BIOLOGIA - PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA ZESPÓŁ NAUCZYCIELI BIOLOGII:

BIOLOGIA - PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA ZESPÓŁ NAUCZYCIELI BIOLOGII: mgr Monika Mazurek mgr Lucyna Skwarczyńska mgr Anna Świszcz mgr Agnieszka Chłopaś 1

RÓŻNICOWANIE WYMAGAŃ PROGRAMOWYCH Z BIOLOGII według programu nauczania Nr DKOS 4015 5 / 02 WYDAWNICTWO OPERON Przedmiotowy system oceniania jest zgodny z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 marca 2001r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych. PSO z biologii jest zgodny z Wewnątrzszkolnym Systemem Oceniania w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im. Bohaterów Westerplatte w Garwolinie. Pracę i postępy uczniów ocenia się na podstawie: wyników sprawdzianów testowych możliwie częstych, lecz krótkich, pisemnych opracowań własnych dotyczących tematów przygotowanych na podstawie literatury lub wyników przeprowadzonych obserwacji i doświadczeń, wygłaszania nie czytanych!- krótkich referatów, postępów w nauce wynikających z wkładu pracy ucznia oraz stopnia opanowania wiadomości i umiejętności, współpracy ucznia z innymi uczniami, uczestnictwa w dyskusjach, sprawności w rozwiązywaniu problemów, aktywności w realizacji zadań na terenie szkoły i poza nią, obowiązkowości i odpowiedzialności za przyjęte zadania. Wartość oceniania wzrasta dzięki różnorodności form i sposobów kontroli osiągnięć ucznia: stosować się będzie m.in. testy dydaktyczne, różnorodne prace pisemne, odpowiedzi ustne oraz prace z planszami, schematami i tekstami źródłowymi jak również prace domowe w różnej formie. Taki sposób oceniania maksymalnie przyczyni się do wdrożenia uczniów do systematycznej pracy, kształtowania postaw badawczych oraz umiejętności formułowania i prezentowania własnych poglądów, zarówno w mowie jak i w piśmie. Wyniki kontroli powinny wskazywać: stopień opanowania wiadomości w stosunku do kryteriów zawartych w wymaganiach szczegółowych wobec poszczególnych tematów, umiejętności posługiwania się zdobytymi wiadomościami w celu wyjaśniania ogólnych problemów biologicznych. 2

Zasadniczo przyjmuje się, że: Ocenę niedostateczną uzyskuje uczeń, który: nie ma podstawowych wiadomości i umiejętności koniecznych do kontynuowania nauki biologii, nie stara się, nawet w minimalny stopniu podporządkować stawianym wymaganiom, nie uczestniczy w pracy samokształceniowej. Ocenę dopuszczającą uzyskuje uczeń, który: opanował część wiadomości i umiejętności podstawowych, koniecznych do kontynuowania nauki biologii, stara się pracować w zespole, w minimalny sposób prowadzi pracę samokształceniową. Ocenę dostateczną uzyskuje uczeń, który: ma podstawowe osiągnięcia, wypełnia starannie, lecz mało aktywnie swoją rolę w pracach zespołowych, prowadzi w podstawowym stopniu pracę samokształceniową, nie wykazuje samodzielnych inicjatyw. Ocenę dobrą uzyskuje uczeń, który: opanował w pełnym zakresie wymagania podstawowe, rozszerza swoją wiedzę i doskonali umiejętności, aktywnie i twórczo uczestniczy w pracach zespołowych, prowadzi samokształcenie. Ocenę bardzo dobrą uzyskuje uczeń, który: opanował wymagania rozszerzone, uzupełnia wiedzę i zdobywa dodatkowe umiejętności, organizuje pracę w zespole, zgłasza twórcze projekty, prowadzi samokształcenie, jest twórczy i uczestniczy w konkursach biologicznych i działaniach prośrodowiskowych. Ocenę celującą uzyskuje uczeń, który: opanował w pełni rozszerzone wymagania, jest liderem i animatorem prac w zespole, zgłasza inicjatywy prośrodowiskowe i prozdrowotne, osiąga liczące się sukcesy w konkursach biologicznych lub tematycznie związanych z biologią np. ekologią, anatomią, fizjologią, higieną i zdrowiem człowieka. 3

Podczas kontroli i oceny należy odwoływać się do standardów, według których uczeń powinien: 1. wykazać się znajomością i rozumieniem podstawowych pojęć, praw, zjawisk i procesów: posługiwać się poprawną terminologią biologiczną, opisywać budowę i funkcje na różnych poziomach organizacji życia i u różnych organizmów, przedstawić i wyjaśnić zjawiska i procesy biologiczne, przedstawić i interpretować prawidłowości biologiczne. 2. stosować posiadaną wiedzę do rozwiązywania zadań teoretycznych i praktycznych: porównywać i charakteryzować budowę i funkcje na różnych poziomach organizacji życia i u różnych organizmów, porównywać i charakteryzować procesy i zjawiska biologiczne, analizować związki przyczynowo skutkowe między budową, funkcją a środowiskiem, określić potrzeby życiowe organizmów, ze szczególnym uwzględnieniem człowieka. 3. stosować metody badawcze w rozwiązywaniu problemów: formułować problemy badawcze, stawiać hipotezy i planować sposoby ich sprawdzania, analizować wyniki obserwacji i doświadczeń oraz wnioskować na ich podstawie, interpretować i przetwarzać informacje zapisane w postaci tekstów, rysunków, schematów, wykresów i tabel. 4. samodzielnie formułować i uzasadniać opinie i sądy na podstawie utrwalonych i podanych informacji: dokonać selekcji i krytycznej oceny faktów pod względem ich przydatności do uzasadniania opinii i sądów, wartościować działania dotyczące ważnych społecznie sprwa zdrowia, środowiska i wykorzystania badań naukowych. Kryteria oceny semestralnej ( rocznej ): 1. Ocenę semestralną ( roczną ) wystawia nauczyciel na tydzień przed klasyfikacją, uzasadniając ją na wniosek ucznia. 2. Uczeń i jego rodzice mogą prosić o dodatkowe wyjaśnienia do wystawionej oceny. 3. Ocena niedostateczna powinna być podana do wiadomości ucznia i jego rodziców na miesiąc przed klasyfikacją. Kontrakt z uczniami w sprawie zasad oceniania: 1. Podstawą wystawianych ocen: śródrocznej i końcowej powinny być: co najmniej 3 oceny bieżące ( dla zajęć edukacyjnych realizowanych w wymiarze 1 godz. tygodniowo), co najmniej 4 oceny bieżące ( dla zajęć w wymiarze 2 godz. tygodniowo). 2. W ocenianiu bieżącym przy ocenach: bardzo dobry, dobry, dostateczny, dopuszczający można stosować + i -. 3. Prace klasowe są obowiązkowe. 4

