Agenda Cyfrwa 2020 mżliwści realizacji celów Agendy w zakresie inwestycji szerkpasmwych w Plsce. Materiał rbczy, przygtwany przez Telekmunikację Plską SA Na Knferencję PIIT Czy Internet mbilny będzie substytutem Internetu stacjnarneg Realizacja Agendy Cyfrwej d rku 2020 Na prawach rękpisu Październik 2011 1
Spis treści 1. Załżenia Agendy Cyfrwej d 2020 rku cele strategiczne KE... 5 2.Główne załżenia Strategii MSWiA rzwju spłeczeństwa infrmacyjneg w Plsce d rku 2013 9 3. Główne załżenia prgramu Plska 2030... 13 4. Rynek szerkpasmwy w Plsce... 14 5. Czynniki wpływające na rzwju sieci NGA... 16 6. Wpływ plityki państwa na rzwój sieci NGA.... 18 7. Uwarunkwania regulacyjne raz prawne w szczególnści zakres bwiązków regulacyjnych na rynkach 4 i 5... 21 7.1. Wniski z mdeli regulacyjnych zastswanych w krajach UE.... 21 7.2 Obwiązki regulacyjne wdrżne w Plsce na tle rzwiązań zastswanych w krajach UE.. 25 7.3 W jakich bszarach bwiązujące regulacje wspierają prwadzenie inwestycji szerkpasmwych przez peratrów... 31 8. Plany inwestycyjne dtyczące sieci NGA w tym FTTH w Plsce raz w innych krajach... 33 8.1 Analiza inwestycji peratrów telekmunikacyjnych w Plsce w latach 2006-2011... 33 8.2 Plany inwestycyjne Operatrów Alternatywnych w Plsce.... 39 9. W jakim stpniu krajwe pdmity telekmunikacyjne są w stanie realizwać załżenia Agendy Cyfrwej 2020... 40 9.1 Określenie luki inwestycyjnej niezbędnej d wypełnienia załżeń Agendy Cyfrwej 2020... 40 9.2 Wpływ inwestycji z pmcy publicznej na rzwój sieci NGA w Plsce.... 40 9.3 Analiza szans i zagrżeń w wykrzystaniu 1,5 mld EUR pmcy z UE na budwę sieci szerkpasmwych w Plsce d 2013 rku... 48 9.4 Niestandardwe metdy wspierania rzwju sieci NGA w krajach UE raz pzstałych krajach... 49 9.5 Prpzycja rzwiązań wspierających siągnięcie celów agendy cyfrwej.... 51 2
Pdsumwanie Agenda Cyfrwa 2020 zakłada wspólne działanie państw człnkwskich UE na rzecz wychdzenia z kryzysu raz sprstania wyzwanim jakie niesie ze sbą glbalizacja gspdarek. Jednym z głównych wyzwań stawianych krajm UE jest plan upwszechniana sieci szerkpasmwych. D 2013 rku wszyscy Placy pwinni się znaleźć w zasięgu dstępu d Internetu. D 2020 rku wszystkie gspdarstwa dmwe pwinny mieć dstęp d łączy przepływnści minimum 30 Mb/s, a płwa d łączy przepływnści nie mniejszej niż 100 Mb/s. Przy dzisiejszej penetracji Internetu w Plsce wynszącej 58% (penetracja gspdarstw dmwych) i prędkści 70% łączy pniżej 2Mb/s spełnienie tych załżeń wymaga wymiany lub budwy sieci dstępwej na sieć NGA dla pnad 50% gspdarstw dmwych w najbliższym 10-leciu. Mdernizacja całej infrastruktury telekmunikacyjnej w Plsce d standardów Sieci Nwej Generacji (NGN) była szacwana przez Instytut Łącznści w przedziale 20 30 mld zł. Unia Eurpejska w ramach różnych prgramów pmcwych przeznaczyła kł 1,4 mld EUR (6 mld zł) na budwę sieci szerkpasmwych w Plsce d 2013 rku. Zatem ptrzebne są ddatkwe fundusze w kwcie pnad 20 mld zł, aby zapewnić realizację Agendy Cyfrwej w Plsce. Pzyskanie tych śrdków w całści z funduszy UE jest praktycznie niewyknalne, zatem należy rzważyć wprwadzenie zmian w tczeniu prawnym i regulacyjnym, które zachęcą peratrów d większej inwestycji, głównie na bszarach, gdzie jest t ryzykwne i niepłacalne. Opóżnianie regulacji FTTH lub jej znaczne graniczenie w celu aktywizacji inwestycji sieci NGA wprwadzn w krajach dalece bardziej rzwiniętych technlgicznie d Plski. Należy także pdkreślić, iż Kmisja Eurpejska nie zakwestinwała takieg pdejścia i uznawała przyczyny plegające na zbyt słabym rzwju technlgii za uzasadniające drczenie regulacji sieci światłwdwych. Niemiecki rgan regulacyjny - decydując się na nałżenie na Deutsche Telecm bwiązku dstępu d jeg sieci światłwdwej dstąpił d regulacji cen teg dstępu. Regulatr stwierdził, iż z uwagi na silną knkurencję ze strny peratrów kablwych a także wystarczalnść prawa knkurencji nie ma ptrzeby stswać kntrli cen. We Francji chcąc zachęcić d inwestycji w sieci światłwdwe a jedncześnie stwrzyć warunki knkurencyjne w tym zakresie, zdecydwan się na regulację symetryczną tj. regulację zapewniającą dstęp d infrastruktury światłwdwej nie tylk peratra znaczącej pzycji rynkwej (SMP), ale wszystkich peratrów inwestujących w sieć. Plityka regulacyjna sprzyjająca krewaniu inwestycji pwinna wspierać wspólne inwestycje w sieci NGA prwadzne przez peratra SMP i.peratrów alternatywnych (OA) Należy pważnie rzważyć wyłączenie wspólnych inwestycji z rygrów regulacyjnych, nałżnych na TP. Obwiązujące praw zniechęca OA d inwestwania z Telekmunikacją Plską, gdyż autmatycznie nwe inwestycje będą błżne bwiązkami regulacyjnymi TP. Jedncześnie należy wprwadzać symetryczne regulacje dla wszystkich graczy rynkwych. Operatrzy kablwi kncentrują psiadają pzycje dminującą na rynku szerkpasmwym w dużych miastach i nie są zbwiązani d udstępniania swjej infrastruktury na warunkach symetrycznych d TP. Średnia penetracja usługą FTTH w Eurpie jest bardz niska w prównaniu z liderami azjatyckimi. Eurpa jeśli chdzi rzwój technlgii jest, jak się szacuje, 4 lata w tyle za USA i 8-10 lat za Azją. Wyski stpień udstępnienia zasbów sieciwych knkurencji raz wspieranie uwlnienia 3
światłwdów i dstępu d infrastruktury sieciwej nie służą inwestycjm w rzwój FTTH w Eurpie. Mdel azjatycki, party na subsydiach państwwych i knkurencji bazującej na usługach, jest najbardziej skuteczny. Krea Płudniwa ma największą na świecie penetrację FTTH wynsząca pnad 50 prc. Jest t sukces siągnięty przy dużej pmcy państwwej. Innym przykładem skuteczneg wspierania rzwju sieci światłwdwych mże być Japnia. Strategia i_japan 2015 zakłada pwszechną dstępnść łączy FTTH z prędkścią min 100Mb/s d 2015. Japnia wspiera i prmuje inwestycje w ramach partnerstwa publiczn-prywatneg. Dtacje rządwe są przyznawane samrządm w celu realizacji inwestycji światłwdwych i ferwanie dstępu zaintereswanym peratrm. Rządwe granty dla samrzadów wynsiły 1/3 budżetu na budwę NGA. Dbrym przykładem w UE jest Francja gdzie stymuluje się knkurencję parta na infrastrukturze. We Francji brak jest regulacji światłwdów na rynku właściwym 5 (BSA), ale zapewniny jest dstęp d kanalizacji w ramach regulacji rynku właściweg 4 (LLU). Grupa France Telecm rzpczęła w 2009 samdzielne inwestycje w FTTH na bszarach dużych miast Francji. Wybrane inwestycje na średni zaludninych rynkach są prwadzne w mdelu współ-inwestycyjnym. Inwestycje prwadzne wspólne z innymi peratrami w dużych i średnich miastach