Powiatowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie Powiatu Limanowskiego na lata: 2009-2014 Wstęp Od kilkunastu lat poruszany jest problem występowania przemocy w rodzinie. Początkowo problem ten był niezauważany lub też przemilczany. Jednakże problem ten został stopniowo poruszany i podejmowano różne działania mające na celu łagodzenie skutków społecznych tego zjawiska. Jednak skala zjawiska, która dociera do społeczeństwa między innymi poprzez media wskazuje na to, iż trzeba podjąć skuteczniejsze działania przeciwdziałania przemocy. Pierwszą próbą walki z przemocą było stworzenie ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Powstała ona między innymi w celu zwiększenia skuteczności, inicjowaniu i wspieraniu działań przeciwdziałania przemocy. Zawiera ona zakres działań mających na celu podnoszenie świadomości społecznej w zakresie występowania przemocy i walki z nią. Ustawa ta spowodowała przyjęcia Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. W ślad za w/w programem stworzony został Powiatowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. W Powiatowym Programie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie zasadniczym celem jest ograniczenie skali problemu oraz skutków przemocy domowej. Wyznaczono działania, które należy podjąć w zakresie profilaktyki i informowania społeczeństwa, interwencji w przypadku już zaistniałej przemocy, pomocy prawnej oraz psychologicznej ofiarom przemocy oraz działań wobec sprawców. Program ten zawiera również wytyczne programu korekcyjno edukacyjnego dla sprawców przemocy. I. Najważniejsze informacje na temat przemocy w rodzinie. Definicja przemocy przyjęta przez A. Lipowską - Teutsch określa przemoc domową jako zespół atakujących, nadzorujących i kontrolujących zachowań, obejmujących przemoc fizyczną, seksualną, emocjonalną i ekonomiczną. 1. Rodzaje przemocy: przemoc fizyczna to zadawanie bólu fizycznego i/lub obrażeń fizycznych, bądź grożenie obrażeniami np.: uderzenie, ciągnięcie za włosy, kopanie, uderzanie jakimś przedmiotem, pchnięcie nożem itp., przemoc seksualna to kontakt seksualny bez zgody; wykorzystywanie seksualne lub kontakty wymuszone siłą, w tym pieszczoty, stosunek seksualny, dotykanie narządów płciowych itp. Można wyodrębnić trzy kategorie mężczyzn, którzy gwałcą :
1. Bijący gwałciciele wymuszone współżycie stanowi część powtarzających się ataków na partnerkę i może być potraktowane jako gwałt ze złości Często gwałt jest kontynuacją bicia. Mężczyzna po zaatakowaniu żony obnaża ją i gwałci, czasami przy użyciu przedmiotu. 2. Gwałciciele stosujący jedynie siłę czyli gwałt z poczucia siły Mężczyzna stosuje tylko tyle siły, ile trzeba, by skłonić partnerkę do współżycia. Przemoc poza kontaktami seksualnymi nie występuje; jest używana wyłącznie dla okazania władzy, siły, kontroli i autorytetu wówczas, gdy mężczyzna nisko ocenia swoje zdolności i możliwości. 3. Obsesyjni gwałciciele mężczyźni mają perwersyjne zainteresowania seksualne i używają siły, by je zrealizować. Bez zgody swoich partnerek mężczyźni ci wiążą je i/lub wprowadzają przedmioty do pochwy lub odbytu, często filmują te czynności, tworząc własną pornografię. przemoc emocjonalna to krytykowanie, poniżanie, obmawianie, obrażanie, wmawianie choroby psychicznej i inne działania mające na celu podważenie poczucia własnej wartości, przemoc ekonomiczna to bezprawne finansowe wykorzystanie i/lub kontrolowanie środków niezbędnych do utrzymania ekonomicznej niezależności ofiary; uniemożliwienie podjęcia pracy zarobkowej lub wymuszenie pracy nieodpłatnej, ograniczenie dostępu do wspólnych zasobów itp. 2. Cechy charakterystyczne przemocy domowej Przemoc domowa nie jest jednorazowym czynem. Często ma długą, nawet kilkunastoletnią historię. Przemoc domowa zwykle powtarza się według zauważalnej prawidłowości zwanej cyklem przemocy. Cykl przemocy składa się z trzech następujących po sobie faz: faza narastania napięcia, faza ostrej przemocy i faza miodowego miesiąca: faza narastania napięcia początkiem cyklu jest zwykle wyczuwalny wzrost napięcia. Przyczyny napięcia mogą tkwić poza rodziną. Czasami są to błahostki powodujące wzrost napięcia i przyczyniające się do powstania agresji. faza ostrej przemocy następuje wybuch agresji, sprawca zamienia się w kata, może dokonać straszliwych czynów, nie zwracając uwagi na krzywdę innych. W tej fazie ofiary najczęściej decydują się wzywać pomocy, złożyć skargę.