4. Nauczyciel informuje uczniów o ilości sprawdzianów pisemnych w semestrze i przewidywanym terminie ich realizacji oraz zakresie materiału, przykładowych zadaniach i poleceniach. 5. Prace pisemne uczniów powinny być poprawione przez nauczyciela do 2 tygodni i omówione na lekcji. 6. Sprawdziany powinny być zapowiedziane uczniom co najmniej tydzień wcześniej i wpisane do dziennika. 7. W przypadku nieobecności ucznia na sprawdzianie pisemnym ma on obowiązek zaliczyć sprawdzian w ciągu dwóch tygodni, w szczególnych przypadkach losowych uczeń może mieć ustalony drugi termin. 8. Poprawa prac klasowych jest dobrowolna i musi odbywać się w ciągu dwóch tygodni od rozdania prac. Uczeń pisze ją tylko raz. 9. Nieobecność na sprawdzianie pisemnym w I i II terminie uprawnia nauczyciela do wpisania oceny niedostatecznej. 10. Przy pisaniu pracy klasowej w drugim terminie kryteria nie zmieniają się. 11. Sprawdzone i ocenione prace klasowe przechowuje nauczyciel. Na prośbę ucznia lub jego rodzica nauczyciel umożliwia wgląd w pracę i uzasadnia ocenę. 12. Krótkie wypowiedzi pisemne uczniów (kartkówki) mogą być stosowane w ciągu semestru w dowolnych ilościach bez wcześniejszego informowania ucznia. Zakres takiej kartkówki może obejmować maksymalnie trzy jednostki dydaktyczne, czas jej trwania nie może przekraczać 20 minut. Kartkówki powinny być sprawdzone i oddane w ciągu dwóch tygodni. Ocena za kartkówkę nie podlega poprawie. 13. Ocenie podlegają również odpowiedzi ustne uczniów, zeszyt przedmiotowy oraz prace domowe i analiza źródeł biologicznych. 14. Ocenie podlega udział uczniów w konkursach i olimpiadach. Uczeń za udział w etapie szkolnym nagradzany jest oceną cząstkową-5, przejście do kolejnych etapów oceną cząstkową 6. Laureaci i finaliści otrzymują ocenę o jeden stopień wyższą od oceny proponowanej na koniec roku. 15. Oceny za sprawdziany ustala się procentowo: - 0 29% - ocena niedostateczna (1) - 30% - 49% - ocena dopuszczająca (2) - 50% - 74% - ocena dostateczna (3) - 75% - 89% - ocena dobra (4) - 90% - 100% - ocena bardzo dobra (5) 16. Dopuszcza się dla zajęć realizowanych w wymiarze 2 lub 3 godzin tygodniowo dwukrotne nieprzygotowanie ucznia, a dla zajęć realizowanych w ciągu 1 godziny jedno nieprzygotowanie. Nauczyciel odnotowuje powyższy fakt w dzienniku, jeśli uczeń przekroczy ustalony limit otrzymuje ocenę niedostateczną. Za nieprzygotowanie do lekcji uważa się : brak podręcznika, zeszytu lub zadanych materiałów dodatkowych np. kart pracy, xero, nieodrobienie pracy domowej oraz nie przyswojenie wiedzy z poprzednich trzech jednostek lekcyjnych. 17. Aktywność uczniów na lekcjach premiowana jest +, za trzy + uczeń otrzymuje ocenę cząstkową 5. Uczeń może również w toku nauczania otrzymać (-), za np. brak książki, zeszytu, brak aktywności na lekcjach. Za trzy minusy uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną. 18. Na koniec semestru nie przewiduje się całościowych, dodatkowych sprawdzianów pisemnych. 19. Oceny za poszczególne formy aktywności są odnotowane w dzienniku lekcyjnym przez nauczyciela. 20. Przy ocenie ucznia nauczyciel uwzględnia możliwości intelektualne, wkład pracy i zaangażowanie ucznia. 21. Wszystkie nieregułowane w PSO sprawy sporne będą razstrzygane zgodnie z WSO lub rozporządzeniem MEN. 5

Załącznikiem do powyższego przedmiotowego systemu oceniania są szczegółowe kryteria oceniania z biologii. PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA BIOLOGIA POZIOM ROZSZERZONY Opracowany w oparciu o program DKOS 4015 5/02 ZAKRES WYMAGAŃNA POSZCZEGÓLNE STOPNIE KLASA I DZIAŁ PROGRAMOWY I. Różnorodność życia na Ziemi. Klasyfikacja organizmów KONIECZNE (dopuszczający) -wyjaśnia, na czym polega klasyfikacja biologiczna organizmów -wie, na czym polega i jakie ma zalety podwójne nazewnictwo -wymienia główne taksowy systematyczne -podaje definicję gatunku -podaje przykłady gatunków -określa główne zadania systematyki i taksonomii PODSTAWOWE (dostateczny) -wskazuje zasadnicze kryteria wyróżniania pięciu Królestw świata żywego, podaje przykłady organizmów zaliczanych do każdego z nich -wyjaśnia, na czym opiera się system klasyfikacji organizmów -omawia zalety podwójnego nazewnictwa ROZSZERZAJĄCE (dobry) -charakteryzuje różne metody klasyfikowania organizmów oraz ocenia ich użyteczność-proponuje sposób klasyfikacji wybranej grupy organizmów -wymienia jednostki taksonomiczne we właściwej kolejności DOPEŁNIAJĄCE (bardzo dobry) -przedstawia graficznie przebieg ewolucji organizmów -rozróżnia sztuczne i naturalne systemy klasyfikacji organizmów -wyjaśnia zależność między filogenezą a współczesną systematyką organizmów -analizuje i ocenia metody badawcze wykorzystywane obecnie przez taksonomów -porównuje historyczne i współczesne sposoby klasyfikowania organizmów WYKRACZAJĄCE (celujący) -analizuje i ocenia metody badawcze wykorzystywane obecnie przez taksonomów Bakterie -wymienia cechy komórki prokariotycznej uwzględniając ich funkcję -określa środowisko życia i morfologię bakterii -podaje przykłady chorób bakteryjnych roślin, zwierząt i człowieka -wymienia podstawowe sposoby odżywiania, oddychania -określa sposoby zapobiegania chorobom bakteryjnym -wykazuje na przykładach zróżnicowanie morfologiczne -analizuje czynności życiowe bakterii -wyjaśnia, na czym polega proces nitryfikacji -podaje przykłady bakterii fotosyntetyzujących, nitryfikacyjnych, symbiotycznych, chorobotwórczych -określa rolę bakterii -określa pozycję systematyczną bakterii -ocenia znaczenie procesu nitryfikacji -analizuje rolę bakterii w obiegu węgla i azotu w przyrodzie -porównuje sposoby odżywiania bakterii autotroficznych, saprofitycznych i pasożytniczych -podaje systematykę bakterii -wykazuje związek między sposobem życia a sposobem odżywiania bakterii -określa formę morfologiczną na podstawie obrazu mikroskopowego -analizuje rolę bakterii w obiegu węgla i azotu w przyrodzie -ocenia znaczenie procesu nitryfikacji -podaje chemiczny zapis procesu nitryfikacji Wirusy -określa pojęcie wirus -klasyfikuje wirusy ze -analizuje przebieg infekcji -uzasadnia, że wirusy są -analizuje i porównuje -przedstawia skład względu na skład wirusowej formami życia z pogranicza różne poglądy na temat 6