dtyczą głównie infrastruktury wewnątrzbudynkwej. Na nisk rentwnych bszarach wiejskich Grupa FT prwadzi prjekty inwestycyjne z lkalnymi samrządami przy współfinanswaniu ze śrdków publicznych. Inwestycje mają umżliwić d 2015 rku świadczenie bardz szybkieg dstępu d Internetu w 380 miejscwściach na bszarze całej Francji. W Plsce rzwój infrastruktury telekmunikacyjnej jest wspierany przez fundusze eurpejskie. Jednak faktyczne wykrzystanie śrdków jest na bardz niskim pzimie wynszącym zaledwie kilka prcent. Samrządy pwinny dynamizwać działania w pszukiwaniu partnerów, aby budżet 1,5 mld EUR z UE przeznaczny na rzwój Internetu w Plsce mógł być wykrzystany d 2013 rku. Prjekty inwestycyjne w sieć trwają kł 2-3 lat, zatem rk 2011 jest kluczwy dla pełneg wykrzystania śrdków z UE. Wskazany jest większy nacisk władz centralnych na samrządy w celu wykrzystania śrdków z UE, włączając w t przesuwanie śrdków pmiędzy prgramami w miejsca gdzie pieniądze mgą być wykrzystane najefektywniej. Pwinien pwstać skrdynwany strategiczny plan prjektu wydatkwania śrdków z UE na sieć szerkpasmwą w Plsce, z rzpisaniem scenariuszy awaryjnych, które zapbiegną niewykrzystaniu całści przysługujących Plsce śrdków. Jedynie duzi peratrzy są w stanie pnsić kszty inwestycyjne w budwę sieci szkieletwych i dystrybucyjnych na terenach białych plam. Nawet p dfinanswaniu z UE siągniecie rentwnści takieg przedsięwzięcia jest bardz ryzykwne, pnieważ brakuje najbardziej ksztweg elementu sieci, jakim jest dstęp d abnenta. W bliczu niskieg pzimu wykrzystania tych śrdków zasadne jest pstulujemy, aby również duzi peratrzy mieli dstęp d śrdków z UE na budwę statniej mili. 4
I. Agenda Cyfrwa 2020 - mżliwści realizacji celów Agendy w zakresie inwestycji szerkpasmwych w Plsce. 1. Załżenia Agendy Cyfrwej d 2020 rku cele strategiczne KE Strategia Eurpa 2020 jest długkreswym prgram rzwju spłeczn-gspdarczeg Unii Eurpejskiej (UE), który zastąpił realizwaną d 2000 r., zmdyfikwaną pięć lat później, Strategię Lizbńską. Strategia "Eurpa 2020 pdkreśla ptrzebę wspólneg działania państw człnkwskich na rzecz wychdzenia z kryzysu raz wdrażania refrm umżliwiających stawienie czła wyzwanim związanym z glbalizacją, starzeniem się spłeczeństw czy rsnącą ptrzebą racjnalneg wykrzystywania zasbów. Zgdnie z zapisami Strategii siągnięcie tych załżeń, ma się dbyć przy pmcy następujących prirytetów, które są ze sbą nierzerwalnie związane: wzrst inteligentny (ang. smart grwth), czyli rzwój party na wiedzy i innwacjach, wzrst zrównważny (ang. sustainable grwth), czyli transfrmacja w kierunku gspdarki niskemisyjnej, efektywnie krzystającej z zasbów i knkurencyjnej, wzrst sprzyjający włączeniu spłecznemu (ang. inclusive grwth), czyli wspieranie gspdarki charakteryzującej się wyskim pzimem zatrudnienia i zapewniającej spójnść gspdarczą, spłeczną i terytrialną. Osiągnięcie tych prirytetów ma wpisać się w mtyw przewdni jakim jest inteligentny i zrównważny rzwój sprzyjający włączeniu spłecznemu. D ich realizacji KE wskazała pięć nadrzędnych celów, które mają umżliwić mnitrwanie pstępów ich realizacji, a które mają być kreślne na pzimie całej UE, są nimi: siągnięcie wskaźnika zatrudnienia na pzimie 75%; stpa zatrudnienia sób w wieku 20-64 lat pwinna wzrsnąć z becnych 69% d c najmniej 75%, między innymi wskutek zwiększenia liczby pracujących kbiet i sób starszych raz lepszej integracji migrantów na rynku pracy pprawa warunków prwadzenia działalnści badawcz rzwjwej, w tym przeznaczanie 3% PKB UE na inwestycje w badania i rzwój; zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych 20% w prównaniu z pzimami z 1990 r.; emisję dwutlenku węgla należy graniczyć c najmniej 20% w prównaniu z pzimem z 1990 r. lub, jeśli pzwlą na t warunki2, nawet 30%; należy zwiększyć udział dnawialnych źródeł energii w całkwitym zużyciu energii d 20% raz zwiększyć efektywnść wykrzystania energii 20%; 5
pdniesienie pzimu wykształcenia, zwłaszcza pprzez zmniejszenie dsetka sób przedwcześnie kńczących naukę d pniżej 10% raz zwiększenie d c najmniej 40% dsetka sób w wieku 30 34 lat mających wykształcenie wyższe; wspieranie włączenia spłeczneg, zwłaszcza pprzez graniczanie ubóstwa, mając na celu wydźwignięcie z ubóstwa lub wykluczenia spłeczneg 20 milinów bywateli. Pwyższe cele są ze sbą wzajemnie pwiązane. Zgdnie z zapisami Strategii lepsze wykształcenie przekłada się na większe szanse na rynku pracy, a zwiększanie stpy zatrudnienia przyczynia się d zmniejszania ubóstwa. Większe mżliwści w zakresie działalnści badawcz-rzwjwej i innwacyjnej we wszystkich sektrach gspdarki raz efektywniejsze krzystanie z zasbów mają pprawić knkurencyjnść UE i mają sprzyjać twrzeniu nwych miejsc pracy. Dzięki inwestycjm w czyste i niskemisyjne technlgie ma pprawić się stan śrdwiska naturalneg, będzie mżna skuteczniej przeciwdziałać zmianm klimatu raz zwiększać ptencjał w zakresie przedsiębirczści i zatrudnienia. Zmiana pstaw i metd działania w UE, prwadząca d pisanych wyżej wyników, będzie wymagać silneg przywództwa, zaangażwania i skutecznych mechanizmów realizacji. Działania, jakie, zgdnie z zapisami Strategii, Eurpa musi pdjąć: a) Innwacje. Wydatki na działalnść badawcz-rzwjwą w Eurpie wynszą pniżej 2%, pdczas gdy w USA jest t 2,6%, a w Japnii 3,4%; różnica bierze się głównie z niższeg pzimu inwestycji sektra prywatneg. Liczy się nie tylk wyskść kwt przeznaczanych na działalnść B+R Eurpa musi zastanwić się nad wpływem i strukturą wydatków na badania raz pprawić warunki prywatnej działalnści badawcz rzwjwej w UE. Płwa różnicy w stsunku d USA wynika z mniejszej liczby eurpejskich firm w branży zaawanswanych technlgii. b) Kształcenie, szklenie i uczenie się przez całe życie. C czwarty uczeń nie ptrafi dbrze czytać, a c siódmy młdy człwiek przerywa prces kształcenia i szklenia przedwcześnie. Okł płwa uczniów zdbywa kwalifikacje na średnim pzimie, które jednak częst nie zaspkajają ptrzeb rynku pracy. Mniej niż jedna trzecia sób między 25 a 34 rkiem życia ma wykształcenie wyższe, w prównaniu z 40% w USA i pnad 50% w Japnii. c) Spłeczeństw cyfrwe: Wartść glbalneg rynku technlgii infrmacyjn-kmunikacyjnych wynsi 2 000 mld EUR, zaś firmy eurpejskie zaspkajają tylk jedną czwartą teg ppytu. Eurpa pzstaje w tyle również pd względem szybkieg Internetu, c negatywnie wpływa na jej ptencjał innwacyjny, również na bszarach wiejskich, raz na rzpwszechnianie wiedzy za pśrednictwem sieci i na internetwą sprzedaż prduktów i usług. 6
