Choroby zakaźne Wprowadzenie Wybrane choroby zakaźne wieku dziecięcego Zapalenie wątroby (Hepatitis) Choroby przenoszone drogą płciową HIV/AIDS Gruźlica Zakażenia i zatrucia pokarmowe 1
2
I. Wprowadzenie Choroby zakaźne to choroby wywołane przez drobnoustroje (bakterie, wirusy, grzyby, roztocza), toksyczne produkty (jad kiełbasiany), a także przez pasożyty lub inne biologiczne czynniki chorobotwórcze, które ze względu na charakter i sposób szerzenia stanowią zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi. Mogą szerzyć się różnymi drogami: przez kontakt bezpośredni (z osoby na osobę), drogą kropelkową podczas kaszlu i kichania, przez kontakt seksualny, przez wkłucie bezpośrednio do organizmu, na zakażonej igle czy strzykawce, a także przez owady, które spełniają funkcje nośników. W XIX wieku prawie każda choroba zakaźna była zagrożeniem życia. Epidemie takich chorób jak dżuma, cholera, ospa zmieniały bieg historii. W XX wieku, wraz z postępem cywilizacyjnym we wszystkich dziedzinach życia, poprawą warunków sanitarnych, rozwojem szczepień ochronnych, produkcją antybiotyków i leków przeciwwirusowych wydawało się, że choroby zakaźne zostaną wyeliminowane. Dziś wiadomo już, że eliminacja czynników zakaźnych ze środowiska człowieka jest niemożliwa. Pojawiają się nowe choroby zakaźne, takie jak: HIV/AIDS, zespół ostrej niewydolności oddechowej (SARS), tzw. świńska grypa. Natomiast znane wcześniej choroby mogą przybierać nowe niebezpieczne formy, jak np. gruźlica wielolekooporna czy odporny na metycylinę gronkowiec złocisty. Dlatego wiedza o możliwościach profilaktyki, alarmujących symptomach, które powinny skłonić do wizyty u lekarza, a następnie skrupulatne przestrzeganie zaleconej terapii są tak ważne. II. Wybrane choroby zakaźne wieku dziecięcego Szereg chorób zakaźnych typowo występuje tylko w wieku dziecięcym. W warunkach naturalnych praktycznie wszyscy chorują, będąc dziećmi, a dorośli są już na te choroby odporni. Choroby zakaźne wieku dziecięcego zazwyczaj przebiegają z gorączką i wysypkami w sposób łagodny, ale mogą również prowadzić do poważnych powikłań. Z tego powodu w większości krajów stosuje się szczepienia ochronne, zapobiegające zachorowaniom. Chore dziecko należy izolować od innych, zdrowych dzieci. Częste choroby dziecięce wymienione są poniżej. Odra Odra przebiega z dość wysoką gorączką i typową wysypką, często z zapaleniem spojówek. Wysypka w postaci różowoczerwonych grubych plamek pojawia się najpierw na twarzy, następnie schodzi na tułów i kończyny. W takiej samej kolejności wysypka ustępuje i znika po siedmiu dziesięciu dniach. Okres inkubacji wynosi od siedmiu do dwudziestu jeden dni. Powikłaniem odry może być zapalenie ucha środkowego, zapalenie płuc, rzadziej zaburzenia neurologiczne w bezpośrednim następstwie choroby lub bardzo rzadko po wielu latach. Obecnie, przy wysokim stopniu zaszczepienia, odra występuje rzadko, a wiele przypadków przebiega nietypowo i wymaga odróżnienia od innych chorób wysypkowych: zakaźnych i niezakaźnych. Ospa wietrzna Ospa wietrzna charakteryzuje się zwykle niewysoką gorączką i wysypką rozpoczynającą się i najbardziej nasiloną na tułowiu. Zmiany skórne zmieniają się z drobnych czerwonych plamek do pęcherzyków i strupków, towarzyszy im swędzenie. Okres inkubacji wynosi od dwunastu do dwudziestu jeden dni. Ospa może być powikłana wtórnym zakażeniem bakteryjnym zmian skórnych w okresie tworzenia się strupków. Rzadko powikłaniem ospy jest zapalenie płuc lub zapalenie opon mózgowych. Zakażenie w ciąży w pierwszych dwóch trymestrach może w rzadkich 3
przypadkach prowadzić do wrodzonych nieprawidłowości u dziecka, w ciągu ostatniego miesiąca ciąży zaś do ciężkiego zakażenia wrodzonego u noworodka. Najgroźniejsza jest ospa wietrzna u matki podczas porodu lub w okresie bezpośrednio go poprzedzającym. Wirus ospy pozostaje w organizmie i okresowo może uaktywniać się przy spadkach odporności w postaci półpaśca (wysyp pęcherzyków na ograniczonym fragmencie skóry z towarzyszącym bólem tej okolicy). Z reguły do zachorowania na ospę wietrzną dochodzi u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Różyczka Różyczka jest najczęściej łagodną chorobą przebiegającą z gorączką, bolesnym powiększeniem węzłów chłonnych za uszami i na karku oraz krótko trwającą bladoróżową, drobniutką wysypką rozpoczynającą się na twarzy i szyi, która następnie schodzi na tułów i kończyny. Jeśli choruje młodzież lub dorośli, stosunkowo często może dochodzić również do bolesności i obrzęku stawów. Przebieg może być powikłany zaburzeniami krzepnięcia. Okres inkubacji wirusa wynosi od czternastu do dwudziestu jeden dni. Choroba jest zakaźna przez pięć dni przed wysypką i pięć dni po niej. Różyczka jest szczególnie niebezpieczna, jeśli dojdzie do zakażenia kobiety w ciąży, ponieważ prowadzi bardzo często do poważnych uszkodzeń płodu (zespół różyczki wrodzonej), może również być przyczyną poronień lub urodzeń martwych. Różyczka najczęściej występuje u dzieci w pierwszych klasach szkoły podstawowej. Świnka Świnka często traktowana jest jako lekka choroba wieku dziecięcego, którą trzeba przebyć. Charakterystyczny jest bolesny obrzęk ślinianek. U dzieci często przebiega ona łagodnie, ale przebieg może też być ciężki, wymagający pobytu w szpitalu, możliwe jest wystąpienie groźnych powikłań. Są nimi: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, zapalenie jąder, głuchota, zapalenie trzustki.nie jest to choroba, którą można lekceważyć. Stąd tak ważna jest odpowiednia, troskliwa pielęgnacja dziecka. Leczenie jest objawowe: podawanie leków przeciwgorączkowych, częste pojenie dziecka, zastosowanie płynnej, lekkostrawnej diety, położenie do łóżka na czas