Program Safer Internet w Polsce

European Commission Information Society and Media Program Safer Internet w Polsce Raport roczny z realizacji projektów Awareness, Helpline i Hotline 1 stycznia - 31 grudnia 2007 www.saferinternet.pl

Szanowni Państwo, Po trzech latach realizacji w Polsce programu Komisji Europejskiej Safer Internet mamy przyjemność oddać w Państwa ręce kolejny raport podsumowujący nasze działania na rzecz bezpieczeństwa dzieci i młodzieży w Internecie w roku 2007. Program Safer Internet powołany został przede wszystkim z myślą o młodych Internautach, dla których nowe media odgrywają coraz większą rolę i którzy często nie są świadomi, jakie zagrożenie może nieść ze sobą połączenie dwóch światów - wirtualnego i rzeczywistego. Ważnym elementem programu Komisji Europejskiej jest również zwalczanie nielegalnych i szkodliwych treści w Internecie. Aby jak najlepiej realizować założenia programu, Fundacja Dzieci Niczyje oraz Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa postanowiły połączyć swoje działania. NASK, jako instytucja, która doprowadziła do przyłączenia Polski do światowej sieci Internet i od początku działa na rzecz poprawy jej bezpieczeństwa oraz FDN, która od lat troszczy się o bezpieczeństwo i prawa dzieci, przyłączyły się w styczniu 2005 roku do europejskiej sieci projektów mających na celu zwiększenie społecznej świadomości w zakresie zagrożeń, jakie niosą ze sobą nowoczesne technologie komunikacyjne. Od 2005 roku działa również Hotline, powołany przez NASK pod nazwą Dyżurnet.pl, przyjmujący zgłoszenia dotyczące nielegalnych treści obecnych w Internecie. Natomiast w lutym 2007 roku Fundacja Dzieci Niczyje powołała Helpline.org.pl program w ramach którego telefonicznie oraz online udzielane jest wsparcie, poradnictwo oraz interwencje w przypadkach zagrożenia bezpieczeństwa najmłodszych internautów. Podczas trzyletniej działalności uzyskaliśmy poparcie polskich instytucji rządowych, w tym: Ministerstwa Edukacji Narodowej, Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, a ponadto: Polskiego Komitetu ds. UNESCO, Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Rzecznika Praw Dziecka oraz Komendy Głównej Policji. Dzięki zaangażowaniu wielu instytucji rządowych oraz pozarządowych Konsorcjum zyskało cennego doradcę - przedstawiciele tych instytucji od początku 2006 roku brali czynny udział w pracach Komitetu Konsultacyjnego powołanego w ramach programu Safer Internet w Polsce. W latach 2005-2006 FDN i NASK pod hasłem Bezpieczny Internet zrealizowały cykl 16 konferencji wojewódzkich adresowanych do profesjonalistów pracujących z dziećmi oraz pracowników wymiaru sprawiedliwości i policji. Kontynuacją tych działań była zorganizowana w październiku 2007 roku I Międzynarodowa Konferencja Bezpieczeństwo dzieci i młodzieży w Internecie. Innym ważnym elementem programu jest ogólnopolska kampania edukacyjna i medialna Dziecko w Sieci. Minione lata to również okres aktywnej współpracy międzynarodowej. Uczestnicy programu z całej Europy dzielili się swoją wiedzą, podnosili kompetencje i korzystali wzajemnie ze swoich osiągnięć. Jednym ze wspólnie realizowanych projektów jest Dzień Bezpiecznego Internetu, obchodzony w lutym 2007 roku w Polsce już po raz trzeci. Od października 2006 roku Konsorcjum FDN-NASK rozpoczęło realizację kolejnej dwuletniej edycji programu Komisji Europejskiej Safer Internet. Mamy nadzieję, że podobnie jak w latach ubiegłych będziemy mogli liczyć na Państwa przychylność i pomoc. Zachęcamy serdecznie do lektury niniejszego raportu. Monika Sajkowska Dyrektor Fundacji Dzieci Niczyje Maciej Kozłowski Dyrektor NASK