Jak pdstawwe instrumenty mające służyć d realizacji celów strategii Eurpa 2020 mają być pracwywane przez państwa człnkwskie UE Krajwe Prgramy Refrm raz przygtwane przez KE inicjatywy przewdnie (ang. flagship initiatives), realizwane na pzimie UE, państw człnkwskich, władz reginalnych i lkalnych. W ramach tych działań stwrzny zstał prjekt Eurpejska agendę cyfrwą mająca na celu siągnięcie trwałych krzyści gspdarczych i spłecznych z jednliteg rynku cyfrweg, parteg na dstępie d szerkpasmweg Internetu; Na pzimie krajwym państwa człnkwskie będą musiały: sprządzić strategie peracyjne dtyczące szybkieg Internetu i kierwać śrdki publiczne, szczególnie fundusze strukturalne, na bszary nie w pełni bsługiwane przez inwestrów prywatnych; stwrzyć ramy prawne służące krdynacji działań publicznych, aby bniżyć kszty prcesu upwszechniania Internetu; prpagwać stswanie i krzystanie z nwczesnych usług n-line (takich jak administracja, e-zdrwie, inteligentny dm, umiejętnści infrmatyczne, bezpieczeństw). d) Klimat, energia i mbilnść W ramach tych działań stwrzny zstał prjekt Eurpa efektywnie krzystającą z zasbów mająca na celu wsparcie zmiany w kierunku gspdarki niskemisyjnej i efektywniej krzystającej z zasbów śrdwiska raz dążenie d wyeliminwania zależnści wzrstu gspdarczeg d degradacji śrdwiska przyrdniczeg. Na pzimie krajwym państwa człnkwskie będą musiały stwrzyć inteligentne, zmdernizwane i w pełni wzajemnie płączne infrastruktury transprtwe i energetyczne raz krzystać z pełni ptencjału technlgii ICT. e) Knkurencyjnść W ramach tych działań stwrzny zstał prjekt Plityka przemysłwa w dbie glbalizacji mająca na celu pprawę warunków dla przedsiębirczści, zwłaszcza MŚP raz wsparcie rzwju silnej bazy przemysłwej, zdlnej d knkurwania w skali glbalnej. Państwa pwinny pprawić tczenie biznesu, szczególnie w dniesieniu d innwacyjnych przedsiębirstw, między innymi z wykrzystaniem zamówień publicznych mających na celu wspieranie inwestycji, f) Zatrudnienie i umiejętnści W ramach tych działań stwrzny zstał prjekt Prgram na rzecz nwych umiejętnści i zatrudnienia mający na celu stwrzenie warunków d unwcześnienia rynków pracy, przez ułatwienie mbilnści pracwników i rzwój ich umiejętnści, w celu zwiększenia pzimu zatrudnienia raz zapewnienie trwałści eurpejskich mdeli spłecznych. Państwa człnkwskie pwinny realizwać ścieżki w zakresie flexicurity (zagwarantwanie wyskieg pzimu pewnści pracy przy zapewnieniu 7
elastycznści umów pracę), aby zmniejszyć segmentację rynku pracy raz ułatwiać zmianę i pgdzenie życia zawdweg i rdzinneg. g) Walka z ubóstwem W ramach tych działań stwrzny zstał prjekt Eurpejski prgram walki z ubóstwem który ma zapewnić spójnść gspdarczą, spłeczną i terytrialną, mający na celu pmc sbm biednym i wyklucznym raz umżliwienie im aktywneg uczestniczenia w życiu eknmicznym i spłecznym. h) Sieci NGA Kwestia rzwju sieci światłwdwych jest bardz isttnym elementem plityki Kmisji Eurpejskiej. Strategia Unii Eurpejskiej d 2020 rku w zakresie technlgii infrmacyjn-kmunikacyjnych pisana w Eurpejskiej Agendzie Cyfrwej zakłada wykrzystanie nwych technlgii kmunikacyjnych w celu zapewnienia wzrstu innwacyjnści gspdarek i pprawy knkurencyjnści gspdarek UE. Jednym z głównych załżeń Agendy Cyfrwej jest zwiększenie dstępu Eurpejczyków d szybkieg i bardz szybkieg Internetu. Pwszechny dstęp d Internetu ma być zapewniny już d 2013 rku. Celem na rk 2020 jest zapewnienie wszystkim bywatelm eurpejskim Internetu szybkści 30 Mb/s lub większej, przy czym płwa eurpejskich gspdarstw dmwych pwinna mieć dstęp d Internetu szybkści c najmniej 100 Mb/s. W agendzie cyfrwej sfrmułwan również cel zatwierdzny przez Radę Eurpejską plegający na udstępnieniu wszystkim Eurpejczykm dstępu d Internetu szerkpasmweg d 2013 r. Cele dtyczące dstępu d szybkieg i bardz szybkieg Internetu zstały wybrane ze względu na kluczwą rlę, jaką będzie n dgrywał w żywieniu gspdarczym i w zapewnieniu platfrmy wspierającej innwacje w całej gspdarce pdbnie, jak miał t miejsce w przeszłści w przypadku energii elektrycznej i transprtu. Uruchmienie twartych i knkurencyjnych bardz szybkich sieci będzie stymulwać samnapędzający się prces rzwju gspdarki cyfrwej, umżliwiający prężny wzrst nwych usług wymagających Internetu szerkpasmweg i stymulujący rsnący ppyt spłeczeństwa, c z klei będzie stymulwać dalszy ppyt na Internet szerkpasmwy. Światwy ppyt na przepustwść Internetu rśnie dynamicznie w tempie kilkudziesięciu prcent rcznie, zaś jeg siłą napędwą jest wykrzystanie Internetu głwnie w celach przesyłu treści audivide (np. telewizja 3D wyskiej rzdzielczści). W raprcie Visual Netwrking Index (VNI) Frecast (2010 2015) firma Cisc prgnzuje, że światwy ruch internetwy zwiększy się d rku 2015 czterkrtnie. Średnia przepustwść stałych łączy szerkpasmwych wzrśnie z pzimu 7 Mb/s w 2010 r. d 28 Mb/s w 2015 r. 8
2.Główne załżenia Strategii MSWiA rzwju spłeczeństwa infrmacyjneg w Plsce d rku 2013 Strategia rzwju spłeczeństwa infrmacyjneg w Plsce d rku 2013 jest strategią sektrwą, uwzględniającą prirytety plityki Unii Eurpejskiej w bszarze spłeczeństwa infrmacyjneg, wynikające z załżeń Strategii Lizbńskiej raz inicjatywy eeurpe spłeczeństw infrmacyjne dla wszystkich i jej kntynuacji i2010 Eurpejskie spłeczeństw infrmacyjne na rzecz wzrstu i zatrudnienia. Odpwiedzialnść za krdynację i nadzór nad realizacją celów strategii sprawuje Departament Spłeczeństwa Infrmacyjneg w MSWiA. Prace departamentu wspiera Kmitet Rady Ministrów ds. Infrmatyzacji i Łącznści (KRMIiŁ) dpwiedzialny za współpracę międzyresrtwą przy twrzeniu mdelu infrastruktury infrmacyjnej państwa raz za pracwanie usługweg Planu Infrmatyzacji Państwa. Strategia rzwju spłeczeństwa infrmacyjneg w Plsce d rku 2013 ma stanwić narzędzie plityki Rządu służące zapewnieniu szybkieg i zrównważneg wzrstu gspdarczeg i spłeczneg, których efektem będzie pprawa warunków życia bywateli. Ten wzrst ma się dknać na drdze rzwijana umiejętnści pzyskiwania, grmadzenia i wykrzystywania infrmacji, a jednym z głównych czynników stymulujących pstęp w tym zakresie ma być upwszechnienia technlgii infrmacyjnych i kmunikacyjnych ICT (Infrmatin and Cmmunicatin Technlgy). Rządwa kncepcja rzwju infrmatyczneg Plski w najbliższych latach ma być realizwana według wizji, wyznacznej na pdstawie kreślnych przez Rząd celów strategicznych państwa, przy uwzględnieniu wyników analizy becneg stanu rzwju spłeczeństwa infrmacyjneg w Plsce raz w