RIVERSIDE MUSEUM NOWA ODSŁONA MUZEUM TRANSPORTU W GLASGOW

Paulina Rozalia Wikło, Jacek Wikło RIVERSIDE MUSEUM NOWA ODSŁONA MUZEUM TRANSPORTU W GLASGOW uzeum Transportu (Museum of Transport) mieszczące się do kwietnia 2010 r. w Kelvin Hall było jedną z najczęściej odwiedzanych i najpopularniejszych atrakcji z bezpłatnym wstępem w Wielkiej Brytanii, mogącą się pochwalić ponad półmilionową rzeszą odwiedzających rocznie 1. Muzeum, które jest jednym z dziesięciu muzeów miejskich w Glasgow posiada bogaty zbiór ponad 21 tys. obiektów związanych z transportem i techniką, pochodzących z okresu od ok. 1700 r. do chwili obecnej. Jest to kolekcja związana głównie z historią miasta oraz szkockiego przemysłu ciężkiego, motoryzacyjnego, transportowego i stoczniowego. Muzeum Transportu powstało w 1964 r., początkowo jego kolekcja przechowywana była w zajezdni tramwajowej Albert Drive, w południowej części miasta. W 1988 r. przeniesiono je do Kelvin Hall, budynku spełniającego wówczas funkcję centrum wystawowego i znajdującego się naprzeciwko Kelvingrove Art Gallery and Museum. Budynek muzeum mógł pomieścić na ekspozycji 1300 obiektów, a więc nieznaczną liczbę z kolekcji 21 tys. obiektów z dziedziny techniki transportowej 2. Kolekcję muzeum stanowią różnorodne obiekty: począwszy od małych modeli statków do dużych lokomotyw parowych, często unikatowych, o krajowym i międzynarodowym znaczeniu. W kolekcji reprezentowane są wszelkiego rodzaju pojazdy: imponujący zbiór samochodów osobowych, wozy strażackie, motocykle, rowery, pojazdy zaprzęgowe, maszyny rolnicze i budowlane, przyczepy kempingowe, wózki dziecięce, łodzie. Znajdują się w niej również inne pojazdy napędzane silnikami spalinowymi i parowymi, takie jak samochody ciężarowe, maszyny drogowe oraz autobusy. Muzeum posiada także kolekcje wagonów metra i tramwajów budowanych w Glasgow, jako że system tramwajowy w tym mieście był największy w Europie. W skład kolekcji wchodzą silniki inżynierii morskiej oraz obiekty związane z transportem lotniczym. Oczywiście nie brakuje również urządzeń związanych z technologią transportu: instrumentów komunikacyjnych i naukowych, przyrządów optycznych, generatorów, dynam oraz silników spalinowych, parowych i turbin. Ważniejsze pozycje w kolekcji to najstarszy na świecie zachowany rower, samolot Vickers-Armstrong Supermarine Spitfire oraz pozostałości parowego pojazdu Gurney. Muzeum Transportu było zawsze niezwykle popularne wśród mieszkańców miasta i turystów, ale nie mogło kontynuować odpowiedniego przechowywania kolekcji, przede wszystkim ze względu na lokalizację i przestarzałą strukturę budynku. Brakowało odpowiednich warunków do przechowywania obiektów na ekspozycji i w magazynach 3. Zmienne temperatury, wilgotność powietrza, inwazja insektów 4 były przyczyną degradacji wielu eksponatów i tysięcy przechowywanych w magazynach zabytkowych obiektów. Historyczny budynek w centrum miasta nie spełniał wymogów nowoczesnego muzeum, nie posiadał systemu kontroli warunków środowiska oraz specjalistycznego studia konserwatorskiego przeznaczonego dla obiektów wielkoformatowych. Dodatkowymi problemami były: postępujące zużycie budynku (podłóg, ścian i sufitów), wady konstrukcyjne (przeciekający dach), niewłaściwe oświetlenie (brak możliwości zmian i kontroli). Muzeum nie miało również odpowiedniego zaplecza do przechowy- 292

1. Zaha Hadid przed budynkiem Riverside Museum 1. Zaha Hadid in front of Riverside Museum wania kolekcji nieprezentowanej na wystawie. Muzeum Transportu w budynku Kelvin Hall zostało zamknięte w kwietniu 2010 r., by sukcesywnie przygotować przeniesienie obiektów do nowego, specjalnie w tym celu budowanego Muzeum Riverside. Projekt Riverside Museum to nowy dom dla światowej sławy kolekcji Muzeum Transportu w Glasgow i drugie, po remoncie Kelvingrove Art Gallery and Museum, duże przedsięwzięcie grupy Glasgowlife- Glasgow Museums 5. Na jego realizację przeznaczono 74 miliony funtów. Głównymi fundatorami była rada miasta Glasgow (City Council) 47,4 mln i Fundusz Loterii Dziedzictwa Narodowego (Heritage Lottery Fund) 21,6 mln 6. Dodatkowo zaangażowano społeczeństwo w zbiórkę pieniężną poprzez projekt Riverside Museum Appeal donacje możliwe są zarówno dla firm, jak i osób