Programowanie i programy użytkowe - systemy operacyjne 04-03-2008 Wykład 02
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 2 Plan wykładu Sposób kodowania danych Plik System operacyjny Zadania realizowane przez system operacyjny Warstwy systemu operacyjnego Historia systemów operacyjnych - Unix Historia systemów operacyjnych MS Windows Systemy operacyjne - DOS Systemy operacyjne Microsoft Windows Systemy operacyjne Unix Systemy operacyjne Linux Systemy operacyjne BeOS Systemy operacyjne MacOS Zastosowanie systemów operacyjnych Słowniczek
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 3 Co to jest system operacyjny System operacyjny to program kontrolujący pracę komputera. Dzięki systemowi operacyjnemu możliwe jest uruchamianie innych programów użytkownika. System operacyjny nadzoruje wykonywanie tych programów, udostępnia im zasoby komputera, np. pamięć, czas procesora, drukarki itp. To dzięki systemowi operacyjnemu możliwe jest zapisywanie danych na dyskach, komunikacja z innymi komputerami w sieci itd. Komputer jako urządzenie elektroniczne nie stanowi urządzenia zdolnego wykonywać żądane przez użytkownika zadania. Maszyna komputerowa, potrafi jedynie przetestować stan urządzeń wchodzących w jego skład oraz uruchomić system operacyjny.
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 4 Sposób kodowania danych Bit (b), najmniejsza możliwa jednostka informacji. Może posiadać wartość 0 lub 1 (stąd system binarny używany w komputerze). Fizycznie wartość 0 oznacza brak sygnału (prąd nie płynie), zaś 1 oznacza sygnał. Osiem bitów składa się na jeden bajt. Na n bitach można zapisać 2 do potęgi n różnych wartości. Podobnie jak dla bajtów, przedrostek kilo- (kilobit) oznacza 1024 bity, megabit to 1024 kilobity, gigabit to 1024 megabity, zaś terabit oznacza 1024 gigabity. Bajt (B), jednostka informacji złożona z ośmiu (najczęściej) bitów. Bajt może być samodzielnie adresowanym elementem pamięci komputera (komórka). Rozmiar bajtu dobrano tak, aby wystarczył do zapamiętania każdego znaku, np. litery, cyfry lub znaku typograficznego (a, 1, @) pupularnych kodów, np. kodu ASCII, dlatego bajt jest często utożsamiany ze znakiem. Binarny kod, sposób zapisu informacji za pomocą dwu symboli: 0 i 1, oparty na dwójkowym systemie liczbowym. Aby ograniczyć długość kodu binarnego wprowadzono sposób kodowania zapisu dwójkowego na ósemkowy lub szesnastkowy.
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 5 Wielokrotność bajtów Wielokrotności bajtów Przedrostki dziesiętne (SI) ( krotność 1000 ) Przedrostki binarne (IEC 60027-2) ( krotność 1024 ) Nazwa Symbol Mnożnik Nazwa Symbol Mnożnik bajt B 10 0 bajt B 2 0 kilobajt KB/kB 10 3 kibibajt KiB/kiB 2 10 megabajt MB 10 6 mebibajt MiB 2 20 gigabajt GB 10 9 gibibajt GiB 2 30 terabajt TB 10 12 tebibajt TiB 2 40 petabajt PB 10 15 pebibajt PiB 2 50 eksabajt EB 10 18 eksbibajt EiB 2 60 zettabajt ZB 10 21 zebibajt ZiB 2 70 jottabajt YB 10 24 jobibajt YiB 2 80
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 7 Liczby w kodzie binarnym System bitowy dwójkowy Liczba zapisywana jest ciągiem liczb: 1 lub 0 1 0 1 0 = 1*2 3 +0*2 2 + 1*2 1 +0*2 0 = 10 System ósemkowy Liczba zapisywana jest ciągiem liczb: od 0 do 7 i następnie zamieniana na układ dwójkowy który po zestawieniu jest przekształcany 3 6 011110 = 0*2 5 + 1*2 4 + 1*2 3 +1*2 2 + 1*2 1 +0*2 0 = 30 System szesnastkowy Podobnie jak wyżej, liczba zapisywana jest ciągiem liczb: od 0 do 15 (0 do E) 1 E 00011110 = 0*2 7 + 0*2 6 + 0*2 5 + 1*2 4 + 1*2 3 +1*2 2 + 1*2 1 +0*2 0 = 30
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 8 SYSTEM DWÓJKOWY Systemem liczbowym stosowanym w technice cyfrowej jest system dwójkowy (binarny) system liczbowy o podstawie 2. Wynika to z wcześniej zauważonej właściwości istnienia dwóch stanów, które można interpretować jako dwie różne cyfry. W systemie dwójkowym w zapisie liczb używasz dwóch cyfr: 0 i 1. Kolejne cyfry w liczbie są mnożone przez kolejne potęgi liczby 2. Znajdziesz więc tu pozycję jedynek (2 0 ), pozycję dwójek (2 1 ), czwórek (2 2 ), ósemek (2 3 ), itd.