drdze rganizwanych lub współrganizwanych przez MSWiA dyskusji śrdwiskwych i tematycznych w tym bszarze. Ta wizja t aktywne spłeczeństw siągające wyską jakść życia w perspektywie sbistej i spłecznej. Na bazie tak zdefiniwanej wizji zstała przyjęta misja plegająca na umżliwieniu spłeczeństwu pwszechneg i efektywneg wykrzystania wiedzy i infrmacji d harmnijneg rzwju w wymiarze spłecznym, eknmicznym i sbistym. Stswnie d wytycznej wizji i misji rzwju spłeczeństwa infrmacyjneg raz pstulatów realizacji strategii zstały wyznaczne strategiczne kierunki rzwju spłeczeństwa infrmacyjneg w Plsce d rku 2013 w trzech bszarach: człwiek, gspdarka i państw. W pierwszym bszarze plityka Rządu ma plegać na przyspieszeniu rzwju kapitału intelektualneg i spłeczneg Plaków przy wykrzystaniu technlgii ICT. W tym bszarze będą pdejmwane działania charakterze strategicznym na rzecz ludzi. W drugim strategicznym bszarze, przy pmcy technlgii ICT, Rząd zamierza stymulwać wzrst efektywnści, innwacyjnści i knkurencyjnści firm na rynku glbalnym raz wprwadzić ułatwienia 9
w kmunikacji i współpracy między firmami. W tym bszarze będą pdejmwane działania charakterze strategicznym na rzecz pdmitów gspdarczych. W trzecim bszarze rzwój spłeczeństwa infrmacyjneg w Plsce ma pójść w kierunku wzrstu dstępnści d usług administracji publicznej i zwiększeniu efektywnści ich działania dzięki wykrzystaniu technlgii ICT. W tym bszarze będą pdejmwane działania charakterze strategicznym na rzecz administracji publicznej. Ptrzeba pracwania nwej strategii wynikała z kniecznści wytyczenia wspólneg kierunku raz ustalenia planu spójnych i ukierunkwanych działań państwa, przyspieszenia rzwju Plski i plskieg spłeczeństwa, ptymalneg wykrzystania ptencjału nwych technlgii na ptrzeby człwieka, gspdarki i państwa raz z szansy siągnięcia realnych krzyści spłecznych, eknmicznych i plitycznych. Realizacja celów strategii ma skutkwać pdniesieniem jakści życia bywateli. Za wdrażanie działań zapisanych w Strategii są dpwiedzialne rgany administracji publicznej (centralnej, reginalnej, lkalnej). We wdrażaniu uczestniczą rganizacje pzarządwe, instytucje naukw-badawcze, śrdwiska zawdwe raz przedsiębirstwa i bywatele. W niektórych przedsięwzięciach wymagających wsparcia lub krdynacji działań, rlę krdynatra pełni Departament Spłeczeństwa Infrmacyjneg MSWiA wspierając kreślne inicjatywy finansw, kadrw lub rganizacyjnie. Administracja publiczna stsuje zróżnicwane instrumenty i narzędzia d realizacji zadań nakreślnych w Strategii. Pdstawwym instrumentem znajdującym się w gestii rganów centralnych (ministerstw) jest twrzenie warunków prawnych dla rzwju spłeczeństwa infrmacyjneg w Plsce (ustaw, rzprządzeń). Ważnym narzędziem jest wydatkwanie krajwych i eurpejskich śrdków finanswych raz dstarczanie usług publicznych. Isttne są również sprawy związane z prmcją technlgii infrmacyjnych i kmunikacyjnych raz prpagwaniem krzyści związanych z ich stswaniem. Równcześnie z przyjęciem Strategii, dla ptrzeb spójneg wdrażania zawartych w niej zadań, zstał pwłany Międzyresrtwy Zespół ds. realizacji prgramu Plska cyfrwa, mająceg na celu upwszechnienie szerkpasmweg dstępu d Internetu m.in. pprzez pbudzenie rzwju inwestycji w infrastrukturę telekmunikacyjną, znszenie barier prawnych, administracyjnych i technicznych raz stwrzenie dgdnych warunków dla efektywneg wykrzystywania śrdków unijnych przeznacznych na ten cel. W Raprcie Międzyresrtweg Zespłu Plska Cyfrwa z 2009 rku, który zstał przekazany Premierwi znalazły się m.in. rekmendacje, mające ułatwić budwę sieci szerkpasmwych raz rzwój usług elektrnicznych. Efektem działań zespłu był uchwalenie ustawy wspieraniu rzwju usług i sieci szerkpasmwych w telekmunikacji raz prace nad nwelizacją ustawy z dnia 17 luteg 2005 r. infrmatyzacji działalnści pdmitów realizujących zadania publiczne (Dz. U. nr 64, pz. 565 z późn. zm.). W działania Zespłu wpisuje się także inicjatywa MSWiA wydania nwej instrukcji kancelaryjnej raz inicjatywa Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Nardweg pracwania prjektu ustawy usługach audiwizualnych, w której zstaną zaimplementwane pstanwienia unijnej dyrektywy dtyczące teg rdzaju usług. 10
Na pdstawie zawarteg w raprcie wnisku, stwierdzająceg, że zapewnienie dstępu d infrastruktury nie jest wystarczającym warunkiem pwszechneg wykrzystywania usług szerkpasmwych, ddatkw rzszerzn zakres prgramu Plska cyfrwa kwestie dtyczące krdynacji i wsparcia inicjatyw mających na celu generwanie usług i treści. Przedmitem działalnści Zespłu w tym bszarze są sprawy związane z działaniami edukacyjnymi sprzyjającymi eintegracji raz z działaniami mającymi na celu rzszerzenie ferty usług i treści cyfrwych. D wypracwania rzwiązań w tym zakresie pwłan dwie grupy rbcze złżne z przedstawicieli rganów centralnych. Ich zadaniem jest zidentyfikwanie bszarów prirytetwych i wypracwanie planu działań nakierwanych na rzwój kmpetencji użytkwnika (edukacji). Pdsumwując, w ramach kierunków strategicznych i celów Plski w zakresie rzwju spłeczeństwa infrmacyjneg d rku 2013 wyznaczne zstały strategiczne kierunki działań na rzecz: Ludzi (bszar człwiek), gdzie wskazan kierunek strategiczny w pstaci przyspieszenia rzwju kapitału intelektualneg i spłeczneg Plaków dzięki wykrzystaniu technlgii infrmacyjnych i kmunikacyjnych Pdmitów gspdarczych (bszar gspdarka), gdzie wskazan jak kierunek strategiczny wzrst efektywnści, innwacyjnści i knkurencyjnści firm, a tym samym plskiej gspdarki na glbalnym rynku raz ułatwienie kmunikacji i współpracy między firmami dzięki wykrzystaniu technlgii infrmacyjnych i kmunikacyjnych Administracji publicznej ( bszar państw), gdzie wskazan kierunek strategiczny jak wzrst dstępnści i efektywnści usług administracji publicznej przez wykrzystanie technlgii infrmacyjnych i kmunikacyjnych d przebudwy prcesów wewnętrznych administracji i spsbu świadczenia usług. Wzrst penetracji usługi szerkpasmwej z pzimu 10% w 2009 rku d pzimu 35% w 2012. W Plsce dedykwaneg dkumentu rządweg dtycząceg realizacji Agendy Cyfrwej nie stwrzn, jednak pśredni jeg rlę mże spełniać Strategia rzwju spłeczeństwa infrmacyjneg w Plsce d rku 2013 (Dalej Strategia). W knsekwencji cena realizacji strategii MSWiA pwinna być dknana w relacji d Agendy Cyfrwej. Wart pdkreślić, iż w głsznej przez Kmisję Eurpejską Agendzie Cyfrwej zapwiedzian iż, każde gspdarstw dmwe w krajach UE d 2013 rku ma być w zasięgu szybkieg dstęp d Internetu. W 2015 rku płwa gspdarstw dmwych ma być w zasięgu łączy 30 Mb/s, zaś w 2020 rku wszystkie gspdarstwa dmwe mają mieć dstęp d łączy przepływnści 30 Mb/s, a płwa d łączy przepływnści nie mniejszej niż 100 Mb/s. Jedncześnie cele Strategii MSWiA kncentrują się w przeważającej mierze na celach gólnych, nie stawia zadań analgicznych d Agendy Cyfrwej. Mierniki efektywnści wyknania Strategii (np. Miarą siągnięcia celu jest zwiększenie dsetka gspdarstw dmwych psiadających dstęp d Internetu. Cel 6 w części Człwiek) pzwalają 11