Budowa komórki eukariotycznej Protisty najprostsze organizmy eukariotyczne chemiczny wirusa -podaje przykłady chorób wirusowych -wymienia i omawia źródła oraz drogi zakażeń wirusowych -wymienia sposoby ochrony przed wirusem HIV -definiuje pojęcie komórka, mitoza, mejoza - wyjaśnia, co to są chemiczny i żywicieli -podaje przykłady chorób wirusowych roślin, zwierząt i ludzi -analizuje i przedstawia graficznie budowę wirusów (HIV) -porównuje budowę komórki prokariotycznej i eukariotycznej -porównuje budowę komórek pro-i eukariotycznych martwej i żywej materii -analizuje cykl lityczny i lizogeniczny wirusów -omawia wiroidy i priony -wykazuje zależność między budową i funkcją danej organelli -wyjaśnia, na czym polega komórki prokariotyczne i -wykonuje schemat -porównuje budowę i współdziałanie organelli w eukariotyczne podaje komórki roślinnej i funkcje wybranych organelli funkcjonowaniu komórki przykłady organizmów zwierzęcej komórkowych -wymienia organelle komórkowe i podaje ich funkcje -porównuje budowę komórki roślinnej i zwierzęcej -wymienia charakterystyczne cechy organizmów zaliczanych -wykazuje na przykładach zróżnicowanie w obrębie protistów -porównuje budowę plechy różnych glonów -wyjaśnia na schemacie -analizuje zależności między budową, a środowiskiem życia i czynnościami życiowymi do królestwa protistów -analizuje cechy przebieg koniugacji u protistów -określa środowisko i tryb organizmów zaliczanych do pantofelka -uzasadnia wyodrębnienie życia protistów królestwa protistów -określa miejsce mejozy w królestwa protistów -omawia morfologię -analizuje czynności cyklach życiowych form -rysuje i wyjaśnia przebieg wybranych przedstawicieli życiowe wybranych haploidalnych i koniugacji u pantofelka -wymienia sposoby przedstawicieli protistów diploidalnych -ocenia biologiczne znaczenie rozmnażania wybranych -planuje i prowadzi -analizuje czynności procesu koniugacji przedstawicieli protestów Hodowlę pierwotniaków życiowe protistów w -przedstawia graficznie cykl -podaje przykłady -wykonuje preparat powiązaniu z budową życiowy form haploidalnej i organizmów mikroskopowy i prowadzi -rozróżnia mejozę diploidalnej rozmnażających się Obserwację mikroskopową postgamicznąi pregamiczną bezpłciowo i płciowo wybranych przedstawicieli -podaje ogólną -wymienia i klasyfikuje protistów Systematykę protistów gatunki chorobotwórcze -definiuje pojęcie mejoza -ocenia ogólnobiologiczne pre-i post magiczna, Izo-, znaczenie protistów pochodzenia wirusów -analizuje i graficznie ilustruje cykl rozwojowy zarodźca malarii 7

anizo-i oogamia -analizuje mechanizm bezpłciowego rozmnażania się protistów - analizuje i porównuje cykl życiowy form haploidalnej i diploidalnej -podaje przykłady organizmów rozmnażających się płciowo i bezpłciowo -wyjaśnia rolę procesu koniugacji Rośliny telomowe Mszaki -definiuje pojęcia: telom, linia rozwojowa -wymienia rodzaje organów roślinnych -określa środowisko życia, charakterystyczne cechy budowy i biologii - definiuje pojęcia: gametofit, sporofit - wymienia zasadnicze przystosowania do środowiska lądowego - charakteryzuje budowę morfologicznąi anatomiczną mszaków - wymienia gatunki mszaków -analizuje warunki panujące na lądzie i porównuje je z warunkami środowiska wodnego -analizuje przystosowania w budowie morfologicznej i anatomicznej mszaków do życia na lądzie -analizuje cykl życiowy mszaków -analizuje przebieg ewolucji głównych szczepów roślinnych -podaje systematykę mszaków -porównuje budowę morfologicznąi anatomiczną gametofitu i sporofitu mszaków -wie, na czym polega heteromorficzna przemiana pokoleń u mszaków - wykonuje uproszczony schemat cyklu rozwojowego mszaków, zaznacza miejsce, gdzie zaszła mejoza, określa, które pokolenia mszaka ma komórki haploidalne a które diploidalne -wykazuje rolę mszaków w ekosystemach leśnych i łąkowych - analizuje gospodarcze znaczenie mszaków -wyjaśnia, w jaki sposób za pomocą teorii telomowej tłumaczy się pochodzenie organów roślinnych -określa elementy budowy anatomicznej na podstawie obrazu mikroskopowego - porównuje budowę wybranych przedstawicieli wątrobowców, mchów i torfowców -analizuje pochodzenie mszaków -podaje systematykę mszaków -ocenia znaczenie mszaków -charakteryzuje zbiorowiska roślinne z przewagą mszaków 8

