Smog
Początki Historia smogu sięga połowy XIX wieku. Zaobserwowano go wówczas w silnie uprzemysłowionych miastach Europy. Dziś też daje się we znaki w różnych zakątkach świata smog kwaśny obserwowano w pierwszej połowie XX w., m.in.: 1930 w dolinie Mozy (Belgia), 1948 w Donorze (USA), 1948, na przełomie 1952 i 1953, 1956 w Londynie, nieco później wystąpił smog fotochemiczny w Los Angeles, Atenach i innych miastach.
Definicja smogu i jego rodzaje. Smog - to nienaturalne zjawisko atmosferyczne polegające współwystępowaniu zanieczyszczeń powietrza spowodowanych działalnością człowieka oraz niekorzystnych naturalnych zjawisk atmosferycznych. Powstaje przez skumulowanie się znacznej ilości zanieczyszczeń (motoryzacja, przemysł) na niewielkim obszarze (np. w mieście). Muszą temu sprzyjać bezwietrzne warunki pogodowe. Jest groźnym zjawiskiem, dlatego w miastach i okręgach przemysłowych prowadzi się ciągły monitoring stopnia zanieczyszczenia powietrza. Rozróżniamy dwa typy smogów: Siarkowy, zwany też Londyńskim; Fotochemiczny, zwany też Los Angeles.
Jak powstaje smog? Powietrze jest specyficzną strefą. Zanieczyszczenia w niej będące mogą się z łatwością przemieszczać. Zależne jest to od wysokości emitora (np. komina) i panujących warunków meteorologicznych. Unoszone zanieczyszczenia po pewnym czasie ulegają sorpcji (osiadają na powierzchni ziemi) lub są sprowadzane na nią wraz z opadem. Te, których średnica jest poniżej 200mm unoszą się dłużej przyjmując postać aerozoli. Te o średnicy nie większej niż 20mm zazwyczaj usuwa opad, cięższe przyciąga siła ciężkości. Powietrze podlega ciągłemu mieszaniu; jeśli ukształtowanie terenu jest niekorzystne, na dodatkowo niewielkim terenie (np. miasto), a dzień bezwietrzny może dojść do kumulacji zanieczyszczeń i powstania tzw. smogu.
Smog siarkowy Smog siarkowy występuje w wielkich aglomeracjach w klimacie umiarkowanym. Jest efektem spalania węgla w połączeniu z dużą koncentracją sadzy oraz tlenków siarki i węgla. Smog ten działa na organizmy marząco, porażą drogi oddechowe i szkodliwie oddziałuje na układ krążenia.
Smog londyński Smog londyński jest przykładem smogu siarkowego. Smog typu londyńskiego (kwaśny, "siarkawy"), może wystąpić w zimie przy temperaturze -3 5 C, powoduje ograniczenie widoczności nawet do kilkudziesięciu m. Głównymi zanieczyszczeniami powietrza są: dwutlenek siarki, dwutlenek węgla, pyły. Smog powoduje duszność, łzawienie, zaburzenie pracy układu krążenia, podrażnienie skóry. Wywiera również silne działanie korozyjne na środowisko. Poza Londynem smog siarkowy występuje również na terenie okręgu przemysłowego w Belgii, na obszarze Linczu (Austria), w dużych aglomeracjach miejskich, których przykładem jest Nowy Jork czy Tokio. Również na terenie Niemiec, w takich miastach jak: Berlin, Hanower i Hamburg.
Wielki smog londyński Utrzymywał się w Londynie od 5 do 9 grudnia 1952 roku i został utworzony z wyemitowanych do atmosfery gazów pochodzących głównie z kominów mieszkań i fabryk oraz spalin samochodowych. Smog doprowadził do środowiskowej katastrofy oraz śmierci tysięcy Londyńczyków. Większość ofiar wielkiego smogu zmarła na skutek niewydolności płuca oraz hipoksji. Oprócz tego wysokie stężenie ropy w atmosferze prowadziło do silnych uszkodzeń układu oddechowego oraz trwałego uszkodzenia oskrzeli które w konsekwencji zebrało śmiertelne żniwo wśród mieszkańców Londynu. Ze względu na fakt, że Londyn jest znany z mgieł, paniki wśród mieszkańców nie odnotowano, jednakże tylko pomiędzy 5 a 9 grudnia naliczono ponad 4 000 zgonów wywołanych komplikacjami oddechowymi powstałymi w wyniku wdychania smogu. Większość ofiar stanowili ludzie młodzi lub osoby w podeszłym wieku. W ciągu kolejnych tygodni na ostrą niewydolność oddechową zmarło kolejne 8 000 osób, przez co łączna liczba ofiar wielkiego smogu wyniosła ponad 12 000.
Kolumna Nelsona podczas wielkiego smogu Kolumna Nelsona podczas wielkiego smogu
LONDYN smog New York Shanghai
Smog fotochemiczny W przypadku smogu fotochemicznego powstaje on w klimacie subtropikalnym lub tropikalnym. Tworzy się ze spalin samochodowych, które zawierają czad, węglowodory i tlenki azotu. Działające na nie promienie słoneczne wywołują reakcje zachodzące pomiędzy nimi, co warunkuje powstanie substancji o właściwościach silnie utleniających. Smog fotochemiczny uszkadza drogi oddechowe.
Smog Los Angeles Smog Los Angeles jest przykładem smogu fotochemicznego. może wystąpić od lipca do października przy temperaturze 24 35 C, powoduje ograniczenie widoczności do 0,8 1,6 km (powietrze ma brązowawe zabarwienie). Głównymi zanieczyszczeniami są: tlenek węgla, tlenki azotu, węglowodory aromatyczne i nienasycone, ozon, pyły przemysłowe. Dla wytworzenia się smogu tego typu konieczne jest silne nasłonecznienie powietrza, natomiast ani dym, ani mgła nie mają większego znaczenia. Los Angeles smog fotochemiczny powstaje również na terenie Niemiec, w okresie letnim, przykładowo w Mannheim. Jego natężenie jest natomiast znacznie słabsze, w porównaniu ze strefami subtropikalnymi.
Los Angeles - smog
Los Angeles
MEKSYK
SMOG CHINY
Santiago de Chile w godzinę po deszczu
Santiago de Chile w 30 godzin po deszczu
PEKIN
Ograniczenie emisji zanieczyszczeń. W Polsce smog kwaśny występuje w Krakowie i niektórych miastach Górnego Śląska. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł antropogenicznych uzyskuje się w wyniku: wzbogacania paliw (np. odsiarczanie węgla); zmiany stosowanych surowców (np. spalania paliw o wyższej jakości w okresie niekorzystnych warunków meteorologicznych, co zapobiega tworzeniu się smogu); zmiany procesów technologicznych i ich hermetyzacji; oczyszczania gazów odlotowych (m.in. odpylania i odsiarczania spalin); utylizacji odpadów przemysłowych i komunalnych; wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii (np. energii słonecznej, energii wiatru).
Opracowała: Magdalena Gajda