utrzymywania się objawów.w przypadku powrotu gorączki, bólów głowy, wymiotów, obrzęku jąder dziecko powinno być ponownie zbadane przez lekarza, ponieważ mogą to być objawy powikłań poświnkowych. Trzydniówka Jest to choroba zakaźna, występująca bardzo często u dzieci między szóstym a trzydziestym szóstym miesiącem życia. Jest nagłą infekcją wirusową, która trwa od trzech do pięciu dni. Objawy to nagła, bardzo wysoka gorączka (39 40 C) nie poprzedzona żadnymi innymi objawami, trwająca od trzech do pięciu dni. Gorączka obniża się gwałtownie i po jej spadku pojawia się wysypka (małe, różowe plamki), przeważnie ograniczona tylko do tułowia, która znika po dwóch dniach, nie pozostawiając śladów. Po przebyciu choroby dziecko nabiera odporności na całe życie. Choroba nie jest niebezpieczna, nie powoduje też żadnych powikłań, ale z powodu wysokiej temperatury dziecko powinno być zbadane, ponieważ mogą to być objawy innej choroby. Jak postępować podczas trzydniówki Leczenie jest objawowe: obniżanie gorączki. Ubieraj dziecko lekko i postaraj się, żeby w domu nie było za gorąco. Możesz stosować chłodne okłady na czoło i kark. Podczas gorączki dziecko powinno zostać w domu. Podawaj mu również dużo płynów. 4
Krztusiec Krztusiec charakteryzuje się napadowym, szczekającym kaszlem z odkrztuszaniem lepkiej plwociny, który trwa od dwóch do czterech tygodni. Napady kaszlu mogą powodować wymioty, a u małych niemowląt bezdechy i drgawki. U starszych dzieci i dorosłych krztusiec przebiega w postaci przewlekającego się napadowego, suchego kaszlu. Odporność nabyta w wyniku szczepienia stopniowo spada i uważa się, że krztusiec w lekkiej formie występuje stosunkowo często wśród starszych dzieci, młodzieży i dorosłych, stanowiąc źródło zakażenia dla młodszych dzieci. Jakie są drogi szerzenia się chorób wieku dziecięcego? Choroby wieku dziecięcego szerzą się drogą kropelkową, poprzez zarazki wydalane przez osoby chore podczas kaszlu, kichania, mówienia. Zakaźność chorób i czas wydalania zarazków mogą być różne w zależności od choroby. Niektóre z chorób mogą się również przenosić przez skażone powierzchnie (odra, ospa wietrzna, różyczka). W przypadku ospy wietrznej zakaźny jest również płyn z pęcherzyków. Wirusem ospy wietrznej można się także zakazić od osoby z półpaścem. Różyczka, a w mniejszym stopniu również ospa wietrzna, może szerzyć się z matki na dziecko przez łożysko. Co można zrobić, by uchronić się przed zachorowaniem? Najbardziej skutecznym sposobem zapobiegania zachorowaniom są szczepienia ochronne. Spośród wymienionych chorób w Polsce rutynowo szczepi się przeciwko krztuścowi, odrze, śwince i różyczce. Wielu rodziców decyduje się na szczepienia szczepionkami skojarzonymi (mniejsza liczba zastrzyków, lepsza odpowiedź poszczepienna). Jedna szczepionka skojarzona gwarantuje uodpornienie przeciwko kilku chorobom. Typową szczepionką skojarzoną jest szczepionka przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR), lub przeciwko błonicy i tężcowi (Di-Te) i są one zawarte w kalendarzu szczepień obowiązkowych. Inne szczepionki skojarzone są odpłatne. Rutynowo nie szczepi się przeciwko ospie wietrznej, lecz jest to szczepionka zalecana i jest dostępna w Polsce. Szczepienie to nie zapobiega zakażeniu, ale zapobiega ciężkiemu przebiegowi choroby. Ważne jest również, by zachowywać higienę kaszlu (zasłanianie ust chusteczką jednorazową), dbać o częste wietrzenie pomieszczeń, gdzie przebywają chorzy, ograniczać kontakt dzieci chorych ze zdrowymi i myć przedmioty zanieczyszczone wydzieliną z jamy nosowo-gardłowej chorych. W szpitalach i placówkach ochrony zdrowia stosuje się naświetlanie światłem UV, które likwiduje wirusy odry, ospy wietrznej, różyczki i inne. Dzieci, które miały styczność z osobą chorą na odrę, a nie były poprzednio szczepione przeciwko odrze, mogą zostać zaszczepione w ciągu trzech dni od kontaktu, co może lecz nie musi uchronić je przed zachorowaniem. W szczególnych przypadkach lekarz może rozważyć podanie immunoglobuliny odpornościowej. Jak rozpoznaje się choroby wieku dziecięcego? Najczęściej diagnozę można postawić na podstawie objawów. W wielu przypadkach jednak przebieg może nie być typowy i wówczas zaleca się wykonanie badań laboratoryjnych, które mogą potwierdzić zakażenie. Zwykle są to badania krwi lub wymazy z jamy nosowo-gardłowej. 5
Jak leczy się choroby wieku dziecięcego? Najczęściej konieczne jest tylko postępowanie łagodzące objawy. Należy pamiętać, aby nie podawać dzieciom aspiryny, gdyż jej podanie może prowadzić do ciężkich powikłań. Niekiedy przy ciężkim przebiegu konieczne może być leczenie w szpitalu. W każdym przypadku dziecko powinno zostać zbadane przez lekarza. Dodatkowe informacje Kalendarz szczepień obowiązujących w Polsce jest dostępny w części vademecum dotyczącej opieki nad dzieckiem, a także na stronie internetowej www.gis.gov.pl. W przypadku dzieci, które były szczepione według innego kalendarza szczepień w kraju pochodzenia, może zajść konieczność uzupełnienia niektórych szczepień, co jest ustalane indywidualnie przez lekarza rodzinnego lub w specjalistycznej poradni szczepień. Do takich poradni są kierowane również dzieci z niedoborami odporności lub innymi schorzeniami wymagającymi zmian w kalendarzu szczepień. III. Zapalenie wątroby ( Hepatitis) Istnieją trzy postacie zapalenia wątroby: typu A, B i C (HAV, HBV, HCV); różne są też drogi zarażenia się tymi wirusami. Ponieważ choroba często nie objawia się żadnymi symptomami, można być chorym, nie wiedząc o tym. Zapalenie wątroby: Typ WZW - A (HAV) Objawy: Pojawiają się po mniej więcej miesiącu od momentu zakażenia. Choroba nie przechodzi w postać przewlekłą. Może przebiegać bez charakterystycznej żółtaczki, zwłaszcza u dzieci. Przeniesienie wirusa: Drogą pokarmową lub przez brudne ręce. Najczęściej przenosi się pomiędzy osobami pozostającymi ze sobą w bliskim kontakcie, np. pomiędzy domownikami, przez mikroskopijne ilości kału pozostające na rękach lub przedmiotach. Wirusy mogą również zostać zjedzone wraz ze skażonymi produktami pokarmowymi, np. owocami, warzywami, owocami morza. W krajach, gdzie nie stosuje się odpowiednich procedur uzdatniania wody, również woda (i kostki lodu) może być źródłem zakażenia. Ograniczenie ryzyka zakażenia: Szczepionka. Aby uniknąć zakażenia od osoby chorej w otoczeniu, ważne jest przestrzeganie zasad higieny osobistej, zwłaszcza dokładnego mycia rąk po skorzystaniu z toalety czy przewijaniu dziecka. 6