faza miodowego miesiąca faza skruchy i okazywania miłości. Sprawca zaczyna dostrzegać to, co się wydarzyło. Próbuje załagodzić sytuację, przeprasza, obiecuje poprawę, staje się uczynny i miły. Próbuje przekonać ofiarę, że teraz będzie inaczej, że to już się nie powtórzy. Ofiary mu wierzą i zostają z nim, odwołują zeznania. Jednak po jakimś czasie wszystko zaczyna się od nowa. Przemoc z czasem się nasila, za każdym razem jest coraz gorzej. Sprawca zwykle zaczyna od uszczypliwej uwagi, lekkiego popchnięcia, siarczystego przekleństwa, by po jakimś czasie dopuścić się ciężkiego uszkodzenia ciała, wymyślnych psychicznych tortur, trwałego skaleczenia czy zabójstwa. Charakterystyka ofiar przemocy Niska samoocena. Wysoka zależność od partnerów. Niepokój i depresja. Izolacja społeczna. Zinternalizowane poczucie winy. Podporządkowanie się. Ambiwalentne poczucie lojalności. Zniekształcone ambicje. Nadużywanie alkoholu i narkotyków. Modele wyjaśniające dlaczego maltretowane kobiety nie porzucają związku: W modelu pułapki psychicznej, kobieta czując się osobiście odpowiedzialna za jakość związku, usiłuje usprawiedliwić czas i wysiłek włożony przez siebie w przeszłości w jego podtrzymywanie. Kobiety, określające własną wartość w kategoriach podtrzymywania i naprawiania związku, czynią pewne inwestycje psychiczne, które poszłyby na marne w razie odejścia. Według modelu pułapki sytuacyjnej kobiety decydują, że korzyści pozostawania w związku są większe niż zysk z odejścia. Kobieta wiele zainwestowała w związek, odczuwa brak alternatyw i obawia się odwetu w razie odejścia; czuje, że jest w sytuacji bez wyjścia. W modelu pułapki lęku kobieta maltretowana ma nierealne bądź przesadne wyobrażenia na temat tego, co się stanie, gdy odejdzie (np. przekonanie, że nie będzie
w stanie przeżyć samodzielnie, strach przed samotnością). Lęk przed nieznanym jest większy niż cierpienie wynikające z relacji z partnerem. Model wyuczonej bezradności nawiązuje do kobiet, które tracą umiejętność przewidywania czy podejmowane przez nie działania, by zmienić sytuację, będą miały określony skutek; używają coraz mniejszej liczby alternatywnych rozwiązań sytuacji. Przyczyny pozostawania w relacjach opartych na przemocy. Wyuczona bezradność. Negatywny obraz siebie. Zbyt wielkie trudności ekonomiczne w wyniku odejścia z domu. Niemożność samodzielnego radzenia sobie. Trudności ze znalezieniem pracy i nawiązaniem nowych przyjaźni. Dzieci potrzebują ojca. Społeczne napiętnowanie rozwódek. Mąż się zmieni. Wśród działań prowadzących do wyuczonej bezradności wymienia się tzw. pranie mózgu, psychotechnikę służącą szybkiej, intensywnej indoktrynacji poprzedzonej próbą unicestwienia poprzednich poglądów, przekonań i więzów, tożsamości społecznej. Na operację prania mózgu składają się następujące działania: Izolacja, która pozbawia ofiarę społecznego poparcia i ma zmniejszyć jej możliwości stawiania oporu, uzależnić od oprawcy. Monopolizacja uwagi gdy koncentruje się uwagę ofiary na aktualnym