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 9 Wartości dziesiętne wybranych liczb zapisanych w systemie dwójkowym: Zapis w systemie dwójkowym Wartość w systemie dziesiętnym Wartość w systemie dziesiętnym Zapis w systemie dwójkowym 1 2 0 = 1 0,1 2-1 =0,5 10 2 1 = 2 0,01 2-2 =0,25 100 2 2 = 4 0,001 2-3 =0,125 1000 2 3 = 8 0,0001 2-4 =0,0625 10000 2 4 = 16 0,00001 2-5 =0,03125 100000 2 5 = 32 0,000001 2-6 =0,015625 1000000 2 6 = 64 0,0000001 2-7 =0,0078125 10000000 2 7 = 128 0,00000001 2-8 =0,00390625 100000000 2 8 = 256 0,000000001 2-9 =0,001953125 1000000000 2 9 = 512 0,0000000001 2-10 =0,0009765625 10000000000 2 10 = 1024 0,00000000001 2-11 =0,00048828125
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 10 Zamiana liczby z systemu dziesiętnego na binarny W poniższej tabeli przedstawione jest działanie prowadzące do zamiany zapisu liczby 283 z systemu dziesiętnego na system dwójkowy:
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 11 Wzór ogólny liczby naturalnej zapisanej w systemie binarnym gdzie: k oznacza pozycję cyfry w liczbie (liczoną od prawej do lewej), b k to cyfra z k-tej pozycji należąca do zbioru cyfr sytemu binarnego, b k є {0, 1}
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 12 Zamiana ułamka dziesiętnego na binarny:
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 13 SYSTEM ÓSEMKOWY Liczby zapisywane są w pozycyjnym systemie ósemkowym za pomocą ośmiu cyfr: 0 1 2 3 4 5 6 7 Podstawą sytemu ósemkowego jest 8, czyli 2 3. Dzięki temu zapis liczby binarnej skracany jest trzykrotnie.
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 14 SYSTEM ÓSEMKOWY
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 15 SYSTEM SZESNASTKOWY W tym systemie mamy szesnaście cyfr: 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F Symbolom literowym odpowiadają wartości dziesiętne: A - 10, B - 11, C - 12, D - 13, E - 14, F - 15 Podstawą systemu szesnastkowego jest 16, czyli 2 4, co pozwala skrócić zapis binarny czterokrotnie.