Rozpoznanie: Decydujące są badania krwi. Zazwyczaj rozpoczyna się od badań podstawowych, które mogą być wykonywane przez lekarzy wielu specjalności. Leczenie: Z reguły tylko leczenie objawowe. Nie oznacza to, że choroba nie wymaga pomocy lekarskiej, jednak rzadko konieczna jest opieka szpitalna. Nie stosuje się leków bezpośrednio działających na wirusa. Zwykle choroba ulega samowyleczeniu w ciągu od czterech do sześciu tygodni. Klasyczne leczenie to terapia interferonem. Typ WZW - B (HBV) Objawy: Występują średnio po trzech (do sześciu) miesiącach, a u mniej więcej co dziesiątej osoby dojdzie do przewlekłego zapalenia wątroby (znacznie częściej u dzieci). W przypadku zakażenia od matki 90% noworodków posiada markery zapalenia HBV. Przeniesienie wirusa: Poprzez krew (uszkodzenie skóry), kontakty seksualne oraz z matki na dziecko w okresie okołoporodowym. Wirus ten jest znacznie bardziej zaraźliwy niż wirus HIV i w pewnym stopniu może się również przenosić pomiędzy domownikami (np. w wyniku używania tej samej szczoteczki do zębów, maszynki do golenia). Zakaźne mogą być również powierzchnie zanieczyszczone zaschniętą krwią. Do zakażenia dochodzi łatwo podczas wstrzykiwania narkotyków niejałowym sprzętem, a w odróżnieniu od wirusa HIV znaczenie ma nie tylko używanie tej samej igły czy strzykawki, ale także dzielenie się innym sprzętem lub nawet wodą do rozpuszczania narkotyku. Zakażenie może, choć w znacznie mniejszym stopniu, przenosić się również przez używanie tego samego sprzętu przy wciąganiu narkotyku do nosa. Ograniczenie ryzyka zakażenia: większość WZW B przebiega objawowo, w zapobieganiu tej chorobie ważne jest, by szczepić osoby z bliskiej styczności z chorym, zwłaszcza męża lub żonę. Ważnym elementem strategii przeciwdziałania szerzeniu się zakażeń jest badanie wszystkich kobiet w ciąży (badanie nazywa się HBsAg i jest wykonywane w ramach rutynowej opieki nad kobietą ciężarną w ostatnim miesiącu ciąży). W przypadku, gdy zauważy się zanieczyszczenie powierzchni krwią, należy jak najszybciej zmyć zanieczyszczenie przy użyciu środków odkażających rozpuszczonych w wodzie, pamiętając o stosowaniu rękawiczek ochronnych. Rozpoznanie: Badania krwi. W przypadku WZW B konieczne są dalsze testy, by stwierdzić, czy osoba rzeczywiście miała kontakt w wirusem i czy jest tym wirusem nadal zakażona, czy stanowi zagrożenie dla innych i czy może wymagać leczenia. Kwalifikacji do leczenia dokonuje się zazwyczaj w placówkach specjalistycznych i wiąże się to z szerszym zakresem badań. Leczenie: Może być wskazane leczenie przeciwwirusowe. Kwalifikacja do takiego leczenia zależy od stanu chorego, poziomu wirusa we krwi i od tego, jak postępują zmiany w wątrobie. W niektórych przypadkach, by podjąć leczenie, konieczne jest wykonanie biopsji wątroby. W przypadku WZW B leczy się jedynie zachorowania przewlekłe (w przypadku ostrych form w bardzo dużym odsetku dochodzi do samoistnej eliminacji wirusa). WZW B może prowadzić do nieodwracalnego uszkodzenia wątroby, wskutek którego konieczny może stać się przeszczep tego organu. 7
Typ WZW - C (HVC) Objawy: U ponad połowy chorych przebiega przewlekle, bez ostrych objawów żółtaczkowych. Jeśli takie objawy wystąpią, dzieje się to zazwyczaj po jednym, dwóch miesiącach od zakażenia. Przeniesienie wirusa: Poprzez krew (uszkodzenie skóry) oraz rzadziej niż w wypadku WZW B kontakty seksualne i z matki na dziecko w okresie okołoporodowym. Wirus ten jest znacznie bardziej zaraźliwy niż wirus HIV i w pewnym stopniu może się również przenosić pomiędzy domownikami (np. w wyniku używania tej samej szczoteczki do zębów, maszynki do golenia). Zakaźne mogą być również powierzchnie zanieczyszczone zaschniętą krwią. Do zakażenia dochodzi łatwo podczas wstrzykiwania narkotyków niejałowym sprzętem, a w odróżnieniu od wirusa HIV znaczenie ma nie tylko używanie tej samej igły czy strzykawki, ale także dzielenie się innym sprzętem lub nawet wodą do rozpuszczania narkotyku. Zakażenie może, choć w znacznie mniejszym stopniu, przenosić się również przez używanie tego samego sprzętu przy wciąganiu narkotyku do nosa. Ograniczenie ryzyka zakażenia: Powstrzymanie się od stosowania środków odurzających, zwłaszcza w zastrzykach. Jeżeli nie jest to możliwe, należy każdorazowo mieć nowy sprzęt i nie wstrzykiwać wspólnie z innymi. Ponadto ze względu na własny stan zdrowia oraz ochronę domowników warto poddać się badaniu w kierunku zakażenia wirusem. Zgodnie z dzisiejszym stanem wiedzy na pewno powinny się zbadać osoby, które stosują lub stosowały narkotyki, zwłaszcza jeśli dotyczy to narkotyków dożylnych, osoby, które poddawane są częstym procedurom medycznym, jak np. osoby dializowane, a najprawdopodobniej również osoby, które mają za sobą wiele pobytów w szpitalu, jak również domownicy i małżonkowie osób zakażonych WZW C, WZW B lub HIV. W przypadku, gdy zauważy się zanieczyszczenie powierzchni krwią, należy jak najszybciej zmyć zanieczyszczenie przy