BIULETYN INFORMACYJNY RADY SZKOLNICTWA WYŻSZEGO I NAUKI ZNP Warszawa, 15.02.2015 r. 1. Posiedzenie Rady Szkolnictwa Wyższego i Nauki ZNP. 5 grudnia 2014 roku w Sali Kolumnowej ZNP odbyło się pierwsze posiedzenie Rady Szkolnictwa Wyższego i Nauki ZNP w kadencji 2014 2018. Było to pierwsze posiedzenie Rady wyłonionej w kampanii sprawozdawczo-wyborczej w 2014 roku. Nowa Rada liczy 69 mandatów 10 mandatów jest nieobsadzonych, gdyż tyle związków członkowskich nie przysłało protokołu z wyborów przeprowadzonych w organizacjach zakładowych. Głównymi zagadnieniami posiedzenia Rady SzWiN ZNP było wypracowanie i uchwalenie programu działania Rady Szkolnictwa Wyższego i Nauki ZNP na kadencję 2014-2018. Prezes RSzWiN ZNP kol. Janusz Rak przedstawił projekt programu działania Rady, przyjęty przez Prezydium RSzWiN ZNP. Po wystąpieniu Prezesa rozpoczęła się ożywiona dyskusja nad projektem, w efekcie której Rada, po wniesieniu poprawek wynikających z dyskusji przyjęła uchwałą dokument o nazwie: Program działania Rady SzWiN ZNP na kadencję 2014 2018. Kolejnym punktem obrad Rady było przyjęcie przedstawionego przez Prezesa Janusza Raka planu pracy Rady i Prezydium Rady Szkolnictwa Wyższego i Nauki ZNP oraz terminarza posiedzeń Rady i Prezydium Rady w roku 2015. Program działania Rady oraz plan pracy Rady i Prezydium Rady dostępny jest na stronie www.rszwin.znp.edu.pl. w zakładce Uchwały Rady. Omawiając plan pracy Rady w 2015 roku, Prezes Rady przypomniał, że w tym roku będziemy obchodzić 10 rocznicę utworzenia jednolitej reprezentacji Związku Nauczycielstwa Polskiego w pionie szkolnictwa wyższego. Rady Szkolnictwa Wyższego i Nauki ZNP powstała w 2005 roku, w wyniku połączenia Krajowej Rady Nauki ZNP i Federacji ZNP Szkół Wyższych i Nauki. Prezes złożył propozycję, aby na obchody 10-lecia RSzWiN ZNP Rada ufundowała sztandar. Propozycja Prezesa J. Raka została przyjęta przez Radę. Następnym działaniem Rady powinno być dokończenie procesu zjednoczenia organizacji zakładowych poprzez przyjęcie przez wszystkie organizacje jednolitego Statutu ZNP i uporządkowanie spraw pod względem formalno-prawnym. Jednak głównym zadaniem Rady powinno być dopilnowanie realizacji trzeciego etapu podwyżek, a także monitorowanie spraw pracowniczych na uczelniach. Sekretariat oraz Prezydium Rady zorganizuje szkolenia dla Prezesów organizacji zakładowych z zakresu uprawnień związków zawodowych oraz spraw pracowniczych, aby dobrze przygotowane merytorycznie i prawnie Zarządy organizacji zakładowych, mogły skutecznie przeciwstawiać się łamaniu praw pracowniczych i związkowych na Uczelniach.
