Ewangelia Łukasza Par. św. Franciszka czerwiec 2013 Modlitwa w Ewangelii Łukasza W trzeciej Ewangelii szczególne miejsce zajmuje temat modlitwy. Św. Łukasz częściej niż pozostali ewangeliści wspomina o modlitwie Jezusa, a także innych osób występujących w jego opowiadaniach, poza tym przekazuje naukę Chrystusa o modlitwie i przytacza najwięcej tekstów modlitw. Modlitwą zaczyna się i kończy Ewangelia Łukasza. Zamyka w formie inkluzji całe dzieło. Na początku Łukasz przedstawia modlitwę liturgiczną ludu i Zachariasza w świątyni (Łk 1, 8-10), a kończy modlitwą uczniów Jezusa również w świątyni (Łk 24, 53). 1. Modlitwa Chrystusa Najwięcej uwagi poświęca Łukasz modlitwie Pana Jezusa. Wspomina więc jak pozostali ewangeliści o modlitwie Chrystusa w czasie cudownego nakarmienia tłumów (Łk 9, 16), o modlitwie Jezusa, w której wyraża On wdzięczność Ojcu za dar objawienia (Łk 10, 21), podczas ostatniej wieczerzy (Łk 22, 17. 19) i o modlitwie w Ogrodzie Oliwnym przed męką (Łk 22, 41. 44). Poza tym Łukasz przytacza jeszcze 10 tekstów, w których pisze o modlitwie Pana Jezusa: podczas chrztu w Jordanie (Łk 3, 21), po uzdrowieniu trędowatego (Łk
2 5, 16), przed wyborem apostołów (Łk 6, 12), przed wyznaniem Piotra (Łk 9, 18), podczas przemienienia (Łk 9, 28. 29), przed przekazaniem uczniom modlitwy Ojcze nasz (Łk 11, 1), za Piotra, aby nie ustala jego wiara (Łk 22, 32), na krzyżu o przebaczenie prześladowcom (Łk 23, 34), w chwili śmierci (Łk 23, 46), podczas posiłku z uczniami w Emaus (Łk 24, 30). W Ewangelii Łukasza cała publiczna działalność Jezusa została ujęta w ramy modlitwy. Zaczyna się od modlitwy podczas chrztu, a kończy modlitwą na krzyżu. Modlitwa Chrystusa zawsze łączy się z wielkimi wydarzeniami zbawczymi i odgrywa w nich decydującą rolę. Pierwszy raz o modlitwie Jezusa wspomina perykopa o Jego chrzcie w Jordanie. Objawienie się wówczas całej Trójcy Przenajświętszej było według Łukasza odpowiedzią na modlitwę Chrystusa: gdy się modlił otwarło się niebo (Łk 3, 21). Mateusz i Marek nie wspominają w tym miejscu o modlitwie (por. Mk 1, 10; Mt 3, 16). Teofania nad Jordanem była czymś w rodzaju uroczystej inauguracji mesjańskiej misji Chrystusa i uwertury Jego publicznej działalności. Głos z nieba wskazuje na Boskie Synostwo Chrystusa. Modlitwa Jezusa w tym kontekście nie jest prośbą, lecz znakiem intymnego zjednoczenia z Ojcem. W modlitwie do Ojca na samotności czerpał Jezus siłę i moc do nauczania i uzdrawiania ludzi. Kiedy po uzdrowieniu trędowatego (Łk 5, 12-14) coraz bardziej rozszerzała się sława Jezusa i liczne tłumy schodziły się do Niego, On usuwał się na pustkowie i modlił się (Łk 5, 16).
3 Przed wyborem i ustanowieniem kolegium Dwunastu Apostołów Chrystus modli się całą noc (Łk 6, 12). Modlitwa Jezusa wskazuje, że wybór apostołów, którzy mają tworzyć zalążek przyszłego Kościoła, jest wydarzeniem nadprzyrodzonym i ma boskie korzenie. Obecność uczniów i samotność modlącego się Jezusa nie przeczą sobie, oznaczają jedynie, że obecność ludzi nie przeszkadza Jezusowi w osobistym, intymnym spotkaniu z Ojcem. W modlitwie Jezusa należałoby również widzieć element prośby o właściwe zrozumienie przez uczniów Jego osoby i drogi krzyża, którą On im zapowiada (por. Łk 9, 20-22). Wzmianka o modlitwie w scenie przemienienia Chrystusa w obecności trzech uczniów posiada odniesienia pasyjne, wskazuje na zbliżającą się Jego mękę w Jerozolimie (Łk 9, 28-29). W odróżnieniu od Mateusza i Marka, Łukasz stwierdza, że przemienienie nastąpiło na skutek modlitwy Jezusa. Modlitwa jest tu jednocześnie znakiem, że Chrystus należy do sfery Boga i jest głęboko zjednoczony z Ojcem. Jest także prośbą, podobnie jak przed wyznaniem Piotra o zrozumienie przez uczniów męki Jezusa. Chrystus modli się następnie przed przekazaniem uczniom tekstu Ojcze nasz (Łk 11, 1). Modlitwa posiada tutaj dwa aspekty. Z jednej strony jest ona pociągającym przykładem religijnej postawy dla uczniów, z drugiej zaś pokazuje, że treść i forma modlitwy Ojcze nasz jest częścią objawienia przekazanego przez Chrystusa, pochodzi z Jego wewnętrznej, bardzo osobistej więzi z Ojcem.
