GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII W POLANICY-ZDROJU NA 2011 ROK. WPROWADZENIE

Załącznik do uchwały Nr IV / /2011 Rady Miejskiej w Polanicy - Zdroju z dnia 31 stycznia 2011 r. GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII W POLANICY-ZDROJU NA 2011 ROK. WPROWADZENIE Narkotyki i narkomania są problemem społecznym, który stanowi wyzwanie cywilizacyjne o zasięgu globalnym. Duże rozpowszechnianie używania środków psychoaktywnych ma wielowymiarowe przyczyny, a szkody z tym związane obserwowane są w różnych sferach życia społecznego. Wyniki wielu badań dotyczących używania substancji psychoaktywnych przeprowadzonych w ostatnich latach wyraźnie wskazują na wyhamowanie trendu wzrostowego i stabilizację kontaktów młodzieży z narkotykami. Byłby to znaczący powód do radości, gdyby nie pojawiło się nowe zjawisko na scenie narkotykowej zwane potocznie dopalaczami. Aktualnie dynamicznie zmieniająca się sytuacja w zakresie rozmiarów i charakteru problemu narkotyków skłania do bacznego śledzenia trendów. Podstawowymi źródłami danych na temat rozmiarów i trendów problemów narkotykowych są: Statystyki instytucji reagujących na problem (lecznictwo, policja, itp.); Badania ankietowe na próbach reprezentatywnych mieszkańców lub wyróżnionych grup, np. dzieci i młodzieży; Badania metodami jakościowymi (pogłębione wywiady, obserwacje, itp.) wśród wyróżnionych kategorii, np. młodzieży szkolnej lub osób używających narkotyków w sposób rodzący poważne problemy. 1

ROZDZIAŁ I 1. WPROWADZENIE DO PROBLEMATYKI NARKOTYKÓW, NARKOMANII I PROFILAKTYKI UZALEŻNIEŃ. 1.1. PODSTAWOWE POJĘCIA UŻYWANE W ODNIESIENIU DO NIELEGALNYCH SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH I PROBLEMOW ZWIĄZANYCH Z ICH UŻYWANIEM. 1. Narkotyk - substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, która przyjęta przez żywą istotę, degeneruje jedną lub kilka czynności jej organizmu. 2. Środek odurzający (możliwych jest wiele definicji) - jest to każda substancja, która obniżając lub podwyższając pobudliwość ośrodkowego układu nerwowego, wywołuje przymus stałego jej przyjmowania, zależność fizyczną i psychiczną od działania środka oraz powoduje szkodliwe następstwa dla zdrowia fizycznego i psychicznego. 3. Środek psychotropowy - terminu tego używa się dla określenia substancji syntetycznych (leków lub substancji uzależniających). 4. Uzależnienie od substancji psychoaktywnych - to zespół zazwyczaj dość typowych dla danej substancji objawów psychopatologicznych, somatycznych i zaburzeń funkcjonowania w rolach społecznych, w którym najważniejszymi objawami są: silna, trudna do przezwyciężenia, czasami określana jako przymus, chęć używania substancji psychoaktywnej; dominowanie używania substancji psychoaktywnej nad innymi, ważnymi uprzednio aktywnościami (nauką, pracą, spędzaniem wolnego czasu); skłonność do nawrotów, nawet po długich okresach nieużywania narkotyku. 5. Zespół uzależnienia - to stan psychiczny i fizyczny, którego przyczyną jest stosowanie substancji psychoaktywnych, wpływających na funkcjonowanie organizmu w sferze fizjologicznej, behawioralnej (zachowania), poznawczej (uczenie się). W zespole uzależnienia zachowania związane z przyjmowaniem substancji psychoaktywnej wykazują znaczną przewagę nad innymi, charakterystycznymi dla danej jednostki. Wyróżniamy: zależność fizyczną: to skutek działania substancji psychoaktywnej na ośrodkowy układ nerwowy oraz powstający w związku z tym działaniem adaptacji układu nerwowego, przy jednoczesnym występowaniu zespołu abstynencyjnego (zespołu odstawienia). zależność psychiczną: to potrzeba, pragnienie przyjmowania substancji zmieniającej świadomość przechodząca w przymus, prowadzący do kolejnego użycia określonej substancji. 2

Cechy (objawy) zespołu uzależnienia - (co najmniej trzy z nich występują w ciągu jednego miesiąca): potrzeba lub przymus używania substancji psychoaktywnej, utrata samokontroli w używaniu substancji (brak samokontroli w dawkowaniu), wystąpienie zespołu abstynencyjnego, przyjmowanie substancji dla uniknięcia powstawania zespołu odstawienia, wzrost tolerancji, brak zainteresowania innymi działaniami poza zdobywaniem i zażywaniem środka psychoaktywnego, przyjmowanie środka pomimo świadomości szkód związanych z jego działaniem. 6. Dopalacz, czy dopalacze to termin nie posiadający charakteru naukowego. Używa się go potocznie, dla nazwania grupy różnych substancji lub ich mieszanek o rzekomym bądź faktycznym działaniu psychoaktywnym. Sprzedaż ww. substancji i ich mieszanek odbywa się za pośrednictwem wyspecjalizowanych sklepów internetowych oraz sieci sklepów stacjonarnych. Sprzedawcy reklamują je jako środki pobudzające, wspomagające funkcje poznawcze (np. poprawiające czasowo pamięć, koncentrację uwagi) czy pozwalające zrelaksować się. Jednocześnie producenci dopalaczy w ofercie handlowej zamieszczają informacje, że są to produkty kolekcjonerskie, nawozy do kwiatów czy sole do kąpieli nie do spożycia przez ludzi. Nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii definiuje pojęcie dopalaczy jako substancji pochodzenia naturalnego lub syntetycznego w każdym stanie fizycznym lub produkt, roślina, grzyb lub ich część zawierająca taką substancję, używane zamiast środka odurzającego lub substancji psychotropowej lub w takich samych celach, jak środek odurzający lub substancja psychotropowa, których wytwarzanie i wprowadzenie do obrotu nie jest regulowane na podstawie przepisów odrębnych. 7. Toksykomania (narkomania) - stan zatrucia organizmu wywołany przez stałe przyjmowanie narkotyku lub środków o szkodliwym działaniu na ustrój. 1.2. PROFILAKTYKA I WCZESNA INTERWENCJA. Profilaktyka jest budowaniem świadomości społecznej w kształtowaniu postaw woli zmiany i zapobiegania zjawisku w perspektywie wieloletniej, a często pokoleniowej. Zakłada konieczność stałej stymulacji, przez wiedzę i środowiska opiniotwórcze, lokalnej społeczności do uczestnictwa w działaniach na rzecz bezpieczeństwa, rozwoju, zaspakajania potrzeb materialnych i duchowych. Profilaktyka uzależnień jest jednym z szeregu działań służących ochronie zdrowia 3