prywatnych. Imię i nazwisko każdej osoby zostanie na stałe umieszczone w multimedialnych ekranach w muzeum. Bieżąca działalność nowego muzeum finansowana jest jak poprzednio, czyli z budżetu miasta Glasgow. Po ponad 10 latach planowania Riverside Museum udostępniło swoją kolekcję dla zwiedzających 21 czerwca 2011, pozostawiając bezpłatny dostęp do kolekcji. Projekt Riverside był odpowiedzią na potrzebę publiczności oraz formą zapewnienia odpowiednich warunków dla stale rozwijającej się kolekcji. Niewiele miast miało taki głęboki wpływ na rozwój transportu i technologii, jak Glasgow. Warto wspomnieć, iż w 1913 r. dwie trzecie wszystkich statków, które pływały na całym świecie, zostało skonstruowanych właśnie w stoczniach znajdujących się na brzegach Clyde 7. Nowe muzeum zostało wybrane w drodze konkursu i zaprojektowane przez renomowane biuro Zaha 2. Elewacja Riverside od strony rzeki 2. Riverside Museum river elevation Hadid Architects (ZHA), którym kieruje Zaha Hadid, architektka pochodząca z Bagdadu, laureatka prestiżowej nagrody Pritzker Architecture Prize w 2004 roku. Biuro architektoniczne ZHA zostało wybrane spośród 44 biur projektowych 8 w tym samym roku. Wówczas Zaha Hadid nie posiadała jeszcze tylu znaczących projektów w Wielkiej Brytani (choć zaprojektowała wcześniej m.in. Evelyn Grace Academy w Londynie i Maggie s Centre w Falkirk). Obecnie jest jednym z najbardziej pożądanych architektów na świecie. Riverside Museum poprzedza długo oczekiwane otwarcie Olimpijskiego Centrum Sportów Wodnych (Olympics Aquatics Centre) 9 budowanego na igrzyska olimpijskie w Londynie w 2012 roku. To światowej sławy biuro projektowe jest również autorem m.in. nagrodzonego RIBA Sterling Prize 2010 budynku MAXXI Muzeum Narodowe Sztuki XX wieku (MAXXI Museum Nazionale delle Arti del XXI Secolo) w Rzymie. Projekt Riverside jest wyjątkowy pod względem wizji. Zaha Hadid określa go jako przejście pomiędzy rzeką Clyde a miastem Glasgow 10. Budynek wpisuje się w otaczającą go architekturę poprzednio przemysłowej dzielnicy Clyde oraz kontynuuje ambitny, długotrwały program zagospodarowania obszarów postindustrialnych wzdłuż nadbrzeża rzeki. Jego otwarta z dwóch stron struktura oraz specyficzna forma symbolizuje dynamiczną relację między miastem a rzeką. Riverside Museum to przykład nowoczesnego muzeum: jego projekt, architektura, wnętrze, ekspozycje, opracowania graficzne oraz interaktywne obiekty tworzą spójną całość. Architektura czerpie inspiracje bezpośrednio z bogatego dziedzictwa przemysłowego, jakie dostarcza krajobraz wokół (hale przemysłowe, dachy miasta, zakole rzeki) 11. Budynek został zaprojekto- 293

3. Wizualizacja Riverside Museum wykonana przez Zaha Hadid Architects 3. Riverside Museum rendering by Zaha Hadid Architects 4. Wnętrze muzeum z nowoczesną ekspozycją samochodów 4. Interior of the museum with Car Wall wany w nawiązaniu nie tylko do kolekcji, ale również miejsca. Muzeum powstało w historycznej dzielnicy o wyjątkowym dziedzictwie, gdzie rzeka Kelvin wpływa do rzeki Clyde to obszar dziejowego rozwoju, który jednocześnie symbolizuje współistnienie miasta i rzeki. Riverside doskonale sytuuje się w ten sposób w tym miejscu i zachęca do spojrzenia na swe ekspozycje w szerszej perspektywie. Budynek Riverside Museum to dynamiczna, jednonawowa konstrukcja, która przeciwległymi elewacjami otwiera się jedną w stronę miasta, przeciwną w kierunku przepływającej obok rzeki Clyde. Połączenie jednego z drugim to punkt, w którym muzeum stwarza możliwość swoistej podróży w świat swych eksponatów. Fasada od strony rzeki to najbardziej charakterystyczna część architektury muzeum. Przeszklona powierzchnia ujęta została w szeroką stalową ramę zakończoną asymetrycznym profilem dachu. Choć podstawa ramy jest równoległa do brzegu rzeki, profil dachu eksploduje w asymetryczny zygzak, niczym fale wzburzonej wody czy maszty płynących żaglowców. Na zewnątrz, przy południowej elewacji zacumowano żaglowiec The Tall Ship Glenlee zbudowany w 1896 r. w porcie Glasgow to jeden z pięciu pływających, zachowanych do tej pory żaglowców na rzece Clyde 12. Majestatyczna sylwetka statku widoczna jest również jako odbicie na całkowicie przeszklonej elewacji. Dynamicznej ścianie od strony brzegu