P O L S K A N O R M A

PROJEKT ROBOCZY P O L S K A N O R M A P o l s k i K o m i t e t N o r m a l i z a c y j n y ICS 93.080.20 PN-EN 13108-8 marzec 2007 Wprowadza EN 13108-8:2006, IDT Zastępuje PN-EN 13108-8:2006 (U) Mieszanki mineralno-asfaltowe - Wymagania Część 8: Destrukt asfaltowy Norma Europejska EN 13108-8:2006 ma status Polskiej Normy Copyright by PKN, Warszawa 2007 nr ref. PN-EN 13108-8:2006 Wszelkie prawa autorskie zastrzeŝone. śadna część niniejszej normy nie moŝe być zwielokrotniana jakąkolwiek techniką bez pisemnej zgody Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego

2 (R) PN-EN 13108-8:2006 Przedmowa krajowa Niniejsza norma została przygotowana przez KT nr 212 ds. Budowy i Utrzymania Dróg i zatwierdzona przez Prezesa PKN dzień, miesiąc, rok. Jest tłumaczeniem - bez jakichkolwiek zmian - angielskiej wersji Normy Europejskiej EN 13108-8:2006. W zakresie tekstu Normy Europejskiej wprowadzono odsyłacze krajowe oznaczone od N1) do N ). Niniejsza norma zastępuje PN-EN 13108-8:2006 (U). Odpowiedniki krajowe norm i dokumentów powołanych w niniejszej normie moŝna znaleźć w katalogu Polskich Norm, Część VI. Oryginały norm i dokumentów powołanych, które nie mają odpowiedników krajowych, są dostępne w Ośrodku Informacji Normalizacyjnej PKN. W sprawach merytorycznych dotyczących treści normy moŝna zwracać się do właściwego Komitetu Technicznego PKN, kontakt: www.pkn.pl

EUROPEAN STANDARD NORME EUROPEENNE EUROPAISCHE NORM EN 13108-8 październik 2005 ICS 93.080.020 (A)Wersja polska Mieszanki mineralno-asfaltowe - Wymagania Część 8: Destrukt asfaltowy Mélanges bitumineux - Spécifications des matériaux - Partie 8: Agrégats d'enrobés Bituminous mixtures - Material specifications - Part 8: Reclaimed asphalt Asphaltmischgut - Mischgutanforderungen - Teil 8: Ausbauasphalt Niniejsza norma jest polską wersją normy europejskiej EN 13108-8:2006. Została ona przetłumaczona przez Polski Komitet Normalizacyjny i ma ten sam status co wersje oryginalne. Niniejsza norma europejska została przyjęta przez CEN 29 sierpnia 2005 r. Zgodnie z Przepisami wewnętrznymi CEN/CENELEC członkowie CEN są zobowiązani do nadania Normie Europejskiej statusu normy krajowej bez wprowadzania jakichkolwiek zmian. Aktualne wykazy norm krajowych, łącznie z ich danymi bibliograficznymi, moŝna otrzymać na zamówienie w Centrum Zarządzania lub w krajowych jednostkach normalizacyjnych będących członkami CEN. Niniejsza Norma Europejska istnieje w trzech oficjalnych wersjach (angielskiej, francuskiej i niemieckiej). Wersja w kaŝdym innym języku, przetłumaczona na odpowiedzialność danego członka CEN na jego własny język i notyfikowana w Centrum Zarządzania, ma ten sam status co wersje oficjalne. Członkami CEN są krajowe jednostki normalizacyjne następujących państw: Austrii, Belgii, Cypru, Danii, Estonii, Finlandii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Holandii, Irlandii, Islandii, Litwy, Luksemburga, Łotwy, Malty, Niemiec, Norwegii, Polski, Portugalii, Republiki Czeskiej, Rumunii, Słowacji, Słowenii, Szwajcarii, Szwecji, Węgier, Włoch i Zjednoczonego Królestwa. CEN Europejski Komitet Normalizacyjny European Committee for Standardization Comité Européen de Normalisation Europäisches Komitee für Normung Centrum Zarządzania: rue de Stassart, 36 B-1050 Brussels 2006 CEN All rights of exploitation in any form and by any means reserved worldwide for CEN national Members. nr ref. EN 13108-8:2006: E