psychicznego i zmierza do zapobiegania problemom związanym z używaniem substancji psychoaktywnych, zanim te problemy wystąpią. Profilaktyka ma eliminować czynniki ryzyka zarówno w poszczególnej osobie, jak i jej otoczeniu społecznym oraz wzmacniać czynniki chroniące, zapewniające prawidłowy i bezpieczny rozwój. Czynniki ryzyka są to te cechy jednostki i jej środowiska, które wiążą się z dużym ryzykiem wystąpienia chorób i problemów oraz dłuższym czasem ich trwania i nasilenia. Czynniki chroniące to te z właściwości jednostek lub środowiska, które wzmacniają potencjał zdrowotny oraz odporność na działanie czynników ryzyka. Odpowiednio do stopnia ryzyka profilaktyka prowadzona jest na trzech poziomach. Aktualnie nastąpił nowy podział poziomów profilaktyki. Wyróżniamy: Profilaktykę uniwersalną to działania kierowane do wszystkich, bez względu na stopień ryzyka rozwoju problemów ze zdrowiem psychicznych (w tym z używaniem substancji psychoaktywnych), na jakie narażone są poszczególne osoby. Profilaktykę selektywną działania adresowane do jednostek lub grup osób, które są w wyższym niż przeciętny stopniu narażone na rozwój problemów związanych z używaniem środków psychoaktywnych. Profilaktykę wskazującą działania ukierunkowane na jednostki szczególnie zagrożone rozwojem problemów związanych z używaniem substancji psychoaktywnych z powodu uwarunkowań biologicznych, psychologicznych czy społecznych lub u których rozpoznano już pierwsze symptomy zaburzeń. ROZDZIAŁ II 1. DIAGNOZA PROBLEMÓW NARKOTYKOWYCH W GMINIE. Przy opracowaniu diagnozy gminnego programu przeciwdziałania narkomanii na 2011 rok wykorzystano: dane z badań ilościowych nt. używania substancji psychoaktywnych w populacji generalnej wyniki badań z 2010 roku, dane z raportu dotyczącego monitorowania problemów narkotyków i narkomanii w województwie dolnośląskim w 2008 roku, informację z Poradni Uzależnień w Kłodzku o liczbie zarejestrowanych osób pochodzących z miasta Polanica Zdrój po kontakcie, w trakcie leczenia i po leczeniu odwykowym narkotykowym w latach 2009-2010, dane z badań społecznych nt. spożywania alkoholu, występowania nikotynizmu, używania 4

środków odurzających oraz uzależnienia od komputera i internetu wśród dzieci i młodzieży polanickich placówek oświatowych przeprowadzonych w 2009 roku, zalecenia i wytyczne dla działań mających na celu przeciwdziałanie problemom uzależnień wśród dzieci i młodzieży. Prezentacja danych sprawozdawczych: 1.1. W ramach monitorowania skali zjawiska używania narkotyków Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii w 2009 roku przeprowadziło badania ilościowe na reprezentatywnej próbie 1001 Polaków nt. używania substancji psychoaktywnych. Podsumowanie badania: Narkotykami najbardziej popularnymi w Polsce są produkty konopi (5%) oraz amfetamina (3%). Wśród substancji legalnych to dopalacze okazały się najpowszechniej używaną substancją psychoaktywną (6%). W oparciu o wyniki badania można spróbować określić grupy, wśród których używanie substancji psychoaktywnych jest bardziej rozpowszechnione. Sięganie po substancje psychoaktywne jest domeną przede wszystkim mieszkańców miast, szczególnie dużych (powyżej 500 tys. mieszkańców). Najwyższe odsetki użytkowników stwierdzono wśród osób z wykształceniem wyższym od średniego i w grupie wiekowej nieprzekraczającej 40 lat. Po substancje częściej sięgają mężczyznami niż kobiety. Należy odnotować jednak wyjątki. Jeśli chodzi o dopalacze, większe rozpowszechnienie używania występuje wśród mieszkańców wsi niż dużych miast. Trzeba jednakże podkreślić, że najwyższe odsetki badanych deklarujących używanie dopalaczy występują wśród respondentów z miast małej i średniej wielkości. 1.2. W 2008 roku powstał raport nt. problemu narkotyków i narkomanii w województwie dolnośląskim. Raport przygotowany został przez Ekspertów Wojewódzkich ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii. Podsumowanie badania: dane statystyczne lecznictwa obejmują pacjentów placówek psychiatrycznych leczonych w specjalistycznych placówkach dla uzależnionych od substancji psychoaktywnych. Uzyskane dane obrazują tendencje wskazujące na poprawę sytuacji epidemiologicznej tak w kraju jak i w regionie Dolnego Śląska. Uzyskane wyniki pozwoliły na postawienie wniosków w formie hipotez: systematycznie zmniejsza się liczba pacjentów z zaburzeniami spowodowanymi używaniem substancji psychoaktywnych (tak w województwie jak i kraju), znacznie zmniejszyła się liczba pacjentów uzależnionych od opiatów, zmniejszeniu uległ wskaźnik pacjentów leczonych pierwszorazowo z zaburzeniami spowodowanymi używaniem substancji psychoaktywnych wskaźnik w województwie obniżył się poniżej średniej krajowej, 5

zmniejszył się odsetek pacjentów z grupy wiekowej poniżej 18 lat, wzrasta liczba pacjentów leczonych z powodu uzależnienia mieszanego (w tym krzyżowego z alkoholem), w opinii osób zawodem lub funkcją związanych z przeciwdziałaniem uzależnieniom liczba narkomanów w ich otoczeniu uległa zmniejszeniu, zmniejszył się znacznie odsetek eksperymentującej ze środkami młodzieży gimnazjalnej, za najczęstsze przyczyny sięgania po środki przez młodzież pozostają: w gimnazjach szpan, w szkołach ponadgimnazjalnych wpływ grupy, zmniejszyła się presja dealerów na szkoły ( tak gimnazja jak i ponadgimnazjalne), według wszystkich grup respondentów zmienia się struktura używania środków narkotycznych zmniejsza się rola opiatów, wzrasta amfetaminy i leków oraz alkoholu, nie ulega zmianie pozycja ekstazy (środki dyskotekowe), zmiany asortymentu środków są również widoczne w analizach Policji. Przedstawione wnioski sugerują wprawdzie poprawę sytuacji, ale też oznaczają pojawienie się zmian, do których należy się pilnie przygotować. Przygotowania te muszą dotyczyć: - profilaktyki - inny asortyment środków to inne motywacje i drogi dojścia do środka, - prewencji sprawa prekursorów, - terapii wzrost ilości uzależnień krzyżowych, sprawa standaryzacji placówek leczniczych i ich programów. 1.3.Dane z Poradni Uzależnień w Kłodzku o liczbie zarejestrowanych osób pochodzących z miasta Polanica Zdrój po kontakcie, w trakcie leczenia i po leczeniu odwykowym narkotykowym za lata 2009-2010*. Łączna ilość osób po kontakcie, w trakcie leczenia, po leczeniu odwykowym narkotykowym zarejestrowanych w Poradni Uzależnień w Kłodzku (podwójna diagnoza F 19.2) z terenu miasta Polanica-Zdrój 2009 r. 12 osób 3 osoby 2010 r. 29 osób 4 osoby *stan na 31 grudzień 2009 i 2010 roku. 1.4.Dane z badań społecznych nt. spożywania alkoholu, występowania nikotynizmu, używania środków odurzających oraz uzależnienia od komputera i internetu wśród dzieci i młodzieży polanickich placówek oświatowych przeprowadzonych w 2009 roku. 6