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 16 Wzór na wartość n - cyfrowej liczby całkowitej Liczba zapisana w dowolnym systemie liczbowym: gdzie: k oznacza pozycję cyfry w liczbie (liczoną od prawej do lewej), c k to cyfra z k-tej pozycji należąca do zbioru cyfr sytemu, c k є {0, 1,, r 1}
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 17 Przykład System dziesiętny: 123 10 = 1*10 2 + 2*10 1 + 3*10 0 = 1*100 + 2*10 + 3*1 = 123 10 System ósemkowy: 123 8 = 1*8 2 + 2*8 1 + 3*8 0 = 1*64 + 2*8 + 3*1 = 83 10 System szesnastkowy: 123 16 = 1*16 2 + 2*16 1 + 3*16 0 = 1*256 + 2*16 + 3*1 = 291 10
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 18 Hex system szesnastkowy (heksadecymalny) Dec system dziesiątkowy (decymalny) Oct system ósemkowy (oktalny) Bin system dwójkowy (binarny)
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 19 Co to jest plik i do czego służy Plik jest to jednostka zapisu i przechowywania danych w komputerze. Plik jest ciągiem bitów danych, opatrzony nazwą i atrybutami. Dane są zapisane w postaci kodu binarnego, zależnie od zawartości pliku. Nazwa z reguły składa się z głównej części nazwy i tzw. rozszerzenia (oddzielonego kropką). System operacyjny składa się z pewnej liczby plików. Wszystkie składniki systemu a także rejestry i ustawienia przechowywane są w plikach na dysku pamięci masowej. Pliki mogą mięć następujące dodatkowe atrybuty: tylko do odczytu, tymczasowy, ukryty, archiwalny. Fragment pliku binarnego zapisanego w kodzie szesnastkowym
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 20 Zadania realizowane przez system operacyjny Komunikacja użytkownika z komputerem Tę rolę spełnia zewnętrzna warstwa systemu, nazywana powłoką (ang. shell), która umożliwia użytkownikowi uruchomienie aplikacji. Systemy operacyjne z uwagi na komunikację z użytkownikiem możemy podzielić na: a) Systemy tekstowe b) Systemy graficzne Okno Ikona Kursor Wiersz poleceń
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 21 Zadania realizowane przez system operacyjny Dane w systemie operacyjnym przechowywane są w postaci plików w urządzeniach zwanych pamięcią masową takich jak: dyski twarde, dyski elastyczne, karty pamięci. System operacyjny umożliwia użytkownikowi zarządzanie plikami dając mu możliwość ich tworzenia, kopiowania, przenoszenia i usuwania. Typowe typy plików wraz z atrybutami Pliki mogą być porządkowane, przez umieszczanie ich w drzewiastej strukturze katalogów Plik opisany jest za pomocą następujących informacji: nazwa pliku oraz rozszerzenie charakterystyczne dla typu pliku, rozmiar pliku podany w bajtach (B), kilobajtach (kb), megabajtach (MB), gigabajtach (GB) itd., data oraz godzina utworzenia pliku atrybuty, np. tylko do odczytu, ukryty
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 22 Zadania realizowane przez system operacyjny System operacyjny obsługuje urządzenia wchodzące w skład komputera. Podstawowe zadania w tym zakresie to: Obsługa wewnętrznych i zewnętrznych elementów komputera takich jak: procesor, płyta główna, pamięć lub drukarka, skaner itp. Badanie stanu urządzeń oraz poprawności komunikacji. Udostępnianie urządzeń aplikacjom a tym samym użytkownikowi (np. udostępnienie drukarki w edytorze tekstu, skanera w programie graficznym, itp.), Chwilowe i trwałe odłączanie urządzeń od komputera. Urządzenia widziane przez system MS Windows XP Instalowanie urządzenia polega na pobraniu sterownika danego urządzenia, przypisaniu przerwań sprzętowych (ang. IRQ), oraz kanałów do komunikacji urządzeń z pamięcią komputera (ang. DMA).