położeniu, eliminuje działanie niespójne z uległością. Osłabienie, prowadzenie do przemęczenia których celem jest zmniejszenie psychicznej i fizycznej możliwości stawiania oporu. Groźby które nasilają lęk i rozpacz. Przychylność od czasu do czasu która powoduje pozytywną motywację do uległości. Demonstrowanie wszechwładzy wskazujące na daremność stawiania oporu. Degradowanie które rodzi przekonanie, że opór bardziej naruszy szacunek do samej siebie i poczucie własnej wartości niż kapitulacja.
Kobieta pozostająca w sytuacji przemocy jest zależna materialnie od męża, podporządkowana, uległa, pozostająca w nielicznych kontaktach z innymi ludźmi; często tłumaczy zachowanie męża jego nastrojem albo przykrościami, których doznał na przykład w pracy, albo przeżyciami z dzieciństwa; przestraszona z poczuciem własnej niemocy i bezwartościowości, z głębokim przeświadczeniem, że zasługuje na to, co ją spotyka; uważa że nie ma wyjścia z sytuacji, aczkolwiek już dłużej nie może znieść agresji męża, szybko tłumaczy sobie, że to ostatnie pobicie; wstydzi się opowiadać o swoim związku i sposobie traktowania jej przez męża; krańcowo zależna emocjonalnie od męża (nie wyobraża sobie życia poza związkiem, ale też nie wyobraża sobie dalszego życia z nim). Ofiara może być również niezdolna do samoobrony, gdy jest chora, ciężarna, niepełnosprawna fizycznie lub umysłowo czy chora psychicznie. Na większe ryzyko narażony jest człowiek uzależniony od narkotyku lub alkoholu, osoba depresyjna, samoobwiniająca się, sparaliżowana lękiem. Sprawca przemocy wobec osób bliskich ma wiele usprawiedliwień dla swojego zachowania: Kwestionowanie odpowiedzialności sprawca przekonuje siebie i próbuje przekonać innych, że ulega jakimś siłom zewnętrznym nad którymi nie panuje. Próbuje wmówić wszystkim (w tym interweniującym policjantom), że to był wypadek, że był trochę pijany itp. Kwestionowanie szkody sprawca nie kwestionuje odpowiedzialności, nie zaprzecza że to on zrobił, ale próbuje przekonać siebie i innych, że nic wielkiego się nie stało. Policjantom próbuje często wmówić, że np. pokłócili się i on ją tylko popchnął, a ona się przewróciła. Kwestionowanie ofiary sprawca nie neguje ani odpowiedzialności, ani szkody, odbiera natomiast ludziom, którzy ucierpieli, prawo do nazywania siebie ofiarami jego czynów. Swoje zachowanie przedstawia jako akt słusznej zemsty lub kary. Potępianie potępiających sprawca odbiera potencjalnym osobom oceniającym jego czyn prawo do oceniania w ogóle. W tej strategii chodzi o odwrócenie uwagi od tego, co on zrobił i skierowanie jej na motywy czy zachowania innych osób. Na przykład prowokują policjantów do użycia środków przymusu bezpośredniego a następnie oskarżają ich o przekroczenie kompetencji, o brutalność. Odwoływanie się do wyższych racji sprawca uznaje konieczność poświęcenia jednego dobra w imię innego, jakby działał w stanie wyższej konieczności. Policjanci mogą usłyszeć, że ofiary są bite zapobiegawczo, żeby im głupoty po głowie nie chodziły.