Spis treści stronica Przedmowa... 3 Wprowadzenie... 4 1 Zakres normy... 5 2 Powołania normatywne... 5 3 Terminy i definicje, symbole i skróty... 5 3.1 Terminy i definicje... 5 3.2 Symbole i skróty... 6 4 Wymagania wobec granulatu asfaltowego... 6 4.1 Materiały obce... 6 4.2 Lepiszcze... 7 4.3 Uziarnienie kruszywa i D... 8 4.4 Zawartość lepiszcza... 8 4.5 Wielkość kawałków destruktu asfaltowego... 8 5 Opis granulatu asfaltowego... 8 5.1 Pochodzenie destruktu asfaltowego... 8 5.2 Rodzaj i właściwości kruszywa... 8 5.3 Jednorodność... 9 5.4 Pobieranie próbek i badanie... 9 5.5 Kontrola składowania... 9 6 Identyfikacja... 9 2

Przedmowa Niniejsza Norma Europejska (EN 13108-8:2006) została przygotowana przez Komitet Techniczny CEN/TC 227 "Materiały drogowe, którego sekretariat prowadzony jest przez DIN. Niniejsza Norma Europejska powinna uzyskać status normy krajowej, przez opublikowanie identycznego tekstu lub uznanie, najpóźniej do listopada 2006 r., a normy krajowe sprzeczne z daną normą powinny być wycofane najpóźniej do stycznia 2008 r. Niniejsza Norma Europejska nie zastępuje Ŝadnej istniejącej Normy Europejskiej. Niniejsza Norma Europejska jest jedną z serii Norm Europejskich wymienionych poniŝej: EN 13108-1, Bituminous mixtures - Material specifications - Part 1: Asphalt Concrete. EN 13108-2, Bituminous mixtures - Material specifications - Part 2: Asphalt Concrete for very thin layers. EN 13108-3, Bituminous mixtures - Material specifications - Part 3: Soft Asphalt. EN 13108-4, Bituminous mixtures - Material specifications - Part 4: Hot Rolled Asphalt. EN 13108-5, Bituminous mixtures - Material specifications - Part 5: Stone Mastic Asphalt. EN 13108-6, Bituminous mixtures - Material specifications - Part 6: Mastic Asphalt. EN 13108-7, Bituminous mixtures - Material specifications - Part 7: Porous Asphalt. EN 13108-8, Bituminous mixtures - Material specifications - Part 8: Reclaimed asphalt. EN 13108-20, Bituminous mixtures - Material specifications - Part 20: Type Testing. EN 13108-21, Bituminous mixtures - Material specifications - Part 21: Factory Production Control. Zgodnie z wewnętrznymi zasadami CEN/CENELEC narodowe organizacje normalizacyjne następujących państw są zobowiązane do wprowadzenia do stosowania niniejszej normy: Austria, Belgia, Cypr, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Węgry, Islandia, Irlandia, Włochy, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Malta, Holandia, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunii, Republika Czeska, Słowacja, Słowenia, Hiszpania, Szwecja, Szwajcaria i Wielka Brytania. 3

Wprowadzenie Rosnące zastosowanie metod recyklingu w produkcji mieszanek mineralno-asfaltowych spowodowało konieczność ustalenia wymagań wobec destruktu asfaltowego, który będzie sprzedawany jako składnik do produkcji tych mieszanek, podobnie jak kruszywa i lepiszcze. Według norm wyrobu od EN 13108-1 do EN 13108-7 zastosowanie destruktu asfaltowego jest dopuszczone w określonej ilości i przy dotrzymaniu określonych wymagań. Destrukt asfaltowy obejmuje mieszanki mineralno-asfaltowe, które są uzyskiwane w wyniku frezowania warstw asfaltowych, w wyniku rozkruszenia płyt wyciętych z nawierzchni asfaltowej, brył uzyskiwanych z płyt. oraz z mieszanki mineralno-asfaltowej odrzuconej lub będącej nadwyŝką produkcji. Destrukt asfaltowy (RA) moŝe być zastosowany jako materiał budowlany do wytwarzania mieszanek mineralno-asfaltowych na gorąco w otaczarkach zgodnie ze specyfikacjami na te mieszanki. Niniejsza Norma Europejska zawiera wymagania wobec destruktu asfaltowego dotyczące właściwości lepiszcza, kruszywa i zawartości materiałów, obcych, będących składnikami destruktu asfaltowego, które obowiązują we wszystkich przypadkach jego zastosowania. Dodatkowo niniejsza Norma Europejska wymienia właściwości destruktu asfaltowego i jego składników, które muszą być określone i udokumentowane, jeśli wymagany jest opis granulatu asfaltowego. Uziarnienie kruszywa, właściwości lepiszcza i zawartość materiałów obcych w destrukcie asfaltowym mają wpływ na jakość wyrobu tj. mieszanki mineralno-asfaltowej z uŝyciem tego destruktu. Wielkości kawałków destruktu asfaltowego, które mogą występować jako duŝe bryły lub drobno zmielony materiał, mają znaczenie tylko w trakcie dodawania destruktu do mieszanki mineralno-asfaltowej w procesie mieszania. PoniewaŜ wymagania dotyczące mieszanek mineralno-asfaltowych z dodatkiem lub bez dodatku destruktu asfaltowego są takie same, to w praktyce jednorodność materiału decyduje o maksymalnej moŝliwej ilości dodawanego destruktu. 4