rzeki przeciwstawia się po przeciwnej stronie elegancka i spokojniejsza elewacja od strony północnej, z wejściem głównym do budynku i placem, który może pomieścić 8 tys. osób 13. Z placu od strony zachodniej w kierunku rzeki droga łagodnie prowadzi do nadbrzeża, gdzie cumuje prom i łodzie wycieczkowe łączące oba brzegi rzeki. Wnętrze w Riverside Museum zostało zaprojektowane jako bezfilarowa przestrzeń. Ze względu na unikalną, samonośną konstrukcję dachu przestrzeń wnętrza jest bardziej elastyczna i umożliwia łatwiejsze zmiany w ekspozycji oraz transport w przypadku konieczności konserwacji lub profilaktyki konserwatorskiej. Otwarta przestrzeń jest dostępna dla wszystkich i stawia jakość zwiedzania na pierwszym miejscu. Riverside jest wyzwaniem dla tradycyjnych oczekiwań wobec muzeum. Od samego początku celem projektu Riverside Museum było m.in. stworzenie światowej klasy atrakcji turystycznej na rzece Clyde, która przyczyni się do regeneracji obszarów po dawnych stoczniach oraz będzie odpowiednio reprezentować znane w świecie stoczniowe dziedzictwo miasta Glasgow. Projekt miał również na celu stworzenie muzeum, które nie tylko będzie eksponować w odpowiednich warunkach znaczącą kolekcję, ale również będzie źródłem informacji, edukacji i kształcenia. Riverside Museum to ekscytujący projekt, który pomieścił nie tylko dotychczasową kolekcję, ale również obiekty nabyte specjalnie dla nowego budynku o powierzchni wystawienniczej 7 tys. m 2. Sprostanie tak ambitnym celom wymagało zaangażowania wielu organizacji i firm: począwszy od biura architektonicznego Zaha Hadid Architects, głównego wykonawcy budowy BAM Construct UK Ltd, poprzez biura: inżynieryjne i strukturalne biuro Happold, projektujące wystawy Event Communications Ltd, aż po kierownictwo projektów, inspektorów nadzoru i planowania Capita Symonds. Zaha Hadid współpracowała również z biurem projektowym Gross Max oraz biurem oświetleniowym Inverse. Filozofią nowego muzeum Riverside jest maksymalizacja funkcji edukacyjnych, będących dziś obszarem 294

Z zagranicy działalności muzeum zyskującym coraz większe znaczenie i stającym się podstawą funkcjonowania nowoczesnej instytucji kultury14. Czerpiąc z doświadczeń Galerii Sztuki i Muzeum Kelvingrove (Kelvingrove Art Gallery and Museum)15, przyjęto idee ulepszenia funkcji edukacyjnych przy jednoczesnym zwiększeniu zaangażowania widza w percepcję kolekcji. Poprzedni budynek nigdy nie był pomyślany jako muzeum, więc brakowało w nim elastyczności w projektowaniu ekspozycji. Obecnie, aby w pełni wykorzystać bogate zbiory muzeum oraz umożliwić nawet najmłodszym widzom czerpanie wiedzy, stworzono odpowiednie zaplecze edukacyjne, składające się z bogatej oferty warsztatów aktywności twórczych. Zainicjowano również funkcje Collector s Hub miejsca, w którym odwiedzający mogą zadawać kuratorom wszelkiego rodzaju pytania oraz przynosić własne obiekty do badań. Kluczowym elementem idei nowego muzeum jest kreowanie oferty będącej odpowiedzią na nieustannie zmieniające się potrzeby zróżnicowanych odbiorców: począwszy od zorganizowanych grup, takich jak wycieczki szkolne, poprzez wielopokoleniowe rodziny, aż po entuzjastów i badaczy. Projektowaniem ekspozycji muzeum zajęła się znana firma Event Communications Ltd, mająca na swym koncie wiele nagród oraz odpowiedzialna za takie projekty, jak m.in. Galeria Sztuki i Muzeum Kelvingrove (Kelvingrove Art Gallery and Museum) w Glasgow, Północne Muzeum Wojny Imperium (Imperial War Museum North) w Manchesterze, Nasza Dynamiczna Ziemia (Our Dynamic Earth) w Edynburgu oraz Muzeum Narodowe (National Museum) w Dubaju16. Riverside Museum prezentuje swoją kolekcję poprzez multidyscyplinarne ekspozycje oraz radykalne podejście do interpretacji definicji muzeum. Projektanci postawili na pierwszym miejscu samych zwiedzających. Metoda ta została wprowadzona wcześniej również na ekspozycjach w Kelvingrove Art Gallery and Museum w Glasgow17. Otwarta wewnątrz forma budynku sprawiła, że muzeum funkcjonuje na zasadzie płynnej przestrzeni z poszczególnymi grupami obiektów (group display), kluczowymi atrakcjami (key attraction) oraz nowoczesnymi, gablotami o dużych wymiarach z dużą liczbą obiektów (high density displays)18. Gabloty zostały zaprojektowane