Na zlecenie Ośrodka Pomocy Społecznej w Polanicy-Zdroju w lutym i marcu 2009 roku zostały przeprowadzone badania ankietowe (metodą ankiety audytoryjnej) wśród uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych znajdujących się na terenie Polanicy- Zdroju. Badaniu zostało poddanych 189 uczniów z VI klas szkół podstawowych, II klas szkół gimnazjalnych oraz klas II szkół ponadgimnazjalnych. Badanie miało na celu poznanie skali spożywania alkoholu, występowania nikotynizmu, używania środków odurzających (w tym dopalaczy ) oraz uzależnienia od komputera wśród dzieci i młodzieży z polanickich szkół. Dzięki odpowiednio skonstruowanemu narzędziu badawczemu możliwe było poznanie zarówno skali występowania wyżej wymienionych zjawisk, jak i powodów ich występowania. Bardziej szczegółowo scharakteryzowane cele badania zakładały: 1. diagnozę skali kontaktu z alkoholem wśród dzieci i młodzieży szkolnej Polanicy - Zdroju; 2. określenie stopnia zjawiska palenia papierosów wśród dzieci i młodzieży szkolnej Polanicy - Zdroju; 3. określenie stopnia kontaktu z narkotykami wśród dzieci i młodzieży szkolnej Polanicy - Zdroju; 4. określenie stopnia dostępności narkotyków, papierosów oraz alkoholu w środowiskach młodzieżowych; 5. ocenę programów profilaktycznych przez dzieci i młodzież szkolną Polanicy - Zdroju; 6. zbadanie skali uzależnienia od komputera i internetu wśród dzieci i młodzieży szkolnej Polanicy - Zdroju; 7. zbadanie skali dostępności dopalaczy wśród uczniów z Polanicy Zdroju. W części zamykającej raport przedstawiono ponadto porównanie wyników uzyskanych w badaniu z roku 2009 z rezultatami badań uzyskanymi w analogicznym badaniu zrealizowanym w roku 2004. Dokładana analiza w poszczególnych rodzajach szkół przedstawia się następująco (wycinek z raportu dotyczący narkotyków, nikotynizmu i zajęć profilaktycznych): Szkoły podstawowe: papierosy, to paliło kiedykolwiek 16,4% uczniów szkół podstawowych. Inicjacja miała miejsce najczęściej na ze znajomymi na podwórku (55,6%), w wieku 7-9 lat lub 10-12 lat (po 33,3%). 88,9% z nich deklaruje, że zapaliło tylko jeden raz w życiu i nigdy nie próbowało kupić papierosów (90,9%). Aż 83,6% uczniów podstawówek 7

deklaruje, że nie pali papierosów, ponieważ są one szkodliwe. Narkotyki są marginalnym problemem wśród uczniów szkół podstawowych: do zażywania ich kiedykolwiek przyznało się 1,8% uczniów, a 81,5% nigdy nie chce spróbować. Źródłem informacji o konsekwencjach zażywania narkotyków jest głównie telewizja (73,1%) oraz internet (51,9%). 3,6% uczniów podstawówek uważa, że ich koledzy zażywają narkotyki, tyle samo jest zdania, że można je dostać w szkole, 7,3% sądzi, że narkotyki są sprzedawane przez uczniów, a aż 23,6% zna osoby, do których można się udać, jeśli chcieliby kupić narkotyki. Żaden za uczniów szkół podstawowych nie próbował dopalaczy, 65,5% w ogóle nie wie, gdzie je można dostać, a 94% uważa, że są one tak samo szkodliwe jak narkotyki. W razie problemu uzależnienia 54,9% zwróciło by się o pomoc do rodziców, a 37,3% do specjalisty ds. uzależnień. Aż 63,6% uczniów podstawówek wie, że w ich szkole jest ktoś, kto mógłby pomóc w razie problemu z narkotykami. Ponad trzy czwarte uczniów szkół podstawowych (76,4%) sądzi, że zajęcia profilaktyczne z zakresu uzależnień są potrzebne lub bardzo potrzebne, ale jedynie 29,1% brało w nich udział. Natomiast za najbardziej istotna formę prowadzenia zajęć profilaktycznych na pierwszym miejscu najczęściej wymieniane były filmy akcentujące skutki nałogu (23,6%). Gimnazja: Papierosy kiedykolwiek paliło 59,2% uczniów gimnazjów. Najczęściej zachowania takie miały miejsce w wieku 7-9 lat (34,9%) lub 10-12 lat (32,6%) na podwórku ze znajomymi (54,8%). 33,3% deklarowało, że zapaliło tylko 1 raz w życiu, 19% pali 1-7 razy w miesiącu, ale również dla 19% jest to zachowanie występujące 4 razy w tygodniu i częściej. 56,3% uczniów gimnazjów nigdy nie kupowało papierosów. Dla 25,4% zakup papierosów, mimo młodego wieku, nie jest problemem, i dokonuje się najczęściej w kiosku (45,2%). 45,1% uczniów gimnazjów deklaruje, że nie pali, ponieważ jest to szkodliwe dla zdrowia, a 16,9% przyznaje, że po prostu im to nie smakuje. Doświadczenia związane z narkotykami miało 23,9% uczniów szkół gimnazjalnych, 67,3% nie ma zamiaru nigdy próbować (choć 25,5% jest niezdecydowanych). Próby narkotykowe zdarzały się najczęściej na imprezach czy zabawach szkolnych (po 35%) w wieku 13-15 lat. Powodem sięgnięcia po narkotyki była najczęściej ciekawość (35,5%), ale aż 11,8% gimnazjalistów zrobiło to naciskiem grupy rówieśniczej. Połowa tych, którzy zażyli narkotyk, zrobiło to tylko 1 raz w życiu, 27,8% używa ich rzadziej niż 1 raz w miesiącu, a 11,1% bierze narkotyki 2 razy w tygodniu lub częściej. Większość tych gimnazjalistów, którzy używają narkotyków, nie odczuwa z tego powodu żadnych skutków (82,4). Źródłem wiedzy o skutkach zażywania narkotyków jest najczęściej telewizja (54,5%) oraz Internet (53%). 28,2% gimnazjalistów sądzi, że ich koledzy biorą narkotyki, 21,1% uważa, że można je dostać w ich szkole, 19,7% jest przekonanych, że to sami uczniowie rozprowadzają narkotyki, a aż 39,4% wie, do kogo się udać, w momencie chęci zakupu tych środków. 50,7% uważa, że w ich szkole jest osoba, która 8

