej 45 lat. Wiek respondentów 22% 12% 17% 49% do 25 lat 26-35 lat 36-45 lat 45 i więcej lat 1.3. Status respondentów Nieco więcej niż połowę badanych stanowiły osoby pracujące. Pozostali byli na etapie poszukiwania pracy. Status respondentów 56% 44% Poszukujący pracy Pracujący
2. Wyniki badao 2.1. Prezentacja wyników Na wstępie zapytaliśmy respondentów o to, jaka ich zdaniem jest sytuacja młodych ludzi na rynku pracy. Jaka jest sytuacja młodych ludzi na rynku pracy? 16% 55% 29% Dobra Trudna Zła Ponad połowa badanych była zgodna, że sytuacja młodych ludzi na rynku pracy jest trudna. Niemal co piąta ankietowana osoba oceniła sytuację jako złą, a tylko 16% sądzi, że sytuacja na rynku pracy jest dla młodych ludzi dobra. Zadaliśmy zatem respondentom pytanie, jakie czynniki ich zdaniem wpływają na sytuację młodych ludzi na rynku pracy w Polsce. Można było wybrad więcej niż jedną odpowiedź. Jakie czynniki wpływają na sytuację młodych ludzi na rynku pracy w Polsce? 24% 20% 11% 14% 10% 10% 6% 5%
Jedna czwarta badanych wskazała system gospodarczy, a więc czynnik, na który nie mamy wpływu. Co piaty respondent zwrócił uwagę na specyfikę regionu. Częśd Polaków próbuje zaradzid sytuacji, migrując do większych miast, w których łatwiej jest znaleźd pracę. Według 14% respondentów to wybór kierunku studiów wpływa na sytuację młodych ludzi na rynku pracy. Na forum publicznym w ostatnich latach często mówi się o tym, że zbyt wiele osób decyduje się na studia na kierunkach, które nie odpowiadają zapotrzebowaniu na rynku pracy. Uczestnicy tego badania nie uznali jednak tej okoliczności za najbardziej decydującą dla sytuacji młodych ludzi na rynku pracy. Około 11% badanych wskazuje na wpływ całego systemu edukacji, a co dziesiąty respondent zauważa znaczenie wyboru zawodu przez absolwenta oraz jego sytuację rodzinną. Obydwa czynniki bywają ze sobą powiązane, ponieważ często sytuacja ekonomiczna rodziny, z której wywodzi się młody człowiek, wpływa na jego wybór rodzaju pracy czy nawet na wiek, w jakim wkracza na rynek pracy. Najmniejsza liczba respondentów za istotną na rynku pracy uznała zdolnośd do adaptacji do zmian (6%) lub inne czynniki (co dwudziesty badany), np. system prawny w paostwie, umiejętności czy stosunek pracodawcy do młodego człowieka. Koncentrując się na zagadnieniu edukacji, zwróciliśmy się do respondentów z pytaniem, czy ich zdaniem system edukacji w Polsce jest dostosowany do rynku pracy. Czy system edukacji w Polsce jest dostosowany do rynku pracy? 36% 30% 24% 10% Nieco ponad połowa badanych uważa, że system edukacji nie jest dostosowany do realiów rynku pracy. Jedna trzecia twierdzi, że raczej nie jest, a jedna czwarta jest przekonana, że polski system edukacji zdecydowanie nie koreluje z zapotrzebowaniem rynku pracy. Raczej pozytywnie nasze szkolnictwo ocenia 36% respondentów, a co dziesiąty wybrał odpowiedź Zdecydowanie tak. Stosunkowo duża grupa optymistów w tym względzie staje w opozycji do negatywnego nastawienia pracodawców i przedsiębiorców do jakości wykształcenia kandydatów do pracy.