w modularnym systemie na tyle swobodnie, by umożliwić regularne aktualizacje zawartości. W wyniku tego powstało intuicyjne środowisko, gdzie różnorodne obiekty i media współgrają ze sobą. Główną ideą ekspozycji jest pogrupowanie obiektów w tzw. story, czyli opowieści (zwane dalej również opowieściami muzealnymi), które zawierają zróżnicowaną liczbę eksponatów (nawet do kilkudziesięciu obiek- tów). Całość zaprezentowana została w 12 głównych motywach prezentujących tematy dotyczące wszystkich aspektów podróży i transportu. W muzeum znajduje się 8 głównych atrakcji, m.in. lokomotywa SAR 3007 z Afryki Południowej, ściana samochodów (Car Wall) oraz ściana motocykli (Motorcycle Wall). Zanim jednak obiekty znalazły się na ekspozycji, wszystkie zostały przebadane przez konserwatorów. W trakcie procesu projektowania konserwatorzy odpowiadali na pytania zespołu projektantów dotyczące sposobu montażu, rodzajów uchwytów, wsporników, sposobu zabezpieczenia delikatnych elementów, ochrony elementów ekspozycji przed wyciekami płynów. Dyskutowano na temat stopnia udostępnienia obiektów dla publiczności. Konserwatorzy oceniali również proponowane materiały, które miały być użyte do produkcji elementów wyposażenia i elementów 5. Replika ulicy z lat trzydziestych 5. Main Street replica from 1930s 6. Ekspozycja w Riverside Museum 6. Collection of Riverside Museum 295

7. Wjazd lokomotywy SAR 3007 do wnętrza muzeum 7. The South African Railways locomotive 3007 is arriving ekspozycji (powłoki malarskie, gabloty, dekoracja, scenografia). Zespół konserwatorów pracujących pod kierownictwem Louise Lawson określał w trakcie projektu stan zachowania obiektów, wykonał program prac konserwatorskich poszczególnych obiektów oraz zalecenia dla ich ochrony 19. W tym celu podzielono obiekty na grupy o podobnej budowie, własnościach i czasie powstania: samochody, motocykle, rowery, tramwaje, przyczepy samochodowe, autobusy, lokomotywy, modele silników, powozy drewniane, elementy wyposażenia pojazdów, części zapasowe. Zespół specjalistów składający się z konserwatorów zabytków z różnych dziedzin m.in. transportu i techniki, historii naturalnej, tkanin, papieru, skóry i malarstwa spędził ponad 38 tys. godzin skrupulatnie konserwując eksponaty. Zebrane dane dostarczyły informacji na temat stanu obiektów. Przetestowano wszystkie materiały użyte do konstrukcji wystroju architektonicznego, gablot i ekranów (około 100 różnych rodzajów), aby upewnić się, że nie przyczynią się do pogorszenia stanu obiektów. Za pomocą spektrometru badano wpływ światła na obiekty umieszczone w miejscach narażonych na zwiększoną dawkę promieniowania słonecznego i w zależności od uzyskanych wyników przewidywano odpowiednią ich lokalizację we wnętrzach muzeum lub w gablotach 20. Wdrożono monitorowanie temperatury i wilgotności powietrza poprzez system czujników Hanwell 21. Przeprowadzono ocenę zagrożeń pod kątem występowania szkodników przy użyciu programu Integrated Pest Managment 22, w ramach którego monitorowano ponad 100 pojazdów (samochody, tramwaje, powozy). W przypadku niektórych obiektów wymagana była pomoc wolontariuszy, jak również zewnętrznych firm konserwatorskich. Do konserwacji lokomotywy SAR 3007 w wyniku przetargu wybrana została firma Eura Ltd., która miała odpowiednie doświadczenie i potencjał do przeprowadzenia tego typu prac 23. Konserwacja wszystkich obiektów z kolekcji Muzeum Transportu trwała ponad trzy lata. Prace rozpoczęto w czasie, gdy ówczesne muzeum nadal było otwarte dla zwiedzających. W trakcie prac przygotowawczych kuratorzy, konserwatorzy, wolontariusze oraz pracownicy biblioteki wykonali również obszerną inwentaryzację 450 tys. obiektów, które przechowywane były w magazynach poprzedniego Museum of Transport. Po wykonaniu spisu i zabezpieczeniu obiektów zostały one przetransportowane do nowoczesnych, wybudowanych w 2009 r. muzealnych magazynów stanowiących część Centrum Zasobów Muzeum Glasgow (Glasgow Museums Resource Centre GMRC) w Nitshill, gdzie powstała również nowoczesna pracownia przeznaczona do konserwacji wielkowymiarowych zabytków techniki. GMRC to integracyjne centrum magazynowe dla obiektów muzealnych wszystkich muzeów miasta Glasgow. W nowych magazynach, w ściśle