4 Do historii męki Łukasz wprowadził motyw modlitwy wstawienniczej Jezusa: za Piotra, aby nie ustała jego wiara (Łk 22, 32), oraz o miłosierdzie Boże i przebaczenie dla prześladowców (Łk 23, 34). Bardzo osobisty charakter posiadają dwie inne modlitwy w historii męki Jezusa według Ewangelii Łukasza. W chwili agonii w Ogrodzie Oliwnym Jezus prosi Ojca, aby zaoszczędził mu cierpień, lecz jednocześnie wyraża pragnienie spełnienia Jego woli (Łk 22, 42-46). Z modlitwą na ustach umiera, podkreślając swoją wewnętrzną więź z Ojcem, której nie jest w stanie przerwać nawet śmierć (Łk 23, 46). W strukturach modlitwy Chrystusa w trzeciej Ewangelii zauważa się cztery elementy: (1) modlitwa Jezusa ma wartość przykładu dla uczniów i dla Kościoła; (2) jest wyrazem głębokiego zjednoczenia z Ojcem; (3) jest siłą i motorem nauczania i działalności, treści objawionej i cudów; (4) przedmiotem modlitwy Jezusa są wyłącznie sprawy nadprzyrodzone. 2. Modlitwa uczniów Jezusa 2.1. Przykłady modlitwy Łukasz wprowadza czytelnika w atmosferę modlitwy już na początku swojej Ewangelii. Ewangelia rozpoczyna się od modlitwy liturgicznej podczas ofiary kadzenia składanej przez Zachariasza (Łk 1, 10).
5 Łukasz wskazuje następnie szereg przykładów modlących się osób, jak Elżbietę i Zachariasza (Łk 1, 13), Symeona (Łk 2, 28) i Annę prorokinię (Łk 2, 37), pasterzy (Łk 2, 20), a przede wszystkim Maryję Matkę Jezusa (Łk1, 41). Osoby te reprezentują ideały starotestamentalnej pobożności, podobnie jak uczniowie Jana Chrzciciela (Łk 5, 33). Temat modlitwy osób, które spotykają się z Chrystusem, pojawia się w opowiadaniu o publicznej działalności Chrystusa. Są to z reguły osoby, które doznały uzdrowień (Łk 5, 25; 13, 13; 17, 15) lub świadkowie cudów (Łk 5, 26; 7, 16). Modli się także setnik, który jest świadkiem śmierci Chrystusa na krzyżu (Łk 23, 47) oraz uczniowie po Jego wniebowstąpieniu (Łk 24, 53). Są to wszystko wzorcowe przykłady modlitwy. Łukasz wskazuje także negatywne przykłady modlitwy faryzejskiej (Łk 18, 41; 20, 47). 2.2. Formy, motywy i przedmioty modlitw Różne są formy, motywy i przedmioty modlitw. Formą modlitwy liturgicznej jest wspólna modlitwa liturgiczna związaną w Starym Testamencie z rytem składania ofiary (Łk 1, 10). Uczniowie Jezusa do modlitw liturgii świątynnej wprowadzają własne elementy, błogosławiąc Boga za to wszystko, co przeżyli i czego doświadczyli. Ten rodzaj modlitwy jest odpowiedzią na błogosławieństwo Chrystusa podczas wniebowstąpienia (Łk 24, 50)
6 Modlitwa prywatna łączy się zwykle z postem (Łk 2, 37; 5, 33), a jej przedmiotem jest prośba o dziecko (Łk 1, 13) lub o wybawienie (Łk 2, 37; 5, 33; por. 1, 68). Inna grupa modlitw prywatnych wyraża radosne zdziwienie i uwielbienie Boga za Jego objawienie się i działanie w Jezusie Chrystusie. Występują tu takie słowa jak: wielbię, chwalę, wychwalam. Na przykład w kantyku Magnificat to słownictwo wyraża radosne uwielbienie Boga przez Maryję za całą historię zbawienia, za przyjście Mesjasza oraz za jej osobiste wybranie (Łk 1, 41). Chwalą i wielbią Boga pasterze, którzy odwiedzili nowonarodzonego Chrystusa i w ten sposób zweryfikowali otrzymane od anioła objawienie (Łk 2, 20). Opowiadanie o niedzieli palmowej