Konsorcjum FDN-NASK Fundacja Dzieci Niczyje Fundacja Dzieci Niczyje (FDN) jest organizacją pozarządową o charakterze non-profit, która od 1991 roku zajmuje się szeroko rozumianą pomocą dzieciom krzywdzonym, ich rodzinom i opiekunom. Fundacja prowadzi ośrodki pomocy dzieciom krzywdzonym oraz jest organizatorem wielu przedsięwzięć związanych z problematyką krzywdzenia dzieci. Od 2004 roku Fundacja realizuje ogólnopolską kampanię społeczną na rzecz bezpieczeństwa dzieci w Internecie Dziecko w Sieci oraz projekt edukacyjny dla dzieci Sieciaki.pl. Od lutego 2007 roku FDN udziela pomocy młodym internautom w sytuacji zagrożenia w Sieci w ramach projektu Helpline.org.pl. Fundacja regularnie realizuje badania doświadczeń i postaw młodych internautów oraz ich rodziców. Pracownicy FDN prowadzą szkolenia z zakresu problematyki bezpieczeństwa dzieci w Internecie. Projekty fundacyjne związane z bezpieczeństwem dzieci w Internecie prowadzone są w ramach programu Akademia Bezpiecznego Internetu FDN. Od 2005 roku FDN jest koordynatorem projektu Awareness realizowanego wspólnie z NASK w ramach europejskiego projektu Safer Internet. Głównym partnerem projektów FDN związanych z bezpieczeństwem dzieci w Sieci jest Fundacja Grupy TP. Więcej informacji: www.fdn.pl Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa NASK jest jednostką badawczo-rozwojową, działającą na rynku polskim od grudnia 1993 roku. NASK jest pionierem polskiego Internetu, a obecnie jednym z wiodących w kraju operatorów teleinformatycznych. NASK prowadzi krajowy rejestr nazw internetowych w domenie.pl, a także działalność naukową i badawczo-wdrożeniową w dziedzinie teleinformatyki we współpracy z Wydziałem Elektroniki i Technik Informacyjnych Politechniki Warszawskiej. Od wielu lat NASK tworzy zasoby portalu Polska.pl, który prezentuje m.in. bogate zbiory polskiego dziedzictwa narodowego, oraz skarby polskiej przyrody. W strukturze NASK działa zespół wysoko wykwalifikowanych specjalistów CERT Polska Computer Emergency Response Team. Do zadań zespołu należy rejestracja, obsługa i klasyfikacja zdarzeń naruszających bezpieczeństwo Sieci. Zespół włącza się w międzynarodowe inicjatywy na rzecz podwyższania bezpieczeństwa sieci i systemów IT, m. in. aktywnie współpracuje z europejską agencją ENISA (European Network and Information Security Agency). Doświadczenie i wiedza zespołu stanowiły podstawę do utworzenia punktu kontaktowego ds. zwalczania nielegalnych treści w Internecie Dyżurnet.pl, który powstał przy NASK w ramach programu Safer Internet Action Plan. Częścią tego europejskiego programu jest również projekt Awareness, poświęcony edukacji dzieci i dorosłych w zakresie bezpieczeństwa młodych internatów, wspólnie prowadzony przez NASK i Fundację Dzieci Niczyje. Więcej informacji: www.nask.pl 2

Konferencje i szkolenia Jednym z podstawowych celów projektu Awareness w Polsce jest nagłaśnianie problematyki zagrożeń internetowych i podnoszenie kompetencji osób, które pracują z dziećmi lub zajmują się problematyką związaną z przestępczością internetową. W tym celu Konsorcjum FDN-NASK organizuje szkolenia dla profesjonalistów oraz przyjmuje zaproszenia do prowadzenia takich zajęć w ramach konferencji oraz szkoleń organizowanych przez partnerów zewnętrznych. Międzynarodowe Konferencje Bezpieczeństwo dzieci i młodzieży w Internecie W latach 2007-2008 Fundacja Dzieci Niczyje wraz z NASK zaplanowała organizację dwóch międzynarodowych konferencji Bezpieczeństwo dzieci i młodzieży w Internecie. Pierwsza z nich odbyła się w dniach 16-17 października 2007 roku w hotelu Sheraton w Warszawie. Współorganizatorem wydarzenia była brytyjska organizacja Child Exploitation and Online Protection Centre (CEOP). Konferencję patronatem objęła Komisarz UE ds. Społeczeństwa Informacyjnego i Mediów Viviane Reding. Głównym partnerem konferencji była Fundacja Grupy TP. Wśród partnerów znaleźli się także Polski Komitet ds. UNESCO, agencja badawcza Gemius SA, INSAFE, Childnet International, International Centre for Missing and Exploited Children, Austrian Institute for Applied Telecommunications, projekt PEGI Online, Protegeles, AOL, Safety line Association oraz Szwedzka Rada ds. Mediów. Konferencja poświęcona była szerokiemu spektrum zagadnień związanych z bezpieczeństwem dzieci i młodzieży w Internecie. Jej celem było przekazanie uczestnikom najnowszej wiedzy zarówno w zakresie działań edukacyjnych, jak i zwalczania nielegalnych treści w Sieci. W programie konferencji znalazły się wykłady plenarne oraz warsztaty prowadzone przez uznanych krajowych i zagranicznych specjalistów zajmujących się bezpieczeństwem dzieci on-line. W konferencji udział wzięło prawie 300 osób, wśród nich przedstawiciele sektora edukacyjnego, organizacji pozarządowych, wymiaru sprawiedliwości i organów ścigania oraz dostawców usług i treści internetowych. Dla osób, które osobiście nie mogły wziąć udziału w konferencji, NASK przygotował transmisję na żywo (streaming), która dostępna jest w Internecie na stronie http://konferencja.saferinternet.pl. Ponadto w 2007 roku zrealizowane zostały następujące szkolenia: W marcu 2007 roku Fundacja Dzieci Niczyje we współpracy z Urzędem m.st Warszawy rozpoczęły realizację projektu edukacyjnego adresowanego do podopiecznych placówek opiekuńczo wychowawczych. W toku 6 godzinnego szkolenia do prowadzenia zajęć poświęconych bezpieczeństwu dzieci w Sieci przygotowanych zostało 31 pracowników tego typu placówek oraz 16 wolontariuszy. Pracownicy FDN prowadzili zajęcia w Centrum Szkolenia Policji w Legionowie dotyczące przemocy seksualnej wobec dzieci w Internecie w ramach cyklu Dziecko krzywdzone. W 4 spotkaniach uczestniczyło blisko 100 policjantów. 3