użyciu środków odkażających rozpuszczonych w wodzie, pamiętając o stosowaniu rękawiczek ochronnych. Rozpoznanie: Badania krwi. W przypadku WZW C konieczne są dale testy. Kwalifikacji do leczenia dokonuje się zazwyczaj w placówkach specjalistycznych i wiąże się to z szerszym zakresem badań. Leczenie: Podstawą leczenia WZW C jest interferon pegylowany z rybawiryną. Kwalifikacja do takiego leczenia zależy od stanu chorego, poziomu wirusa we krwi i od tego, jak postępują zmiany w wątrobie, oraz od genotypu wirusa. Zawsze, by podjąć leczenie, konieczne jest wykonanie biopsji wątroby. W przypadku WZW C leczenie w ostrej fazie, jeśli dostatecznie wcześnie rozpozna się chorobę, daje znacznie lepsze efekty niż leczenie podejmowane później. Leczenie jest długotrwałe, trwa zazwyczaj od dwudziestu czterech do czterdziestu ośmiu tygodni lub dłużej i może powodować wiele skutków ubocznych. W razie niepowodzenia można takie leczenie powtórzyć. WZW C nie leczone może prowadzić do nieodwracalnego uszkodzenia wątroby, wskutek którego konieczny może stać się przeszczep tego organu. 8
IV. Choroby przenoszone drogą płciową Co to jest choroba przenoszona drogą płciową? Jest to infekcja przenoszona z osoby zakażonej na zdrową przez stosunek płciowy. Każdy, kto współżyje seksualnie, może zakazić się chorobą przenoszoną drogą płciową. Nie trzeba mieć wielu partnerów seksualnych. Zakażenie może spowodować jeden stosunek płciowy. Zarówno kobiety, jak i mężczyźni mogą zakazić się chorobą i przekazać ją kolejnemu partnerowi. Większość chorób przenoszonych drogą płciową można wyleczyć, ale leczenie powinno się zacząć możliwie jak najszybciej. Dla niektórych infekcji, takich jak HIV, nie ma obecnie leku, który powoduje całkowite wyleczenie, ale są leki, które hamują postęp choroby i wydłużają życie. Wszystkie przypadki chorób przenoszonych drogą płciową należy traktować poważnie. Pozostawienie ich bez leczenia może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych (np. bezpłodność). Niektóre mogą być przenoszone z matki na nie narodzone jeszcze dziecko i powodować u niego wady i choroby wrodzone. Do najczęstszych chorób przenoszonych drogą płciową należą: chlamydioza, niespecyficzne zapalenie cewki moczowej, rzeżączka, kiła, rzęsistkowica, grzybica narządów płciowych, opryszczka narządów płciowych, kłykciny kończyste, HIV, wszawica i świerzb. Skąd mam wiedzieć, czy jestem zarażona (zarażony)? Nie każdy zakażony ma objawy choroby. Czasami nie pojawiają się one miesiącami lub zanikają, ale to nie oznacza, że infekcja jest wyleczona. Powinnaś (powinieneś) zasięgnąć porady lekarza, jeśli zauważyłaś (zauważyłeś) u siebie następujące objawy: wydzielinę z pochwy, wydzielinę z cewki moczowej u mężczyzn, uczucie bólu lub pieczenia podczas oddawania moczu, swędzenie, wysypkę, krosty lub pęcherze wokół narządów płciowych lub odbytu, ból i (lub) krwawienie podczas stosunku, krwawienie między miesiączkami (również u kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną), krwawienie po stosunku, owrzodzenie, nadżerki, uszkodzenie w obrębie nabłonka na prąciu czy warg sromowych, ból jąder, ból w dole brzucha. 9
Nawet jeśli nie masz żadnych objawów, powinieneś (powinnaś) pójść do lekarza, szczególnie gdy: współżyłaś (współżyłeś) ostatnio z nowym partnerem bez żadnych zabezpieczeń, ty lub twoi partnerzy seksualni współżyją z innymi, nie stosując prezerwatywy, twój partner seksualny ma jakieś objawy choroby. Miejsca, w których możesz zasięgnąć porady na temat chorób przenoszonych drogą płciową Twój lekarz rodzinny lekarz w ośrodku Poradnia dermatologiczno-wenerologiczna Poradnia ginekologiczna Poradnia chorób zakaźnych Poradnia urologiczna Jeżeli dopiero trwa procedura o nadanie ci statusu uchodźcy, potrzebujesz skierowania od lekarza z ośrodka. Testy i leczenie Podczas wizyty lekarz porozmawia z tobą o tym, co cię niepokoi. Musi również zadać ci pytania dotyczące twojego życia seksualnego i wszelkich objawów. Być może będziesz czuć skrępowanie, ale odpowiedz na wszystkie pytania szczerze to pomoże postawić diagnozę. Jeśli nie wiesz, po co zadaje się niektóre pytania, po prostu o tym powiedz. Badanie lekarskie obejmuje wszystkie części ciała, również okolice narządów płciowych i odbytu, w celu znalezienia objawów choroby. Po wizycie w poradni specjalistycznej dostaje się skierowanie na badania laboratoryjne mające na celu ustalenie diagnozy, może też być potrzebne wykonanie USG lub badań radiologicznych. Czy muszę umawiać się na wizytę? Tak. Najlepiej jest pójść lub zadzwonić do poradni i zarejestrować się na konkretny dzień. Jeśli masz objawy, które cię niepokoją, wyjaśnij to w rejestracji być może lekarz będzie mógł cię przyjąć wcześniej. Czy muszę płacić za udzieloną mi pomoc? Wszelkie porady, informacje i testy są darmowe. Osoby ubiegające się o nadanie statusu uchodźcy, uznani uchodźcy, osoby, które otrzymały ochronę uzupełniającą wszyscy są leczeni bezpłatnie. Wyniki testu Poradnia udzieli informacji, w jaki sposób odbierzesz wyniki, aby zachować pełną poufność. Powiadomienie partnera o chorobie Jeśli okaże się, że jesteś zakażona (zakażony), ważne jest, aby twój obecny partner seksualny i twoi ostatni partnerzy również poddali się badaniom i leczeniu. Powiadom partnera o chorobie, a jeśli jest to dla ciebie krępująca sytuacja, może to zrobić lekarz. 10