ceniać pstęp rzwju spłeczeństwa infrmacyjneg jednak nie jest wskazywany pżądany pzim dcelwy (na wzór Agendy Cyfrwej) d jakieg należy dążyć. Należy zauważyć, iż inaczej jest w innych krajach UE. Rząd Austrii chce by w 2013 rku wszyscy bywatele teg kraju byli w zasięgu łączy nie wlniejszych niż 25 Mb/s. Belgijska strategia na lata 2010-2015 zakłada, że w 2015 rku 95 prc. mieszkańców będzie mieszkał w zasięgu Internetu przepływnści c najmniej 20 Mb/s. Czechy w przyjętej na pczątku teg rku strategii zakładają, że w 2013 rku w miastach łącza internetwe będą nie wlniejsze niż 10 Mb/s, a na terenach słabiej zurbanizwanych minimalna przepływnść wynsić będzie wówczas 2 Mb/s. Dwa lata później minimalna prędkść łączy pza miastami ma być c najwyżej 50 prc. niższa niż w miastach. Jedncześnie strategia zakłada, że c najmniej 30 prc. szerkpasmwych łączy w miastach będzie miał przepływnść 30 Mb/s. Na Cyprze, który ma bk Plski najwlniejszy szybki Internet w Unii Eurpejskiej trwają prace nad strategią szerkpasmwą. jej załżenia mówią, że w 2013 rku wszyscy mieszkańcy wyspy będą w zasięgu łączy nie wlniejszych niż 2 Mb/s, a w siedem lat później 30 Mb/s. 1 Analizując bezpśredni stpień realizacji Strategii mżna wskazać, iż nadal knieczny jest zwiększne zaangażwanie MSWiA raz innych agend rządwych w realizację strategii tak aby w 2013 r. mżliwe był siąganie zakładanych celów. Przykładw zgdnie ze Strategią dsetek sób wykrzystujących Internet d kmunikwania się ma w 2013 r. siągnąć pzim 76% a zgdnie z danymi GUS za 2010 wynsił n 55% 2. W przypadku dsetka gspdarstw dmwych psiadających dstęp d Internetu pzim dcelwy t 80% a w 2010 r dstęp szerkpasmwy d Internetu psiadał 57%. Należy tez pdkreślić, iż nawet pełna realizacji celów Strategii MSWiA nie zapewnie Plsce realizacji załżeń Agendy Cyfrwej. Oznacza t, iż knieczne jest stwrzenie w przyszłści nwej Strategii, która w szerszy spsób zaadresuje wymagania raz cele stawiane przez Kmisję Eurpejską. Isttne jest zwłaszcza wpisanie działań rządwych w ramach spłeczeństwa infrmacyjneg w szerszy kntekst rynkwy raz prawn-regulacyjny. MSWiA jak kreatr plityki rządu w bszarze cyfryzacji wpływa, w pierwszym rzędzie, na pdejście d infrmatyzacji wewnątrz administracji rządwej c przejawia się takimi inicjatywami jak np. MOST czyli pwłanie państwwej agencji dpwiedzialnej za bsługę teleinfrmatyczną administracji. Nie jest jednak w pełni czywiste czy z punktu widzenia realizacji celów Strategii Spłeczeństwa Infrmacyjneg zmniejszanie udziału rynku i kmercyjnych peratrów w tak isttnym segmencie jakim są usługi dla administracji będzie krzystne dla całeg prcesu cyfryzacji Plski. Realne narzędzia d ddziaływania na rynek i stymulwanie jeg wzrstu ma Ministerstw Infrastruktury raz Urząd Kmunikacji Elektrnicznej. Wydaje się, że te urzędy pwinny w szerszym stpniu być zaangażwane w krewanie plityki państwa w bszarze cyfryzacji. 1 T. Świderek, Agenda Cyfrwa i rządwe plany, 1/08/2011, http://www.frumszerkpasmwe.pl/artykuly.php?artykul=2396 2 GUS: Spłeczeństw infrmacyjne w Plsce Wyniki badań statystycznych z lat 2006-2010, 2010-12-01 12
3. Główne załżenia prgramu Plska 2030 Cel w pstaci rzwój Internetu szerkpasmweg ma swje miejsce także w dkumentach rządu plskieg. Strategia Rządwa głszna w dkumencie Plska 2030 kreśla dwie sie prirytetwe dla rzwju infrastruktury w Plsce tj. transprt raz dstęp d technlgii cyfrwych. Strategia zakłada zwiększenie zasięgu technlgii telekmunikacyjnych c przełży się budwanie gspdarki partej na wiedzy i graniczeniu zjawiska wykluczenia cyfrweg. Z drugiej strny stymulwany ma być również ppyt na Internet pprzez edukację i budwanie kmpetencji wśród jak najszerszeg grna użytkwników. Warunkiem kniecznym wypełnienia ww. pstulatów jest rzbudwa i mdernizacja infrastruktury. Mdernizacja całej infrastruktury telekmunikacyjnej w Plsce d standardów Sieci Nwej Generacji (NGN) jest szacwana na przez Instytut Łącznści na 18 26 mld zł. 3 Strategia wskazuje, że d realizacji tak ksztwneg zadania niezbędna jest plityka inwestycyjna rządu wspierająca inwestrów, na przykład pprzez dfinanswanie ze śrdków UE raz prmwanie prjektów realizwanych na zasadzie partnerstwa publiczn-prywatneg. 3 Raprt Inwestycje przyszłścią rzwju telekmunikacji - Instytut Łącznści, wrzesień 2008, 13
4. Rynek szerkpasmwy w Plsce Wg badań rynkwych zlecnych przez TP penetracją dstępem d Internetu w dniesieniu d gspdarstw dmwych pdwiła się przeciągu statnich 4 lat siągając pzim 58% na kniec 2010 rku (8 mln gspdarstw dmwych). Zdecydwana większść dstępów (83%) jest realizwana wyłącznie w technlgii stacjnarnej, pzstałe w mbilnej której udział stale rśnie. Wynika t głównie z craz lepszeg pkrycia siecią 3G raz rsnącej ppularnści urządzeń przenśnych. Trend w zakresie rzwju penetracji usługami dstępu szerkpasmweg przedstawia pniższy wykres. Wykres 1. Wzrst penetracji dstępu szerkpasmweg w Plsce w latach 2006 2010 4 Kluczwym elementem wpływającym na wykrzystanie dstępu szerkpasmweg jest dstępnść kmputerów wśród gspdarstw dmwych. Penetracja gspdarstw dmwych laptpami wzrsła z 4% w 2006 d 30% na kniec 2010 rku, pdczas gdy liczba tradycyjnych PCetów pzstaje w analizwanym kresie na praktycznie niezmiennym pzimie. Na kniec 2010 rku 68% gspdarstw dmwych deklaruje dstęp d kmputera (stacjnarneg lub laptpa). Wynika z teg, że kł 10% gspdarstw dmwych psiadających kmputer nie ma dstępu d Internetu i jest t grupa którą dstawcy Internetu pwinni się zaintereswać. Rsnąca penetracja Internetem wynika również ze spadających średnich stawek za usługę, które w kresie 2006-2010 spadły 20% 4 Źródł: Badanie ZOOM rynku telekmunikacyjneg w Plsce, na zlecenie TP, kwiecień 2011 14