Kampania Społeczna Dziecko w Sieci Kampania społeczna Dziecko w Sieci zainicjowana została w lutym 2004 roku przez Fundację Dzieci Niczyje. Jej celem jest zwrócenie uwagi opinii społecznej na zagrożenia związane z używaniem Internetu przez najmłodszych oraz edukacja dzieci, młodzieży, rodziców oraz profesjonalistów w zakresie bezpieczeństwa dzieci w Sieci. Od roku 2005 kampania realizowana jest w ramach programu Safer Internet w Polsce. Głównym partnerem działań realizowanych w toku kampanii jest Fundacja Grupy TP. W ramach kampanii Dziecko w Sieci w szkołach podstawowych i gimnazjalnych w całej Polsce dystrybuowane są scenariusze zajęć dotyczące bezpieczeństwa dzieci w Internecie. Ich treść nawiązuje do fabuły edukacyjnego projektu internetowego www.sieciaki.pl. Scenariusze w wersji PDF udostępniane są do pobrania na stronach internetowych kampanii (www.dzieckowsieci.pl). Papierowa wersja scenariuszy dystrybuowana była podczas szkoleń organizowanych w ramach projektu. Realizatorzy zajęć przesyłają do biura kampanii sprawozdania i ewaluację zajęć. Główny Partner 4

W roku 2007 nauczyciele zgłosili realizację zajęć edukacyjnych wśród ponad 33 tys. dzieci (22 831 uczniów szkół podstawowych, 10 106 uczniów szkół gimnazjalnych, 472 uczniów liceów, 150 przedszkolaków). W ramach kampanii dystrybuowane były również wysokonakładowe materiały edukacyjne dla dzieci i rodziców, takie jak zakładki, podkładki, naklejki, ulotki oraz plakaty promujące zasady bezpieczeństwa w Sieci oraz projekty Sieciaki.pl i Helpline.org.pl. W 2007 roku rozdystrybuowano ponad 42 tys. materiałów edukacyjnych. Scenariusze zajęć edukacyjnych W drugiej połowie 2007 roku Fundacja Dzieci Niczyje wraz z agencją reklamową VA Strategic Communications pracowała nad przygotowaniem kolejnego etapu kampanii Dziecko w Sieci poświęconego problemowi przemocy rówieśniczej z użyciem mediów elektronicznych. Przygotowano spot telewizyjny, plakat, reklamę prasową, film szkoleniowy oraz scenariusze zajęć edukacyjnych. Kampania realizowana pod hasłem Stop cyberprzemocy zaplanowana została na styczeń kwiecień 2008 roku. Ulotka dla dzieci Laptop Plakat Dziecko w Sieci Seria naklejek Sieciaki.pl Plakat Poznaj bezpieczny Internet Zakładka Helpline.org.pl Zakładka Sieciaki.pl Seria naklejek Sieciakowe zasady Ulotka 10 rad dla rodziców 5

Sieciaki.pl Główny Partner Sieciaki.pl to projekt edukacyjny prowadzony od lutego 2005 przez Fundację Dzieci Niczyje. Podstawowymi elementami projektu jest serwis internetowy wraz z aplikacją pulpitową, którą zarejestrowani użytkownicy strony www.sieciaki.pl instalują na swoim komputerze. W ramach projektu organizowane są również spotkania z dziećmi, imprezy plenerowe, koncerty, zajęcia edukacyjne. Przygotowywane są filmy, piosenki i materiały multimedialne. Projekt Sieciaki.pl ma na celu przede wszystkim: edukację dzieci w zakresie bezpieczeństwa w Internecie, edukację w zakresie posługiwania się Internetem, promocję bezpiecznych zastosowań Sieci, certyfikowanie i promocję bezpiecznych stron i serwisów internetowych. Serwis Sieciaki.pl Projekt Sieciaki.pl powstał z myślą o 9-15-latkach, ale rejestrują się w nim również młodsze dzieci i starsza młodzież. Fabuła projektu opiera się na postaciach Sieciaków, czyli dzieciach znających zasady bezpiecznego korzystania z Sieci i zwalczających w niej zło, którego uosobieniem są czarne stworki - Sieciuchy. Podstawowym zadaniem wyposażonych w specjalne zdolności Sieciaków jest propagowanie wiedzy na temat bezpiecznego, efektywnego i konstruktywnego korzystania z Internetu. Atrakcyjne dla dzieci postaci mają zachęcić uczestników programu do zostania Sieciakiem. Dzieci pomagają NetRobiemu robotowi stworzonemu do walki z Sieciuchami. Robot przesyła dzieciom komunikaty, zamieszcza zadania i sprawuje opiekę nad zespołem Sieciaków oraz nad wszystkimi dziećmi, które chcą nimi zostać. Robot ma możliwość komunikowania się z Sieciakami, dzięki czemu pomaga bohaterom projektu w ich walce z internetowym złem, a wszystkim użytkownikom serwisu Sieciaki.pl przekazuje rady i zadania związane z bezpiecznym korzystaniem z Sieci. W roku 2007 roku w internetowym serwisie www.sieciaki.pl zarejestrowało się 24 353 dzieci (łącznie zarejestrowanych jest 77 352 dzieci). W tym samym czasie witryna odwiedzona została 3 mln 354 380 tysięcy razy. Administratorzy serwisu wysłali do dzieci 281 wiadomości i 40 porad. Zorganizowano 50 konkursów. Serwis Sieciaki.pl udzielał patronatu konkursom i imprezom dziecięcym, m.in.: konkurs Junior Internet. Organizator Fundacja Together; konferencja "Mój Przyjaciel Internet". Organizator Centrum Promocji Informatyki; 38 Międzynarodowy Konkurs Plastyczny. Organizator Pentel; cykl 7 albumów audio CD zawierający 15 popularnych bajek dla dzieci w oryginalnej interpretacji Cezarego Pazury. Organizator Megaus; międzynarodowa wystawa lalek Barbie i klocków LEGO; konkurs FIRST LEGO LEAGUE. Organizator Fundacja Fabryka Talentów; spektakl "Dziecko w krainie muzyki" - Mazowiecki Teatr Muzyczny Operetka; film Leif Ericsson - o chłopcu, który odkrył Amerykę - Wydawca Megaus. 6