Rzeżączka wywołują ją bakterie Neisseria gonorrhoeae droga zarażenia: kontakty seksualne Dolegliwości u mężczyzny: przeważnie po dwóch (do siedmiu) dniach pieczenie lub swędzenie przy oddawaniu moczu i wydzielina z cewki moczowej. Dolegliwości u kobiety: czasami pieczenie lub swędzenie przy oddawaniu moczu, zwiększona wydzielina z pochwy. Leczenie: antybiotyki (ważne jest możliwie wczesne leczenie). Pamiętaj: konieczne jest badanie partnera. Uwaga! Objawy u kobiety nie są tak wyraźne jak u mężczyzny albo może ich w ogóle nie być. Brak leczenia może być przyczyną zapalenia narządów miednicy, a w konsekwencji prowadzić do bezpłodności lub zwiększać ryzyko ciąży pozamacicznej. Kobieta chora na rzeżączkę może podczas porodu naturalnego zakazić swoje dziecko. Kiła (syfilis) wywołuje ją bakteria krętek blady zakażenie: zazwyczaj przez kontakt płciowy; kiła może być wrodzona u noworodka, jeśli matka ma aktywną kiłę Dolegliwości (u mężczyzny i kobiety): pierwsze objawy po trzech czterech tygodniach. Mały bezbolesny wrzód (znika sam po pewnym czasie) na narządach płciowych. (organy płciowe, odbyt, usta). Jeśli nie nastąpi leczenie, często po dalszych czterech ośmiu tygodniach pojawia się nie swędząca wysypka, która też sama znika. Choroba nie leczona rozwija się dalej. Może mieć wieloletni przebieg z następującymi po sobie okresami objawowymi i bezobjawowymi. W okresach bezobjawowych bakteria nadal jest w organizmie. Zakażona osoba może łatwo zakazić partnera seksualnego w ciągu pierwszych dwóch trzech lat od zakażenia. Po tym czasie kiła nie przenosi się już drogą kontaktów seksualnych, ale matka nadal może zakazić dziecko w czasie ciąży. Leczenie: pełne wyleczenie przy użyciu antybiotyków. Stosowana jest penicylina. Jeśli jesteś uczulona (uczulony) na penicylinę, poinformuj o tym lekarza zostanie wówczas zastosowany inny antybiotyk. Pamiętaj: konieczne jest badanie partnera. Jeśli raz leczono cię z powodu kiły, nie oznacza to, że nie możesz zarazić się ponownie! Uwaga! Opisane symptomy łatwo przeoczyć lub objawy mogą nie wystąpić dlatego w wypadku możliwego zakażenia zalecane jest po upływie od czterech do sześciu tygodni badanie krwi. Kiła może przenieść się z matki na płód i spowodować kiłę wrodzoną. Chlamydia wywołuje ją bakteria Chlamydia trachomatis. najczęstsze spośród zachorowań przenoszonych drogą płciową 11
Dolegliwości (u mężczyzny i kobiety): uciążliwe infekcje cewki moczowej ze swędzeniem i pieczeniem podczas oddawania moczu. Leczenie: antybiotyki. Pamiętaj: konieczne jest badanie partnera. Uwaga! Objawy mogą nie występować lub mogą być bardzo niewielkie i mogą występować w ciągu dłuższego czasu. Można ich nie zauważyć. Nieleczenie chlamydii może prowadzić do późniejszych komplikacji (bezpłodność, poronienia) w wyniku przewlekłych infekcji narządów miednicy. Możliwe zakażenie noworodka: zapalenie spojówek, zapalenie płuc. Rzęsistek wywołuje go pierwotniak rzęsistek pochwowy zarażenie najczęściej przez kontakty płciowe, rzadko innymi drogami (np. na pływalni) Dolegliwości u kobiety: swędzenie w pochwie, żółtawo-zielonkawe upławy, częste oddawanie moczu. Dolegliwości u mężczyzny: często brak dolegliwości, czasami swędzenie, niewielka wydzielina z cewki moczowej. Leczenie: antybiotyki (metronidazol). Pamiętaj: konieczne jest badanie partnera. Uwaga! Objawy rzęsistkowicy u zainfekowanego mężczyzny mogą znikać w ciągu kilku tygodni bez leczenia, ale nadal może on zakażać swoją partnerkę seksualną. Raz przebyta choroba nie chroni przed ponownym zakażeniem. Kłykciny kończyste wywołują je wirusy brodawczaka ludzkiego HPV zakażenie następuje w wyniku kontaktów płciowych pojawiają się zwykle kilka tygodni lub miesięcy po kontakcie seksualnym z osobą zakażoną, ale mogą też w ogóle się nie pojawić (tzw. zakażenie utajone) Dolegliwości (u kobiet i mężczyzn): kłykciny to brodawki pojawiające się na zewnętrznych narządach płciowych i odbycie. Możliwa jest lokalizacja w pochwie i na szyjce macicy. Najczęściej nie powodują żadnych dolegliwości. Nie leczone powiększają się i przyjmują kształt kalafiorowatych tworów. W przypadkach zaniedbanych dochodzi do powstawania łatwo krwawiących kłykcin olbrzymich. Leczenie: stosowane jest leczenie miejscowe przy użyciu lasera, zamrażania, elektrokoagulacji, czasem konieczne jest usunięcie chirurgiczne zmian. Im mniej brodawek, tym łatwiejsze jest ich leczenie. Często (w 90%) dochodzi do nawrotu brodawek. Pamiętaj: ważne jest badanie partnera. Niektóre serotypy wirusa HPV są odpowiedzialne za rozwój raka szyjki macicy, raka odbytu i jelita grubego u nie leczonych nosicieli. 12
Opryszczka narządów płciowych wywołują ją wirusy opryszczki HSV-2 i HSV-1 do pierwszego zarażenia dochodzi poprzez kontakt płciowy; nawracające infekcje mogą pojawiać się już bez ponownych kontaktów seksualnych jako reaktywacja utajonego zakażenia HSV źródłem wirusów jest zawartość pęcherzyków Dolegliwości (u mężczyzn i kobiet): po pierwszym kontakcie z wirusem występuje zakażenie pierwotne. Może być bezobjawowe lub w postaci swędzących pęcherzyków i dolegliwości bólowych w obrębie narządów płciowych, odbytu, a także ust. Pęcherzyki pękają, tworzą się rany, które następnie przysychają w strupki i same się goją. Po zakażeniu pierwotnym wirus pozostaje w organizmie w stanie utajonym. Do ponownego uaktywnienia wirusa może dochodzić wiele razy w roku, w zależności od stanu układu odpornościowego pacjenta. Uaktywnieniu sprzyjają: częste przeziębienia, inne infekcje w obrębie narządów płciowych, ogólnoustrojowe choroby przewlekłe, leki obniżające odporność, duża liczba partnerów. Nawroty choroby ujawniają się podobnie jak zakażenie pierwotne, ale są mniej rozległe i mniej bolesne. Leczenie: lek przeciwwirusowy (acyklowir) w maści lub tabletkach. Uwaga! Infekcja u kobiet w ciąży stanowi ryzyko zakażenia płodu i noworodka (zakażenie mózgu u dziecka). Wirusy opryszczki można przenieść na rękach w obrębie własnego ciała, np. z narządów płciowych do oka. Grzybica narządów płciowych wywołują ją grzyby drożdżopodobne Candida albicans zakażenie