kontrolowanych warunkach atmosferycznych znajduje się około miliona obiektów, począwszy od zabytków kamiennych poprzez malarstwo, rysunki, zabytki historii naturalnej, militaria, broń, starodruki, instrumenty muzyczne, tkaniny aż po samochody i wielkoformatowe obiekty techniki 24. Przechowywane w magazynach obiekty są także udostępniane publiczności do zwiedzania podczas specjalnie organizowanych wizyt. W ciągu ostatniego roku do momentu otwarcia muzeum zespół techników i instalatorów oraz konserwatorzy pracowali nad instalacją 3 tys. obiektów w nowym Museum Riverside. Współpracowali oni ściśle z zespołem projektowym, oceniając ryzyko uszkodzenia obiektów zarówno przez zwiedzających, jak i przez czynniki naturalne: temperaturę, wilgotność, światło, szkodniki czy wibracje. Ten skomplikowany i wszechstronny projekt konserwacji kolekcji wraz z odpowiednimi warunkami technicznymi stworzonymi przez architektów budynku powinny zapewnić długoterminową ochronę kolekcji Riverside Museum. 296

8. Interaktywne gabloty edukacyjne 8. Interactive displays Muzeum zostało hucznie otwarte 21 czerwca 2011 r. przez dyrektora muzeum Lawrence a Fitzgeralda oraz władze miasta Glasgow, reprezentowane przez przewodniczącego rady miasta Gordona Mathesona. Oczekuje się, że w pierwszym roku funkcjonowania w nowej siedzibie odwiedzi je ponad 800 tys. osób. Riverside to niezwykle złożony projekt oraz nowoczesna propozycja dla nowego typu odbiorcy. Ponad 3 tys. eksponatów towarzyszy dodatkowo 150 interaktywnych monitorów, z których część daje możliwość komentowania wystawy. Wszystkie główne atrakcje muzeum zostały wkomponowane w strukturę budynku, a niektóre z nich, ze względu na swoje duże gabaryty, przetransportowano na miejsce przed ukończeniem budowy, jak wspomnianą wcześniej lokomotywę SAR 3007, skonstruowaną w Glasgow, przewiezioną do Afryki w 1945 r., gdzie pozostała w użytku aż do 1988 roku. Jest to największy obiekt w kolekcji ma ponad 22 metry długości i 4 metry wysokości. Niektóre z prezentowanych obiektów znane są już szerszej widowni: sukienka Paco Rabanne noszona przez Audrey Hepburn w filmie Dwoje na drodze, Lambretta Alexa Kapranosa czy Subaru Impreza należąca do Colina McRae, w której wygrał Rajdowe Mistrzostwa Świata (World Rally) w 1995 roku. Na ścianie znajduje się zawieszona kolorowa platforma z samochodami m.in. z Rolls-Royce Phantom II, Argyll 5 Voiturette oraz BMW Isetta. Publiczność może również zobaczyć nowy obiekt w kolekcji koncepcyjny model (Concept Car) projektu Zahy Hadid. W dalszej części nad głowami zwiedzających zawisł welodrom z dziesiątkami rowerów unieruchomionych w powietrzu. Zwiedzający muzeum mają bezpośredni dostęp do wagonów metra, czterech lokomotyw, dwóch tramwajów oraz autobusu. Jedną z najbardziej popularnych atrakcji poprzedniego Muzeum Transportu była replika ulicy w Glasgow z początku XX wieku. Nowe Riverside Museum posiada aż trzy repliki ulic (z lat 1900 1930, 1930 1960 oraz z lat 80. XX wieku). Dwie ostatnie są raczej przedstawieniami obiektów pogrupowanych w umownych sklepach i oknach wystawowych: publiczność muzeum może zwiedzić wnętrze zakładu szewskiego, garażu z lat 60., lombardu, sklepu z sukniami czy stację metra. Dodatkowo odtworzono wnętrza istniejącej kawiarni i znanego miejsca w Glasgow Le Rendezvous Café prowadzonej przez włoskich imigrantów (imigranci stanowią dość znaczącą część szkockiej kultury) oraz baru Mitre 25. Bogaty zbiór modeli statków w muzeum podkreśla związki miasta z przemysłem stoczniowym. Kolekcja liczy 788 takich modeli, z czego aż 159 znajduje się na ekspozycji, m.in. słynny brytyjski liniowiec pasażerski z lat 30. RMS Queen Mary, który w czasie II wojny światowej wykorzystywano do transportu wojska. Modele pogrupowano w kilku gablotach, ale najciekawszą propozycją jest prezentacja małych statków przemieszczających się przed widzem na wykonanym specjalnie do tego celu bezwibracyjnym 26 przenośniku taśmowym, poruszającym się w dwóch obiegach (Ship Conveyor). Riverside Museum udostępnia około 150 opowieści muzealnych, specjalnie przygotowanych i wyselekcjonowanych przez kuratorów. Publiczność ma możliwość zapoznania się z dziejami marki Argyll Motors, czy z historią zatopienia podczas II wojny światowej statku