Tradycyjnie w grudniu, Rada pozytywnie zaopiniowała wnioski organizacji zakładowych o przyznanie orderów i odznaczeń państwowych, medali Komisji Edukacji Narodowej oraz odznaczeń związkowych: Złotej Odznaki ZNP oraz Odznaki za 50 lat przynależności do ZNP. Następnie wiceprezes RSzWiN ZNP, kol. S. Różycki przedstawił członkom Rady informację z przebiegu obrad XLI Krajowego Zjazdu Delegatów Związku Nauczycielstwa Polskiego. Informacja ta dostępna jest na stronie Rady: www.rszwin.znp.edu.pl. Posiedzenie Rady zakończyło się obiadem w restauracji hotelu Logos. opracował: wiceprezes Rady SzWiN ZNP Janusz Szczerba 2. Spotkanie Prezesa ZNP Sławomira Broniarza i Sekretariatu Rady SzWiN ZNP z przedstawicielami krakowskich organizacji uczelnianych. Rusza seria spotkań RSzWiN ZNP z organizacjami uczelnianymi. Na dobry początek Kraków. Sekretariat i Prezydium Rady Szkolnictwa Wyższego i Nauki ZNP rozpoczął serię spotkań z przedstawicielami organizacji uczelnianych w głównych ośrodkach naukowych kraju. Spotkania dotyczą m.in. sytuacji Związku w szkołach wyższych. Pierwsze spotkanie odbyło się w Krakowie 26 stycznia br. Organizatorem Konwentu prezesów organizacji uczelnianych ośrodka krakowskiego była Rada Uczelniana ZNP w Akademii Górniczo-Hutniczej, oprócz przedstawicieli Związku w AGH były reprezentowane prawie wszystkie uczelnie z Krakowa: Akademia Sztuk Pięknych, Uniwersytet Ekonomiczny, Politechnika Krakowska, Akademia Wychowania Fizycznego, Uniwersytet Pedagogiczny. W spotkaniu z udziałem kilkuosobowych delegacji związkowców uczelnianych uczestniczyli prezes ZNP Sławomir Broniarz, prezes RSzWiN Janusz Rak oraz wiceprezesi Janusz Szczerba i Stanisław Różycki, a także w roli gospodarza, wiceprezes Rady i Prezes Zarządu ZNP w AGH - Dariusz Sala. Obecna była także prezes Okręgu Małopolskiego ZNP Grażyna Ralska. Spotkanie rozpoczął prezes Broniarz, kreśląc najważniejsze zadania, przed którymi stoi ZNP w najbliższych latach, takie jak utrzymanie Karty Nauczyciela, obrona publicznych szkół przed przejęciem przez prywatne podmioty. Podkreślił, 2
że ważna jest również integracja części oświatowej ZNP z szkolnictwem wyższym, a także wspólne wypracowanie wizji polityki edukacyjnej dla polskich dzieci i młodzieży w sytuacji gdy maleją nakłady na szkolnictwo, a polityka ministerialna jest daleka od naszych oczekiwań. Co jest najważniejsze Prezes Rak przypomniał, iż w tym roku obchodzimy 10. rocznicę utworzenia RSzWiN w wyniku połączenia w 2005 roku Krajowej Rady Nauki ZNP oraz Federacji ZNP Szkół Wyższych i Nauki w jednolitą reprezentację szkolnictwa wyższego. Dlatego należy dokończyć proces zjednoczenia, gdyż usprawni to działanie i uporządkuje sprawy formalne. Aktualnie najważniejszą kwestią jest jednak monitorowanie zmian w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i w Kodeksie Pracy pod kątem sytuacji pracowników uczelni i instytucji naukowych (związek wypracował opinie prawne na ten temat). W kwestii zmian kodeksowych planowane jest spotkanie kierownictwa Rady z ministrem pracy i polityki społecznej Władysławem Kosiniakiem-Kamyszem. Prezes RSzWiN mówił o nowych zadaniach, z którymi Związek musi się zmierzyć w rozpoczynającej się kadencji, ale także o tym co udało się już zrealizować, na przykład usprawnić obieg informacji związkowej (w Radzie czuwa nad tym kol. Janusz Szczerba). Godny zauważenia jest również aktywny udział przedstawicieli ZNP w posiedzeniach komisji sejmowych, zgodnie z zasadą: nic o nas, bez nas. Prezes wyraził także uznanie dla polityki władz Związku wspierającej nasze postulaty na najwyższym szczeblu. Dla organizacji uczelnianych natomiast ważne jest obecnie