Na potrzeby projektu w 2007 roku przygotowane zostały: - komiks WWWojna (nakład 10 tys.) - utwory muzyczne: Hasło, Asertywność (W dobrym świecie) - teledysk do utworu Hasło (W dobrym świecie) - gra komputerowa Pokonaj wirusa Komiks Sieciaki.pl WWWojna! Przedszkolaki Sieciaki.pl W ramach projektu Sieciaki.pl przygotowana została również oferta edukacyjna dla najmłodszych dzieci. W Dniu Bezpiecznego Internetu - 6 lutego 2007 roku pod adresem www.przedszkolaki.sieciaki.pl ruszył serwis edukacyjny dotyczący bezpieczeństwa w Sieci adresowany do dzieci w wieku przedszkolnym. Projekt Przedszkolaki Sieciaki przygotowany został przez Fundację Dzieci Niczyje oraz wydawnictwo Egmont Polska (wydawcę magazynu Komputerowa Gratka ) i ma na celu edukację dzieci w zakresie bezpieczeństwa w Sieci oraz nauczenie ich podstawowych terminów i umiejętności związanych z komputerem i Internetem. Celem projektu jest również uwrażliwienie rodziców na kwestie bezpieczeństwa najmłodszych Internautów. Patronat medialny nad projektem objęła dziecięca telewizja TV MiniMini. Pod adresem www.przedszkolaki.sieciaki.pl dzieci znajdują m.in. puzzle, układanki, grę komputerową Pokonaj wirusa oraz słownik podstawowych pojęć komputerowych. Przewodnikami po stronie są bohaterowie serwisu Sieciaki.pl oraz magazynu Komputerowa Gratka. Zabawa w towarzystwie rodziców wieńczona jest podpisaniem między dzieckiem a jego opiekunami umowy dotyczącej bezpiecznego korzystania z Internetu. Serwis regularnie wzbogacany jest o nowe treści edukacyjne. Serwis Przedszkolaki.sieciaki.pl W roku 2007 serwis Przedszkolaki Sieciaki.pl odwiedzony został 253 562 razy. 7

Imprezy edukacyjne Sieciaki na Wakacjach W lecie 2007 roku w ramach projektu Sieciaki.pl po raz kolejny zrealizowana została kampania edukacyjna Sieciaki na Wakacjach. Akcja realizowana już po raz drugi miała na celu edukowanie dzieci poprzez zabawę, jak reagować na niebezpieczeństwa związane z Siecią oraz w jaki sposób ich uniknąć. W 2007 roku w ramach kampanii zorganizowanych zostało 9 pikników edukacyjnych: inauguracyjny w Warszawie i kolejne w osiem w popularnych miejscowościach nadmorskich. Pikniki organizowane były we współpracy z władzami samorządowymi i lokalnymi ośrodkami kultury. W realizację imprez, obok pracowników Fundacji Dzieci Niczyje, zaangażowana była grupa wolontariuszy studentów kierunków pedagogicznych. Na uczestników imprez czekały liczne atrakcje: kawiarenka internetowa, sieciakowe kino oraz liczne zabawy, konkursy z nagrodami i quizy nawiązujące do fabuły serwisu www.sieciaki.pl. Specjalną atrakcją tegorocznej edycji kampanii Sieciaki na wakacjach był zabytkowy autobus typu School Bus, na dachu którego występowała grupa hiphopowa W Dobrym Świecie, z repertuarem poświęconym bezpiecznemu korzystaniu z Sieci. Młodzi internauci biorąc udział w sieciakowych konkurencjach zdobywali wiedzę o bezpiecznym Internecie oraz bajty sieciakową walutę, którą następnie w Centrum Wydawania Nagród, mieszczącym się w autobusie sieciakowym, wymieniali na nagrody specjalnie przygotowane na potrzeby kampanii Sieciaki na Wakacjach : daszki, kubki, smycze, kartki pocztowe, kolorowanki, a także gazety dziecięce o tematyce internetowej i programy antywirusowe ufundowane przez partnerów projektu. W trakcie pikników dzieciom oraz rodzicom rozdawane były także materiały dydaktyczne. W ramach promocji projektu zostały przygotowane również plakaty, ulotki oraz spoty radiowe i telewizyjne. 8