pasażerskiego SS Athenia, a także niecodziennymi doświadczeniami gwiazdy internetowego portalu You Tube Danny ego MacAskilla, który stał się sławny poprzez zamieszczanie filmików w ramach projektu Powrót do domu ( Way Back Home ), z akrobacjami na rowerze wykonywanymi w trakcie podróży po Szkocji. W ramach prac przygotowujących gabloty edukacyjne w Riverside Museum zostały przeprowadzone przez pracowników muzeum oraz wolontariuszy liczne badania dotyczące odbiorcy oferty edukacyjnej. Każda gablota czy panel informacyjny został dopasowany do jednej z grup: rodzin, wycieczek szkolnych, dzieci poniżej 5 roku życia, nastolatków oraz osób niepełnosprawnych. Dla młodych zwiedzających (dzieci poniżej 5 roku życia to około 15% rocznych zwiedzających!) Riverside oferuje 5 e-storybooks opowiadających historie muzeal- 297

Z zagranicy 9. Wiszący welodrom 9. Hanging Bicycle Velodrome ne za pomocą paneli dotykowych, które przypominają animacyjną książeczkę z obrazkami. Muzeum oferuje również 24 interaktywne wystawy prezentujące mechaniczne procesy czy gry oparte na poznawaniu 10. Najstarszy rower na świecie 10. World s oldest pedal bicycle 298 eksponatów od strony technicznej. Zastosowano różne media przekazu informacji: filmy archiwalne, komiksy, animacje, cytaty z gazet, pocztówki, obrazy, ekstrakty z dzienników czy wywiady. Gabloty muzealne zawierają ponad 600 zdjęć, 120 świadectw, 300 wymienionych osób, 250 odniesień do miejsc w Glasgow czy ponad 100 cytatów literackich! Dodatkowo panelom tekstowym i graficznym towarzyszy 37 interaktywnych ekranów dotykowych zawierających bardziej szczegółowe informacje na temat najważniejszych obiektów w kolekcji oraz stanowiących tło do wielu opowieści muzealnych. Poprzez interaktywny panel można nauczyć się prowadzić lokomotywę parową czy poznać historię tramwajów w Glasgow, od ich początków z czasów stosowania napędów konnych. Zostały one nazwane e-intros i mają ponad 2500 zdjęć, w znacznej części pochodzących z archiwum miasta lub przekazanych przez jego mieszkańców. E-intros prezentują 82 filmy, zarówno historyczne, jak i specjalnie stworzone na potrzeby Riverside, a także 93 wspomnienia osób, które uczestniczyły w tworzeniu historii miasta związanej z kolekcją. W muzeum znajduje się w sumie ponad 130 audiowizualnych gablot, z czego 92 to interaktywne panele dotykowe (w tym 37 e-intros).

Riverside przygotowało także, grane przez aktorów, interpretacje 6 postaci (m.in. figuranta statku, naukowca i dziewiętnastowiecznej rowerzystki), które pojawiają się w prezentacjach oraz warsztatach dla zwiedzających i szkół. W wagonie metra pochodzącym z lat 40. XX w. zwiedzający mogą odbyć 28-minutową podróż filmową po Glasgow w czasie II wojny światowej, stając się świadkami wydarzeń z tego okresu. Riverside oferuje, możliwe do pobrania ze strony internetowej, dokumenty z opisanymi trasami po muzeum, jak również wiele publikacji na temat kolekcji i architektury budynku. Zwiedzający mogą również skorzystać z bezprzewodowego dostępu do Internetu. Bogactwo informacji i dostępnych możliwości edukacyjnych zaprezentowanych w przystępny, dynamiczny i przemyślany sposób zachęca do ponownych odwiedzin muzeum. Korzystając z 3000 obiektów z kolekcji, archiwalnych filmów i fotografii oraz ogromnej liczby osobistych doświadczeń i wspomnień muzeum odkrywa bogate i różnorodne historie o osiągnięciach Glasgow. Zaprezentowane w Riverside opowieści muzealne nadają obiektom żywego ducha, zwiedzający mogą uczestniczyć w technologicznych przełomach i epizodach z życia codziennego lokalnych protagonistów. Jak przystało na nowoczesne muzeum, opowieści prezentowane są za pomocą multimedialnych, interaktywnych oraz dotykowych paneli, które umożliwiają zwiedzającym komentowanie ekspozycji i wyrażanie opinii, a tym samym wpływanie na kształtowanie przyszłych wystaw. Warto zaznaczyć, iż Riverside, czerpiąc z poprzednich komentarzy na temat Museum of Transport, wprowadziło dostęp do niektórych obiektów wielkowymiarowych (lokomotyw i tramwajów) oraz stworzyło dodatkowe repliki ulic, tak bardzo popularne wśród zwiedzających. Riverside Museum to zaskakujące połączenie obiektów: zwiedzający natrafia tutaj na zebrę obok okrętu wojennego, albatros unosi się obok