1 Zakres normy Niniejsza Norma Europejska określa wymagania dotyczące klasyfikacji i opisu destruktu asfaltowego jako składnika mieszanek mineralno-asfaltowych. Niniejsza Norma Europejska dotyczy wyłącznie destruktu asfaltowego z następującymi lepiszczami: asfalt drogowy, asfalt modyfikowany i asfalt drogowy twardy. 2 Powołania normatywne Do stosowania niniejszego dokumentu są niezbędne podane niŝej dokumenty powołane. W przypadku powołań datowanych ma zastosowanie wyłącznie wydanie cytowane. W przypadku powołań niedatowanych stosuje się ostatnie wydanie dokumentu powołanego (łącznie ze zmianami). EN 932-1, Test for general properties of aggregates Part 1: Methods for sampling EN 1426, Bitumen and bituminous binders Determination of needle penetration EN 1427, Bitumen and bituminous binders Determination of softening point Ring and Ball method EN 12596, Bitumen and bituminous binders - Determination of dynamic viscosity by vacuum capillary EN 12697-1, Bituminous mixtures Test methods for hot mix asphalt Part 1: Soluble binder content EN 12697-3, Bituminous mixtures Test methods for hot mix asphalt Part 3: Bitumen recovery: Rotary evaporator EN 12697-4, Bituminous mixtures Test methods for hot mix asphalt Part 4: Bitumen recovery: Fractionating column pren 12697-42, Bituminous mixtures Test methods for hot mix asphalt Part 42: Amount of foreign matters in reclaimed asphalt. EN 13043, Aggregates for bituminous mixtures and surface treatments for roads, airfields and other trafficked areas 3 Terminy i definicje, symbole i skróty 3.1 Terminy i definicje W niniejszej normie stosuje się następujące terminy i definicje. 3.1.1 mieszanka mineralno-asfaltowa mieszanka kruszyw i lepiszcza asfaltowego. 3.1.2 destrukt asfaltowy mieszanka mineralno-asfaltowa która jest uzyskiwana w wyniku frezowania warstw asfaltowych, w wyniku rozkruszenia płyt wyciętych z nawierzchni asfaltowej, brył uzyskiwanych z płyt oraz z mieszanki mineralnoasfaltowej odrzuconej lub będącej nadwyŝką produkcji. 3.1.3 granulat asfaltowy określona ilość materiału do uŝycia jako materiał składowy w produkcji mieszanek mineralno-asfaltowych w technologii na gorąco. 5

3.1.4 wymiar kruszywa oznaczenie wielkości ziarna kruszywa w destrukcie asfaltowym z zastosowaniem dolnego (d) i górnego (D) rozmiaru sita, wyraŝone jako d/d. W przypadku destruktu asfaltowego d będzie prawie zawsze 0. 3.1.5 wielkość kawałków destruktu asfaltowego maksymalna wielkość kawałków mieszanki mineralno-asfaltowej w destrukcie asfaltowym, wyraŝona jako rozmiar sita (U) 3.2 Symbole i skróty 3.2.1 D: rozmiar górnego sita do oznaczenia wymiaru kruszywa w destrukcie asfaltowym, w milimetrach D jest większą wartością z: rozmiaru sita M/1,4, gdzie M jest najmniejszym rozmiarem sita przez które przechodzi 100% materiału, i najmniejszego rozmiaru sita przez które przechodzi 85% materiału. 3.2.2 U wielkość kawałków destruktu asfaltowego Najmniejszy rozmiar sita w mm, przez które przechodzi 100 % kawałków destruktu asfaltowego. 3.2.3 U RA d/d oznaczenie destruktu asfaltowego Destrukt asfaltowy powinien być oznaczony skrótem RA, w którym U wielkość kawałków destruktu poprzedza ten skrót, a określenie wymiaru kruszywa d/d następuje po tym skrócie. Przykład: 40 RA 0/8mm Destrukt asfaltowy, w którym maksymalna wielkość ziarna kruszywa wynosi 8 mm, i maksymalna wielkość kawałków wynosi 40 mm 4 Wymagania wobec granulatu asfaltowego 4.1 Materiały obce Obecność, zawartość i rodzaj wszystkich materiałów obcych, odpowiadających niŝej podanym definicjom, muszą być udokumentowane i zadeklarowane do odpowiedniej kategorii. Zawartość materiałów obcych powinna być oznaczona zgodnie z pren 12697-42. Materiałami obcymi są materiały, które nie naleŝą do kruszyw naturalnych i nie są składnikami mieszanki mineralno-asfaltowej; są one podzielone na dwie grupy: Materiały grupy 1, np.: - beton cementowy, łącznie z wyrobami z betonu cementowego, - materiały z podbudów niezwiązanych (oprócz kruszywa naturalnego); - zaprawa cementowa; - metale; Materiały grupy 2, np.: 6