mogłaby pomóc w przypadku problemu z narkotykami. Natomiast sami gimnazjaliści po pomoc najchętniej zwróciliby się do przyjaciela (50,3%). Z dopalaczami styczność miało 11,3% gimnazjalistów, najczęściej są to sporadyczne kontakty i zwykle nie wiedzą oni, gdzie można dostać takie środki (38%). 73,4% uważa, że dopalacze są tak samo szkodliwe jak narkotyki. 59,2% gimnazjalistów sądzi, że zajęcia profilaktyczne dotyczące uzależnień są potrzebne lub bardzo potrzebne, choć aż 23,9% nie ma zdania w tej kwestii. W zajęciach tego rodzaju uczestniczyło 42,3% uczniów gimnazjów, a najbardziej pożądaną przez nich formą były spotkania z osobami, które wyszły z nałogu (35,2% uznało tą formę na miejscu I). Szkoły ponadgimnazjalne: Wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych paliło kiedykolwiek 79,7%. Pierwszy papieros zapalali oni najczęściej ze znajomymi na podwórku (54,2%), mając 13-15 lat (43,8%). 39,6% uczniów zapaliło tylko raz w życiu, ale jednocześnie 31,3% pali 4 razy w tygodniu i częściej. Tylko 33,9% uczniów szkół ponadgimnazjalnych nigdy nie próbowało kupić papierosów, dla 35,6% nie stanowi to problemu (mimo że są niepełnoletni) i robią to najczęściej w kiosku (69%. Wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych 37,3% nie pali, bo uważa to za szkodliwe, ale aż 22% przyznaje, że pali, ponieważ to lubi. Styczności z narkotykami doświadczyło 39% uczniów szkół ponadgimnazjalnych. 8,7% chciało by spróbować tego w przyszłości, a kolejne 39,1% jest niezdecydowanych. Inicjacja narkotykowa następowała najczęściej na podwórku lub imprezie (po 20%) w wieku powyżej 15 lat (68%), a powodem była zwykle ciekawość (52%). 48% uczniów spróbowało narkotyków tylko 1w życiu, a 32% robi to rzadziej niż 1 raz w miesiącu. Mimo to, 66,7% deklaruje, że nie odczuwa z tego powodu żadnych negatywnych skutków, 14,3% źle się czuje ze sobą. Najpopularniejszymi źródłami czerpania informacji o skutkach używania narkotyków są internet (65,5%) oraz telewizja (58,2%). Aż 48,2% uczniów szkół ponadgimnazjalnych uważa, że ich koledzy biorą narkotyki, tyle samo jest zdania, że można je dostać w szkole, a 52,5% że są one sprzedawane przez samych uczniów 49,2% zna takie osoby. Po pomoc w przypadku wystąpienia problemu z uzależnieniami najchętniej udaliby się do przyjaciela (39,6%) lub chcieliby sami poradzić sobie z problemem (28,3%), czy specjalisty ds. uzależnień (26,4%). Zaledwie 27,1% uczniów szkół ponadgimnazjalnych uważa, że w ich szkole jest ktoś, kto może pomóc w takich wypadku (wiedzy takiej nie ma 32,2%). Z dopalaczami zetknęło się 6,8% uczniów, zwykle było to jednorazowe zachowanie. Niemal połowa nie wie, czy dopalacze można dostać w ich mieście, choć już 27,1% deklaruje, że mogłoby zdobyć taką wiedzę. Dla 77,8% są one tak samo szkodliwe jak narkotyki, choć 11,1% chętnie by ich spróbowało, gdyby tylko wiedzieli gdzie je zakupić. Z kolei 64,4% uczniów brało udział w zajęciach profilaktycznych dotyczących uzależnień (preferowana forma to spotkania z osobami, które były uzależnione i wyszły z nałogu 45,8%na I miejscu), a 69,5% uważa je za potrzebne. 9

Analiza porównawcza: diagnoza z 2004 roku oraz badania z 2009 roku Przed rozpoczęciem dokładnej analizy, należy zwrócić uwagę, iż dane z roku 2004 dotyczą w przypadku uczniów szkół podstawowych wyłącznie klas VI. Chociaż, przypomnijmy, w badaniu brali udział również uczniowie klas IV i V. PAPIEROSY - W przypadku palenia papierosów przez uczniów można zaobserwować wzrost tego zjawiska we wszystkich typach szkół: SZKOŁY PODSTAWOWE Liczba uczniów, którzy przeszli inicjację papierosową 2004 2009 11,4% 16,4% GIMNAZJA Liczba uczniów, którzy przeszli inicjację papierosową 2004 2009 42,7% 59,2% SZKOŁY PONAGIMNAZJALNE Liczba uczniów, którzy przeszli inicjację papierosową 2004 2009 69,1% 79,7% NARKOTYKI - W przypadku zażywania narkotyków zestawienia te wyglądają w następująco: SZKOŁY PODSTAWOWE wyniki uzyskane w tegorocznych badaniach mogą sugerować, iż problem używania narkotyków przez uczniów, pojawił się w okresie od ostatniego badania problem ten jednak jest nieznaczny i mieści się w granicach błędu statystycznego. Znacznemu zmniejszeniu uległy za to odsetki uczniów przekonanych, iż narkotyki są dostępne na terenie szkoły, są sprzedawane przez uczniów czy ich koledzy/koleżanki zażywają narkotyki: 10

2004 2009 Liczba uczniów, którzy przeszli 0% 1,8% inicjację narkotykową Miejsce inicjacji narkotykowej 0% Brak danych Przekonanie o dostępności 30% 3,6% narkotyków w szkole Narkotyki sprzedawane przez 25,5% 7,3% uczniów Koledzy/koleżanki biorą narkotyki 12,1% 3,6% GIMNAZJA znacznie wzrósł odsetek gimnazjalistów deklarujących kontakt z narkotykami. Wciąż jednak najpopularniejszym narkotykiem wśród uczniów jest marihuana lub haszysz Liczba uczniów, którzy przeszli inicjację narkotykową Miejsce inicjacji narkotykowej Rodzaj narkotyku najczęściej spożywany Przekonanie o dostępności narkotyków w szkole 2004 2009 11,5% 23,9% Ze znajomymi na podwórku (37,5%), dyskoteka (25%), prywatka (25%) Marihuana lub haszysz (80%) Impreza (29,4%), zabawa szkolna (29,4%), podwórko (23,5%) Marihuana lub haszysz (14 osób) 21% 21,2% Narkotyki sprzedawane przez uczniów 24,6% 19,7% Koledzy/koleżanki biorą narkotyki 21,5% 28,5% SZKOŁY PONADGIMNAZJALNE odsetek uczniów szkół ponadgimnzjalnych zażywających narkotyki wzrósł bardzo nieznacznie od ostatniego badania. Podobnie jak w przypadku gimnazjalistów najpopularniejszym narkotykiem jest marihuana/haszysz: 11

Liczba uczniów, którzy przeszli inicjację narkotykową Miejsce inicjacji narkotykowej Rodzaj narkotyku najczęściej spożywany Przekonanie o dostępności narkotyków w szkole 2004 2009 37,3% 39% Ze znajomymi na podwórku (36%), dyskoteka (23,4%), zabawa szkolna (20%) Marihuana lub haszysz (66,7%) Impreza (20%), podwórko (20%), zabawa szkolna (16%) Marihuana lub haszysz (20 osób) 50% 49,2% Narkotyki sprzedawane przez uczniów 54,9% 52,2% Koledzy/koleżanki biorą narkotyki 54,9% 49,2% Zalecenia i wytyczne dla działań mających na celu przeciwdziałanie problemom uzależnień wśród dzieci i młodzieży Zalecenia: W odniesieniu do palenia papierosów zaobserwowano wzrost tego zjawiska we wszystkich typach szkół jest to negatywna wiadomość. W związku z tym należy kontynuować i intensyfikować akcje informacyjne na temat zalet prowadzenia zdrowego stylu życia, modelowanie wartościowych zachowań, organizowanie spotkań z godnymi naśladowania autorytetami podziwianymi przez młodzież np. sportowców. Proponuje się wprowadzenie dyskusji na temat aktualnych społecznych rozwiązań odnośnie palenia tytoniu w Polsce i na świecie. Wzrosła również liczba młodzieży deklarującej kontakt z narkotykami, głównie wśród gimnazjalistów. Badania ankietowe są jednak zawsze odzwierciedleniem deklarowanego stanu, który może być różny od realnej sytuacji, o czym należy niewątpliwie pamiętać. Niezmiennie najpopularniejszym środkiem odurzającym pozostaje zdecydowanie marihuana. Powszechnie panująca opinia na temat tego narkotyku pozwala młodzieży wierzyć, że jest to środek miękki, niegroźny. Dlatego należy dostarczyć rzetelnej informacji na temat szkodliwości różnych środków odurzających, ze wskazaniem różnic pomiędzy nimi; należy podkreślać, że narkotyki uznawane za miękkie wiążą się również z ryzykiem uzależnienia, a społeczne konsekwencje ich zażywania są 12