dopilnowanie przypadającego w tym roku trzeciego etapu podwyżek w szkolnictwie wyższym, a także monitorowanie spraw pracowniczych na uczelniach. Prezesi organizacji uczelnianych muszą być aktywni, dobrze przygotowani merytorycznie i pod względem prawnym wtedy mogą skutecznie przeciwstawiać się łamaniu praw pracowniczych i związkowych, do czego niestety dochodzi. Oświata i uczelnie wspólna sprawa Problemy oświaty przedstawiła prezes Grażyna Ralska, która dziękując za zaproszenie na Konwent, podkreśliła jak ważna jest współpraca na poziomie okręgów pomiędzy związkowcami z oświaty i ze szkolnictwa wyższego w zakresie wspólnej polityki edukacyjnej, wspierania działań na rzecz obrony statusu nauczycieli i publicznych szkół przed likwidacją lub przejęciem przez różnego rodzaju fundacje i prywatne firmy czy jednostki budżetowe niezwiązane z oświatą. Problemy te występują również w Małopolsce, gdzie pojawiają się sygnały o zamiarach części wójtów, którzy chcą realizować swoje inwestycje gminne kosztem subwencji oświatowej należnej szkołom. Różne uczelnie, wspólne problemy W dyskusji brali też udział prezesi organizacji uczelnianych ZNP w Krakowie oraz członkowie delegacji z tych uczelni. Każda organizacja boryka się z podobnymi wyzwaniami: coraz trudniej jest pozyskiwać nowych członków, a ci dotychczasowi stopniowo odchodzą na emeryturę. Ciągle aktualny jest temat właściwego oraz jednolitego naliczania i rozliczania godzin ponadwymiarowych, planowania dydaktyki, jednakowego traktowania nauczycieli akademickich przez przełożonych. Osobnym tematem, który zgłosił Dariusz Sala, jest zagadnienie ścieżki kariery zawodowej na uczelniach. Ścieżka ta oparta jest jedynie na rozwoju naukowym, przez co cierpi jakość dydaktyki, gdyż nie jest ona podstawą do uzyskania kolejnych stopni i tytułów zawodowych. Podniesienie rangi dydaktyki próbuje się zrealizować poprzez tworzenie Krajowych Ram Kwalifikacji, czyli sformalizowanego katalogu opisującego zakresy kompetencji studentów 3
kończących studia wyższe. Nie tędy droga! Ten zabieg odczytywany przez nasze środowisko jako kolejna biurokratyczna procedura mająca na celu przekształcenie akademickich uczelni wyższych w zakłady produkcyjne tworzące studentów przyszłych pracowników zgodnie z potrzebami kadrowymi w określonych dziedzinach gospodarki. Takie postrzeganie szkół wyższych wspierają media, które rzucają wyzywające pytania w kierunku uczelni: dlaczego nie kształcą studentów w określonych zawodach zgodnie z zapotrzebowaniem rynkowym. Podpowiadają jednocześnie jakie zawody są modne, a które zdaniem mediów są przeżytkiem i należy wygasić kształcenie w tym kierunku. Przedstawiciele mediów zapominają iż proces kształcenia jest wieloletni i nie jest rolą wyższej uczelni dostarczanie na rynek absolwentów o określonych zawodach i parametrach wynikających z np. KRK. Taką role powinny mieć Państwowe Wyższe Szkoły Zawodowe. Docenić dydaktykę! Osobną kwestią jest jakość absolwentów wynikająca z jakości dydaktyki oraz możliwości samej uczelni. Żadne KRK nie polepszą jakości dydaktyki w takim stopniu w jakim mogłaby to zrobić równoległa do naukowej, ścieżka dydaktyczna kariery zawodowej na uczelni obejmująca stanowisko samodzielne w dydaktyce jako odpowiednik habilitacji w nauce. Wtedy każdy wykładowca starałby się bardziej prowadzić dydaktykę na najwyższym poziomie, bowiem mógłby przejść na samodzielne stanowisko w wyniku pozytywnej oceny dorobku dydaktycznego. Pracownicy samodzielni w dydaktyce, kształtowaliby programy nauczania, określali wymagania i potrzeby w prowadzeniu przedmiotów, publikowali lub recenzowali podręczniki, skrypty i zbiory ćwiczeń. Taki model