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 23 Zadania realizowane przez system operacyjny System operacyjny nie zawiera programów użytkowych (np. edytorów tekstu, arkuszy kalkulacyjnych, itp.). Każda z aplikacji jest dołączana do systemu operacyjnego poprzez instalację. Aplikacje będące zazwyczaj zbiorem plików, są przez system operacyjny przechowywane w pamięci masowej. System operacyjny umożliwia ich uruchomienie na żądanie użytkownika. Systemy operacyjne z uwagi na liczbę jednocześnie wykonywanych zadań, np. uruchomionych aplikacji, dzielimy na: Systemy jednozadaniowe. System może jednocześnie wykonywać tylko jedno zadanie (ciąg instrukcji), (np. MS-DOS). Systemy wielozadaniowe. System może wykonywać w tym samym czasie kilka zadań, np. nadzorować proces drukowania w czasie edycji tekstu w programie. Typowym elementem obrazującym wielozadaniowość jest jednoczesne kopiowanie dwóch różnych zbiorów plików
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 24 Zadania realizowane przez system operacyjny Komunikacja z innymi maszynami Dzięki modułom systemu operacyjnego odpowiedzialnym za obsługę sieci komputerowych możliwy jest dostęp zarówno do sieci tzw. lokalnych (intranet) jak i globalnych (Internet obejmujący swym zasięgiem cały świat).
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 25 Warstwy systemu operacyjnego W każdym systemie operacyjnym występują mniej lub bardziej wyodrębnione warstwy składające się na architekturę systemu. W ogólnym modelu systemu operacyjnego można wyszczególnić następujące warstwy przypisując im wyszczególnione zadania: powłokę, stanowiącą interfejs użytkownika (komunikacja z użytkownikiem), jądro systemu realizujące jego funkcje (zarządzanie plikami, uruchamianie aplikacji), warstwę odpowiedzialna za współpracę ze sprzętem (zarządzanie zasobami maszyny, komunikacja z innymi maszynami).
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 26 Historia systemów operacyjnych - Unix Lata 60-te prace na systemem Multisc poprzednikiem Unixa 1969 powstanie systemu Unix 1975 UNIX edition 5 1975 1 BSD 1977 UNIX edition 6 1978 3 BSD 1979 UNIX edition 7 1982 UNIX System III 1983 UNIX System V Od 1984 Powstanie odmian systemu Unix takich jak: Xenix, AIX, SunOS, Ultrix, HP-UX, Solaris, SVR4 1991 Linux 0.01 1994 Linux 1 1994 - do dziś Kolejne odmiany systemów rodziny UNIX oraz odmiany Linuxa: Debian, Red HAT, SlackWare oraz ich następne modyfikacje Diagram obrazujący przemiany systemów opartych na Unix
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 27 Historia systemów operacyjnych MS Windows 1983 zapowiedź Microsoft Windows 1985 prezentacja Microsoft Windows 1986 Microsoft Windows 2.03 1990 Microsoft Windows 3.0 1992 Microsoft Windows 3.1 1993 Microsoft Windows 3.11 oraz NT 1995 Microsoft Windows 95 oraz NT 3.5 1996 Microsoft Windows NT 4.0 1998 Microsoft Windows 98 1999 Microsoft Windows Milenium 2000 Microsoft Windows 2000 2001 Microsoft Windows XP 2003 Microsoft Windows 2003 server Diagram obrazujący przemiany systemów rodziny Windows
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 28 Systemy operacyjne - DOS DOS (ang. Disk Operating System), czyli Dyskowy System Operacyjny firmy Microsoft. System działa w trybie tekstowym. Wszystkie polecenia wydaje się za pomocą klawiatury. Budowa systemu DOS Widok ekranu z systemem DOS DOS jest systemem jednozadaniowym, to znaczy w dowolnej chwili tylko jeden program może pracować pod jego kontrolą.
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 29 Systemy operacyjne Microsoft Windows 3.x Microsoft Windows 3.x to rodzina pierwszych znaczących graficznych system operacyjnym firmy Microsoft przeznaczonym dla komputerów PC. Okienka formalnie stanowiły nakładkę na system DOS, w rzeczywistości zawierały wiele cech systemu operacyjnego. Widok pulpitu systemu MS Windows 3.11 Budowa systemu MS Windows 3.1 Windows 3.11 nie był w pełni wielozadaniowym system choć zezwalał na uruchomienie kilku aplikacji jednocześnie
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 30 Systemy operacyjne MS Windows 95, 98, Milenium MS Windows 95 oferuje pełną wielozadaniowość tylko dla aplikacji DOS. Widok pulpitu MS Windows 95, nowa rewolucyjna forma interfejsu Budowa systemu MS Windows 95 i 98 MS Windows 98 oraz Milenium są to systemy których budowa jest bardzo zbliżona do Windows 95. Postęp jaki jest widzoczny do 98 i Milenium dotyczy głównie interfejsu oraz mechanizmów integracji z siecią internet.