Zapytaliśmy respondentów o ich opinię na temat tego, czy w dzisiejszych czasach warto studiowad. Czy w dzisiejszych czasach warto studiowad? 76% 9% 15% Tak Nie Trudno powiedzied Aż trzy czwarte respondentów jest zdania, że warto studiowad. Nieco mniej niż jedna dziesiąta sądzi, że nie warto, a 15% nie ma zdania na ten temat. Zwolenników idei studiowania zapytaliśmy zatem, jakie kierunki studiów mogą zwiększyd szansę młodych osób na rynku pracy w Polsce. Ponad 80% odpowiedzi zebrały kierunki techniczne, a tylko co siódmy respondent stwierdził, że to humanistyczne kierunki studiów zwiększają szanse na rynku pracy. Następnie badani odpowiadali na pytania, czy ukooczenie studiów za granicą lub ukooczenie dodatkowych szkoleo czy studiów podyplomowych może zwiększyd szanse młodych ludzi na rynku pracy. Czy uważa Pan/i że... 60 50 40 30 20 10 0 zwiększa szanse na znalezienie pracy nie zwiększa szans na znalezienie pracy nie ma znaczenia przy szukaniu pracy ukooczenie studiów za granicą ukooczenie dodatkowych szkoleo czy studiów podyplomowych... W opinii ponad dwóch trzecich respondentów ukooczenie studiów za granicą zwiększa szanse na znalezienie pracy. Co dwudziesty badany jest przeciwnego zdania, a prawie jedna czwarta osób nie ma na ten temat wyrobionej opinii. Również dwie trzecie respondentów sądzi, że szanse na rynku pracy może zwiększyd ukooczenie dodatkowych kursów lub studiów podyplomowych. Bardziej
sceptyczna w tym temacie jest ponad jedna dziesiąta badanych, a co piąty nie ma wyrobionego zdania. Postanowiliśmy określid, na co, w opinii uczestników badania, zwracają największą uwagę pracodawcy przy zatrudnianiu młodych ludzi. Można było wybrad więcej niż jedną odpowiedź. Na co pracodawcy najbardziej zwracają uwagę przy zatrudnianiu młodych ludzi? 27% 12% 8% 10% 6% 16% 7% 10% 4% Doświadczenie zawodowe wskazała ponad jedna czwarta badanych. Takie wymaganie pracodawców to zmartwienie wielu młodych ludzi, którzy dopiero ukooczyli edukację i nie mieli okazji wcześniej pracowad. Na drugim miejscu znalazła się znajomośd języków obcych, którą wymieniło 16% badanych. To dosyd zaskakujący wynik, bo w praktyce niewiele stanowisk pracy wymaga posługiwania się językiem obcym, jednak respondenci uznali znajomośd języka obcego za ważną dla pracodawcy. Prawie jedna ósma uczestników badania sądzi, że pracodawca zwraca uwagę na chęd do pracy, jaką odznacza się kandydat. Tylko co dziesiąty respondent wskazał na znaczenie wykształcenia kandydata do pracy. Taka sama liczba badanych wybrała odpowiedź dotyczącą kreatywności. Niewielu badanych zwróciło uwagę na umiejętnośd szybkiego uczenia się oraz na posiadane uprawnienia (odpowiednio 8% i 7%). Na miejscu przedostatnim znalazła się okolicznośd ukooczenia przez młodego człowieka dodatkowych szkoleo. To zastanawiający wynik, zważywszy na to, jak wielu badanych uważa, że ukooczenie takich kursów zwiększa szanse na rynku pracy. Kilku badanych wymieniło inne czynniki liczące się dla pracodawcy, np. posiadane kompetencje lub uroda (w przypadku kobiet). Podsumowanie Z przeprowadzonego badania wynika, że respondenci zdają sobie sprawę z trudnej sytuacji młodych ludzi na rynku pracy. Zdania na temat dostosowania polskiego systemu edukacji do potrzeb rynku pracy są podzielone. Niewielką przewagę mają ci spośród badanych, którzy oceniają szkolnictwo jako
niewłaściwie powiązane z wymaganiami rynku pracy. Nasi respondenci z jednej strony bardzo pozytywnie podchodzą do idei podejmowania studiów, w tym studiów za granicą, dodatkowych szkoleo i studiów podyplomowych. Z drugiej jednak strony nie wierzą, że wykształcenie może stanowid główny atut młodego człowieka w oczach pracodawcy. Wynika to przede wszystkim z kierunków studiów wybieranych przez Polaków. Chociaż większośd z nich jest świadoma, że obecnie najbardziej poszukiwanymi zawodami są te, które wymagają ukooczenia studiów o kierunku technicznym, to nauki ścisłe wybiera niewielu. Stąd przeświadczenie uczestników badania, że pracodawca bardziej ceni sobie doświadczenie zawodowe kandydata do pracy niż jego wykształcenie. Wyniki naszego badania korespondują z panującymi na rynku pracy trendami. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego co drugi Polak w wieku 19-24 lat podejmuje studia 1. Pracodawcy z kolei od kilku lat zgłaszają zapotrzebowanie na wykształconych specjalistów z inżynierii i nauk ścisłych 2. Powoli wzrasta popularnośd kierunków studiów gwarantujących zatrudnienie, jednak upłynie jeszcze parę lat, zanim uczelnie wypuszczą pożądanych przez gospodarkę specjalistów. Poza tym wielu wykwalifikowanych Polaków wybiera pracę za granicą, która gwarantuje lepsze zarobki i warunki życia. Z odpowiedzi na pytania, jakich udzielili uczestnicy naszego badania, wynika, że oczekiwania pracodawców i system edukacji w Polsce pokrywają się w zbyt małym zakresie. Magdalena Kijowska (Zielona Linia) 1 http://www.stat.gov.pl/gus/5840_3430_plk_html.htm 2 http://www.stat.gov.pl/gus/5840_1842_plk_html.htm