Tkanki organowców roślinnych -klasyfikuje i wymienia tkanki roślinne -wyjaśnia funkcje tkanek -omawia charakterystyczne cechy poszczególnych rodzajów tkanek roślinnych -wykonuje preparaty świeże i przeprowadza obserwację mikroskopową wybranych tkanek roślinnych -wykazuje związek pomiędzy budową a funkcją dowolnej tkanki -rozróżnia pod mikroskopem (na schemacie lub rysunku) poszczególne tkanki roślinne -porównuje budowę tkanek pod kątem ich różnych funkcji -wykazuje prawdopodobieństwa funkcjonalne tkanek roślinnych i zwierzęcych (na przykładzie człowieka) Paprotniki -omawia środowisko i wymagania życiowe paprotników -określa cechy budowy morfologicznej gametofitu i sporofitu -wymienia zasadnicze przystosowania paprotników do życia na lądzie -omawia cykl życiowy paprotników - wymienia gatunki paprotników -wykazuje, ze paprotniki są organowcami -dowodzi, że sporofit jest pokoleniem dominującym - charakteryzuje budowę anatomiczną paprotników - analizuje przystosowania morfologiczne, anatomiczne i fizjologiczne paprotników do życia na lądzie -analizuje cykl życiowy paprotników jednakozarodnikowych - wymienia kopalne gatunki paprotników -wymienia i rozróżnia pospolite i chronione gatunki paprotników -porównuje budowę sporofitu i gametofitu paprotników -omawia cykl życiowy paprotników różnozarodnikowych - podaje systematykę paprotników -wyjaśnia rolę paprotników w powstawaniu węgla - analizuje i ocenia rolę oraz znaczenie paprotników w zbiorowiskach roślinnych -wykazuje odrębność paprotników od mszaków - porównuje cykl życiowy paprotników jednako-i różnozarodnikowych - przedstawia graficznie przemianę pokoleń paprotników jednako-i różnozarodnikowych - porównuje przemianę pokoleń mszaków i paprotników - wyjaśnia pochodzenie paprotników -porównuje gametofity i sporofity mszaków i paprotników -analizuje anatomiczną budowę łodygi skrzypów i widłaków Rośliny nasienne -wymienia główne cechy roślin nasiennych - wymienia rodzaje i omawia funkcje organów roślinnych -wymienia i omawia rodzaje ulistnienia -na podstawie rysunku określa budowę anatomiczną liścia roślin dwuliściennych -wskazuje na okazie lub rysunku cechy morfologiczne organów wegetatywnych - definiuje pojęcia: kwiat, kwiatostan, zapylenie, zapłodnienie, zalążek, woreczek zalążkowy, łagiewka pyłkowa, pyłek -wymienia organy -analizuje budowę morfologiczną i anatomiczną korzenia, łodygi i liści -wykazuje związek między budową stref korzeniowych a ich funkcją-analizuje budowę organów rozrodczych roślin nagozalążkowych -omawia cykl rozwojowy roślin nagozalążkowych -analizuje mechanizm zapylenia i zapłodnienia roślin nagozalążkowych -analizuje budowę organów generatywnych roślin okrytozalążkowych -omawia cykl rozwojowy roślin okrytozalążkowych -podaje przykłady metamorfoz korzenia, łodygi i liści -wyjaśnia mechanizm powstawania budowy pierwotnej korzenia i łodygi -wyjaśnia mechanizm powstawania budowy wtórnej korzenia i łodygi -definiuje pojęcia: jednopienność, dwupienność, obupłciowość, samozapylenie, zapylenie krzyżowe, przedsłupność, przedprątność, różnosłupność -porównuje budowę kwiatów wiatro-i owadopylnych -wskazuje na obrazie mikroskopowym (zdjęciu) elementy budowy pierwotnej i wtórnej korzenia i łodygi - udowadnia, że metamorfozy korzenia i liści są wyrazem przystosowania roślin do warunków środowiskowych - analizuje mechanizm zapylenia i zapłodnienia roślin nagozalążkowych -analizuje morfologiczne, anatomiczne i fizjologiczne przystosowania roślin okrytozalążkowych do owadopylności i wiatropylności -analizuje sposoby obrony przed samozapyleniem -wskazuje na homologie organów generatywnych -analizuje schematy przedstawiające budowę pierwotną i wtórną wybranych drzew - wyjaśnia pochodzenie kwiatów -charakteryzuje substancje czynne roślin i ich znaczenie 9

rozrodcze roślin nagozalążkowych -wskazuje na okazie lub rysunku cechy morfologiczne organów wegetatywnych -wymienia i rozróżnia elementy budowy kwiatu roślin nago i okrytozalążkowych -określa budowę nasienia i owocu -podaje przykłady gospodarczego wykorzystania nasion i owoców -podaje przykłady ważnych z gospodarczego punktu widzenia sposoby rozmnażania bezpłciowego roślin -definiuje pojęcia: bielmo pierwotne i wtórne, nasienie, owoc -wymienia gatunki prawnie chronione -analizuje mechanizm podwójnego zapłodnienia -analizuje mechanizm powstawania nasienia i owocu -klasyfikuje owoce i nasiona -określa warunki kiełkowania nasion -omawia sposoby rozprzestrzeniania się roślin nasiennych -wymienia i rozróżnia gatunki prawnie chronione roślin nago-i okrytonasiennych -porównuje budowę roślin jedno-i dwuliściennych -oznacza według klucza pospolite gatunki roślin nago i okrytozalążkowych -porównuje powstawanie i Budowę bielma roślin nagoi o okrytozalążkowych -podaje systematykę roślin nasiennych -porównuje cykl rozwojowy roślin nago-i okrytozalążkowych -podaje systematykę roślin nago-i okrytozalążkowych -uzasadnia konieczność prawnej ochrony roślin nasiennych nasiennych z paprotnikami różnozarodnikowymi -wymienia i rozróżnia rodzaje kwiatostanów -porównuje budowę kwiatów wiatro-i owadopylnych -porównuje powstawanie i rolę bielma roślin nago-i okrytozalążkowych -charakteryzuje wybrane gatunki roślin nago-i okrytonasiennych - Grzyby -opisuje środowisko i tryb życia grzybów -wykazuje na przykładach zróżnicowanie w obrębie -wykazuje różnorodność form życiowych grzybów -analizuje hipotezy wyjaśniające pochodzenie -definiuje pojęcia: plecha, grzybów -analizuje poziomy grzybów strzępka, plektenchyma, -wymienia zasadnicze organizacji budowy ciała -analizuje zależność między zarodnik przystosowania do grzybów budową a środowiskiem i -wymienia środowiska i prowadzonego -charakteryzuje trybem życia charakterystyczne cechy grzybów -podaje przykłady zróżnicowania pod względem odżywiania i oddychania -wymienia przykłady zastosowania grzybów w przyrodzie i gospodarce człowieka trybu życia -wymienia i omawia strategie odżywiania się grzybów -wyjaśnia jak rozmnażają się grzyby -klasyfikuje zarodniki -wymienia i rozróżnia gatunki grzybów trujących i prawnie chronionych poszczególne sposoby rozmnażania się grzybów -przedstawia cykl rozwojowy podstawczaka -porównuje rozmnażanie bezpłciowe i płciowe grzybów -definiuje pojęcia: plemnia, lęgnia, gametangiogamia, -analizuje i przedstawia na schemacie proces płciowy u sprzężniaków, workowców i podstawczaków -uzasadnia słuszność wyodrębnienia królestwa grzybów 10