szybowca, obrazy i grafiki wiszą wśród modeli statków czy nawet lalek Barbie, pluszaków i wózków dziecięcych. Towarzyszą im ekrany prezentujące osobiste doświadczenia i wspomnienia wynalazców, strażaków, kierowców tramwajów, pilotów czy kapitanów statków. Stosując ten typ wystawiennictwa, jego twórcy często powołują się na tzw. efekt Bilbao, nawiązujący do zaprojektowanego przez Franka Gehry Muzeum Guggenheima, które pomogło przekształcić wizerunek hiszpańskiego miasta. W przypadku Glasgow muzeum posiada już znaną i atrakcyjną dla odbiorców kolekcję, która prezentowana w nowoczesnym budynku zapewne przyciągnie nowych odbiorców i zachęci ich do ponownych odwiedzin. W trakcie pierwszego miesiąca po otwarciu 11. Interaktywne odtworzenie procesu działania silnika parowego 11. Interactive steam engine (Fot. 1 J. Dunn; 2-3 Zaha Hadid Architects; 4-11 J. Wikło) muzeum zwiedziło ponad 300 000 osób. Przewiduje się, że przez pierwsze trzy lata liczba ta osiągnie ponad 2 miliony. Riverside Museum za główny cel stawia sobie stworzenie światowej klasy atrakcji przy jednoczesnej próbie współpracując z Clyde Maritime Trust regeneracji obszaru przy rzece Clyde. Muzeum nie posiada wydzielonych powierzchni dla czasowych ekspozycji wszelkie działania w tym zakresie będą skupiały się więc na elastycznym przekształcaniu przestrzeni wystawienniczej, odpowiadając tym samym na zmieniające się potrzeby zwiedzających. Muzeum wykracza poza fizyczne granice budynku, zwiedzanie zaczyna się jeszcze przed samym wejściem do niego. Nowe muzeum, kolekcja i jego lokalizacja to fantastyczna okazja do podkreślenia międzynarodowej, znaczącej historii portowego i przemysłowego miasta Glasgow. Riverside Museum zapewnia bezpieczny dostęp do kolekcji oraz wysoki standard ochrony obiektów zabytkowych. Zaangażowanie i jednolita wizja architektów, projektantów oraz pracowników muzeum doprowadziły do stworzenia jednej z najnowocześniejszych i najbardziej ekscytujących, bezpłatnych atrakcji w Wielkiej Brytanii. Riverside Museum wraz z zacumowanym tuż przy nim XIX-wiecznym żaglowcem Glenlee tworzy charakterystyczne miejsce, które bada i przybliża historię, ale jednocześnie łączy miasto z przyszłością 27. 299

Przypisy 1 Riverside Museum Press Pack, Materiały prasowe, Glasgow City Council 2011. 2 Riverside Museum: Souvenir Guidebook, pod red. F. Mac- Leod, Glasgow Museum, Glasgow 2011. 3 G. Thomson, Museum Environment, Butterworth Heinemann, 2 wyd., Oxford 1986. 4 D. Pinninger, Report on insect infestation at Glasgow MOT, niepublikowane opracowanie wykonane na zlecenie Glasgow Museums, Glasgow 2007. 5 Glasgowlife zarządza również innymi muzeami należącymi do City Council Glasgow. 6 Riverside Museum Press Pack, op. cit. 7 B.D. Osborne, R. Armstrong, Scotland s Great Ships, Glasgow 2007. 8 wg Riverside Museum Appeal http://www.riversideappeal.org/. 9 http://www.london2012.com. 10 Konferencja Zaha Hadid In Conversation with Deyan Sudjic, 9 June 2011, Kelvingrove Art Gallery and Museum, Glasgow. 11 Zaha Hadid Architects, materiały promocyjne; Zaha Hadid: Complete Works, Rizzoli (September 8, 2009). 12 Więcej informacji na temat żaglowca Glenlee http:// www.thetallship.com. 13 Riverside Museum Press Pack, op. cit. 14 Materialy promocyjne z konferencji Muzeum XXI wieku teoria i praxis, Gniezno 2009. 15 Reshaping Museum Space Architecture, Design, Exhibitions, pod red. S. MacLeod, London 2005. 16 wg Event Communications Ltd; http://www. eventcomm.com/. 17 L. Fitzgerald, Building on Victorian ideas, [w:] Reshaping Museum Space Architecture, Design, Exhibitions, pod red. S. MacLeod, London 2005, s. 133 146. 18 Riverside Museum Press Pack, op. cit. 19 S. Keene, Managing Conservation in Museums, Butterworth Heinemann, Oxford 2002. 20 R. Lewis, Interim Report on Light Fastness of Car Wall Vehicles, niepublikowane opracowanie na zlecenie Glasgow Museums, Glasgow 2007. 21 L. Lawson, Riverside Conservation, Environmental Monitoring Strategy: Museum of Transport, niepublikowane opracowanie wykonane na zlecenie Glasgow Museums, Glasgow 2008. 22 G. Evans, L. Lawson, Riverside Conservation, Integrated Pest Managment: Museum of Transport, niepublikowane opracowanie wykonane na zlecenie Glasgow Museums, Glasgow 2009. 