Repertuar usprawiedliwień wykorzystywanych przez sprawców przemocy domowej jest nie ograniczony. Czasami sprawcy używają jednocześnie kilku technik, a gdy któraś z nich zawodzi, zmieniają taktykę. Charakterystyka sprawców przemocy Niska samoocena i poczucie niedostosowania. Poczucie izolacji i braku wsparcia społecznego. Brak umiejętności społecznych i asertywności. Zaburzenia psychiczne, takie jak lęk depresja. Nadużywanie alkoholu i/lub narkotyków. Słaba kontrola impulsów i zachowania antyspołeczne. Zaborczość (possessiveness), zazdrość, lęk przed porzuceniem. Zrzucanie winy na innych, podsycanie sporów, okazywanie agresji i przemocy w odpowiedzi na prowokację. Brak empatii w stosunku do zależnej ofiary, co może być uwarunkowane złym stanem zdrowia fizycznego lub psychicznego, problemami seksualnymi lub uszkodzeniami w czasie życia płodowego bądź okołoporodowymi. Przeniesienie złości spowodowanej niezadowoleniem z pracy, stresem w pracy lub niedawnymi niekorzystnymi wydarzeniami życiowymi /np. separacja z małżonkiem, śmierć rodzica lub dziecka/. Problemy społeczno-ekonomiczne, takie jak bezrobocie, złe warunki mieszkaniowe, trudności finansowe. Doświadczanie przemocy w dzieciństwie. Stosowanie przemocy, groźby lub używanie broni. 3. Strategie zapobiegania przemocy w rodzinie. Prewencja pierwszego stopnia, dotycząca podstawowej zmiany. Działania w ramach prewencji pierwszego stopnia zmierzają do: Zredukowania przyczyn społecznych powstawania przemocy np.: ubóstwo, brak równości, alkoholizm itp. Włączania rodzin w sieć kontaktów z krewnymi lokalną społecznością dla przeciwdziałania ich izolacji. Przełamanie cyklu przemocy w rodzinach poprzez uczenie takich metod kontrolowania dzieci, które nie wymagają stosowania przemocy.
Eliminowanie norm, które usprawiedliwiają przemoc w społeczeństwie i w rodzinie jak np. sceny przemocy w mediach. Prewencja drugiego stopnia polegająca na przewidywaniu, rozpoznawaniu i poprawianiu. Poradnictwo i psychoterapia mogą mieć formę indywidualnego kontaktu, pracy z rodziną lub z grupą. Poradnictwo indywidualne ma usprawnić komunikowanie się, poprawić umiejętność w zakresie rozwiązywania problemów, złagodzić depresję. Terapia rodzinna ma na celu nawiązanie interakcji w kontekście aktualnej sytuacji. Dokonuje się tu również analizy pełnionych ról po to, by zidentyfikować wszystkie przypadki braku równowagi w relacjach. Terapia grupowa podstawę stanowią instrukcje i ćwiczenia proponowane przez prowadzącego a wsparcie społeczne od członków grupy funkcjonuje jako wartościowe źródło wzmocnień. Dla osób, które mają trudności z nawiązywaniem kontaktu z ludźmi, przydatne są treningi umiejętności społecznej i treningi. Prewencja trzeciego stopnia: opanowanie i kontrola występującej przemocy oraz terapia Na poziomie prewencji trzeciego stopnia podejmuje się interwencje wówczas, gdy stwierdzono występowanie przemocy w rodzinie i aktualnie ma ona miejsce. Prewencja trzeciego stopnia ma na celu zmniejszenie ryzyka ponawiania urazów fizycznych i szkód psychicznych, by zminimalizować niebezpieczeństwo uszkodzenia, upośledzenia lub śmierci ofiary. Prewencja trzeciego stopnia dotyczy terapii rodziny, w której dochodzi do przemocy a także opanowania i kontrolowania agresywnego zachowania. Dla niektórych prewencja