Inauguracja kampanii Sieciaki na wakacjach odbyła się równolegle z imprezą otwierającą akcję Lato w Mieście w dniu 27 czerwca na Polu Mokotowskim w Warszawie. Podczas pikniku skierowanego do najmłodszych internautów w sieciakowym autobusie miała miejsce także konferencja prasowa otwierająca kampanię Sieciaki na wakacjach 2007. Kolejne pikniki edukacyjne odbyły się w następujących miejscowościach: Dąbki 17 lipca Darłowo 18 lipca Jarosławiec 19 lipca Ustka 20 lipca Łeba 21 lipca Jastrzębia Góra 22 lipca Władysławowo 23 lipca Jastarnia - 24 lica Sieciakowe pikniki edukacyjne cieszyły się dużą popularnością zarówno wśród kolonistów, jak i najmłodszych mieszkańców odwiedzanych miejscowości. W imprezach uczestniczyło łącznie blisko 3000 dzieci. Pikniki Szkoła bez Przemocy Fundacja Dzieci Niczyje została zaproszona do udziału w programie Szkoła bez Przemocy, prowadzonym przez grupę dzienników regionalnych oraz Fundację Grupy TP w ponad 3 tysiącach szkół w całej Polsce. W ramach współpracy z organizatorami akcji Fundacja Dzieci Niczyje zorganizowała pikniki edukacyjne poświęcone bezpieczeństwu dzieci w Internecie w szkołach, które najaktywniej włączyły się w działania na rzecz zapobieganiu przemocy rówieśniczej. Podczas pikników dzieci oglądały filmy związane z bezpieczeństwem w Sieci oraz brały udział w prezentacjach i konkursach z nagrodami. W 16 piknikach zorganizowanych od października do czerwca udział wzięło ponad 6 600 dzieci. 9

Dzień Bezpiecznego Internetu Od 2004 roku z inicjatywy Komisji Europejskiej w lutym obchodzony jest Dzień Bezpiecznego Internetu (Safer Internet Day). Inicjatywa ta ma na celu zwrócenie uwagi na kwestię bezpiecznego korzystania przez dzieci i młodzież z zasobów internetowych. Organizacja DBI jest jednym z zadań narodowych realizatorów programu Safer Internet. W Polsce Dzień Bezpiecznego Internetu obchodzony był po raz pierwszy 8 lutego 2005 roku. Z tej okazji pod adresem www.dbi.pl opublikowany został serwis internetowy, w którym zaprezentowana została idea DBI oraz wskazówki dla lokalnych organizatorów jak włączyć się w jego obchody. Organizatorzy zachęcali w nim m.in. lokalne organizacje społeczne, szkoły, domy kultury, władze lokalne, właścicieli kawiarni internetowych do realizacji przedsięwzięć na rzecz bezpieczeństwa w Sieci. W serwisie udostępniono również materiały pomocnicze dla lokalnych organizatorów Dnia Bezpiecznego Internetu. Podobne zasady towarzyszyły obchodom DBI w kolejnych latach. Z okazji DBI 2007 Fundacja Dzieci Niczyje wraz z NASK przygotowały w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie konferencję dla przedstawicieli mediów i partnerów programu Safer Internet w Polsce. Zaprezentowano na niej przebieg DBI, osiągnięcia i plany programu Safer Internet w Polsce oraz inne inicjatywy związane z bezpieczeństwem w Internecie. Konferencja transmitowana była na żywo w Internecie (streaming). Liczne relacje medialne z konferencji przyczyniły się do popularyzacji idei DBI. W ramach DBI 2007 w całej Polsce zorganizowano 469 inicjatyw lokalnych związanych z bezpieczeństwem dzieci i młodzieży w Internecie. Organizatorzy DBI wraz z partnerami akcji: Fundacją Grupy TP oraz Związkiem Producentów Audio Video zorganizowali konkurs dla organizatorów lokalnych akcji DBI 2007. Spośród 201 zgłoszeń rozlosowano nagrody, m.in. koncert grupy Blue Cafe, projektory multimedialne i aparaty fotograficzne. W ramach DBI 2007 w całej Europie ogłoszony został przez etwinning i Insafe międzynarodowy konkurs polegający na tworzeniu projektów dotyczących bezpieczeństwa w Sieci przez uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych. Warunkiem udziału w konkursie była współpraca ze szkołą partnerską z jednego z 28 krajów należących do sieci Insafe. Szkoły rywalizowały w czterech kategoriach tematycznych: Prywatność w Sieci, Netykieta, Obrazy, Innowacje. Nagrodami dla zwycięskich szkół były dotacje w wys. 3000 euro na zakupy związane z technologiami ICT. Szkoły z Polski zwyciężyły w dwóch z czterech kategorii!!! Uroczystość wręczenia nagród szkołom, które zwyciężyły w konkursie odbyła się 11 czerwca 2007 roku w sali gotyckiej brukselskiego ratusza. W uroczystości udział wzięli reprezentanci zwycięskich zespołów wraz z nauczycielami. 10