-wskazuje grzyby pasożytnicze -wykazuje przykłady wykorzystywania grzybów -określa objawy zatrucia grzybami -potrafi zbierać grzyby zgodnie z zasadami grzybobrania -wyjaśnia rolę grzybów w obiegu materii w przyrodzie dikarion, kariogamia -podaje systematykę grzybów -klasyfikuje gatunki grzybów na podstawie zdjęć, ilustracji -określa objawy chorób wywołanych przez grzyby i sposoby zapobiegania im Porosty -omawia środowisko i tryb życia porostów -określa -definiuje pojęcia: symbioza, mutualizm, helotyzm -klasyfikuje porosty ze względu na rodzaj plechy - ocenia biocenotyczne -analizuje i potrafi wykorzystać w praktyce skalę porostowąrozróżnia typy plech porostów charakterystyczne cechy -analizuje budowę znaczenie porostów jako -wyjaśnia zastosowania porostów Morfologiczną i organizmów pionierskich porostów jako bioindykatorów -wyjaśnia symbiotyczny Anatomiczną porostów -wyjaśnia pionierski charakter porostów -wymienia sposoby charakter porostów -określa komponenty budujące plechę porostów rozmnażania się porostów - określa rolę porostów w -wymienia i rozróżnia przyrodzie i gospodarce gatunki chronione człowieka Formy ekologiczne i -wymienia im omawia m-oznacza według klucza -podaje przykłady zbiorowiska roślin wybrane formy wybrane gatunki roślin gatunków należących do nasiennych ekologiczne roślin nasiennych poszczególnych form nasiennych ekologicznych Gąbki -omawia środowisko i tryb życia gąbek -wymienia typy gąbek -wymienia komórki występujące u gąbek -wykazuje na przykładach zróżnicowanie w obrębie grupy -wymienia zasadnicze przystosowania do środowiska i prowadzonego trybu życia -wyjaśnia jak rozmnażają się gąbki -analizuje budowę morfologiczną i anatomiczną gąbek -porównuje zasadnicze typy gąbek -ocenia znaczenie gąbek -analizuje i wykazuje zależności między budową gąbek a środowiskiem oraz trybem życia -dowodzi powiązań ewolucyjnych -ocenia stan powietrza w okolicy wykorzystując porosty Etapy rozwoju -przedstawia główne linie -definiuje zwierzęta -porównuje rozwój -analizuje pochodzenie zarodkowego rozwojowe zwierząt pierwo-i wtórouste zarodkowy zwierząt pierwo- zwierząt wielokomórkowych zwierząt i wtóroustych 11

Zarys budowy histologicznej organizmu człowieka Parzydełkowce Płazińce Nicienie (obleńce) -definiuje pojęcie tkanka - wymienia rodzaje tkanek występujących w -określa charakterystyczne cechy budowy i wyjaśnia funkcje tkanek: -wykazuje zróżnicowania budowy i funkcji wybranych tkanek organizmie nabłonkowej, łącznej (w -identyfikuje tkanki na tym krwi), mięśniowej, rysunkach i pod nerwowej mikroskopem -prowadzi obserwację Mikroskopową tkanek -analizuje i wykazuje zależność między budową a funkcją wybranych tkanek -Określa środowisko życia i charakterystyczne -wykazuje zróżnicowania w obrębie grupy -podaje systematykę parzydełkowców -porównuje budowę stułbiopławów, krążkopławów i cechy parzydełkowców -wymienia zasadnicze -wykazuje różnorodność koralowców -wymienia rodzaje przystosowania do form życiowych -podaje przykłady zwierząt o komórek występujących u parzydełkowców środowiska i prowadzonego trybu życia parzydełkowców -omawia przemianę symetrii promienistej i dwubocznej, uzasadniając swój -rozpoznaje na -wymienia i rozróżnia Pokoleń parzydełkowców wybór ilustracjach organizmy gatunki parzydełkowców -ocenia rolę zaliczane do -analizuje budowę parzydełkowców w parzydełkowców morfologiczną i środowisku anatomiczną parzydełkowców -porównuje plan budowy polipa i meduzy -wyjaśnia jak rozmnażają się parzydełkowce -omawia środowisko i tryb życia płazińców -analizuje budowę morfologiczną i -wykazuje różnorodność budowy i trybów życia -analizuje i wykazuje zależnośćmiędzy budową płazińców a -analizuje teorie wyjaśniające pochodzenie -wymienia pasożytnicze anatomiczną płazińców płazińców środowiskiem oraz trybem życia, pasożytnictwa gatunki płazińców wolnożyjących-wykazuje na przykładach zróżnicowanie w obrębie grupy -omawia cykle rozwojowe wybranych pasożytów człowieka -definiuje pojęcia: hermafrodytyzm, zywiciel pośredni i ostateczny -porównuje budowę i Biologię wirków, przywr i tasiemców -porównuje cykl rozwojowy przywr i tasiemców zależny i niezależny od środowiska dowodzi powiązań ewolucyjnych -omawia środowisko i tryb życia nicieni -wymienia i omawia -analizuje budowę morfologiczną i anatomiczną nicieni -definiuje pojęcia: pasożyt polikseniczny, partenogeneza, dymorfizm -analizuje i wykazuje zależność między budową nicieni a środowiskiem oraz trybem życia cechy nicieni -wykazuje zróżnicowanie płciowy -porównuje budowę oraz cykle 12

w obrębie grupy -omawia i analizuje cykle życiowe płazińców i obleńców -analizuje przystosowania życiowe wybranych morfologiczne, anatomiczne i fizjologiczne do gatunków pasożytniczych nicieni i wrotków pasożytnictwa -porównuje rozwój prosty i złożony Pierścienice -omawia środowisko i -definiuje pojęcia: celoma, -podaje systematykę -analizuje i wykazuje zależność tryb życia pierścienic metameria homonimiczna i pierścienic między budową pierścienic a -wymienia przedstawicieli heteronomiczna -wymienia -analizuje budowę środowiskiem i trybem życia o omawia morfologiczną i wieloszczetów, cechy aromorfotyczne Anatomiczną wieloszczetów skąposzczetów i pijawek pierścienic i pijawek -rozpoznaje na -analizuje na przykładzie -wykazuje różnorodność ilustracjach organizmy dżdżownicy budowę form życiowych i trybu zaliczane do pierścienic Morfologiczną i życia pierścienic anatomiczną pierścienic -podaje przystosowania dżdżownicy do życia w glebie -wykazuje znaczenie pierścienic w przyrodzie, gospodarce i życiu człowieka Mięczaki -omawia środowisko i -podaje charakterystyczne -wykazuje różnorodność -porównuje mięczaki z tryb życia mięczaków - wymienia i rozróżnia gatunki prawnie chronione -rozpoznaje na ilustracjach organizmy zaliczane do mięczaków cechy mięczaków -analizuje morfologię, anatomię i fizjologię mięczaków - wykazuje na przykładach zróżnicowanie w obrębie grupy -wyjaśnia jak rozmnażają się mięczaki - wykazuje znaczenie mięczaków w przyrodzie, gospodarce i życiu człowieka budowy i trybu życia mięczaków -omawia charakterystyczne cechy mięczaków -porównuje plan budowy ślimaków, małży i głowonogów pierścienicami -omawia budowę, biologię i znaczenie naukowe amonitów i belemnitów 13