Pzycja Grupy Kapitałwej Telekmunikacji Plskiej (GKTP) na rynku szerkpasmwym w Plsce jest silna głównie na bszarach wiejskich i pdmiejskich. Silną pzycję peratrów alternatywnych i sieci kablwych bserwujemy zwłaszcza w dużych miastach, c brazuje pniższe zestawienie. Wykres 2. Penetracja dstępem szerkpasmwym usług GKTP raz knkurencji 5 TP jest peratrem, któreg udziały rynkwe w rynku szerkpasmwym knsekwentnie maleją głównie w miastach, c wynika z uwarunkwań regulacyjnych, które nie bwiązują sieci kablwych bardz szybk zwiększających swje udziały rynkwe. P płączeniu UPC i Aster jeden pdmit CATV na bszarach miejskich będzie ferwał dstęp szerkpasmwy dla kł 1,5 mln klientów, c jest prównywalne z liczbą klientów samej Telekmunikacji Plskiej wynszącej kł 1,6 mln w miastach. 5 ibidem 15
5. Czynniki wpływające na rzwju sieci NGA Uwarunkwania inwestycyjne sieci NGA ściśle związane są z czynnikami rynkwymi (ppyt), dstępem d kapitału przez peratrów (kndycja finanswa i wielkść peratrów), uwarunkwań gegraficznych (gęstść zaludnienia, wielkść i układ gegraficzny kraju) raz uwarunkwań prawnregulacyjnych. Ppyt na nwe usługi w ramach sieci NGA jest szczególnie isttnym czynnikiem pnieważ będzie n punktem wyjścia d każdej decyzji inwestycyjnej, będzie kreślał jej skalę jak i czas. Na pzim ppytu wpływa zarówn zamżnść daneg spłeczeństwa (nw wchdzące usługi na rynek są zwykle drższe niż już ferwane) jak i dstępnść alternatywnych technlgii i usługdawców. W sytuacji kiedy na rynku funkcjnują np. silne sieci peratrów TVK znacznych udziałach rynkwych rśnie ryzyk dla inwestycji peratra stacjnarneg w sieci FTTx. Związane jest t z tym, iż eknmia sieci peratrów TVK raz ich silna pzycja na rynku przesyłu sygnału telewizyjneg zapewnia przewagę ksztwą i tym samym fertwą nad każdą nwą inwestycją peratra stacjnarneg w sieci NGA. W rezultacie zasięg sieci FTTx mże być mniejszy niż becnie istniejących sieci tradycyjnych. Ppyt na usługi w sieci NGA będzie też graniczany przez substytucje między usługami FTTx a DSL. Mim isttnej różnicy w parametrach bu technlgii, z punktu widzenia wielu klientów przewaga cenwa usługi DSL będzie graniczać skłnnść d przejścia na ptencjalnie drższe usługi FTTx. Wart pamiętać, iż główna atrakcyjnść usług FTTx (w relacji d DSL) będzie plegać na mżliwści technicznej d zaferwania szerkiej ferty prduktów w pakietach (np. Internet+głs+TV+usługi multimedialne) c jednak będzie zwiększał jednstkwy kszt krzystania z nwej technlgii z punktu widzenia knsumenta c będzie ddatkw wzmacniać barierę ppytwą. Zdlnść pzyskania kapitału na inwestycje również jest isttnym czynnikiem wpływającym na skalę inwestycji. Operatrzy alternatywni mają zwykle wyższy kszt kapitału niż peratrzy zasiedziali ze względu na swją mniejszą wielkść i ekspzycję na ryzyk. Jednak peratrzy zasiedziali mają również pewne graniczenia w pzyskaniu kapitału. Pwduje t, iż nawet w przypadku peratra zasiedziałeg nie jest mżliwe pwtórzenie sytuacji z przeszłści, kiedy t inwestycje w sieci telekmunikacyjne miały skalę gólnkrajwą i dtyczyły zarówn szczególnie zyskwnych bszarów (miejskich) jak i tych dznaczających się niskimi szansami na zwrt pniesinych nakładów (bszary wiejskie). Isttne znaczenie mają również uwarunkwania gegraficzne. Takie czynniki jak gęstść zaludnienia raz układ terenu będą determinwać kszty realizacji inwestycji. Obszary gęst zaludnine gdzie skala inwestycji ptrzebna d przyłączenia dużej liczby klientów będą szczególnie atrakcyjne dla inwestrów. Dwdzi teg np. przykład Francji gdzie skala inwestycji na bszarze Paryża jest zdecydwanie wyższa niż na terenach wiejskich. T rzróżnienie znalazł również swój ddźwięk w 16
zasadach regulacyjnych bwiązujących we Francji, różnicujących bwiązki zależnie d gęstści zaludnienia. Uwarunkwania prawn-regulacyjne będą bezpśredni ddziaływać na t kt i na jakich warunkach będzie realizwał inwestycje w sieci NGA. Przykładw pdejście regulatra d zasad migracji z sieci DSL d FTTx będzie silnie wpływał na t czy raz w jakim zakresie peratra zasiedziały będzie decydwał się na nwe inwestycje. Nałżenie bwiązku długieg kresu przejściweg (np. 5 lat) będzie graniczać skalę nwych inwestycji pnieważ knieczne będzie uwzględnienie zwiększnych ksztów utrzymania starej i nwej sieci a fakt becnści na rynku usług DSL będzie graniczał ppyt na usługi NGA. Długie kresy migracji będą też ddziaływać na strategię peratrów alternatywnych, którzy mgą graniczać własne inwestycje i kncentrwać się maksymalizacji wykrzystania tradycyjnej infrastruktury (zwykle ferwanej p względnie niskim kszcie regulwanym). Regulatr ma też wpływ na inwestycje pprzez dbór bwiązków dstępwych jak i spsób ich nałżenia. Przykładw stwrzenie zachęt inwestycyjnych dla peratrów zasiedziałych (np. pprzez nie nakładanie takich bwiązków jak np. BSA) mże wspierać inwestycje, jednak jedncześnie mże t graniczać pzim knkurencji mierzny liczbą peratrów ferujących usługi, c będzie związane ze względnie wyskim ksztem skrzystania z ferty LLU. Nie znacza t jednak, iż takich negatywnych efektów knkurencyjnych nie mżna równważyć pprzez np. stwrzenie rzwiązań wspierających wspólne inwestycje peratrów alb pprzez wprwadzenie długterminwych kntraktów dstępwych pzwalających bniżyć cenę hurtwą w zamian za zbwiązanie d długkresweg krzystania z kreślnej liczby dstępów. 17
6. Wpływ plityki państwa na rzwój sieci NGA. Średnia penetracja usługą FTTH w Eurpie jest bardz niska w prównaniu z liderami azjatyckimi tj. Kreą Płudniwą i Japnią, gdzie wynsi pnad 50 prc. Eurpa jeśli chdzi rzwój technlgii jest, jak się szacuje, 4 lata w tyle za USA i 8-10 lat za Azją. Ma też najmniej skuteczny mdel regulacyjny. Wyski stpień udstępnienia zasbów sieciwych knkurencji raz wspieranie uwlnienia światłwdów i dstępu d infrastruktury sieciwej nie służą inwestycjm w rzwój FTTH. Mdel azjatycki, party na subsydiach państwwych i knkurencji bazującej na usługach, jest najbardziej skuteczny. Krea Płudniwa ma największą na świecie penetrację FTTH wynsząca pnad 50 prc. Jest t sukces siągnięty przy dużej pmcy państwwej. W 2003 rku rząd zaprpnwał strategię stpniwej wymiany starej technlgii DSL na nwą FTTH. Rk później przyjęt prgram rzwju spłeczeństwa infrmacyjneg. Dzięki tej inicjatywie, peratrzy telekmunikacyjni uzyskali d państwa duże dfinanswanie rzwju swjej infrastruktury. Budżet całeg prjektu wyniósł 70 mld dlarów. Na pmc publiczną mgły liczyć najbardziej innwacyjne prjekty. Organizwan specjalne knkursy, w których prównywan prpzycje różnych firm. Ddatkw rząd kreański prwadził również zakrjny na szerką skalę prgram edukacyjny z zakresu krzystania z kmputera i Internetu. D rku 2007 przeszkln w ten spsób 10 mln bywateli. Operatrzy, dzięki