Ogólnopolska Koalicja Na Rzecz Bezpiecznego Internetu (Okbi) Ogólnopolska Koalicja na rzecz Bezpiecznego Internetu jest platformą współpracy instytucji rządowych, pozarządowych, szkół i innych placówek oświatowych oraz firm komercyjnych na rzecz bezpieczeństwa dzieci i młodzieży w Internecie. Powstanie OKBI ogłoszone zostało podczas obchodów Dnia Bezpiecznego Internetu 7 lutego 2006 roku. Główne cele Koalicji to: Podniesienie świadomości społecznej na temat zagrożeń w Internecie; Wymiana doświadczeń w zakresie działań na rzecz bezpieczeństwa w Internecie; Nagłaśnianie problemów związanych z zagrożeniami internetowymi; Współpraca przy realizacji inicjatyw mających na celu podniesienie poziomu bezpieczeństwa Internautów; Dystrybucja informacji o działaniach podejmowanych w Polsce i Europie w ramach programu Safer Internet. Informacje dotyczące OKBI oraz formularz zgłoszeniowy znajdują się na stronie www.saferinternet.pl. Członkowie OKBI mają możliwość promowania swoich inicjatyw na rzecz bezpieczeństwa w Sieci, są zapraszani na konferencje i szkolenia specjalistyczne organizowane w ramach projektu, otrzymują comiesięczny biuletyn informacyjny oraz mają dostęp do forum dyskusyjnego. Do grudnia 2007 roku Koalicja liczyła 212 członków. Komitet Konsultacyjny Komitet Konsultacyjny został powołany w styczniu 2006 roku jako ciało doradcze, wspierające realizację programu Safer Internet w Polsce. Do zadań Komitetu należy pomoc w planowaniu działań na rzecz bezpieczeństwa w Internecie, ocena realizacji projektów Awareness i Hotline, oraz pomoc w optymalizacji działań. Ponadto członkowie Komitetu aktywnie uczestniczą w wybranych elementach obu projektów. W 2007 odbyły się 4 spotkania Komitetu Konsultacyjnego. Oprócz realizatorów programu Safer Internet, czyli Fundacji Dzieci Niczyje i NASKu, w pracach Komitetu brali udział przedstawiciele następujących instytucji i organizacji: Centralnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli, Komendy Głównej Policji, Komendy Stołecznej Policji, Ministerstwa Edukacji i Nauki, Ministerstwa Nauki i Informatyzacji, Ministerstwa Sprawiedliwości, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji, Rzecznika Praw Dziecka, Polskiego Komitetu ds. UNESCO, Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Związku Producentów Audio-Video. 11

Badania Fundacja Dzieci Niczyje w ramach programu Safer Internet w Polsce prowadzi badania różnych aspektów problematyki zagrożeń dla dzieci w Internecie. Badania realizowane są non-profit przez firmę Gemius S.A. Ich wyniki dostarczają wiedzy o zachowaniach, doświadczeniach oraz postawach młodych internautów i wykorzystywane są m.in. przy planowaniu przekazów medialnych oraz programów edukacyjnych realizowanych w ramach kampanii. Respondentami badań są internauci w wieku 12-17 lat i ich rodzice. W 2007 roku zrealizowano 2 projekty badawcze. W styczniu 2007 roku w ramach programu badawczego zrealizowano pierwsze w Polsce badanie dotyczące zjawiska przemocy rówieśniczej z użyciem mediów elektronicznych. Również w styczniu 2007 zapytaliśmy dorosłych Polaków o doświadczenia w kontaktach z nielegalnymi treściami w Sieci. Kampania Dyżurujemy przy Internecie W ramach promocji działań punktu kontaktowego do spraw nielegalnych treści w Internecie - Dyżurnet.pl pracownicy NASK z projektów Awareness oraz Hotline zorganizowali kampanię medialną Dyżurujemy przy Internecie. Hasło kampanii Nie przykładaj ręki do krzywdzenia dzieci oraz przygotowane przekazy medialne miały na celu uwrażliwienie internautów na nielegalne treści publikowane w Internecie, a w szczególności na pornografię dziecięcą. Wszystkie przekazy opatrzone zostały logotypem Dyzurnet.pl oraz informacją o możliwych sposobach zgłaszania nielegalnych treści do punktu Hotline. W ramach kampanii przygotowano reklamę prasową, reklamę radiową, oraz bannery internetowe. Inauguracja kampanii odbyła się 23 sierpnia 2007 roku podczas konferencji prasowej zorganizowanej przez NASK w warszawskim klubie Bazaar Restaurant&Bar. Dziennikarzom przybliżona została działalność zespołu Dyżurnet.pl, skala i specyfika problemu nielegalnych treści w Sieci oraz planowane w ramach kampanii działania. Emisja materiałów reklamowych trwała do końca września 2007. W tym czasie do kampanii włączyły się 4 rozgłośnie radiowe (Polskie Radio Program 1, Polskie Radio Radio Bis, Radio Tok FM, Radio Afera), dwa ogólnopolskie dzienniki ( Dziennik, Gazeta Wyborcza ) oraz stołeczny dziennik Metro. Reklama internetowa emitowana była w kilkunastu dużych portalach. Plakaty kampanijne eksponowane był m.in. w pociągach Intercity. Emisja i ekspozycja reklam odbywała się non-profit. Organizatorzy kampanii odnotowali 28 artykułów poświęconych kampanii w znaczących mediach tradycyjnych i elektronicznych. Reklama prasowa 12