Stawonogi -omawia środowisko i tryb życia stawonogów - wymienia podstawowe cechy stawonogów - rozpoznaje na ilustracjach organizmy zaliczane do stawonogów -podaje podstawową charakterystykę poszczególnych gromad stawonogów -definiuje pojęcia: radiacja adaptatywna, miksocel, skrzela, płucotchawki, tchawki, przeobrażenie niezupełne, zupełne, linienie -omawia charakterystyczne cechy stawonogów -przedstawia przystosowania morfologiczne, anatomiczne i fizjologiczne stawonogów do życia w wodzie i na lądzie -analizuje budowę morfologiczną i anatomiczną przedstawicieli stawonogów -analizuje strategie rozrodcze stawonogów -podaje przykłady stawonogów holo-i hemimetabolicznych - porównuje budowę i tryb życia skorupiaków, owadów, pajęczaków i wijów -zna chronione gatunki -analizuje problemy, z jakimi zetknęli się przodkowie stawonogów, opanowując środowisko lądowe -podaje systematykę stawonogów - wykazuje na wybranych przykładach zależność budowy owadów z ich trybem życia -omawia różnice w rozwoju owadów na wybranych przykładach - ocenia biocenotyczną i gospodarczą rolę stawonogów -charakteryzuje czynności życiowe wybranych przedstawicieli gromad stawonogów -omawia zwyczaje życiowe owadów i pajęczaków -ocenia znaczenie opieki nad potomstwem w sukcesie ewolucyjnym stawonogów -analizuje znaczenie opieki nad potomstwem, polimorfizmu oraz struktury społecznej owadów w ewolucji tej grupy organizmów -dowodzi powiązań ewolucyjnych stawonogów i pierścienic stawonogów Strunowce -wymienia i omawia -analizuje pochodzenie -porównuje budowę -analizuje główne linie charakterystyczne cechy strunowców lancetnika i rozwojowe strunowców bezkręgowców strunowców -porównuje strunowce z -uzasadnia, dlaczego -omawia środowisko i tryb życia lancetnika bezkręgowcami -analizuje morfologię, Anatomię i fizjologię lancetnika lancetnika można uważać za pierwowzór strunowca 14

Kręgowce Ryby Płazy -wymienia i omawia charakterystyczne cechy kręgowców -omawia środowisko i tryb życia bezżuchwowców i ryb -wykazuje na przykładach zróżnicowanie w obrębie grupy kręgowców -analizuje drzewo rodowe kręgowców -analizuje morfologię, anatomięi fizjologięminoga i ryb -podaje systematykękręgowców -porównuje budowękręgowców i niższych strunowców -udowadnia progresywny charakter zmian w budowie i biologii kręgowców -omawia związek budowy ryby z trybem jej życia - -analizuje pochodzenie i tendencje ewolucyjne kręgowców -charakteryzuje wybrane czynności życiowe ryb -omawia zwyczaje godowe, charakteryzuje wybrane -wykazuje cechy ryby -podaje przykłady ryb gatunki ryb formy opieki nad potomstwem przystosowujące jądo opiekujących się -porównuje budowęi oraz wędrówki ryb życia w wodzie potomstwem i ryb biologięryb chrzęstno-i -ocenia wpływ rybołówstwa na -rozpoznaje pospolite wędrujących na tarliska kostnoszkieletowych życie i równowagęekologiczną gatunki ryb wód słodkich i słonych -wymienia i rozróżnia gatunki ryb prawnie -analizuje pochodzenie ryb -podaje systematykę -omawia gospodarcze chronionych bezżuchwowców i ryb znaczenie ryb -określa środowisko i -analizuje morfologię, anatomięi -wskazuje charakterystyczne cechy fizjologiępłazów zależnośćpłazów od biocenoz wodnych -wyjaśnia pochodzenie ewolucyjne kręgowców środowiska budowy płazów -wskazuje przystosowania wodnego na czworonożnych przykładzie -zna przedstawicieli poszczególnych rzędów płazów do życia w wodzie i na lądzie rozmnażania się-podaje systematykę -analizuje biologię meandrowców płazów -udowadnia związek płazów -wykazuje łączność ewolucyjną -rozpoznaje na rysunkach pomiędzy budową i biologią -charakteryzuje płazów z rybami wybrane i zdjęciach pospolite płazy płazów a zajmowanym gatunki płazów środowiskiem życia -analizuje mechanizm rozrodu płazów -wymienia i rozróżnia gatunki podlegające ochronie prawnej -uzasadnia zależność rozrodu i rozwoju płazów od środowiska wodnego 15

Gady Ptaki Ssaki -określa środowisko i charakterystyczne cechy budowy gadów -wymienia przedstawicieli gadów - rozpoznaje na rysunkach i zdjęciach pospolite gady -określa środowisko życia i charakterystyczne cechy budowy ptaków -wskazuje przystosowania ptaków w budowie zewnętrznej do ich trybu życia -rozpoznaje na ilustracjach pospolite gatunki ptaków za pomocą kluczy -określa środowisko życia i charakterystyczne cechy budowy ssaków -omawia środowisko życia stekowców i torbaczy - wskazuje przystosowania ssaków w budowie zewnętrznej do trybu życia -wyjaśnia co to jest -wymienia i omawia progresywne cechy gadów -omawia przystosowania gadów do życia na lądzie -analizuje morfologię, anatomię i fizjologię gadów - analizuje biologię rozrodu i rozwoju gadów -analizuje drzewo rodowe gadów -analizuje przystosowania morfologiczne, anatomiczne i fizjologiczne ptaków do lotu - wymienia i omawia progresywne cechy ptaków -analizuje biologię rozrodu i rozwoju ptaków - definiuje pojęcia: gniazdowniki, zagniazdowniki -podaje różnice między gniazdownikami a zagniazdownikami -wymienia i rozróżnia gatunki prawnie chronione -wymienia i omawia progresywne cechy ssaków -wymienia i omawia progresywne i prymitywne cechy stekowców i torbaczy -analizuje drzewo rodowe ssaków -wskazuje miejsce występowania ssaków na kuli ziemskiej -analizuje morfologię, -podaje systematykę gadów -omawia czynności życiowe gadów -charakteryzuje wybrane gatunki gadów -ocenia znaczenie błon płodowych - porównuje budowę i biologię gadów i płazów -omawia wybrane czynności życiowe ptaków -analizuje mechanizmy umożliwiające ptakom utrzymanie wysokiego tempa przemiany materii i stałej temperatury ciała - porównuje strategie rozrodcze gniazdowników i zagniazdowników - ocenia biologiczne i gospodarcze znaczeni ptaków -określa stanowisko systematyczne stekowców i torbaczy -porównuje budowę i biologię stekowców i torbaczy -dowodzi, że budowa i biologia ssaków jest wyrazem adaptacji do zajmowanego środowiska życia -wykazuje różnice w sposobie rozmnażania i rozwoju płazów i gadów -omawia zjawisko wędrówek ptaków -uzasadnia znaczenie opieki nad potomstwem w ewolucji ptaków -wykazuje na wybranych przykładach różnorodnośći jedność ptaków w obrębie gromady -wykazuje łączność ewolucyjną ptaków z gadami -ocenia znaczenie opieki nad potomstwem w ewolucji ssaków -analizuje ekologię i etologię wybranych gatunków ssaków - wykazuje łączność ewolucyjną z gadami -wykazuje na wybranych przykładach różnorodność i jedność ssaków w obrębie gromady -analizuje pochodzenie i tendencje ewolucyjne gadów uwzględnieniem form wymarłych - analizuje przyczyny i przebieg radiacji adaptatywnej gadów mezozoicznych -ustosunkowuje się do hipotez wyjaśniających pochodzenie zdolności ptaków do aktywnego lotu -analizuje warunki i przebieg radiacji adaptatywnej ssaków 16