uwzględniałby naturalne zróżnicowanie pomiędzy dobrymi dydaktykami a znakomitymi naukowcami, gdyż rzadko się zdarza, aby oba te dary przypadały jednej osobie. Podsumowania obrad Konwentu, w którym uczestniczyło 27 osób, dokonali prezesi Sławomir Broniarz, Janusz Rak, a także Grażyna Ralska, która zaprosiła wszystkich przedstawicieli ZNP krakowskich organizacji uczelnianych na spotkanie w siedzibie okręgu celem zacieśnienia współpracy związkowej. opracował: wiceprezes Rady SzWiN ZNP Dariusz Sala tekst ten ukazał się w Tygodniku Społeczno-Oświatowym Głos Nauczycielski Nr 6 z dnia 4 lutego 2015 roku. Artykuł kol. Dariusza Sali wraz z kolekcją zdjęć dostępny na stronie: www.rszwin.znp.edu.pl 3. Spotkanie w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej. 28 stycznia 2015 roku członkowie Sekretariatu RSzWiN ZNP spotkali się z przedstawicielami Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. W spotkaniu udział wzięli Prezes RSzwiN ZNP kol. Janusz Rak oraz wiceprezesi: kol. Stanisław Różycki i kol. Janusz Szczerba. Ministra Pracy i Polityki Społecznej reprezentował Podsekretarz stanu Minister Radosław Mleczko wraz z dyrektorką Departamentu Prawa Pracy i dwiema współpracownicami. Celem spotkania było przedstawienia stanowiska Rady Szkolnictwa Wyższego i Nauki ZNP w istotnych sprawach pracowniczych w publicznych szkołach wyższych (pełny tekst stanowiska dostępny na stronie: www.rszwin.znp.edu.pl). Członkowie Sekretariatu Rady SzWiN ZNP wyrazili głębokie zaniepokojenie pogorszeniem w ostatnich latach statusu zawodowego pracowników uczelni publicznych oraz próbami 4
ograniczenia w obszarze szkolnictwa wyższego uprawnień konstytucyjnej reprezentacji pracowników tzn. związków zawodowych, a także ignorowaniem lub formalnym omijaniem przepisów Kodeksu pracy przy zatrudnianiu pracowników oraz kształtowaniu w uczelniach systemów i zasad wynagradzania. Za podstawową przyczynę tego stanu uznali niespójność przepisów prawa regulujących te kwestie oraz niedostateczny dialog społeczny, a często jego brak zarówno na szczeblu centralnym w Komisji Trójstronnej oraz w relacjach central związkowych z resortem nauki jak i na szczeblu lokalnym w uczelniach, w relacjach zakładowych organizacji związkowych z władzami publicznych szkół wyższych. W rozmowach z Ministrem Radosławem Mleczko członkowie Sekretariatu przedstawili trzy główne obszary wymagające rozmów i uregulowania na szczeblu ustawowym. Pierwszy obszar to jednoznaczne uregulowanie uprawnień organizacji związkowych w uczelniach publicznych przy ustalaniu zasad podziału środków na wynagrodzenia. Istniejące obecnie niejasności i luki prawne wpływają niekorzystnie na proces efektywnej i w pełni akceptowalnej przez społeczność akademicką realizacji ambitnego rządowego programu poprawy wynagrodzeń pracowników państwowych szkół wyższych angażującego w latach 2013-2015 znaczące wydzielone środki publiczne w łącznej wysokości niemal 6 mld. zł. Pragniemy podkreślić, że jest to efekt przyjęcia i wdrożenia przez Panią minister Barbarę Kudrycką propozycji ZNP dotyczącej wzrostu płac przedstawionej podczas spotkania w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego w dniu 31 stycznia 2011 roku. Kolejny obszar to bardzo ważny problem zarówno ze względów społecznych jak i perspektyw rozwoju kapitału intelektualnego w sferze nauki i szkolnictwa wyższego braku rozwiązań systemowych poprawiających status zawodowy i stabilność zatrudnienia nauczycieli akademickich. Dotychczasowe doświadczenia ze stosowania przepisów ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym wykazały, że w uczelniach publicznych coraz częściej nauczyciele akademiccy