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 31 Systemy operacyjne MS Windows NT, 2000 System MS Windows NT jest zbudowany podobnie jak systemy rodziny UNIX choć jego interfejs przypomina ten z Windows 95. Wyznaczył on nową tendencję rozwojową dla systemów operacyjnych przeznaczonych dla stacji roboczych. Widok pulpitu systemu Windows 2000, duże podobieństwo do Windows 95 lecz bardziej zaawansowana grafika i animacja Budowa systemu MS Windows NT Windows NT to system w pełni wielozadaniowy. Każda uruchomiona aplikacja staje się oddzielnym procesem, dzięki czemu poprawność jej działania nie wpływa na inne uruchomione aplikacje
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 32 Systemy operacyjne MS Windows XP Microsoft Windows XP jest następcą systemu Windows 2000 w przypadku zastosowań profesjonalnych oraz następca Windows Millennium w przypadku zastosowań domowych. System Windows XP jest zbudowany na udoskonalonym mechanizmie Windows 2000, charakteryzuje się zmienionym wyglądem i rozszerza możliwości związane z zastosowaniami komputerów osobistych, głównie poprzez rozbudowę elementów obsługi nowych urządzeń. Windows XP jest systemem Microsoft którzy może pracować w trybie 64-bitowym Widok pulpitu systemu Windows XP, stosunkowo duże zmiany graficzne w nowym interfejsie, możliwość wyboru motywu graficznego
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 33 Systemy operacyjne MS Windows Vista Interfejs Windows Aero pozwala uzyskać nowy, wyraźniejszy widok wykonywanych zadań i szybko przełączać się między oknami lub zadaniami przy użyciu funkcji Przerzucanie okien 3W oraz miniatur wyświetlanych na żywo. Użytkownik może szybko i bez trudu wyszukać potrzebne informacje, korzystając z funkcji Wyszukiwanie błyskawiczne i ikon z podglądem na żywo, które pokazują podgląd zawartości plików. Kolejna generacja Windows wciela w życie szereg nowych zarówno większych, jak i mniejszych nowości i usprawnień. Większość z nich osiągalna będzie tylko i wyłącznie w systemie Windows Vista, ale niektóre takie jak Internet Explorer w wersji 7, Windows Media Player 11 czy Windows Defender będzie można w pewnym zakresie wykorzystać także w Windows XP.
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 34 Systemy operacyjne Unix Charakterystyczną cechą systemu Unix jest warstwowa architektura. Istotą budowy systemu jest jądro które otaczają warstwy zewnętrzne. Jak większość elementów systemu UNIX, rodzaj i wygląd interfejsu nie jest ustalony, zależy on modułów jakie zostaną włączone w skład systemu Budowa systemu UNIX UNIX to system w pełni wielozadaniowy system operacyjny Widok pulpitu systemu klasy UNIX o nazwie Solaris 8 ze środowiskiem OpenWindows.
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 35 Systemy operacyjne Linux Linux to typowy przedstawiciel systemów klasy UNIX. Linux jest systemem w pełni 32-bitowym (jeśli działa na 32-bitowych maszynach) lub 64-bitowym (jeśli działa na procesorze 64-bitowym). Budowa systemu LINUX Widok pulpitu systemu klasy LINUX Red Hat 8 z interfejsem Gnome
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 36 Systemy operacyjne BeOS Architektura systemu BeOS przypomina w pewnym stopniu architekturę Windows NT. BeOS oparty jest na mikrojądrze stanowiącym centralny element systemu. Budowa systemu BeOS Widok pulpitu systemu BeOS 5. BeOS jest systemem wielozadaniowym, którego zastowanie ukierunkowano na obsługę multimediów (grafika, dźwięk, film itp..) głównie dzięki zastowaniu 64-bitowej obsłudze systemu plików.