takie same jak w odniesieniu do alkoholu i używek wszelkiego rodzaju. Należy wskazywać na różnice pomiędzy uzależnieniem chemicznym i psychicznym. Warto w tym zakresie stosować metody aktywnego uczenia dyskusji grupowej, warsztatów stwarzające możliwości lepszego zrozumienia omawianych zjawisk i odniesienia ich do osobistych doświadczeń. Wytyczne: Zmiana postaw młodych ludzi oraz zapobieganie negatywnym wpływom otoczenia, będących przyczyną patologicznych zachowań, wymaga prowadzenia działań profilaktycznych na szeroką skalę. Zmiany, aby były skuteczne, muszą swym zasięgiem objąć wszystkie elementy otoczenia młodych ludzi, tj. rodzinę, grupę rówieśniczą, szkołę oraz społeczność lokalną. Kluczem do zbudowania efektywnych programów profilaktycznych jest aktywna współpraca instytucji przeciwdziałających problemom narkomanii, uzależnienia alkoholowego i przemocy. Ważne jest zwrócenie uwagi powyższych instytucji na potrzebę stworzenia efektywnych projektów profilaktycznych oraz konieczność koordynacji działań wszystkich podmiotów działających na powyższym polu. Poniżej przedstawiono możliwe do wykorzystania formy działań profilaktycznych w podziale na podmioty je podejmujące. Formy zaangażowania szkół: Rola szkoły w programie profilaktycznym polega przede wszystkim na aktywnym reagowaniu na przejawy patologii. Częstym zjawiskiem w szkołach jest ukryta tolerancja dla tych przejawów. Konieczne w takich sytuacjach są zintegrowane kroki zarówno w obrębie samej szkoły jak i poza nią, tzn. we współpracy z instytucjami pozaszkolnymi. Ponadto zaleca się: Szeroką współpracę szkoły z rodziną połączoną z angażowaniem rodziców do określonych działań wychowawczych (wspólne spotkania rodziców młodzieży, prowadzone przez specjalistów i dotyczące problematycznych tematów); Pedagog szkolny powinien być osobą, która przekonuje pozostałych pracowników szkoły do podjęcia jak najwcześniejszych kroków interwencyjnych. W obliczu niepokojących impulsów, powinien, oprócz działań wewnątrzszkolnych, podjąć szybką współpracę z odpowiednimi instytucjami pozaszkolnymi; Konieczność przeprowadzenia szeregu zajęć z zakresu umiejętności społecznych, np. treningi asertywności, treningów konstruktywnego radzenia sobie ze stresem, treningi zarządzania emocjami; 13

Działalność prelekcyjno-szkoleniowa we wszystkich szkołach; Poprawienie wizerunku szkoły poprzez postrzeganie jej jako miejsca przyjaznego dziecku, ze szczególnym uwzględnieniem wychowawczej roli szkoły; Stwarzanie młodym ludziom możliwości kształtowania zdrowych nawyków i pozytywnych modeli spędzania wolnego czasu; Umiejscowienie działań z zakresu profilaktyki w szkołach, jak również w pozaszkolnych środowiskach spędzania czasu przez młodzież; Wprowadzenie ścieżek między przedmiotowych (tematy profilaktyczne mogą i powinny przewijać się na każdej z lekcji); wychowanie prozdrowotne; Pozyskiwanie funduszy unijnych na pozalekcyjne formy edukacji, spędzania wolnego czasu; Organizowanie czasu wolnego dla uczniów oraz aktywne włączenie rodziców; Organizowanie wypoczynku wakacyjnego dla dzieci i młodzieży ze środowisk szczególnie zagrożonych patologiami; Informowanie na temat łatwości uzależnienia, płynących z niego zagrożeń, wpływu papierosów i narkotyków na organizm, zwłaszcza na układ nerwowy i zdolność uczenia się, możliwościach leczenia oraz instytucjach niosących pomoc osobom uzależnionym, zagrożonym uzależnieniem oraz ich rodzinom; Dostarczenie wiedzy rodzicom i zwiększanie umiejętności wychowawczych rodziców w stosunku do własnych dzieci; Aktywna reakcja szkoły na przejawy patologii. Częstym zjawiskiem w szkołach jest ukryta tolerancja dla przejawów patologii. Konieczne w takich sytuacjach są zintegrowane kroki zarówno w obrębie samej szkoły jak i poza nią, tzn. we współpracy z instytucjami pozaszkolnym; Konieczność współpracy szkół z policją i strażą miejską w zakresie nowych metod i testów do wykrywania narkotyków w organizmie, sposobów rozprowadzania narkotyków, specyfiki wpływu i manipulacji, które stosują dealerzy; Organizowanie terapii grupowych prowadzonych przez specjalistów pedagogów na terenie szkół, w których występują nasilone zjawiska patologii; Aktywne role pedagogów i psychologów szkolnych koordynujących działania wychowawcze oraz diagnozujących istnienie na terenie szkoły problemów uzależnień. Zaleca się także przeprowadzenie szeregu zajęć z zakresu umiejętności społecznych np. wprowadzenie dodatkowych godzin dla psychologów szkolnych; Edukacja w zakresie bardziej przystosowawczych form radzenia sobie z problemami 14

kursy radzenia sobie ze stresem, usprawnianie komunikacji interpersonalnej, kursy radzenia sobie z negatywnymi emocjami. Wzmacnianie asertywnych zachowań, pewności siebie i samoakceptacji; Poprawienie komunikacji pomiędzy samymi dziećmi, rodzicami a dziećmi oraz pomiędzy dziećmi a nauczycielami (szkolenia z zakresu komunikacji, wprowadzanie innowacyjnych formo komunikowania z młodzieżą, np. wykorzystanie Internetu); Łączenie programu nauczania z życiem. Nauczyciel powinien dokonywać interpretacji powierzonego mu do realizacji programu, tak aby uczeń kojarzył go z szeroko pojętym życiem. Szkolenie nauczycieli w zakresie metod mówienia o uzależnieniach z uwzględnieniem młodzieżowych slangów i kodów językowych, w sposób pozbawiony monotonii i aspektów moralizatorstwa. Budowanie autorytetu poprzez kompetentne wypowiedzi na temat środków psychoaktywnych; Właściwa realizacja lekcji wychowawczych. Możliwość organizowania przez szkołę kursów psychologicznych, które zachęciłyby nauczycieli do poważniejszego traktowania roli wychowawcy; Stworzenie interesującej oferty zajęć pozalekcyjnych, np. klubów sportowych, kółek teatralnych, itp.; Szkoły liderów uczenie i szkolenie uczniów samodzielnej aktywizacji, samodzielnego organizowania się w grupy zainteresowań; Angażowanie uczniów do tworzenia programów profilaktycznych z wykorzystaniem środków takich jak teatr, performance, wystawy, koncerty; Budowanie platformy współpracy na rzecz planowania działań profilaktycznych pomiędzy szkołą, Urzędem Miejskim, Gminną Komisją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych i Ośrodkiem Pomocy Społecznej; Podnoszenie kwalifikacji kadry nauczycielskiej w zakresie działań profilaktycznych: o o Szkolenia z socjoterapii Szkolenia z umiejętności komunikacji z uczniami i rodzicami o Treningi asertywności, szkolenia z elementów pracy z grupą, konstruktywnego zarządzania konfliktem, roli liderów w grupie. Formy zaangażowania rodziny: Rodzice powinni być głównym filarem każdego programu profilaktycznego. Oczekiwanie, że wszystkim zajmą się szkoły, nauczyciele i specjaliści od rozwiązywania problemów 15