następuje w wyniku: kontaktów seksualnych, przy zakłóceniu równowagi kwasowozasadowej błon śluzowych narządów płciowych, w przebiegu chorób przewlekłych (cukrzyca), zmian hormonalnych, w czasie przyjmowania leków (antybiotyki, sterydy) grzybica częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn Dolegliwości u mężczyzn: swędzenie, pieczenie, zaczerwienienie żołędzi prącia i napletka. Możliwy jest przebieg bezobjawowy. Dolegliwości u kobiet: swędzenie, pieczenie w pochwie i na wargach sromowych, białawe, serowate upławy o różnym nasileniu, zwiększające się przed miesiączką, bolesność przy oddawaniu moczu. Choroba może mieć charakter zakażenia sporadycznego lub nawracającego. Leczenie: wyjaśnienie przyczyn infekcji, leczenie miejscowe przy użyciu maści i globulek dopochwowych, czasami też leczenie ogólne lekami przeciwgrzybicznymi w tabletkach. Uwaga! Konieczne jest też leczenie partnera seksualnego. Wszawica łonowa Wszy są to niewielkie insekty, które zagnieżdżają się we włosach łonowych. Widoczne są gołym okiem, tak jak ich jaja, które zaczepiają się we włosach. Ich najsilniejszym objawem jest ostry świąd. Leczenie tej niegroźnej choroby jest skuteczne przy zastosowaniu specjalnej emulsji. 13
Świerzb (scabies) Świerzb powodują roztocza (sarcoptes scabiei), które przenoszone są podczas stosunku płciowego (bezpośredni kontakt z zakażoną skórą), ale też w kręgu rodziny. Wiercą one kanały w skórze (przestrzenie międzypalcowe i stawy rąk, pachy i okolice intymne, pępek i piersi), co powoduje silny świąd (przede wszystkim nocą) i może doprowadzić do uporczywych egzem. Czasami gołym okiem widać tzw. kanał roztocza. świerzb najczęściej zwalcza się przy użyciu odpowiednich maści i płynów są to leki na receptę, przepisze je lekarz w ośrodku należy smarować skórę przez kolejne trzy dni, stosować kąpiele w ciepłej wodzie przez minimum dwadzieścia minut oraz zmieniać bieliznę osobistą i pościelową bieliznę, pościel, ręczniki używane podczas choroby należy po wypraniu (gotowanie!) i wyprasowaniu odstawić i nie stosować przez okres dwóch tygodni UWAGA! Wszystkie osoby mieszkające w jednym mieszkaniu muszą być leczone jednocześnie! Jak można chronić się przed chorobami przenoszonymi drogą płciową? Zakażenie następuje poprzez stosunek płciowy. Niektóre objawy chorób są widoczne, jednak większości z nich nie jesteśmy w stanie zauważyć u partnera. Wierność Wierność w związku znacząco zmniejsza możliwość zakażenia się chorobą przenoszoną drogą płciową. Prezerwatywy Prezerwatywy chronią przed zakażeniem w czasie kontaktów seksualnych wirusem HIV w 90 95%.Zmniejszają też ryzyko zakażenia innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową. Nie jest prawdą, że prezerwatywy mają mikropory, przez które przedostają się wirusy i plemniki. Gdzie można nabyć prezerwatywy? W aptekach, drogeriach, domach towarowych, dużych sklepach spożywczych i na stacjach benzynowych. Kilka wskazówek użycia: Prezerwatywy są bardzo cienkie, łatwo można je uszkodzić, np. ostrymi paznokciami, pierścionkiem. Opakowania nie należy otwierać za pomocą ostrych narzędzi. Środki nawilżające (żele, galaretki) pomagają przy używaniu prezerwatyw. Korzystać należy ze środków pozbawionych tłuszczu (do nabycia w aptece). Kremy zawierające tłuszcz (np. wazelina) mogą doprowadzić do zsunięcia się prezerwatywy. Nie jest wskazane używanie prezerwatyw zawierających nonoksynol 9. Preparat ten może powodować podrażnienie błony śluzowej pochwy, co zamiast zapobiegać zakażeniu, może je ułatwiać. Prezerwatywę należy założyć przed rozpoczęciem i zdjąć dopiero po zakończeniu stosunku seksualnego, zgodnie z załączoną instrukcją. 14
Jednej prezerwatywy należy używać tylko raz. W razie pęknięcia lub zsunięcia się prezerwatywy należy jak najszybciej zastąpić ją nową. Partnerzy seksualni Jeżeli to możliwe, porozmawiaj ze swoim partnerem na temat jego wcześniejszych kontaktów seksualnych. Gdy twój partner jest zdrowy i zachowujecie wzajemną wierność, możecie mieć pewność, że nie zakazicie się chorobą przenoszoną drogą płciową. Abstynencja od narkotyków Narkotyki i alkohol zmieniają poczucie rzeczywistości, zmniejszają odpowiedzialność, osłabiają ocenę sytuacji i samokontrolę, a przez to prowadzą do nieprzemyślanych kontaktów seksualnych bez zabezpieczenia. Szczególnie w odniesieniu do HIV/AIDS abstynencja od narkotyków ma ogromne znaczenie. 15
V. HIV/AIDS Co to jest HIV? Ludzki wirus niedoboru odporności (HIV) powoduje infekcję, która stopniowo niszczy mechanizmy obronne organizmu układ odpornościowy utrudniając walkę z innymi infekcjami i nowotworami. Zaawansowana faza zakażenia HIV, gdy występują objawy chorobowe, nazywana jest AIDS (Acquired Immunodeficiency Syndrome zespół nabytego niedoboru odporności). Może minąć wiele lat, zanim ktoś zainfekowany wirusem HIV zachoruje na AIDS. W tym okresie osoba taka czuje się dobrze i może nie wiedzieć, że jest zakażona. Czy zagraża ci ryzyko infekcji? Czy miałaś (miałeś) ryzykowne zachowania, w czasie których mogło dojść do zakażenia HIV? Kontakty seksualne z osobą zakażoną HIV bez zabezpieczenia, heteroseksualne lub homoseksualne, są obecnie najczęstszą przyczyną zakażeń wirusem HIV. Poprawne używanie prezerwatywy redukuje o ok. 90% ryzyko zakażenia wirusem HIV i innymi bardziej powszechnymi chorobami przenoszonymi drogą płciową. Seks oralny może stanowić ryzyko infekcji. Używanie wspólnych igieł, strzykawek i innych przyrządów stosowanych przy zażywaniu narkotyków drogą dożylną jest też bardzo ryzykowane. Wirus HIV może być również przeniesiony z zakażonej matki na jej nienarodzone jeszcze dziecko (ryzyko ok. 15%), ale najczęściej do zakażenia dochodzi podczas porodu. Przy odpowiedniej profilaktyce