trzeciego stopnia jest zbyt późna, gdyż znęcanie się nad nimi już spowodowało negatywne skutki. Dlatego szczególny nacisk powinno kłaść się na prewencję pierwszego i drugiego stopnia. II. Diagnostyka problemu przemocy w rodzinie na terenie Powiatu Limanowskiego. Przemoc domowa jest problem złożonym ciężko go do końca zdiagnozować. Wiarygodnych danych dostarczają nam statystyki policji. Z danych Powiatowej Komendy Policji w Limanowej zebranych na podstawie stosowania procedury Niebieskiej Karty,
wynika iż liczba zakładanych Niebieskich Kart wzrosła, patrząc na poniższy wykres możemy dostrzec różnice. Bardziej szczegółowe dane obrazują poniżej wykresy. Zawierają one informacje dotyczące zakładania Niebieskiej Karty w poszczególnych gminach w latach 2006-2008.
W 2005 r. Powiat Limanowski przystąpił do programu Przeciw przemocy. Budowanie lokalnych koalicji interwencje w przemocy domowej. Program ten nadzoruje Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Krakowie. Celem projektu jest poszerzenie poziomu wiedzy na temat przemocy domowej, zwiększenie społecznego zaangażowania w sprawy przeciwdziałania przemocy oraz przede wszystkim tworzenie lokalnych zespołów interdyscyplinarnych skupiających specjalistów z różnych dziedzin zaangażowanych w przeciwdziałanie przemocy w rodzinie. Zespoły takie rozpoczęły pracę w każdej z gmin Powiatu Limanowskiego. Składają się one głównie z takich
specjalistów jak: pracownicy socjalni, pielęgniarki środowiskowe, pedagodzy szkolni, dzielnicowi. Na ich czele stoją liderzy gminni. Natomiast na szczeblu powiatu funkcjonuje zespół powiatowy składający się z koordynatora powiatowego, wszystkich liderów gminnych oraz prawnika, psychologa i przełożonej pielęgniarek w Szpitalu Powiatowym. Rozważa się możliwość poszerzenia tego zespołu o nowych członków. Formy pomocy udzielane przez zespoły to: bezpłatne porady i konsultacje prawne, psychologiczne, pedagogiczne i socjalne, aby osoby dotknięte przemocą i potrzebujące pomocy miały profesjonalne wsparcie w zasięgu ręki. III. Cele, zadania i wskaźniki realizacji Powiatowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie Powiatu Limanowskiego na lata 2009-2014. Cele programu Zadania programu Realizatorzy Planowany Edukacja społeczna i promocja zachowań społecznych wolnych od przemocy Opracowanie materiałów (ulotek, artykułów) temat zapobiegania oraz sposobów reagowania na przemoc w rodzinie Rozwijanie edukacji i poradnictwa rodzinnego na rzecz przeciwdziałania przemocy Organizowanie spotkań mających na celu zwrócenie uwagi dzieci i młodzieży na problem przemocy Ośrodki Pomocy Społecznej, Kuratorium Oświaty, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Szkoły termin realizacji Zadania o charakterze ciągłym Współpraca instytucji na rzecz zapobiegania Realizacja szkoleń dla pracowników instytucji zaangażowanych w zapobieganie i Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie Powiatowa Zadania o charakterze ciągłym