państwwym dtacjm, zaczęli na maswą skalę wdrażać FTTH jak element różnicujący ich d knkurencji. Dziś ferują w standardwym pakiecie astrnmiczną, jak na warunki eurpejskie, prędkść 1 Gb/s. Innym przykładem skuteczneg wspierania rzwju sieci światłwdwych mże być Japnia, która w strategii e-japan głsznej w 2001 rku zaplanwała wybudwanie 30mln łączy szerkpasmwych i 10 mln bardz wyskiej przepustwści VHBB (very high speed bradband). Strategia wspierała rzwój praktycznych bszarów typu e-cmmerce, e-gvernment, rzwój kadr, telemedycyna czy upwszechnienie dstępu d wiedzy. W 2004 rzpczęt realizację strategii u- Japan (ubiquitus) pwszechneg dstępu d Internetu. Klejnym krkiem była strategia i_japan 2015 zakładająca pwszechną dstępnść łączy FTTH z prędkścią min 100Mb/s d 2015. Japnia wspiera i prmuje inwestycje w ramach partnerstwa publiczn-prywatneg. Dtacje rządwe są przyznawane samrządm w celu realizacji inwestycji światłwdwych i ferwanie dstępu zaintereswanym peratrm. Rządwe granty dla samrzadów wynsiły 1/3 budżetu na budwę NGA. Oferwan także rządwe dfinanswanie d prcentwania kredytu inwestycyjneg, gwarancje raz ulgi pdatkwe. Operatr histryczny NTT tracił gwałtwnie udziały w rynku DSL i na pczątku 1 dekady XXI wieku rzpczął inwestycje w światłwdy, przez c siągnął w statnim czasie udział na pzimie 74% w rynku FTTH. Odległa pzycja Plski w stawce ma jedną zaletę. Mżemy skrzystać z dświadczeń tych, którzy nas wyprzedzają. Punktami dniesienia mgą być przykłady Francji i Prtugalii, które pstawiły na 18
współpracę i budwanie sieci światłwdwych wspólnymi siłami Pnadt liberalne pdejście d regulacji w tych krajach skutkuje rzwjem technlgii FTTH.. We Francji brak jest regulacji światłwdów na rynku właściwym 5 (BSA). Zapewniny jest dstęp d kanalizacji w ramach regulacji rynku właściweg 4 (LLU). Grupa France Telecm rzpczęła w 2009 samdzielne inwestycje w FTTH na bszarach dużych miast Francji. Wybrane inwestycje na średni zaludninych rynkach są prwadzne w mdelu współ-inwestycyjnym. Inwestycje prwadzne wspólne z innymi peratrami w dużych i średnich miastach dtyczą głównie infrastruktury wewnątrzbudynkwej. Na nisk rentwnych bszarach wiejskich Grupa FT prwadzi prjekty inwestycyjne z lkalnymi samrządami przy współfinanswaniu ze śrdków publicznych. Udział samrządów w inwestycjach dtyczy zarówn sieci NGA jak i przyłączy abnenckich. Całkwity budżet inwestycyjny Grupy FT we Francji d 2015 jest szacwany na pnad 2 mld EUR, zaś wkład pdmitów zewnętrznych w inwestycje FTTH wyniesie ddatkwe kilkadziesiąt %. Inwestycje mają umżliwić d 2015 rku świadczenie bardz szybkieg dstępu d Internetu w 380 miejscwściach na bszarze całej Francji. Należy zauważyć, że intensywną akcję inwestycyjną prwadzi nie tylk FT, ale również knkurencyjni peratrzy jak SFR, Free czy Numericable. Ten statni jest peratrem kablwym, który głsił budwę 4,4 mln linii FTTH. Na współpracę i wspólne finanswanie ksztwnej, ale niezbędnej infrastruktury pstawiła też Prtugalia. W 2009 rku rząd Prtugalii raz 4 peratrów telekmunikacyjnych (PT, Snaecm, Zn Multimedia i ONI) pdpisał przumienie wsparciu inwestycji w budwę NGA. Rząd zbwiązał się d stswania plityki regulacyjnej sprzyjającej inwestycjm raz twarcia linii kredytwej dla peratrów na minimum 0,8 mld eur. Firmy mają przeznaczyć ze śrdków własnych ddatkwy 1 mld eur. Łącznie inwestycje mają przekrczyć 2 mld eur i dprwadzić d przyłączenia kł 1,5 mln gspdarstw dmwych w najbliższych latach. Nadprgramw zarówn peratrzy jak i klienci sieci NGA trzymają ulgi pdatkwe za inwestwanie i użytkwanie tych sieci. W Plsce peratrzy nie mgą liczyć na pdbną pmc państwa jak w Krei Płudniwej. Ważne jest więc, by wspierać rynek w rzwju tych ksztwnych inwestycji. Regulacje nie mgą dyskryminwać wybranych peratrów a Plska pwinna w zakresie w jakim jest t mżliwe wspierać szybki start inwestycji. Jak jedn z rzwiązań stswanych przez regulatrów eurpejskich jest czaswe draczanie regulacji sieci nwej generacji w zakresie rynku dnsząceg się d świadczenia usługi Bitstream Access. Sytuacja taka ma miejsce w następujących krajach: Francja, Prtugalia, Hiszpania, Dania, Grecja, Włchy. W krajach gdzie zstały wprwadzne regulacje światłwdów jak np. Wielkiej Brytanii czy Niemiec penetracja FTTH jest na bardz niskim pzimie pniżej 1%. Wychdząc naprzeciw ptrzebm inwestycyjnym, regulatr niemiecki zamierza dstąpić d regulacji sieci światłwdwych uznając ją za nieuzasadniną i bazująca na zbyt hiptetycznych załżeniach np. w zakresie knstrukcji właściwych ksztów dla takiej infrastruktury. Bundesnetzagentur (niemiecki regulatr) uznał, iż praw knkurencji jest wystarczające, aby zapbiegać ewentualnym nieuczciwym praktykm na rynku. W Unii Eurpejskiej craz większą wagę przywiązuje się także d symetrycznych bwiązków wszystkich peratrów psiadających kanalizację teletechniczną, której kszt stanwi 19
grs ksztów związanych z wybudwaniem infrastruktury światłwdwej. Operatrzy pwinni być zbwiązani d udstępniania swjej infrastruktury innym uczestnikm rynku. Dtyczy t głównie peratrów telewizji kablwych (CATV) na rynku dstępu szerkpasmweg w dużych miastach, gdzie psiadają znaczące udziały na rynku przewyższające udział TP. Krzystając z dświadczeń innych państw, wart też wspierać wspólne inwestycje peratrów w sieci światłwdwe. Czy mżna jednak mówić impulsie dla wspólnych inwestycji w sytuacji, w której najpważniejszy gracz na rynku Telekmunikacja Plska 20
7. Uwarunkwania regulacyjne raz prawne w szczególnści zakres bwiązków regulacyjnych na rynkach 4 i 5 7.1. Wniski z mdeli regulacyjnych zastswanych w krajach UE. Wraz z rzwjem technlgicznym, w craz większej ilści krajów UE regulacje zaczęły bejmwać sieci nwej generacji. Taka regulacja w swich załżeniach miała na celu wyrównanie szans peratrów alternatywnych, w prównaniu z peratrem zasiedziałym i umżliwienie tym peratrm stwrzenie alternatywnej ferty detalicznej także bazującej na technlgii światłwdwej. Rzwój technlgiczny i w craz większym stpniu maswe wykrzystywanie sieci nwych generacji d świadczenia usług dla użytkwników kńcwych spwdwały, iż Kmisja Eurpejska w grudniu 2007 r. - zdecydwała się na włączenie tych technlgii d swich Zaleceń dtyczących rynków właściwych, których cechy uzasadniają zastswanie regulacji. C jednak należy pdkreślić, zalecenia Kmisji są wskazówką dla krajów człnkwskich, ale stateczny kształt regulacji stswnie d art. 15 dyrektywy ramwej pwinien uwzględniać uwarunkwania daneg kraju człnkwskieg. W