w czasie ciąży można temu zapobiec. Nie można się zakazić się wirusem HIV przez przytulanie, całowanie, kichanie, kasłanie, podawanie ręki, używanie tego samego kubka czy toalety, kąpiel w basenie. Komary, kleszcze, muchy i inne owady nie przenoszą wirusa HIV. Czym jest test na HIV? Organizm osoby zakażonej wirusem HIV produkuje przeciwciała, próbując walczyć z wirusem. To właśnie te przeciwciała wykrywa test na HIV. Jeżeli stwierdzi się ich obecność we krwi (pozytywny wynik testu), oznacza to, że osoba jest zakażona wirusem HIV. Organizm potrzebuje około trzech miesięcy na wyprodukowanie tych przeciwciał. To bardzo ważne zastanów się, czy w ciągu ostatnich trzech miesięcy nie miałaś (nie miałeś) żadnych ryzykownych zachowań. Jeżeli twój test jest negatywny, oznacza to, że: - w twojej krwi nie ma przeciwciał anty- HIV i jeśli nie podejmowałaś (nie podejmowałeś) żadnych ryzykownych działań w ciągu ostatnich trzech miesięcy, nie jesteś zakażona (zakażony) wirusem HIV, - jeśli mogłaś (mogłeś) zakazić się w ciągu ostatnich trzech miesięcy, lekarz zaleci powtórnie wykonać test. Jeżeli twój wynik jest pozytywny, to: zostałaś zakażona (zostałeś zakażony) wirusem HIV, nie oznacza to, że masz AIDS, nie mówi to, jak długo jesteś zakażona (zakażony) wirusem HIV, nie mówi to, jakie szkody, jeśli w ogóle, dokonały się w twoim układzie odpornościowym, zostanie ci zaoferowana pomoc i leczenie w poradni specjalistycznej, powinnaś (powinieneś) przedsięwziąć środki, aby zapobiec zakażaniu innych ludzi. Wszystkie leki używane w terapii AIDS są w Polsce dostępne. 16
Osoby, które ubiegają się o nadanie statusu uchodźcy, uznani uchodźcy, osoby, które otrzymały ochronę uzupełniającą wszyscy są leczeni bezpłatnie. Brak uregulowanego pobytu na terenie Polski praktycznie uniemożliwia osobie z HIV/AIDS regularne leczenie poza stanami bezpośredniego zagrożenia życia. Osoby chore na AIDS otrzymują także leki w więzieniu. Zakażenia HIV nie można wyleczyć dostępnymi obecnie lekami, ale leczenie może utrzymać cię w dobrej kondycji przez długi czas. Mimo że leczenie jest znacznie skuteczniejsze, jeśli rozpocznie się je przed wystąpieniem objawów, może być pomocne na każdym etapie. Wczesne wykrycie pozwoli podjąć najlepszą decyzję dotyczącą leczenia. Jeśli wiesz, że jesteś zakażona (zakażony), możesz chronić innych ludzi, na przykład żonę (męża), przed ryzykiem infekcji. Jeśli jesteś zakażona wirusem HIV i jesteś w ciąży lub chciałabyś być matką, możesz chronić dziecko, stosując profilaktyczne leki przeciwwirusowe przez całą ciążę. Gdzie możesz wykonać test? Twój lekarz w ośrodku może skierować cię na poufne badania na HIV. Można też samodzielnie zgłosić się do wybranego punktu konsultacyjno- diagnostycznego. Badanie jest tam wykonywane bezpłatnie i na życzenie pacjenta anonimowo. Porady i wyniki są poufne. Pracują tam też psychologowie i lekarze, którzy udzielą ci porady przed testem i po nim. Przed testem porozmawiają z tobą o przyczynach podjęcia decyzji o wykonaniu badania, wytłumaczą, na czym ono polega. Wynik badania odbierzesz osobiście po kilku dniach. Następnie lekarz udzieli ci porady po teście, omówi wynik badania, udzieli porad dotyczących zasad bezpiecznego seksu. Wybrane punkty konsultacyjno-diagnostyczne w Polsce Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny przy Ośrodku Diagnostyczno-Badawczym Chorób Przenoszonych Drogą Płciową ul. Św. Rocha 3, pokój 14 (parter) wejście od ul. Krakowskiej, 15-879 Białystok tel. 085 742 63 61 Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny ul. Biernackiego 9, 20-089 Lublin tel. 0512 619 714 Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny przy Laboratorium Analiz Lekarskich IZIS, ul. Chmielna 4, 00-117 Warszawa tel. 22 826 47 61; 826 81 62 Pod ww. numerem telefonu można uzyskać informacje dotyczące pracy punktu: godzinach, dojeździe itp. Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny przy Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej ul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa Równocześnie przyjmuje dwóch doradców w gabinetach na parterze, po lewej stronie od wejścia głównego. 17
VI. Gruźlica Gruźlica jest chorobą zakaźną, wywołaną zakażeniem prątkiem gruźlicy, która z reguły zajmuje płuca, chociaż może uszkodzić dowolne inne narządy (kości, jelita, opony mózgowo-rdzeniowe). Nie jest łatwo zarazić się gruźlicą; trzeba przez dłuższy czas znajdować się w bezpośrednim kontakcie z osobą cierpiącą na tę chorobę (na przykład z chorym domownikiem), niemniej jednak wszyscy powinni zdawać sobie sprawę z symptomów choroby, aby w razie potrzeby jak najszybciej zgłosić się na leczenie. Gruźlica jest uleczalna należy otrzymać zestaw specjalnych leków. W jaki sposób rozprzestrzenia się gruźlica i czy jestem zagrożona (zagrożony) zachorowaniem? Gruźlicą można się bezpośrednio zarazić od osoby, która wydala w wydychanym powietrzu prątki (tzw. prątkowanie). Gruźlica rozprzestrzenia się przez powietrze, gdy osoby chore kaszlą, mówią, kichają. Zarazić się możesz, jeśli przebywasz w pobliżu zarażonej osoby przez dłuższy czas. Tak więc prawdopodobieństwo zarażenia się gruźlicą w autobusie lub w sklepie jest niewielkie. Nie każda osoba chora na gruźlicę zakaża innych. Chociaż na gruźlicę może zachorować każdy, niektóre osoby należą do grup szczególnego ryzyka. Zalicza się do nich: osoby, które zamieszkują w tym samym mieszkaniu lub są narażone na długotrwały bliski kontakt z osobą chorą na gruźlicę w okresie wydalania prątków (prątkowania), osoby, które mieszkają w złych warunkach lub w przeludnieniu, w tym osoby bezdomne, osoby, które zamieszkiwały, pracowały lub przebywały przez dłuższy czas w kraju o wysokiej zachorowalności