i zwalczania przemocy w rodzinie zwalczanie przemocy w rodzinie Organizowanie konferencji mających na celu rozwój wiedzy oraz wymianę doświadczeń z zakresu rozpoznawania i zwalczania przemocy Budowanie systemów przeciwdziałania przemocy w rodzinie (koalicje w każdej gminie) Komenda Policji, Ośrodki Pomocy społecznej, Sąd Rejonowy, Zespół Kuratorów Pomoc, wsparcie dla osób uwikłanych w przemoc w rodzinie Skuteczność udzielania pomocy rodzinom dotkniętym. Zwiększanie skuteczności ochrony ofiar przemocy w rodzinie przemocom Utworzenie specjalistycznej poradni wsparcia dla osób uwikłanych w przemoc Opracowanie i realizacja programów korekcyjno edukacyjnych dla osób stosujących przemoc Realizacja szkoleń podnoszących kwalifikacje poszczególnych służb Tworzenie materiałów instruktażowych, procedur postępowania wobec występowania przemocy w rodzinie Sąd Rejonowy, Zespól Kuratorów, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Ośrodki Pomocy Społecznej Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Ośrodki Pomocy Społecznej, Policja Zadanie o charakterze ciągłym, utworzenie specjalistycznej poradni do roku 2010. Zadanie o charakterze ciągłym
Zestawienie zadań i wskaźników programu. Zadania programu Wskaźniki Opracowanie materiałów (ulotek, artykułów) temat zapobiegania oraz sposobów reagowania na przemoc w rodzinie Rozwijanie edukacji i poradnictwa rodzinnego na rzecz przeciwdziałania przemocy Organizowanie spotkań mających na celu zwrócenie uwagi dzieci i młodzieży na problem przemocy Realizacja szkoleń dla pracowników instytucji zaangażowanych w zapobieganie i zwalczanie przemocy w rodzinie Organizowanie konferencji mających na celu rozwój wiedzy oraz wymianę doświadczeń z zakresu rozpoznawania i zwalczania przemocy Ilość wydanych oraz rozdysponowanych ulotek. Liczba udzielonych porad. Liczba przeprowadzonych spotkań z młodzieżą. Liczba opublikowanych artykułów. Liczba zorganizowanych szkoleń. Liczba uczestników. Budowanie systemów przeciwdziałania przemocy w rodzinie (koalicje w każdej gminie Utworzenie specjalistycznej poradni wsparcia dla osób uwikłanych w przemoc Opracowanie i realizacja programów korekcyjno edukacyjnych dla osób stosujących przemoc Realizacja szkoleń podnoszących kwalifikacje poszczególnych służb Tworzenie materiałów Liczba zespołów interdyscyplinarnych. Rozpoczęcie działalności specjalistycznej placówki wsparcia. Liczba programów korekcyjnoedukacyjnych. Liczba sprawców przemocy. Liczba instytucji prowadzących pracę ze sprawcą. Liczba spotkań i szkoleń dotyczących przemocy w rodzinie
instruktażowych, procedur postępowania wobec występowania przemocy w rodzinie organizowanych przez instytucje. Liczba uczestników biorących udział w spotkaniach. Liczba procedur postępowania interwencyjnego. IV. PROGRAM KOREKCYJNO - EDUKACYJNYCH DLA SPRAWCÓW PRZEMOCY Założenia ogólne i cele programu: Sprawcy przemocy w rodzinie potrafią skutecznie kamuflować swoje prawdziwe oblicze i manipulować nie tylko swoimi ofiarami, ale także otoczeniem czy osobami próbującymi interweniować. Sprawca wykorzystuje różne strategie do zmniejszenia wagi popełnionych czynów. Dotyczą one głównie sposobu osłabiania lęku i zmniejszania poczucia winy przed popełnieniem czynu zabronionego przez prawo, nagannego moralnie, czy osłabiania, a czasem nawet całkowitego wyeliminowania wyrzutów sumienia. Sprawca przemocy musi, także przed samym sobą usprawiedliwić swoje postępowanie. Z czasem zaczyna wierzyć w wymyślone przez siebie motywy postępowania, a gdy sprawa wyjdzie na jaw zaczyna również przekonywać innych do swoich racji. Dotychczasowe działania zmierzające do pomocy