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 37 Systemy operacyjne MacOS MacOS jest systemem operacyjnym z graficznym interfejsem użytkownika (GUI), działającym na komputerach Macintosh. Z tego względu przez długi czas był wzorem dla innych systemów operacyjnych. Jego architektura opiera się na tej z systemów klasy UNIX. Z uwagi na fakt że system MacOS produkowany jest przez producenta komputerów, dla których jest przeznaczony jego stabilność i niezawodność jest znacznie większa niż systemów rodziny Microsoft Widok pulpitu systemu MacOS X, doskonała grafika w interfejsie Aqua.
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 38 Zastosowanie systemów operacyjnych Systemy do domu. To takie systemy, na których będą działać gry i najbardziej podstawowe narzędzia - przeglądarki internetowe, procesory tekstu, oprogramowanie do korespondencji lub internetowych pogawędek itp. Systemy tej klasy powinny umożliwiać wyświetlanie trójwymiarowej i szybkiej grafiki, obsługiwać dźwięk, być łatwe w użytkowaniu i instalacji. Systemy do pracy. Wykorzystywane w biurze, zarówno w małych, jak i dużych firmach. W środowisku biurowym taki system operacyjny musi zapewnić odpowiedni poziom bezpieczeństwa i stabilności. Powinien też być łatwy w administracji i zarządzaniu (szczególnie w dużych firmach, gdzie koszty zarządzania wieloma stanowiskami komputerowymi są znaczące). Systemy serwerowe. Są to systemy dedykowane dla komputerów pełniących funkcję serwerów sieciowych. Główne cechy to wysoka stabilność ciągłej pracy oraz duża wydajność. Takie systemy posiadają rozbudowane narzędzia administracyjne oraz kontrolno-diagnostyczne i zabezpieczające.
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 39 Słowniczek GUI - Graficzny interfejs użytkownika. W GUI wyposażone są nowoczesne systemy operacyjne, jak Windows, Mac OS czy OS/2. Typowymi elementami GUI są okna, rozwijane menu, przyciski, paski przewijania, ikony i zakładki. Użytkownik korzysta z interfejsu za pomocą myszy i klawiatury., Klikając na graficzne reprezentacje poleceń zamiast wpisywać z klawiatury komendy. Programy napisane dla danego systemu operacyjnego zapożyczają i wykorzystują elementy jego graficznego interfejsu użytkownika - wygląd jego okien, przycisków, kolorystykę itd. Od ang. Graphical User Interface. Por. tekstowy interfejs użytkownika. API - Zbiór poleceń, za pomocą których programista wykorzystuje różne funkcje systemu operacyjnego lub uzyskuje od niego informacje. Część z tych poleceń można stworzyć samemu od podstaw (możliwość skorzystania z gotowych oszczędza jednak wiele pracy), ale istnieje także wiele poleceń API, których nie można zastąpić innymi. API na przykład pozwala bardzo szybko tworzyć graficzny interfejs użytkownika (GUI). Polecenia API są także zalecanym sposobem komunikowania się z urządzeniami, np. z drukarką. Od ang. Application Programming Interface - interfejs programowania aplikacji.