- materiały syntetyczne; EN 13108-8:2006 - drewno; - tworzywa sztuczne. Destrukt asfaltowy powinien być sklasyfikowany pod względem zawartości materiałów obcych według poniŝszej zasady: Kategoria F1 zawartość materiałów z grupy 1 nie więcej niŝ 1%, zawartość materiałów z grupy 2 nie więcej niŝ 0,1%; Kategoria F5 - zawartość materiałów z grupy 1 nie więcej niŝ 5%, zawartość materiałów z grupy 2 nie więcej niŝ 0,1%; Kategoria Fdec deklarowana zawartość i rodzaj wszystkich materiałów obcych. 4.2 Lepiszcze 4.2.1 Typ lepiszcza Typ lepiszcza powinien być udokumentowany i zadeklarowany. Deklaracja powinna wskazywać czy głównym lepiszczem jest asfalt drogowy, asfalt modyfikowany lub asfalt drogowy twardy oraz czy granulat asfaltowy zawiera dodatek modyfikujący. Deklaracja powinna opierać się na aktualnych lub wcześniejszych badaniach i danych. 4.2.2 Właściwości lepiszcza Jeśli jest to wymagane (patrz uwaga) musi być udokumentowana albo średnia penetracja lepiszcza albo średnia temperatura mięknienia lepiszcza lub jego lepkość, która została określona na próbkach pobranych według 5.4.2 i zadeklarowana albo w formie kategorii albo jako wartość nominalna. UWAGA: Odzysk lepiszcza odbywa się z uŝyciem potencjalnie niebezpiecznego rozpuszczalnika i dlatego powinien być wykonywany tak rzadko jak to tylko jest moŝliwe. JeŜeli granulat asfaltowy zawiera głównie destrukt, w którym lepiszczem jest asfalt drogowy to muszą być zadeklarowane jego właściwości według jednego z następujących sposobów: - jeśli penetracja z kaŝdej próbki pobranej według 5.4.2 wynosi co najmniej 10d mm a średnia penetracja lepiszcza ze wszystkich próbek wynosi co najmniej 15d mm, to destrukt asfaltowy przyporządkowuje się kategorii P 15 ; lub - jeśli temperatura mięknienia lepiszcza z kaŝdej próbki pobranej według 5.4.2 wynosi najwyŝej 77 0 C a średnia temperatura mięknienia lepiszcza ze wszystkich próbek wynosi najwyŝej 70 0 C, to destrukt asfaltowy przyporządkowuje się kategorii S 70 ; - w przypadkach innych destruktów asfaltowych naleŝy deklarować albo wartość średniej penetracji lepiszcza z destruktu lub średnią temperaturę mięknienia jako kategorię Pdec lub Sdec;. - w przypadku jeśli destrukt asfaltowy jest przewidziany do zastosowania w miękkim betonie asfaltowym, to musi być zadeklarowana średnia lepkość lepiszcza w 60 0 C jako kategoria Vdec. Odzysk lepiszcza z destruktu naleŝy przeprowadzić według EN 12697-3 lub 12697-4. Penetracja powinna być określona zgodnie z EN 1426. Temperatura mięknienia powinna być określona zgodnie z EN 1427. Lepkość lepiszcza powinna być określona zgodnie z EN 12596. 7