dniu 20 września 2010 r. Kmisja Eurpejska wydała klejne, isttne dla regulacji sieci nwej generacji zalecenie - w sprawie regulwaneg dstępu d sieci nwej generacji (zwane dalej Zaleceniem NGA). Zalecenie wskazywał ptymalny na pzimie Wspólnty zakres regulacji nwych technlgii. Kmisja Eurpejska wydając Zalecenie dążyła d ujednlicenia śrdków regulacyjnych stswanych w ramach Unii Eurpejskiej. Zgdnie z Zaleceniem NGA, dstęp party sieci nwej generacji c d zasady pwinien być dstępem regulwanym [zarówn na pzimie fizyczneg dstępu d infrastruktury tzw. rynku 4 (LLU), jak i dstępu wirtualneg - tzw. rynku 5 (BSA)]. Kmisja Eurpejska zwróciła jednak uwagę, iż wprwadzanie regulacji w tym zakresie pwinn uwzględniać zachęty inwestycyjne, przez które Kmisja rzumie w szczególnści zapewnienie peratrm znaczącej pzycji rynkwej tzw. Premii za Ryzyk (Risk Premium), w pbieranych stawkach za dstęp d sieci. Zalecenie Kmisji nie ma jednak charakteru wiążąceg i nie uwzględnia stpnia rzwju sieci światłwdwych w pszczególnych krajach człnkwskich. Z tych względów niektóre z nardwych rganów regulacyjnych nie skpiwały Zaleceń NGA, przy nakładaniu bwiązków regulacyjnych, dstswując swją plitykę regulacyjną d uwarunkwań krajwych i ptrzeby wspierania inwestycji w nwczesną infrastrukturę w danym kraju. Pniższa tabela przedstawia regulacje wprwadzne w pszczególnych krajach człnkwskich UE p wydaniu Zalecenia Kmisji Eurpejskiej: 21
Tabela 1. Regulacje sieci FTTH w krajach UE. Kraj Czy nałżn regulację na sieci FTTH? Kmentarz Plska TAK - Belgia NIE przyczyną wyłączenia FTTH z regulacji był niski pzim penetracji w sieci światłwdwe w Belgii Bułgaria TAK - Austria NIE przyczyną wyłączenia FTTH z regulacji był niski pzim penetracji w sieci światłwdwe w Austrii Francja NIE bwiązki w zakresie dstępu sieci światłwdwej są we Francji symetryczne (stswane wbec wszystkich peratrów) Niemcy w granicznym zakresie Niemiecki regulatr nakładając bwiązek dstępu d sieci światłwdwych zaniechał nałżenia bwiązków ksztwych w tym zakresie m.in. z uwagi na knkurencję ze strny peratrów sieci kablwej Grecja Węgry Włchy Litwa TAK TAK TAK TAK Źródł: na pdstawie danych Cullen Internatinal Jak wynika z pwyższych danych, nawet p wydaniu Zalecenia NGA, część z krajów nie nałżyła na peratrów nardwych bwiązków regulacyjnych w zakresie dstępu d sieci FTTH. Przyczyną czasweg dstąpienia d regulacji był zbyt niski prcent penetracji daneg kraju w sieci nwej generacji. Należy zauważyć, iż wstrzymanie regulacji FTTH lub jej znaczne graniczenie wprwadzn w krajach dalece bardziej rzwiniętych technlgicznie d Plski. Należy także pdkreślić, iż Kmisja Eurpejska nie zakwestinwała takieg pdejścia i uznawała przyczyny plegające na zbyt słabym rzwju technlgii za uzasadniające drczenie regulacji sieci światłwdwych. 22
Ciekawym przypadkiem jest regulacja zastswana przez niemieckieg regulatra. Niemiecki rgan regulacyjny - decydując się na nałżenie na Deutsche Telecm bwiązku dstępu d jeg sieci światłwdwej dstąpił d regulacji cen teg dstępu. Regulatr stwierdził, iż z uwagi na silną knkurencję ze strny peratrów kablwych a także wystarczalnść prawa knkurencji (analgiczneg d systemu bwiązująceg w Plsce) nie ma ptrzeby stswać kntrli cen. Ciekawe rzwiązanie zastswan także we Francji. Chcąc zachęcić d inwestycji w sieci światłwdwe a jedncześnie stwrzyć warunki knkurencyjne w tym zakresie, zdecydwan się na regulację symetryczną tj. regulację zapewniającą dstęp d infrastruktury światłwdwej nie tylk peratra SMP, ale wszystkich peratrów inwestujących w sieć. Należy mieć bwiem na uwadze, iż peratr nardwy wcale nie musi być liderem w psiadaniu sieci nwej generacji. O ile znacząca pzycja takich peratrów na starej infrastrukturze ma swje pdłże histryczne, t stan psiadania sieci nwej generacji takieg uzasadnienia już nie psiada. Pniższa tabela przedstawia pdmity, które prwadzą największe inwestycje w sieci NGA: Tabela 2. Liderzy inwestycji w sieci NGA kategria pdmitów Państw Austria Belgia Czechy Dania Finlandia Francja Niemcy Grecja Węgry Islandia Irlandia Włchy Luksemburg Hlandia Nwa Zelandia Nrwegia Plska Liderzy inwestycji w sieci NGA władze lkalne incumbent peratrzy alternatywni jednstki użytecznści publicznej incumbenci incumbent jednstki użytecznści publicznej peratrzy alternatywni incumbent jednstki użytecznści publicznej peratrzy alternatywni peratrzy alternatywni incumbent incumbent peratrzy alternatywni jednstki użytecznści publicznej jednstki użytecznści publicznej 23
Prtugalia Słwacja Słwenia Hiszpania Szwecja Szwajcaria Turcja Wielka Brytania incumbent incumbent peratrzy alternatywni incumbent peratrzy alternatywni incumbent peratrzy alternatywni peratrzy alternatywni Źródł: OECD Digital Ecnmy Papers N. 182 Jak wynika z pwyższych danych, mdel, w którym t incumbent jest największym inwestrem w sieci NGA nie jest wcale mdelem widącym. W wielu krajach t właśnie peratrzy alternatywni lub jednstki użytecznści publicznej są największymi inwestrami w sieci NGA. W takiej sytuacji rzważenia wymaga, na ile regulacja incumbentów rzeczywiście wyrównuje szanse peratrów alternatywnych na stwrzenie knkurencyjnej ferty. C ciekawe symetryczna regulacja jest stswana we Francji, w której t właśnie incumbent jest liderem inwestycji w sieci NGA. Ewidentnie taka plityka regulacyjna traktwana jest jak zachęta inwestycyjna, również dla największeg krajweg peratra. Wniski, które nasuwają się p analizie zakresu regulacji sieci NGA w Unii Eurpejskiej są następujące: trendem regulacyjnym jest stpniwe bejmwanie regulacją sieci światłwdwych; c d zasady regulacja wprwadzana jest jednak p siągnięciu dpwiednieg stpnia nasycenia rynku w nwczesne technlgie wciąż istnieje wiele krajów, w których sieci NGA nie pdlegają regulacji (np. Belgia, Słwacja, Hiszpania, Prtugalia, Austria, Słwacja, Dania, Cypr); w niektórych przypadkach drczenie regulacji bez sprzeciwu ze strny Kmisji Eurpejskiej miał miejsce nawet p wydaniu Zalecenia NGA kraje, które decydwały się na drczenie regulacji uzasadniały t niskim stpniem nasycenia rynku w sieci światłwdwe nawet przy wprwadzeniu regulacji sieci światłwdwych, krajwe rgany regulacyjne stsują pewne złagdzenia regulacji w zakresie sieci NGA, zdając sbie sprawę z kniecznści wspierania inwestycji w rzwój tych sieci złagdzenie regulacji peratra SMP pwinn mieć w szczególnści miejsce, w sytuacji w której t nie incumbent, ale inne pdmity, jest liderem w inwestycjach w sieci NGA. 24