rodzinom, w których występuje przemoc, koncentrowały się głównie na pomocy ofiarom; wszelkie działania wobec sprawców miały charakter represyjny, a ich skuteczność nie była zadowalająca. Z doświadczeń wynika, że samo ukaranie sprawcy (skazanie prawomocnym wyrokiem) bardzo rzadko przyczynia się do trwałej zmiany jego zachowania oraz poprawy funkcjonowania w rodzinie. Ponadto pierwszy wyrok orzekany jest zazwyczaj w zawieszeniu i sprawca powraca do środowiska gdzie stosował przemoc. Często też decyduje się wtedy na tzw. działania odwetowe i znęca się nad rodziną ze zdwojoną siłą. Sprawca nie posiada umiejętności zmiany swoich zachowań, zazwyczaj jest wytrenowany w stosowaniu zachowań określanych jako nadużycia wobec innych, częstokroć powiela wzorce zachowań osób z jego najbliższego otoczenia. Dlatego uzasadniona jest taka praca ze sprawcą, która umożliwi mu przyjęcie odpowiedzialności za własne czyny, umożliwi poznanie i zrozumienie destrukcyjnego charakteru przemocy prowadząc go do zmiany zachowań.
Program ma charakter psychoedukacyjny. W części edukacyjnej koncentruje się na przekazaniu szeroko pojętej wiedzy na temat zjawiska przemocy. Część korekcyjna ukierunkowana jest na zdobycie umiejętności niestosowania przemocy, trening umiejętności społecznych i asertywności oraz naukę korzystania ze wsparcia społecznego. Główny cel programu: Naczelnym celem programu jest redukcja zachowań agresywnych u jego uczestników, kształtowanie postawy partnerstwa i szacunku wobec kobiet oraz odpowiedzialności za popełnione czyny przemocowe. Cele szczegółowe: 1. Uzyskanie przez sprawcę świadomości własnych zachowań przemocowych wobec członków rodziny: a) uświadomienie sprawcy czym jest przemoc, b) rozpoznanie przez sprawcę sygnałów ostrzegawczych zapowiadających zachowania przemocowe, 2. Nauka umiejętności służących rozwiązywaniu konfliktów bez użycia agresji. 3. Nauka umiejętności partnerskiego układania stosunków w rodzinie, uczenie się korzystania z pomocy innych. 4. Uświadamianie pozytywnych postaw rodzicielskich oraz nabycie umiejętności utrzymania dyscypliny bez przemocy jako alternatywy dla agresywnego karania. 5. Nauka umiejętności konstruktywnego wyrażania uczuć. 6. Edukacja na temat zagrożeń wynikających z używania środków psychoaktywnych, promowanie zdrowego stylu życia, trzeźwości i abstynencji w rodzinie i lokalnym środowisku. dokonanie oceny końcowej postępów uczestników, współpraca z lokalnymi instytucjami i organizacjami przeciwdziałającymi przemocy w rodzinie. V. Monitorowanie programu. Monitorowanie i oceny realizacji programu dokonuje co najmniej raz w roku Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Limanowej. Program jest dokumentem otwartym, którego uzupełnienie i poszerzenie o nowe cele i zadania jest możliwe w każdym czasie i miejscu o ile okaże się to konieczne i celowe. Jego opracowanie posłużyć ma lepszej bardziej skutecznej, efektywniejszej i pełniejszej realizacji działań na rzecz osób uwikłanych w przemoc w Powiecie Limanowskim.
VI. Zasady finansowania programu. Program będzie finansowany z budżetu Starostwa Powiatowego, Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Limanowej, Ośrodków Pomocy Społecznej, Powiatowej Komendy Policji oraz dotacji celowej na realizację zadania z zakresu administracji rządowej.