zatrudniani są na czas określony. Ten problem dotyczy zwłaszcza młodych pracowników lub pracowników podwyższających swoje kwalifikacje uzyskujących kolejne stopnie naukowe (doktora lub doktora habilitowanego). Praktyki te naruszają unijną dyrektywę 99/70/WE z dnia 28 czerwca 1999 roku o pracy na czas określony, która zobowiązuje kraje członkowskie do wprowadzenia przepisów zapobiegających nadużywaniu kontraktów terminowych. Ponadto są niespójne z zaleceniami Komisji Europejskiej z dnia 11 marca 2005 roku w sprawie Europejskiej Karty Naukowca oraz Kodeksu postępowania przy rekrutacji pracowników naukowych w zakresie zapewnienia młodym pracownikom nauki możliwości rozwoju naukowego i stabilnych warunków zatrudnienia oraz uznania kompetencji pracowników naukowych ze stopniem doktora. Podkreślili, że nadużywanie w uczelniach wyższych możliwości zatrudniania na czas określony dotyczy nie tylko młodszych pracowników nauki (asystentów i adiunktów), ale także nauczycieli akademickich na stanowiskach dydaktycznych, gdzie nie ma ograniczeń czasowych związanych z ustawowym limitem okresu zatrudnienia w przypadku nieuzyskania stopnia naukowego (doktoratu, habilitacji). Trzeci obszar to problem, który pojawił się w ostatnich kilku latach, czyli systematyczne obniżanie w uczelniach wyższych odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych. Art. 157 ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym stanowi, że dla pracowników uczelni publicznych tworzy się odpis na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych w wysokości 6,5 % planowanych przez uczelnię rocznych wynagrodzeń osobowych. Inna kwestia, że realnie odpis ten jest niższy, gdyż jako podstawę naliczenia przyjmuje się wynagrodzenia brutto pomniejszone o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracowników. W grudniu 2012 roku, 5
wbrew protestom związków zawodowych, w akcie prawnym niższej rangi jakim jest Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie szczegółowych zasad gospodarki finansowej uczelni publicznych z podstawy naliczenia wyłączono wynagrodzenia osobowe finansowane ze środków przeznaczonych przez senat uczelni publicznej na zwiększenie wynagrodzeń na podstawie art. 151 ust. 8 ustawy (ze środków własnych uczelni, m.in. z odpłatnego kształcenia). Z kolei w 2014 roku nie zostały naliczone odpisy na zfśs ze środków przekazanych z rezerwy budżetu państwa w ramach II etapu poprawy wynagrodzeń pracowników uczelni wyższych. Natomiast w grudniu ubiegłego roku bez zachowania zasad dialogu społecznego narzucono w ustawie o zmianie niektórych ustaw w związku z realizacją ustawy budżetowej bardzo niekorzystny zapis w postaci: Art. 13. W roku 2015 odpis na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, o którym mowa w art. 157 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 2012 r. poz. 572, z późn. zm.), tworzy się w wysokości nie większej niż 6,5% planowanych przez uczelnię rocznych wynagrodzeń osobowych w 2013 r., przy czym wysokość odpisu przypadająca na jednego zatrudnionego nie może być mniejsza niż wysokość odpisu ustalona na zasadach określonych w ustawie z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 2012 r. poz. 592, z późn. zm.). Rada Szkolnictwa Wyższego i Nauki ZNP uważa, że przyniesie to niekorzystne skutki społeczne w wyniku ograniczenia wielkości funduszu i dostępu pracowników uczelni publicznych do świadczeń socjalnych, a w dalszej perspektywie uniemożliwi tworzenie w uczelniach publicznych pracowniczych programów emerytalnych (III filar) wykorzystujących zakładowy fundusz świadczeń socjalnych (do wysokości 30%), co umożliwia obecnie przepis Art. 157 ust. 2 