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 40 Słowniczek Wielozadaniowość - cecha systemu operacyjnego, która pozwala uruchomić i wykorzystywać więcej niż jedną aplikację w tym samym czasie. Można więc jednocześnie np. kopiować pliki, drukować na drukarce i dokonywać obliczeń w arkuszu kalkulacyjnym. Wielozadaniowość z wywłaszczaniem - W trybie wielozadaniowości z wywłaszczaniem system decyduje, jak długo aplikacja korzysta z procesora i gdy ten czas upływa, przekazuje kontrolę nad nim kolejnej aplikacji (poprzednia zostaje wywłaszczona). W ten sposób zawieszony program nie może zawiesić całego systemu. Z wielozadaniowości z wywłaszczaniem korzystają systemy: OS/2, Windows 9x, Windows NT, Linux, UNIX. Rejestr Windows - Baza danych w Windows 9x i Windows NT. Są w niej przechowywane wszystkie informacje niezbędne systemowi operacyjnemu do poprawnej pracy dotyczące m.in. użytkowników, urządzeń podłączonych do komputera i ich konfiguracji, a także zainstalowanych programów. Uszkodzenia Rejestru prowadzą zwykle do niemożności korzystania z programów, a często nawet do konieczności reinstalacji systemu operacyjnego. Rejestr w systemach Windows 9x jest przechowywany w plikach o nazwie USER.DAT i SYSTEM.DAT.
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 41 Słowniczek Jądro systemu (kernel) - Najważniejszy komponent każdego systemu operacyjnego, wykonuje podstawowe operacje takie jak uruchamianie programów, przyznawanie zasobów aplikacjom (odpowiada m.in. za wielozadaniowość), obsługa urządzeń oraz daty i czasu. Kernel jest ładowany do pamięci komputera jako jeden z pierwszych komponentów. Stabilność systemu operacyjnego Cecha systemu operacyjnego charakteryzująca poprawną pracę systemu wraz ze wzrastającą ilością przetwarzanych zadań oraz upływem czasu od uruchomienia systemu. System plików - Sposób, w jaki komputer organizuje pliki i katalogi na nośniku danych. System plików określa to, jak informacje są zapisywane i odczytywane. System plików definiuje także wielkość klastrów, możliwe do użycia atrybuty plików oraz schemat poprawnych nazw plików i katalogów - ich długość i dopuszczalne znaki w nazwach. Najpopularniejsze systemy plików to FAT16 (stosowany w MS-DOS, Windows 9x i Windows NT), FAT32 (Windows 95 OSR2 i Windows 98) oraz NTFS (Windows NT). Jedynym wspólnym systemem plików wszystkich wersji Windows i MS-DOS jest FAT16. Inne popularne systemy plików to: HPFS, CDFS i VFAT.
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 42 Słowniczek Stronicowanie pamięci (angielskie paging),- jest to sposób zarządzania pamięcią, w którym obszar wykonywanego procesu nie musi być ciągły, dzięki czemu można unikać kosztownych reorganizacji procesów w pamięci. Poszczególne logiczne strony procesu są pomieszczone w ramkach pamięci sprzętowej, przy czym związek między stronami a ramkami jest utrzymywany za pomocą sprzętowej tablicy stron. Stronicowanie usuwa fragmentację zewnętrzną, wprowadza jednak fragmentację wewnętrzną. Stronicowanie odbywa się przy udziale sprzętu komputera. Bitowość systemu (ilu bitowy może być system?) - Dość powszechne jest określanie systemów jako 16-bitowe (DOS, Windows), 32-bitowe (Linux, Windows NT) czy też ostatnio 64-bitowe (Windows XP). Długość rejestrów procesora, dla którego projektowany jest system, wyznacza podstawowy format wewnętrznych zmiennych, znaczników i tablic systemowych, długość ta wyznaczana jest bitach. Ze względu na szybkość działania systemu najchętniej stosowane są zmienne o długości odpowiadającej długości rejestrów procesora, co pociąga za sobą pewne konsekwencje. Na przykład, konsekwencją stosowania 16-bitowych zmiennych systemowych były ograniczenia wielkości partycji dyskowych, a w późniejszym okresie również pojemności całych dysków. Także sposób zarządzania innymi zasobami, przede wszystkim pamięcią RAM, zależy od długości słowa procesora.
Pracownia Informatyki, AGH 04-03-2008 43 Dziękuję za uwagę