Dyżurnet.pl Dyżurnet.pl to działający przy NASK punkt kontaktowy (tzw. hotline ), przyjmujący zgłoszenia na temat występujących w Internecie nielegalnych treści. Dyżurnet.pl powstał w ramach programu Unii Europejskiej Safer Internet Action Plan i nosi oficjalną nazwę NIFC Hotline Polska (NIFC jest skrótem od National Initiative for Children). Punkt działa od stycznia 2005 roku. Współpraca narodowych zespołów hotline odbywa się w ramach stowarzyszenia INHOPE (The Association of Internet Hotline Providers). Aktualnie skupia ono zespoły z krajów europejskich i z innych części świata, w tym z Ameryki Północnej, Australii i Azji. Dyżurnet.pl współpracuje z organizacjami rządowymi i pozarządowymi, z operatorami Internetu i dostawcami treści internetowych (ISP i ICP). Zadaniem zespołu jest przyjmowanie zgłoszeń dotyczących nielegalnych treści w Internecie i działanie w celu usunięcia ich z Sieci. Każdy użytkownik Internetu może przekazać anonimowo do Dyżurnetu informacje o treściach zawierających pornografię dziecięcą, ksenofobię, rasizm, czy też niebezpieczne treści, na których oglądanie narażane są dzieci. Misja zespołu Misją zespołu Dyżurnet.pl jest dążenie do usuwania upublicznionych w Internecie treści niezgodnych z polskim prawem, które za nielegalne uznaje: treści pornograficzne z udziałem małoletniego poniżej 15-go roku życia, treści pornograficzne związane z prezentowaniem przemocy lub posługiwaniem się zwierzęciem (art. 202 kodeksu karnego), treści propagujące publicznie faszystowski lub inny totalitarny ustrój państwa lub nawołujące do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość (art. 256 kodeksu karnego), treści publicznie znieważające grupę ludności albo poszczególną osobę z powodu jej przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej albo z powodu jej bezwyznaniowości (art. 257 kodeksu karnego). Działając zgodnie z polskim prawem oraz zasadami dobrych praktyk INHOPE, pracownicy zespołu nie podejmują się wyszukiwania nielegalnych treści oraz nikogo do tego nie namawiają. Jeśli otrzymane zgłoszenie jest zasadne, pracownicy zespołu wykonują dokumentację techniczną oraz przesyłają informację do policji lub do zagranicznych zespołów działających w ramach INHOPE. Niekiedy kontakt z administratorami wskazanego serwisu jest wystarczający - szczególnie w przypadku kontrowersyjnych treści, które nie łamią przepisów prawnych, np. braku ostrzeżenia czy zamieszczeniu nieodpowiednich reklam w serwisach przeznaczonych dla młodych odbiorców. Zespół Dyżurnet.pl współpracuje również przy Fundacji Dzieci Niczyje z punktem Helpline.org.pl, który zajmuje się pomocą dzieciom i ich opiekunom w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa dziecka wynikającego z korzystania z nowych technologii. W 2007 roku zespół Dyzurnet.pl oprócz obsługi zgłoszeń prowadził również szeroką działalność uświadamiającą, propagującą zasady bezpiecznego korzystania z zasobów Internetu. Zespół brał aktywny udział w przygotowaniu i obchodach Dnia Bezpiecznego Internetu 2007, współorganizował I Międzynarodową Konferencję Bezpieczeństwo dzieci i młodzieży w Internecie zorganizowaną w ramach projektu Safer Internet w Polsce. 23 sierpnia zainaugurowana została społeczna kampania medialna Dyżurujemy przy Internecie mająca na celu zwrócenie uwagi na nielegalne treści publikowane w Internecie, a w szczególności na problem pornografii dziecięcej. Kampanii społecznej towarzyszyło uruchomienie nowej strony internetowej www.dyzurnet.pl. W ramach stałej współpracy z Biurem Rzecznika Praw Dziecka pracownicy Dyżurnet.pl wzięli udział w opiniowaniu książki Komputer i Internet w domu, wydanej przez BRzPD jako vademecum dla rodziców dotyczące bezpieczeństwa młodych internautów. Przedstawiciel Dyżurnet.pl został zaproszony do stałej Rady Naukowej Biura Rzecznika Praw Dziecka. Ogólnopolska społeczna kampania medialna oraz częsty udział ekspercki w konferencjach sprawił, że wzrosła wśród internatów świadomość istnienia zespołu, a media coraz częściej zgłaszają się do Dyżurnetu w sprawach związanych z nielegalnymi treściami w Internecie. W ostatnim roku odnotowano 82 informacje, w których cytowani byli pracownicy zespołu, w tym wzięli udział w 18 audycjach radiowych i 12 programach telewizyjnych. 13

Dyżurnet w liczbach Prezentowane poniżej statystyki pochodzą z okresu od 01.01.2007 do 31.12.2007. W tym czasie zespół obsłużył 2108 zgłoszeń z intensywnością przedstawioną na ryc. 1. Ponadto zarejestrowanych zostało ok. 1100 domen internetowych, na których prezentowane były treści nielegalne. W miesięcznych zestawieniach liczby zgłoszeń kierowanych do Dyżurnet.pl wyraźnie widać wpływ kampanii promującej hotline, której inauguracja odbyła się w sierpniu 2007 (Ryc. 1). Ryc. 1 Liczba zgłoszeń otrzymanych w poszczególnych miesiącach w 2007 roku Największa liczba zgłoszeń kierowanych do Dyżurnet.pl dotyczyła przypadków pornografii dziecięcej. W porównaniu do ubiegłego roku wzrosła również liczba zgłoszeń dotyczących publikowania treści rasistowskich i ksenofobicznych oraz uwodzenia dzieci. Ryc. 2 Podział zgłoszeń ze względu na treść W raportowanym okresie 197 spraw zostało przesłanych do Policji, do innych hotline ów 1004. Najszybszą ścieżką usunięcia nielegalnych treści jest bezpośredni kontakt z administratorami serwisu internetowego. Z takiej możliwości Dyżurnet.pl skorzystał w 87 przypadkach (Ryc. 3). 14