uzależnień jest zwykłą próbą pozbycia się problemu. Z tym podstawowym faktem trzeba dotrzeć do jak najszerszej rzeszy rodziców. Dużą rolę w procesie przekazywania tej informacji mają do odegrania szkolni wychowawcy, pedagodzy, pracownicy socjalni, organizacje pozarządowe i media; Aranżowanie miejsc i okazji do spotkań rodziców np. pikniki szkolne, imprezy tematyczne; Prezentacja rodzicom wyników badań dotyczących zagrożeń społecznych wśród młodzieży w mieście; Rodzice powinni aktywnie uczestniczyć w programach profilaktycznych, stale współpracować z pracownikami szkoły i jak najwcześniej interweniować w sytuacjach, które grożą powstaniem i rozwojem problemów narkotykowych; Zaleca się szkolenie rodziców w rozpoznawaniu symptomów zatrucia, jak również konieczność szerokiej kampanii informacyjnej na temat specjalistów, do których można się kierować, placówek leczenia uzależnień, placówek pedagogiczno - psychologicznych, oddziałów detoksykacyjnych, oddziałów psychiatrycznych, telefonów zaufania; Możliwość stworzenia grupy samopomocowej. Rodzice dzieci dotkniętych problem uzależnienia, poprzez uczestnictwo w takiej grupie, mogliby lepiej zrozumieć zachowania swoich dzieci i odpowiednio na nie wpływać. Grupa samopomocowa mogłaby się spotykać w szkole, ośrodku pomocy społecznej, organizacji pozarządowej lub innym dostępny i wolnym w godzinach popołudniowych miejscu. Praca z rodzicami w obrębie powyższej grupy powinna być koordynowana przez specjalistę, np. psychologa, pedagoga lub pracownika socjalnego; Konieczność edukacji rodziców na temat ochrony dzieci przed lekami, co jest podyktowane faktem, że dzieci po raz pierwszy stykają się z lekami w domu i najczęściej podbierają je rodzicom. Formy zaangażowania Ośrodka Pomocy Społecznej: Kreatywna rola pracowników socjalnych wpływających na kształt lokalnej polityki społecznej, proponujących śmiałe i nowatorskie podejście do problemu uzależnienia; Organizowanie w szkołach prelekcji na temat narkomanii; rozprowadzanie broszurek i ulotek profilaktyczno prewencyjno-edukacyjnych w miejscach publicznych, tj. szkołach, instytucjach i organizacjach miejskich, budynkach mieszkalnych, sklepach, przychodniach itp.; 16

Aktywna rola pracownika socjalnego zachęcającego społeczność lokalną do walki i zapobiegania problemom uzależnień; organizującego np. grupę nacisku złożoną z rodziców, nauczycieli oraz władz lokalnych, która przekonałaby media do stworzenia telewizyjnych programów profilaktycznych; Stały kontakt pracowników Ośrodka Pomocy Społecznej z pedagogami szkolnymi, w celu wczesnego diagnozowania dzieci z rodzin szczególnie zagrożonych patologiami. Formy zaangażowania mediów lokalnych: Kampania informacyjna na temat tego gdzie i jak można się leczyć w przypadku wystąpienia problemów związanych z narkotykami; organizowanie audycji, programów, reportaży, itp. dotyczących narkomanii; Wychowawczy charakter mass mediów; konieczność wykorzystania wiedzy o sposobach wpływania na zachowania innych ludzi, zwłaszcza młodzieży (np. psychotechniki, socjotechniki), co przyczyniło by się do podniesienia atrakcyjności oraz skuteczności przekazów. Przekazywane treści powinny być bardzo dynamiczne, oparte głównie na obrazie, przekazujące oprócz komunikatów ściśle wychowawczych także treści związane z rozrywką; Media, jako grupa nacisku wobec władz lokalnych, szkół i pracowników socjalnych, mobilizująca do podjęcia działań profilaktycznych; Formy zaangażowania organizacji pozarządowych: Działania z własnej inicjatywy w kierunku rozwiązywania problemów dotyczących uzależnień; siłą tych organizacji są ludzie kreatywni i dobrej woli; Współpraca z instytucjami samorządowymi w zakresie profilaktyki uzależnień; Prowadzenie grup terapeutycznych dla dzieci dotkniętych uzależnieniem oraz ich rodziców; organizowanie grup samopomocowych; Kampanie informacyjne i profilaktyczne na terenie szkół i poza nią, np. w mediach. Formy zaangażowania władz samorządowych: Konieczność ciągłego monitorowania stopnia uzależnień społecznych; Zaleca się przeprowadzenie corocznego badania na temat postaw wobec narkotyków i nikotynizmu wśród dzieci i młodzieży oraz osób powyżej 18 roku życia; 17

Kontrola rynku, zwłaszcza w kontekście przestrzegania zakazu sprzedaży wyrobów tytoniowych ; Prowadzenie całorocznych działań profilaktycznych i interwencyjnych ze szczególnym uwzględnieniem następujących terminów: pierwszy dzień wiosny, koniec roku szkolnego, okolicznościowe imprezy (np. andrzejki, studniówka), wakacje i ferie zimowe; Konkursy dla organizacji pozarządowych, promujących zdrowy styl życia; Opracowanie Programu Zdrowia dla miasta Polanica Zdrój. Formy zaangażowania policji: 1. Wspólnie z miejscowym Komisariatem Policji i przy współpracy z Gminną Radą ds. Bezpieczeństwa Dzieci i Młodzieży oraz GKRPA zorganizowanie tzw. patroli lokalnych, których celem byłoby rozpoznawanie i eliminowanie z okolic szkół dealerów narkotykowych oraz kolportaż materiałów profilaktyczno-edukacyjnych na terenie miejscowych dyskotek (wykorzystanie materiałów profilaktyczno -edukacyjnych kampanii Bliżej siebie- dalej od narkotyków i Dopalacze mogą Cię wypalić poznaj fakty ). Kontrola miejsc sprzedaży wyrobów tytoniowych pod kątem przestrzegania zakazu sprzedaży wyrobów tytoniowych osobom nieletnim; Ścisła współpraca z innymi służbami administracji samorządowej w celu jak najlepszej analizy stanu zagrożenia dzieci i młodzieży uzależnieniami; Prowadzenie programów edukacyjnych skierowanych do dzieci i młodzieży - przedstawianie skutków uzależnień, sposobów radzenia sobie z uzależnieniami, miejsc służącymi pomocą permanentne akcje informacyjne wśród dzieci i młodzieży. Pomoc uczniom w zbudowaniu mechanizmów obronnych wobec zagrożeń współczesnego świata. ROZDZIAŁ III 1. INTERESARIUSZE, ANALIZA PROBLEMÓW I CELÓW PROGRAMU. Kolejnym działaniem programu jest identyfikacja wszystkich podmiotów (osób, grup, instytucji, firm), na które realizacja programu będzie miała wpływ. Podmioty te nazywamy interesariuszami. Wśród interesariuszy wyróżniamy trzy grupy: 1. Beneficjentów programu, czyli te osoby i organizacje, dla których program jest realizowany (które będą odnosiły z niego bezpośrednie i pośrednie korzyści). 18