23 I. Clark, SAR Steam Locomotive, Class 15 F 4-8-2, no 3007 Condition Assesment, niepublikowane opracowanie wykonane na zlecenie Glasgow Museums, Glasgow 2008. 24 A. Howe, J. Wikło, Kolekcja wielkoformatowych obiektów techniki w Muzeum Transportu, Problemy muzeów związane z zachowaniem i konserwacją zbiorów. IV Międzynarodowa Konferencja Naukowa, 8 9 października 2010, s. 16 26, Tom pokonferencyjny, Szreniawa 2011. 25 P. Dudgeon, Our Glasgow: Memories of Life in Disappearing, Britain 2009. 26 Vibration Testing Research, Conservation Section Meeting, niepublikowane opracowanie wykonane na zlecenie Glasgow Museums, Glasgow 2009. 27 Riverside Museum 100 Pointhouse Place, Glasgow, G3 8RS museums@glasgowlife.org.uk Więcej informacji na temat Riverside Museum: http://www.glasgowlife.org.uk/museums/our-museums/ riverside-museum/ http://www.rviersideappeal.com http://riversidemuseum.wordpress.com/ http://www.zaha-hadid.com/. Paulina Rozalia Wikło, Jacek Wikło Riverside Museum revealed inside Glasgow s new Museum of Transport The article presents the new Museum of Transport in Glasgow: Riverside Museum. The Museum of Transport in the Kelvin Hall was one of the most popular museums of transport in the United Kingdom, attracting half a million visitors a year and housed many exhibits of national and international importance. Despite its popularity, the former Museum of Transport at Kelvin Hall (opened in 1988) was never meant to be a permanent home for the city s transport treasures. Fluctuating temperatures, humidity and damp caused problems to many of the 1500 objects on display and to the hundreds of thousand of objects kept in stores. Riverside Museum has been designed to give the objects an environmentally friendly and stable home, while also celebrating the magnificent influence the city and its people have played upon the world through travel, trade and transport, and all within the context of the River Clyde. The stable climate is vital to ensure the transport collection s longterm survival (and is environmentally friendly), while the flexible, accessible and dynamic displays ensure their enjoyment for future generations. Glasgow s Riverside Museum is the UK s newest and most exciting visitor attraction. After 10 years in the planning and construction, Glasgow s Riverside Museum opened its doors on the 21st of June 2011. Located on the banks of the River Clyde the world-class Riverside Museum is a marvel of design and engineering. Moored outside is the 19th-century sailing ship Glenlee, creating an iconic destination that explores our 300

histories and embraces our future. Inside 74 million museum (funded by Glasgow City Council, Heritage Lottery Fund and the Riverside Museum Appeal) designed by architect Zaha Hadid, visitors will be struck by the stunning displays, packed with fascinating exhibits, high-tech and hands-on interactives, and inspiring and moving stories. They ll be able to walk down our re-created 1900s street or drive a locomotive. With more than 3,000 objects on display, from skateboards to locomotives, paintings to prams, velocipedes to voiturettes, there is something for visitors of all ages. Entry to Riverside Museum is free. For more information please check: http://www.glasgowlife.org.uk/museums/our-museums/ riverside-museum/ http://www.rviersideappeal.com http://riversidemuseum.wordpress.com/ http://www.zaha-hadid.com/ Riverside Museum 100 Pointhouse Place, Glasgow, G3 8RS museums@glasgowlife.org.uk Paulina Rozalia Wikło ukończyła w 2008 Wydział Architektury Wnętrz i Wzornictwa ASP we Wrocławiu; zajmuje się projektowaniem form przemysłowych, wnętrz, znaków graficznych oraz ekspozycji wystaw muzealnych, a także projektowaniem typograficznym i fotografią reklamową; email: Wiklo. paulinarozalia@gmail.com Jacek Wikło studiował konserwację dzieł sztuki na Wydziale Sztuk Pięknych UMK w Toruniu oraz ukończył podyplomowe studia na Wydziale Chemii UJ w Krakowie; od 1986 r. pracuje jako konserwator zabytków, zwłaszcza w zakresie konserwacji i restauracji rzeźby kamiennej, budowy technologicznej zabytków oraz projektowania wystaw muzealnych; od 2006 r. pracuje w Glasgow Museums jako konserwator zabytków techniki; e-mail: Jacek.Wiklo@glasgowlife.org.uk 301