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Po godzinnej rozmowie na temat problemów przedstawionych w powyższych obszarach uzgodniono z Ministrem kolejne spotkanie w celu rozwiązania tych problemów. Sekretariat Rady zaproponował powołanie zespołu roboczego składającego się przedstawicieli Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz przedstawicieli ogólnokrajowych reprezentacji związków zawodowych w pionie szkolnictwa wyższego i nauki. Minister Radosław Mleczko stwierdził, że problem w obszarze drugim, to jest ograniczenie zatrudnienia na umowach czasowych lub umowach cywilnoprawnych, jest najbliższy do rozwiązania, gdyż Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej przygotowało projekt zmian w Kodeksie Pracy dotyczący istotnego ograniczenia i nadużywania umów czasowych i cywilnoprawnych. W pierwszej połowie tego roku projekt zmian w Kodeksie Pracy powinien trafić do Sejmu RP. W pozostałych obszarach Minister Pracy i Polityki Społecznej skonsultuje się z Ministrem Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie przedstawionych przez nas problemów i po konsultacjach zaprosi nas na spotkanie w celu rozwiązania problemów zasygnalizowanych przez Radę Szkolnictwa Wyższego i Nauki ZNP. opracował: wiceprezes Rady SzWiN ZNP Janusz Szczerba 4. Kongres Komitetu Kryzysowego Humanistyki Polskiej W dniu 3 lutego 2015 roku w Fundacji im. Stefana Batorego w Warszawie odbył się Kongres pod nazwą: Kryzys uczelni kryzys nauki kryzys pracy: Diagnozy, postulaty, 6
rozwiązania zorganizowany przez Komitet Kryzysowy Humanistyki Polskiej. W kongresie, oprócz przedstawicieli nauk humanistycznych, technicznych i ekonomicznych, przedstawicieli KSN Solidarność, uczestniczyli: kol. Grzegorz Gruchlik wiceprezes Zarządu Głównego ZNP, kol. Janusz Rak prezes RSzWiN ZNP, kol. Stanisław Różycki wiceprezes RSzWiN ZNP oraz kol. Andrzej Radzikowski wiceprzewodniczący OPZZ. W swoich wystąpieniach i dyskusjach panelowych uczestnicy kongresu przedstawili diagnozę kryzysu nauki i szkolnictwa wyższego w Polsce, wskazywali na zagrożenia dla uczelni, instytutów badawczych, a także dla pracowników nauki i szkolnictwa wyższego. Prezes Janusz Rak w swoim wystąpieniu podkreślił, że brak pieniędzy na finansowanie nauki najsilniej odczuwają nauczyciele akademiccy. Zmorą uczelni są umowy na czas określony, na których pracują wysoko wyedukowani specjaliści, których trudno zastąpić. Ludzi zatrudnia się na niecały rok, z dwumiesięczną przerwą wakacyjną. Rada SzWiN ZNP opowiada się za przeliczeniem pieniędzy nie na głowę studenta, ale na liczbę grup kształcących się na danym kierunku oraz podwyższeniem dotacji na podtrzymanie potencjału badawczego. Wiceprezes Zarządu Głównego ZNP kol. Grzegorz Gruchlik powiedział, że pracownicy nauki szukają pomocy w związkach zawodowych. Chcą, by uczelnie zostały prawnie zobowiązane do ścisłej współpracy ze związkami. Przypomniał też, że podobne negatywne zjawiska, jakie występują na uczelniach, dotykają też nauczycieli szkół publicznych. Efektem prac Kongresu jest list otwarty do Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego, Premier RP Ewy Kopacz, Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego prof. Leny Kolarskiej-Bobińskiej, oraz szefów wszystkich klubów parlamentarnych. Więcej o Kongresie można przeczytać w Tygodniku Społeczno-Oświatowym Głos Nauczycielski Nr 7 z dnia 11 lutego 2015 roku w artykule red. Piotra Skury: Profesor jak student też na śmieciówce oraz obejrzeć na stronie Komitetu Kryzysowego Humanistyki Polskiej: http://komitethumanistyki.pl/2015/02/09/kongres-3-02-2015-na-video/. opracował: wiceprezes Rady SzWiN ZNP Janusz Szczerba 7