2. Potencjalnych partnerów w realizacji działań, których cele są zbieżne z celami programu. 3. Potencjalnych przeciwników planowanych działań, dla których realizacja programu stanowi zagrożenie dla ich interesów. 1.1.Interesariusze programu. LP. BENEFICJENCI POTENCJALNI PARTNERZY POTENCJALNI PRZECIWNICY 1 Dzieci ze szkół Pedagog szkolny, Dealerzy podstawowych Psycholog - Niebieski Pokój, Komisariat Policji-dzielnicowy, Straż Miejska, Świetlice profilaktyczno-wychowawcze, Gminna Rada ds. Bezpieczeństwa Dzieci i Młodzieży, Koordynator Gminnego Programu PiRPA i PN, Sekcje Klubu Sportowego KS Polanica-Zdrój, Miejskie Centrum Kultury, Miejska Biblioteka Publiczna 2 Młodzież gimnazjalna Pedagog szkolny, Psycholog - Niebieski Pokój, Komisariat Policji-dzielnicowy, Straż Miejska, Świetlice profilaktyczno-wychowawcze, Dealerzy, Uzależniona młodzież, Właściciele miejscowych dyskotek Gminna Rada ds. Bezpieczeństwa Dzieci i Młodzieży, Koordynator Gminnego Programu PiRPA i PN, Sekcje Klubu Sportowego KS Polanica-Zdrój, Miejskie Centrum Kultury, Miejska Biblioteka Publiczna, 3 Młodzież szkoły średniej (RST) Pedagog szkolny, Psycholog - Niebieski Pokój, Komisariat Policji-dzielnicowy, Straż Miejska, Gminna Rada ds. Bezpieczeństwa Dzieci i Młodzieży, Dealerzy, Uzależniona młodzież, Właściciele miejscowych dyskotek Koordynator Gminnego Programu PiRPA i PN, Sekcje Klubu Sportowego KS Polanica-Zdrój, Miejskie Centrum Kultury, Miejska Biblioteka Publiczna, PPIS - Sekcja Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia, 4 Rodzice Placówki oświatowe, Punkt Informacyjno-Konsultacyjny ds. Uzależnień, Psycholog - Niebieski Pokój, Dealerzy, Młodzież biorąca 19

5 Różne grupy zawodowe: nauczyciele, pedagodzy, pracownicy socjalni 6 Osoby eksperymentujące z narkotykami 7 Osoby w trakcie terapii 8 Osoby po terapii z różnym okresem abstynencji Komisariat Policji-dzielnicowy, Koordynator Gminnego Programu PiRPA i PN, Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Ośrodek Pomocy Społecznej Poradnia psychologiczno-pedagogiczna, Koordynator Gminnego Programu PiRPA i PN, Komisariat Policji-dzielnicowy, Psycholog - Niebieski Pokój Ośrodek Interwencji Kryzysowej w Kłodzku, Poradnia Uzależnień w Kłodzku, Punkt Informacyjno-Konsultacyjny ds. Uzależnień, Ośrodek Pomocy Społecznej Placówki leczenia odwykowego na terenie województwa (stacjonarne i niestacjonarne), Ośrodek Interwencji Kryzysowej w Kłodzku, Poradnia Uzależnień w Kłodzku, Punkt Informacyjno-Konsultacyjny ds. Uzależnień, Ośrodek Pomocy Społecznej, Kościoły i związki wyznaniowe, Grupy samopomocowe, narkotyki Rodzice Środowisko lokalneosoby z tzw. marginesu społecznego, Środowisko lokalneosoby z tzw. marginesu społecznego, Środowisko lokalneosoby z tzw. marginesu społecznego, 1.2. Analiza problemów programu. Przyczyny problemów narkomanii 1. Moda, szpan, dobra zabawa. 2. Brak więzi rodzinnych i emocjonalnych. 3. Problemy rodzinne, szkolne i osobowościowe. 4. Wpływ otoczenia, chęć przynależności do grupy. 5. Niska samoocena, słaba psychika. 6. Bunt i chęć zaszokowania. 7. Nieumiejętność radzenia sobie ze stresem i codziennymi problemami. 8. Chęć przeżycia ryzyka i zaimponowania innym, ciekawość. 9. Nuda i brak zainteresowań, brak miejsc spędzania wolnego czasu. 10. Brak odpowiednich placówek pomocy i lecznictwa odwykowego. 20

Skutki problemów narkomanii 1. Trudności w utrzymaniu abstynencji. 2. Powrót do nałogu. 3. Dysfunkcje rodzinne. 4. Wzrost chorób psychicznych. 5. Izolacja społeczna osób powracających do nałogu. 6. Bezrobocie. 7. Bezdomność, 8. Niepełnosprawność. 9. Przestępczość. 10. Zubożenie rodzin. 11. Zubożenie finansów publicznych. 12. Wczesna inicjacja. 13. Zwiększenie umieralności. 1.3.Analiza celów programu. Na poziomie gminnego programu cele realizowane będą w następujących obszarach działania: 1. Profilaktyka problemów związanych z używaniem narkotyków. 2. Leczenie, rehabilitacja i ograniczenie szkód zdrowotnych. 3. Badania, monitoring i ewaluacja. Ograniczenie zjawiska narkomanii w Polanicy - Zdroju PROFILAKTYKA Cel ogólny: Obniżenie wzrostu popytu na narkotyki, zwiększenie poziomu wiedzy na temat przyczyn i problemów związanych z narkomanią w gminie. Cele szczegółowe: 1.Zwiększenie poziomu wiedzy społeczeństwa na temat problemów związanych z używaniem środków psychoaktywnych i możliwości zapobiegania zjawisku. 2. Zwiększenie zaangażowania społeczności lokalnych w działania profilaktyczne. 3. Zwiększenie liczby osób pracujących na rzecz profesjonalnej profilaktyki. 4. Zintegrowanie działań profilaktycznych (młodzież, rodzice, wychowawcy). 5. Zmniejszenie popytu na narkotyki wśród uczniów. 21

Wskaźniki osiągnięcia celu: 1. Liczba placówek oświatowych i świetlic profilaktyczno-wychowawczych, w których prowadzone są programy profilaktyczne. 2. Ilość dzieci, młodzieży i ich rodziców uczestniczących w pozaszkolnych programach profilaktycznych. 3. Ilość osób uczestniczących w pozaszkolnych zajęciach sportowo-rekreacycjnych. 4. Ilość dożywianych dzieci uczestniczących w pozalekcyjnych programach opiekuńczo -wychowawczych i socjoterapeutycznych. 5.Liczba szkoleń organizowanych dla realizatorów programów profilaktycznych oraz osób w nich uczestniczących. LECZENIE, REHABILITACJA I OGRANICZENIE SZKÓD ZDROWOTNYCH Cel ogólny: Podniesienie jakości leczenia, rehabilitacji i działań zmierzających do ograniczenia szkód zdrowotnych. Cele szczegółowe: 1.Zwiększenie dostępności świadczeń w zakresie leczenia, rehabilitacji i szkód zdrowotnych poprzez rozwój placówek i programów. 2.HIV/AIDS działania edukacyjne i poradnictwo prozdrowotne. Wskaźniki osiągnięcia celu: 1.Ilość specjalistycznych placówek udzielających pomocy osobom uzależnionym od narkotyków oraz eksperymentujących z narkotykami. 2.Ilość porad udzielonych w punktach konsultacyjnych. 3.Odsetek pacjentów leczenia odwykowego, którzy po ukończeniu terapii utrzymują abstynencję przez ponad rok. 4.Liczba osób/rodzin, w których występują problemy narkotyczne, objętych pomocą OPS. 5.Wysokość środków finansowych wydatkowanych na pomoc społeczną rodzinom z problemem narkotykowym. 6.Liczba osób/rodzin z problemem uzależnień, którym udzielono pomocy w Punkcie Informacyjno-Konsultacyjnym ds. Uzależnień. 7.Ilość przeprowadzonych działań edukacyjnych w zakresie profilaktyki HIV/AIDS w placówkach szkolnych. 22