stałocieplność-podaje przykłady gospodarczego wykorzystania ssaków Anatomię i fizjologię stekowców i torbaczy - analizuje morfologię, anatomię i fizjologię ssaków właściwych -wymienia i omawia rodzaje zębów ssaków -wymienia i rozróżnia gatunki ssaków prawnie chronionych - ocenia ekologiczne i gospodarcze znaczenie ssaków -dowodzi, że człowiek jest ssakiem -omawia wybrane czynności życiowe ssaków -wymienia i omawia typy łożysk - podaje systematykę ssaków -charakteryzuje i porównuje wybrane rzędy ssaków II. Ekologia i biogeografia Ekologia jako nauka Populacje, biocenozy, ekosystemy -definiuje pojęcia: populacja, biocenoza, -Podaje kryteria wyróżnienia autekologii i -udowadnia związek ekologii z innymi działami -dobiera odpowiednie materiały źródłowe do nauki ekologii -przeprowadza badania wybranych czynników biotop, ekosystem, nisza synekologii -analizuje biologii i gałęziami -wyjaśnia związki między abiotycznych i na ich ekologiczna możliwości przemysłu ekologią a innymi dziedzinami podstawie określa stan -rozróżnia abiotyczne i praktycznego wykorzystania -analizuje nauki, zwłaszcza środowiska biotyczne czynniki Badań ekologii Wieloaspektowość pojęcia ewolucjonizmem środowiska -analizuje wykresy zakresu nisza ekologiczna -wyjaśnia, czym zajmuje tolerancji różnych -wskazuje zadania stojące Się ekologia organizmów przed ekologią -definiuje pojęcia: -analizuje strukturę -omawia populacyjne -omawia cechy populacji na -analizuje przyczyny populacja, pojemność i przestrzenną, wiekową, mechanizmy liczebności dowolnie wybranym przykładzie zróżnicowania struktury i opór środowiska, płciową, ilościową i -analizuje zależność -planuje i przeprowadza dynamiki rozrodczej biocenoza, zależności socjalnąpopulacji między niszą ekologicznąa doświadczenie ilustrujące wpływ populacji ludzkiej w troficzne, producent, -omawia zjawisko zjawiskiem konkurencji zagęszczenia na liczebność różnych rejonach świata konsument, reducent, terytorializmu -ocenia rolę zależności populacji -przewiduje możliwość łańcuch i sieć troficzna, -prowadzi badania międzygatunkowych w -uzasadnia stwierdzenie, że wykorzystania allelopatii równowaga biocenotyczna, rozmieszczenia organizmów przyrodzie i życiu funkcjonowanie agrocenozy w rolnictwie sukcesja pierwotna i populacji i oblicza ich człowieka wymaga nakładu energii ekologicznym wtórna, klimaks zagęszczenie -porównuje pokarmowe -wskazuje różnice między -uzasadnia, że -wymienia cechy -rozróżnia i omawia łańcuchy spasania i łańcuchem pokarmowym a ekosystem z rozbudowaną populacji zależności troficzne w łańcuchy detrytusowe Siecią pokarmową Siecią pokarmową jest -podaje przykłady biocenozie -podaje przykłady -udowadnia, że skrócenie trwalszy od tego, w populacji z najbliższego -wyjaśnia, co to jest łańcuchów pokarmowych z łańcuchów pokarmowych może którym występują proste 17

otoczenia -podaje przykłady łańcuchów pokarmowych -podaje nazwy poszczególnych ogniw łańcucha pokarmowego -wymienia nieantagonistyczne formy współżycia występujące między organizmami - podaje przykłady symbiozy, drapieżnictwa, pasożytów wewnętrznych i zewnętrznych -wskazuje przykłady konkurencji o zasoby środowiska - przedstawia dane liczbowe ludności Polski oraz wybranych krajów świata w postaci piramid wieku i płci -podaje przykłady sukcesji pierwotnej i wtórnej -wskazuje proste przykłady obiegu materii i przepływu energii -podaje przykłady ekosystemów przebieg sukcesji -przedstawia krążenie materii na przykładzie obiegu azotu w przyrodzie -wyjaśnia, co to jest ekosystem różnych biocenoz - wymienia i omawia konieczne warunki zachowania równowagi biocenotycznej -omawia nieantagonistyczne formy współżycia występujące między organizmami - omawia przykłady drapieżnictwa -wskazuje przystosowania w budowie i fizjologii organizmów do pasożytniczego trybu życia - omawia na wybranych przykładach konkurencję między organizmami - porównuje funkcjonowanie różnych ekosystemów - analizuje funkcjonowanie ekosystemów pozbawionych producentów -porównuje produktywność pierwotną i wtórną-określa przyczyny oraz kierunki sukcesji pierwotnej - wskazuje różnice między przepływem energii a krążeniem materii w ekosystemie Być potencjalnym źródłem ograniczenie kosztów produkcji żywności -wskazuje różnice między nieantagonistycznymi a antagonistycznymi formami współżycia między organizmami -uzasadnia, ze drapieżnictwo ma korzystny wpływ na populację ofiar -planuje i przeprowadza doświadczenie ilustrujące przebieg sukcesji ekologicznej - ocenia znaczenie procesu sukcesji w przyrodzie -wykazuje rolę poszczególnych ogniw łańcucha pokarmowego w procesach krążenia materii i przepływu energii zależności pokarmowe - charakteryzuje różnorodne strategie dające szansę przeżycia pasożyta -omawia znaczenie konkurencji w rozwoju osobnika, populacji i gatunku Zasoby środowiska a potrzeby organizmu -podaje przykłady z -wyjaśnia, co to jest zakres -wyjaśnia, co to jest czynnik -charakteryzuje nisze -proponuje proste najbliższego otoczenia tolerancji organizmu ograniczający. ekologiczne wybranych roślin i doświadczenia niekorzystnego wpływu na -wyjaśnia, co to są zasoby nisza ekologiczna zwierząt sprawdzające zakres 18