przedstawia radość tłumu, który wielbi Boga za wszystkie dzieła mocy (Łk 19, 37). Chwalą Boga świadkowie niezwykłego uzdrowienia paralityka (Łk 5, 25), kobieta pochylona (Łk 13, 13), trędowaty Samarytanin (Łk 17, 15), niewidomy pod Jerychem (Łk 18, 43), a w chwili śmierci Jezusa setnik (Łk 23, 47). Modlitwa setnika jest zarazem wyznaniem wiary. Niektóre modlitwy jak na przykład modlitwa Zachariasza wyrażają radosne zdziwienie, wywołane wydarzeniami. W tym przypadku narodzinami syna, co skłania Zachariasza do błogosławienia Boga i uwielbienia Boga za Jego wielkie miłosierdzie i Jego wierność Przymierzu (Łk 1, 68-79). Radosną modlitwą błogosławienia uczniów Jezusa w świątyni kończy się trzecia Ewangelia (Łk 24, 53).
7 3. Pouczenia o modlitwie Św. Łukasz przekazał najwięcej pouczeń Pana Jezusa o modlitwie. Sprowadzają się one do trzech tematów: (1) motywacja modlitwy; (2) przedmiot modlitwy i (3) warunki dobrej modlitwy. 3.1. Motywacja modlitwy Mówiąc o motywacji modlitwy, ma się na uwadze te uzasadnienia, racje, powody, czy pobudki, które w koncepcji Łukasza poruszają i skłaniają do praktyki modlitwy. Centralnym motywem modlitwy jest doświadczenie i poznanie działania Bożego. Tej motywacji poświęca Łukasz najwięcej miejsca w prehistorii Jezusa oraz w opowiadaniach o Jego działalności. Przeżycie wydarzeń, w których objawia się interwencja Boga, skłania do uwielbienia i dziękczynienia. Kolejnym motywem jest dobroć Boga. Chrystus ilustruje ją dwoma porównaniami, zaczerpniętym z relacji międzyludzkich. Kto prosi, szuka, czy puka do drzwi drugiego człowieka, osiąga w końcu to, o co zabiega, tym bardziej skuteczne są tego rodzaju starania skierowane do Boga (Łk 11, 9-10). Dobitniej dobroć Boga ilustruje porównanie oparte o relację ojciec syn. Skoro ojcowie ziemscy, chociaż są źli, podają swoim dzieciom dobre dary, tym bardziej można liczyć na dobra od Boga, który jest nieporównanie lepszy niż ludzie (Łk 11, 11-13). Modlitwa, obok czuwania, jest formą przygotowania i oczekiwania na wydarzenia eschatologiczne, jak koniec
8 świata i towarzyszące mu kataklizmy, powtórne przyjście Chrystusa oraz sąd ostateczny. Dla wiernych, którzy trwają na modlitwie, wydarzenia te nie będą straszne, a przyjście Chrystusa będzie dla nich momentem nagrody. 3.2. Przedmiot modlitwy Przedmiotem modlitwy ucznia Jezusa jest uwielbienie, dziękczynienie oraz prośba. Ewangelia Łukasza prezentuje szerokie spektrum próśb. Odnoszą się one do czci Boga i potrzeb człowieka żyjącego w Kościele. Przykładem Ojcze nasz. 3.3. Warunki dobrej modlitwy Modlitwa musi być przede wszystkim usilna, wytrwała i natarczywa. Tę cechę modlitwy ilustrują dwie przypowieści: o człowieku, który o północy budzi swego przyjaciela i natrętnie prosi go o pożyczenie chlebów dla swego gościa (Łk 11, 5-13), oraz o wdowie, którą niesprawiedliwy sędzia wysłuchuje, ustępując jej prośbom i naleganiom (Łk 18, 1-8). Z usilną modlitwą łączy się następna wskazówka Chrystusa: Trzeba się zawsze modlić i nie ustawać (Łk 18, 1). W przypowieści o faryzeuszu i celniku ukazana została postawa pokory i świadomości grzechu, która jest podstawą dobrej i skutecznej modlitwy. W Ewangelii Łukasza znajduje się też najwięcej tekstów modlitw.