JeŜeli granulat asfaltowy zawiera inne lepiszcze niŝ asfalt drogowy to powinny być zadeklarowane właściwości tego lepiszcza i jego rodzaj albo na podstawie aktualnych lub wcześniejszych badań, umoŝliwiających ocenę jego przydatności. 4.3 Uziarnienie kruszywa i D NaleŜy zadeklarować średnie uziarnienie kruszywa określone na próbkach pobranych według 5.4.2. Uziarnienie naleŝy podawać jako procentowy udział kruszywa, które przechodzi przez następujące sita: 1,4D, D, 2 mm i 0,063 mm i jedno lub więcej sit grubych pomiędzy D a 2 mm jak równieŝ jedno lub więcej sit pomiędzy 2 mm a 0,063 mm. Sita grube powinny być wybrane z zestawu podstawowego plus zestaw 1 lub z zestawu podstawowego plus zestaw 2 zgodnie z EN 13043. Sita drobne powinny być wybrane spośród następujących sit: 1 mm, 0,5 mm, 0,25 mm i 0,125 mm. D powinno być określone zgodnie z punktem 3.2.1. 4.4 Zawartość lepiszcza NaleŜy zadeklarować średnią zawartość lepiszcza w granulacie asfaltowym, określoną na próbkach pobranych zgodnie z 5.4.2. W przypadku destruktu asfaltowego z asfaltem modyfikowanym zawartość lepiszcza powinna zostać określona zgodnie z EN 12697-1. 4.5 Wielkość kawałków destruktu asfaltowego NaleŜy udokumentować i zadeklarować maksymalną wielkość kawałków destruktu asfaltowego U RA, określoną na próbkach pobranych zgodnie z 5.4.2. 5 Opis granulatu asfaltowego 5.1 Pochodzenie destruktu asfaltowego Jeśli jest to wymagane, naleŝy deklarować rodzaj mieszanki (mieszanek) jaką zawiera granulat asfaltowy. 5.2 Rodzaj i właściwości kruszywa Jeśli jest to wymagane, naleŝy zadeklarować rodzaj kruszywa. Jeśli jest to wymagane, to odpowiednie właściwości kruszywa powinny być udokumentowane i zadeklarowane poprzez wybór kategorii tych właściwości według EN 13043. Deklaracja powinna opierać się na aktualnych lub wcześniejszych badaniach i danych. 8

5.3 Jednorodność Jeśli jest to wymagane, naleŝy zadeklarować jednorodność granulatu asfaltowego. Jednorodność granulatu asfaltowego powinna być oceniona na podstawie zmienności procentowego udziału w destrukcie kruszywa grubego i drobnego oraz pyłów jak równieŝ zawartości lepiszcza oraz penetracji albo temperatury mięknienia lub lepkości lepiszcza odzyskanego z destruktu asfaltowego. Jeśli wymagana jest zmierzona wartość jednorodności, to naleŝy podawać ją jako rozpiętość lub odchylenie standardowe wyników badań liczby próbek, wymaganej według 5.4.2. 5.4 Pobieranie próbek i badanie 5.4.1 Granulat asfaltowy Ilość granulatu asfaltowego powinna być określona. 5.4.2 Pobieranie i liczba próbek, n Próbki naleŝy pobierać zgodnie z EN 932-1. Liczbę próbek, n oblicza się na podstawie ilości materiału wyjściowego w tonach (t) podzielonej przez 500 t i zaokrąglonej w górę do pełnej liczby, n musi wynosić co najmniej 5. 5.4.3 Badanie n próbek powinno być poddanych badaniom w celu określenia zgodności z wymaganiami podanymi w rozdziale 4 oraz, jeŝeli wymagane, do opisania granulatu asfaltowego zgodnie z 5.3. NaleŜy określić wymagane wartości najniŝsze lub najwyŝsze i/lub średnie albo ich rozpiętość. 5.4.4 Destrukt asfaltowy dodawany w małej ilości do mieszanki mineralno-asfaltowej JeŜeli destrukt asfaltowy ma zostać uŝyty w ilości mniejszej niŝ 10% jako dodatek do mieszanki mineralnoasfaltowej w warstwie ścieralnej lub w ilości mniejszej niŝ 20% w podbudowie i warstwie wiąŝącej dopuszcza się częstość badania 1 raz na próbce losowej pobranej na kaŝde 2000 ton granulatu mieszanki mineralnoasfaltowej. 5.5 Kontrola składowania W trakcie składowania materiału na hałdzie naleŝy przeprowadzać badania wymagane do dokumentowania i deklarowania właściwości granulatu asfaltowego. 6 Identyfikacja Dokument dostawy powinien zawierać co najmniej następujące informacje odnośnie identyfikacji granulatu asfaltowego: - nazwę dostawcy, - oznaczenie, - datę i termin dostawy. Dokumenty towarzyszące dostawie powinny umoŝliwić zidentyfikowanie zadeklarowanych właściwości dostarczonego granulatu asfaltowego. 9