Biomy i biosfera Wilgotne lasy równikowe Krainy traw organizm nadmiaru danego środowiska -określa przyczyny -uzasadnia konieczność tolerancji ekologicznej składnika środowiska -omawia obszary ochrony gatunkowej roślin i tworzenia obszarów chronionych organizmu w stosunku do -wskazuje chronione występujące zwierząt -wykazuje różnorodność wybranego czynnika przystosowania najbliżej miejsca -podaje charakterystykę rezerwatów przyrody i środowiska organizmów do życia w zamieszkania wybranych rezerwatów pomników przyrody danym środowisku -wyjaśnia, dlaczego chroni przyrody, parków -wymienia firmy ochrony Się przyrodę i wskazuje narodowych i parków przyrody w Polsce różnorodne formy jej krajobrazowych -rozpoznaje wybrane ochrony gatunki chronione roślin i zwierząt -wskazuje na mapie Polski położenie parków narodowych i krajobrazowych -definiuje pojęcia: biom, -analizuje strukturę oraz -omawia przyczyny -przewiduje konsekwencje -analizuje przyczyny i biosfera funkcjonowanie wybranych strefowego rozmieszczenia wpływu czynników skutki eutrofizacji, -wymienia rodzaje ekosystemów lądowych organizmów na kuli zagrażających biomom zakwaszania i zasolenia biomów lądowych i podaje -wymienia gatunki roślin i ziemskiej -wskazuje zależności między zbiorników wodnych ich rozmieszczenie zwierząt -określa przyczyny poszczególnymi biomami geograficzne charakterystycznych dla zróżnicowania państw -wskazuje strefy poszczególnych biomów roślinnych i zwierzęcych klimatyczne kuli ziemskiej -charakteryzuje państwa -uzasadnia wpływ -podaje przykłady roślinne i zwierzęce czynników klimatycznych organizmów występujących w różnych -porównuje warunki abiotyczne ekosystemów obszarach biosfery lądowych i wodnych -wymienia i omawia -wymienia rodzaje -wymienia i rozróżnia przyczyny zakłóceń ekosystemów wodnych gatunki organizmów prawidłowego poszczególnych stref ekosystemów wodnych oraz omawia ich rolę na rozmieszczenie roślin na kuli ziemskiej ekosystemów wodnych -wskazuje na mapie świata obszary -wymienia cechy klimatu panującego w wilgotnych -charakteryzuje warunki życia w wilgotnym lesie -prezentuje fragmenty literatury opisującej wilgotny las -porównuje skład gatunkowy wilgotnych występowania wilgotnych lasach równikowych równikowym równikowy lasów równikowych Azji, lasów równikowych -omawia przystosowania Afryki i Amazonii -podaje przykłady organizmów do życia w organizmów żyjących w wilgotnym lesie wilgotnych lasach równikowym równikowych -wskazuje na mapie świata obszary -wymienia cechy klimatu obszarów, na których -charakteryzuje warunki życia panujące w -prezentuje fragmenty literatury opisującej ekosystemy trawiaste -wykazuje różnorodność organizmów 19

Pustynie Oceany występowania Występują ekosystemy ekosystemach trawiastych zamieszkujących ekosystemów trawiastych trawiaste ekosystemy trawiaste na -podaje przykładu -omawia przystosowania różnych kontynentach organizmów zamieszkujących organizmów do życia wśród traw ekosystemy trawiaste -wskazuje na mapie świata -podaje cechy klimatu -charakteryzuje warunki -wskazuje różnorodność obszary obszarów, na których życia na pustyni organizmów zamieszkujących występowania pustyń Występują pustynie pustynie na różnych -podaje przykłady -wskazuje przystosowania kontynentach organizmów organizmów do życia na -prezentuje fragmenty literatury zamieszkujących pustynie pustyni opisującej pustynie -wskazuje na, mapie świata -określa warunki życia w -wskazuje przystosowania -wskazuje przyczyny oceany i podaje ich oceanie organizmów do życia w zróżnicowanego rozmieszczenia nazwy oceanie na różnych organizmów w pionie i w -wymienia nazwy głębokościach poziomie organizmów występujących w morzach i oceanach PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA BIOLOGIA POZIOM PODSTAWOWY Opracowany w oparciu o program DKOS 4015 5/02 ZAKRES WYMAGAŃNA POSZCZEGÓLNE STOPNIE KLASA I DZIAŁ KONIECZNE PODSTAWOWE ROZSZERZAJĄCE DOPEŁNIAJĄCE WYKRACZAJĄCE PROGRAMOWY (dopuszczający) (dostateczny) (dobry) (bardzo dobry) (celujący) I. Biologia i medycyna a człowiek -definiuje termin życie - wymienia cechy istoty -stosuje w uczeniu się różne źródła wiedzy -porównuje budowę i zasady działania -planuje i przeprowadza obserwację makro-i -wymienia algorytmy prowadzenia badań żywej biologicznej i wykorzystuje mikroskopów: optycznego i mikroskopową, doświadczenie naukowych Biologia opowieść o fenomenie życia -wymienia cechy istoty żywej informacje popularnonaukowe w elektronowego -wymienia główne oraz dokumentuje ich wyniki - stosuje zdobytą wiedzę do -wymienia typy mikroskopów -określa przedmiot uczeniu się biologii kierunki rozwoju nauk opisywania struktury i funkcji elektronowych i omawia Badań biologii -charakteryzuje i przyrodniczych i organizmów ich budowę -wylicza kolejne porównuje myślenie biologicznych -umiejscawia w czasie poziomy organizacji indukcyjne i dedukcyjne -wymienia specjalistyczne najważniejsze odkrycia materii żywej -proponuje sposób dyscypliny wyodrębnione w biologiczne -porównuje cechy prezentacji wyników, ramach biologii -porównuje znaczenie materii ożywionej i analizy tabel, tekstu, -rozróżnia dziedziny terminów: problem badawczy i 20