na gruźlicę, osoby, które przebywały w więzieniu, na terenie rozpowszechnienia gruźlicy, osoby, które są uzależnione od narkotyków lub nadużywają alkoholu, osoby, które źle się odżywiają, dzieci i osoby w podeszłym wieku. Skąd mam wiedzieć, czy mam gruźlicę? Początek gruźlicy jest często skryty, objawy są słabo wyrażone i niecharakterystyczne. Najpowszechniejsze symptomy gruźlicy to między innymi: kaszel, odksztuszanie plwociny, krwioplucie, brak apetytu i spadek masy ciała bez wyraźnej przyczyny, wysoka gorączka, poty nocne, osłabienie i łatwe męczenie się, uczucie duszności, bóle w klatce piersiowej. Wszystkie te symptomy mogą być też oznaką innych chorób, jeżeli jednak występują u ciebie, to zgłoś się do lekarza w ośrodku lub do poradni gruźlicy i chorób płuc. W poradni lekarz zada pytania dotyczące możliwości zakażenia i objawów, dokładnie cię zbada oraz zleci badania diagnostyczne w zależności od wskazań medycznych (trzykrotny posiew plwociny, założenie i odczytanie próby tuberkulinowej [test skóry], zdjęcie rentgenowskie płuc). Może też skierować cię do szpitala. Wczesne wykrycie choroby i leczenie zapobiega szerzeniu się zakażenia gruźlicą w otoczeniu (rodzina!). 18
Czy gruźlica jest uleczalna? Tak, wykrycie choroby we wczesnym stadium, kiedy płuca są mało zniszczone, pozwala wyleczyć chorego bez żadnych następstw choroby. Stosowny jest zestaw specjalnych leków. Po rozpoczęciu leczenia zauważysz poprawę zdrowia po mniej więcej dwóch czterech tygodniach. Ale leczenie musi trwać co najmniej sześć miesięcy. Pacjent nie może przerywać leczenia! Skrócenie lub przerwanie leczenia może spowodować generowanie prątków lekoopornych. Możesz też tą groźniejszą postacią gruźlicy zakazić swoją rodzinę i przyjaciół. Stąd tak ważne, by nie przerywać leczenia. Gruźlica może doprowadzić do śmierci. Szczepienia przeciw gruźlicy Szczepionkę (BCG) stosuje się od wielu lat do zapobiegania gruźlicy. Ale szczepionka nie zawsze zapobiega zachorowaniu, w związku z czym musisz znać oznaki i symptomy gruźlicy. Kto może skorzystać ze szczepionki BCG? Szczepionka BCG jest stosowana u: noworodków na oddziałach noworodkowych zaraz po urodzeniu (pierwsza druga doba życia), dzieci do piętnastego roku życia dotychczas nie szczepionych lekarz z ośrodka może skierować do konsultacyjnej poradni szczepień ochronnych. Czy są skutki uboczne? Alergiczne reakcje po szczepieniu BCG są rzadkie. U niewielkiej liczby osób powiększają się węzły chłonne pod pachami. Gorączka. Swędzenie. U pewnej grupy osób występują poważniejsze reakcje, jak tworzenie się głębokich wrzodów lub ropni. Jeśli przydarzy się to twojemu dziecku, należy je zaprowadzić do lekarza w ośrodku lub do poradni, gdzie było zaszczepione, lub do szpitalnego oddziału ratowniczego. Kilka wskazówek W pierwszej dobie po sczepieniu nie kąp dziecka, nie trzyj miejsca po szczepieniu ręcznikiem, nie drap. Po tym szczepieniu dziecko może normalnie kąpać się, brać prysznic i pływać. Nie trzeba chronić obszaru po szczepieniu plastrem. Jeśli z krostki zaczyna się sączyć wydzielina, należy przykryć ją suchym opatrunkiem, a opatrunek zmieniać regularnie (jest to prawidłowa reakcja poszczepienna). Nie smarować krostek kremem, olejkami czy maściami, nawet jeśli pojawiła się wydzielina. Nie nosić ubrań obciskających miejsce po szczepieniu. 19
Wybrane konsultacyjne poradnie szczepień ochronnych w Polsce W poradniach tych powinny być skonsultowane wszystkie dzieci przyjeżdżające do Polski, w celu uzupełnienia brakujących szczepień ochronnych. Skierowanie wydaje lekarz w ośrodku. Miasto Nazwa poradni Adres Telefony Białystok Katowice Kraków Lublin Lublin Łódź Radom Warszawa Warszawa Wrocław Wrocław Konsultacyjna Poradnia Szczepień Ochronnych Specjalistyczny Dziecięcy Szpital Kliniczny im. Zamenhoffa Zakład Propedeutyki Pediatrii UM w Białymstoku Wojewódzka Poradnia Konsultacyjna ds. Szczepień chronnych WZOZ Matki, Dziecka i Młodzieży Poradnia Szczepień dla Dzieci z Grup Wysokiego Ryzyka Wojewódzki Specjalistyczny Szpital Dziecięcy im. Św. Ludwika Lubelska Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna Poradnia Pediatryczna Szczepień dla Dzieci Wysokiego Ryzyka Samodzielny Publiczny Szpital Wojewódzki Poradnia Szczepień Ochronnych i Zaburzeń Odporności dla Dzieci i Młodzieży SZOZ Matki i Dziecka Szpital im. M. Kopernika Konsultacyjny Punkt Szczepień Radomski Szpital Specjalistyczny Poradnia Konsultacyjna Szczepień Wojewódzki Szpital Dziecięcy im. prof. Bogdanowicza Poradnia Szczepień dla Dzieci z Grup Wysokiego Ryzyka Warszawski Szpital dla Dzieci Poradnia Chorób Zakaźnych Dolnośląskie Centrum Pediatryczne im. Janusza Korczaka Poradnia Chorób Zakaźnych Katedra i Klinika Pediatrii AM ul. Waszyngtona 17 15-274 Białystok ul. Powstańców 31 40-038 Katowice ul. Strzelecka 2 31-503 Kraków ul. Pielęgniarek 6 20-708 Lublin ul. Biernackiego 9 20-089 Lublin Al. J. Piłsudskiego 71 90-320 Łódź ul. Lekarska 4 26-600 Radom ul. Niekłańska 4/24 03-924 Warszawa ul. Kopernika 43 00-328 Warszawa al. Kasprowicza 64/66 51-137 Wrocław ul. Bujwida 44 50-345 Wrocław tel. (085) 7450624 tel. (032) 2551322 wew. 335 tel. (012) 4303472, 4211344 wew. 150, 152 lub 124 tel. (081) 7434272 wew. 173 tel. (081) 7409017 tel. (042) 6776214 tel. (048) 3615470 tel. (022) 6176051 wew. 238 tel. (022) 8294120, 8269324 tel. (071) 3236441, 3236486 tel. (071) 7331826 Jak inaczej można zapobiec gruźlicy? Najważniejszym i najbardziej skutecznym sposobem zapobiegania rozprzestrzenianiu się gruźlicy jest jak najwcześniejsze diagnozowanie chorych osób i leczenie osób prątkujących. Dlatego tak ważna jest wiedza o tej chorobie, higiena kaszlu (zasłanianie ust, używanie maseczki) i unikanie chorych prątkujących. 20