Ryc. 3 Działania podjęte przez Dyżurnet.pl Najwięcej spraw 906 - dotyczyło treści zamieszczonych na serwerach znajdujących się w USA, 163 dotyczyło treści zlokalizowanych w Holandii, a 153 w Panamie. W Polsce zaś zlokalizowano 355 incydentów. Zdecydowaną mniejszość stanowiły materiały przechowywane na serwerach rosyjskich, brytyjskich, niemieckich (Ryc. 4). Ryc. 4 Lokalizacja serwerów z nielegalnymi treściami Nielegalne treści można zgłaszać: pocztą elektroniczną pod adresem: dyzurnet@dyzurnet.pl, za pomocą formularza internetowego umieszczonego na stronie www.dyżurnet.pl, zwykłym listem na adres: Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa, 02-796 Warszawa, ul. Wąwozowa 18 koniecznie z dopiskiem Dyżurnet.pl, faksem pod numerem: +48 22 380-80-55, telefonicznie pod numerem: 0-801-615-005 (koszt połączenia lokalnego). 15

Helpline.org.pl Helpline.org.pl jest wspólnym projektem Fundacji Dzieci Niczyje i Fundacji Grupy TP, współfinansowanym przez Komisję Europejską w ramach programu Safer Internet Plus. Helpline uruchomiony został w Dniu Bezpiecznego Internetu 2007-6 lutego. Celem Helpline.org.pl jest pomoc dzieciom i młodzieży w sytuacjach zagrożenia w Internecie. Konsultanci Helpline udzielają także porad rodzicom, opiekunom i osobom pracującym zawodowo z dziećmi i młodzieżą. Jeśli... ktoś nęka Cię w Sieci żartuje z Ciebie, a Ty kiepsko to znosisz wysyła Ci obraźliwe e-maile, smsy zadaje Ci na czacie, w mailu, przez komunikator krępujące pytania wypytuje Cię o prywatne dane, nalega na spotkanie...czujesz, że Internet zaczął być dla Ciebie niebezpieczny. Pomoc dla dzieci i młodzieży: www.helpline.org.pl 0 800 100 100 (połączenie bezpłatne) Ulotki promujące Helpline.org.pl www.helpline.org.pl Helpline.org.pl działa w dni powszednie w godzinach od 11 do 16. Kontakt z konsultantami jest możliwy: pod bezpłatnym numerem telefonu 0 800 100 100, za pośrednictwem livechat u z poziomu strony www.helpline.ogr.pl, za pomocą e-maila helpline@helpline.org.pl. Wraz z uruchomieniem projektu Helpline.org.pl rozpoczęła się również intensywna promocja projektu, w którą włączyły się zarówno strony o tematyce bezpieczeństwa w Internecie, jak i duże portale społecznościowe (np. www.epuls.pl). W okresie od 6 lutego do 31 grudnia 2007 roku Helpline.org.pl przyjął 1408 zgłoszeń. Pojedyncze zgłoszenie dotyczyło czasem kilku form niebezpieczeństw napotykanych przez dzieci w Internecie. Duża część zgłoszeń (549) to ogólne pytania o bezpieczeństwo w Internecie i zapytania dotyczące oferty pomocy Helpline.org.pl (294). Aż 524 zgłoszenia dotyczyły tzw. cyberprzemocy. Tak duża liczba zgłoszeń dotyczących tego zagadnienia pokazała, że jest to bardzo poważny problem dzieci i młodzieży używających Internetu. Ponadto, zgłoszono 153 przypadki związane z kontaktem dzieci ze szkodliwymi treściami w Internecie pornografią, przemocą, treściami nawołującymi do nienawiści oraz 116 przypadków uwodzenia dzieci w Internecie. 79 zgłoszeń dotyczyło uzależnienia młodych ludzi od używania komputera i Internetu, 55 - kradzieży danych. Zespół Helpline.org.pl prowadził również szkolenia mające na celu podwyższenie kompetencji profesjonalistów pracujących z dziećmi: nauczycieli, pedagogów, psychologów, pracowników socjalnych oraz przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości. Szkolenia te dotyczyły tematyki reagowania na sytuacje niebezpieczne dla dzieci w Internecie. Zgłosz enia kierowane do Helpline.org.pl w okresie od 6 lutego do 31 grudnia 2007r. - 1408 z głosz eń 600 500 549 524 400 300 294 200 100 153 116 79 55 43 16 0 Pytania o zasady bezpieczeństw a w sieci Cyberprzemoc (straszenie, szantażow anie, ośmieszanie, kompromitow anie z użyciem Internetu i telefonów GSM) Pytania o ofertę Helpline.org.pl Niebezpieczne Uw odzenie dzieci tresci (zgłoszenia w Internecie nielegalnych treści, (zgłoszenia kontakt dzieci z potw ierdzonych pornografią i lub potencjalnych przemocą, przypadków ) przypadki promocji niebezpiecznych treści w Sieci) Uzależnienie od komputera Kradzież danych (przypadki przejmow ania kont pocztow ych, dostępu do blogu itp) Inne

Program Safer Internet Plus Program Safer Internet Plus - Plan - - - www.saferinternet.org Kontakt Projekt Awareness Koordynator Projektu awrzesien@fdn.pl Koordynator Projektu w NASK anna.rywczynska@nask.pl Koordynator Kampanii Dziecko w Sieci lwojtasik@fdn.pl Helpline.org.pl Koordynator Helpline.org.pl Katarzyna Fenik kfenik@helpline.org.pl Marek Dudek marek.dudek@nask.pl www.europa.eu.int/information_society/activities/sip Program Safer Internet w Polsce - www.saferinternet.pl www.saferinternet.pl