BADANIA, MONITORING I EWALUACJA PROGRAMU Cel główny: Zapewnienie informacji dla prowadzenia racjonalnej i akceptowanej społecznie polityki wobec narkomanii na terenie gminy. Cele szczegółowe: 1. Stworzenie zintegrowanego systemu informacji o narkotykach w środowisku lokalnym. 2. Ocena i interpretacja rozmiarów zjawiska, wzory używania, zachowania ryzykowne oraz identyfikacja nowych zjawisk na scenie środków odurzających i związanych z tym nowych zagrożeń. Wskaźniki osiągnięcia celu: 1. Liczba udostępnionych informatorów dla nauczycieli, wychowawców i rodziców na temat liczby placówek pomocy osobom zagrożonym uzależnieniem. 2. Liczba instytucji, organizacji pozarządowych i osób fizycznych stale współpracujących w realizacji programu. 3. Diagnoza badań nt. środków psychoaktywnych wśród uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. ROZDZIAŁ IV 1. SZCZEGÓŁOWE ZADANIA PROGRAMU I SPOSÓB ICH REALIZACJI. Prowadzenie działań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów narkomanii oraz integracji społecznej osób uzależnionych od narkotyków należy do zadań własnych gmin. ZADANIA Nazwa zadania I. Zwiększenie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych i osób zagrożonych uzależnieniem poprzez: Odpowiedzialny za realizację zadania ------------------------------ Partner w realizacji zadania OPS Koordynator Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii ------------------------------ Termin realizacji 23

1.Zapewnienie pomocy terapeutycznej dla osób uzależnionych od narkotyków w Poradni Uzależnień w Kłodzku. 2.Prowadzenie działalności Punktu Informacyjno -Konsultacyjnego ds. Uzależnień mieszczącego się w NZOZ Eskulap przy ul. Warszawskiej w Polanicy Zdroju (upowszechnianie wiedzy na temat leczenia, rehabilitacji i ograniczenia szkód zdrowotnych poprzez udzielanie poradnictwa oraz zakup materiałów informacyjno-edukacyjnych, publikacji, książek, bieżące finansowanie kosztów lokalowych za wynajęcie gabinetów). 3.Współpracę z Ośrodkiem Interwencji Kryzysowej przy PCPR w Kłodzku, w celu: -podjęcia interwencji wobec osób uzależnionych, współuzależnionych i zagrożonych uzależnieniem, -znalezienia miejsca na oddziale detoksykacyjnym dla osób uzależnionych od narkotyków, -znalezienia miejsc w ośrodkach terapii długoterminowej dla osób uzależnionych. Punkt Informacyjno -Konsultacyjny ds. Uzależnień, Grupy samopomocowe, NZOZ-y i Lekarze rodzinni, Poradnia Uzależnień w Kłodzku, Ośrodek Interwencji w Kłodzku, Pkt.1-3 Praca całoroczna Nazwa zadania II. Udzielanie rodzinom, w których występują problemy narkomanii, pomocy psychospołecznej i prawnej poprzez: 1.Zapewnienie pomocy psychologicznej, terapeutycznej i prawnej dla dzieci i rodzin uzależnionych od narkotyków w Punkcie Informacyjno-Konsultacyjnego ds. Uzależnień. 2.Współpracę z OPS w zakresie pomocy materialnej i socjalnej. 3.Współpracę z Ośrodkiem Interwencji Kryzysowej przy PCPR w Kłodzku, w celu udzielania poradnictwa w zakresie problemów psychicznych, osobowościowych i płynących z problemów narkomanii. 4.Monitorowanie zjawiska narkomanii na terenie gminy, na podstawie analizy danych statystycznych uzyskanych od instytucji zajmujących się działalnością interwencyjną, terapeutyczną i leczniczą oraz badań ankietowych przeprowadzonych w placówkach szkolnych. Odpowiedzialny za realizację zadania -------------------------- Partner w realizacji zadania OPS - Koordynator Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii ---------------------------- Punkt Informacyjno -Konsultacyjny ds. Uzależnień, Policja, Psycholog - Niebieski Pokój Grupy samopomocowe, NZOZ-y i Lekarze rodzinni, Poradnia Uzależnień w Kłodzku, Ośrodek Interwencji Kryzysowej w Kłodzku, Termin realizacji Pkt.1-4 Praca całoroczna 24

Nazwa zadania III. Prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie rozwiązywania problemów narkomanii, w szczególności dla dzieci i młodzieży, w tym prowadzenie pozalekcyjnych zajęć sportowych i rekreacyjnych dla uczniów, a także działań na rzecz dożywiania dzieci uczestniczących w pozalekcyjnych programach opiekuńczo -wychowawczych i socjoterapeutycznych poprzez: 1.Bezpośrednią pracę profilaktyczno-wychowawczą z dziećmi i młodzieżą w Świetlicy Profilaktyczno -Wychowawczej przy Szkole Podstawowej Nr.2, Szkole Podstawowej i Gimnazjum Stowarzyszenia Edukator i Gimnazjum im. dr. Józefa Matuszewskiego (realizacja programu ŻYJ BEZ ZAGROŻEŃ - BEZPIECZNA ŚWIETLICA ). W ramach tego zadania: 1.Bieżące finansowanie działalności Świetlic Profilaktyczno-Wychowawczych. Formy pracy: A. Zajęcia dotyczące promocji zdrowia: -zajęcia rekreacyjno-sportowe (wycieczki i wyjazdy krajoznawcze, zajęcia sportowe na hali sportowej i basenie), -zajęcia edukacyjno-rozwojowe (warsztaty taneczne, muzyczne, komputerowe itp.), -zajęcia edukacyjno-terapeutyczne, -programy opiekuńczo-wychowawcze, -zakup sprzętu sportowego i doposażenie w inne niezbędne pomoce do prowadzenia zajęć pozalekcyjnych, będących integralną częścią programu profilaktyczno-edukacyjno -wychowawczego, -dożywianie dzieci i młodzieży uczestniczących w pozalekcyjnych programach opiekuńczo -wychowawczych, -zapewnienie wynagrodzenia dla pracowników prowadzących zajęcia. B. Formy spędzania czasu wolnego dla dzieci i młodzieży związane z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów narkomanii poprzez organizację zajęć podczas półkolonii zimowych i letnich oraz wakacyjnych form wyjazdowych dla dzieci i młodzieży z realizacją programu socjoterapeutycznego. Odpowiedzialny za realizację zadania ------------------------------ Partner w realizacji zadania OPS - Koordynator Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii ---------------------------- Placówki oświatowe, Świetlice Profilaktyczno -Wychowawcze, Psycholog - Niebieski Pokój Sekcje Klubu Sportowego KS Polanica-Zdrój, Miejskie Centrum Kultury, Miejska Biblioteka Publiczna, Policja, Straż Miejska, Gminna Rada ds. Bezpieczeństwa Dzieci i Młodzieży, lokalne i powiatowe media Termin realizacji Pkt.1-14 Praca całoroczna Pkt.1-14 Praca całoroczna 25