OCHRONA PRZECIWPOŻAROWA

OCHRONA PRZECIWPOŻAROWA W OBIEKTACH BUDOWLANYCH INSTALACJE ELEKTRYCZNE, WENTYLACYJNE I GAŚNICZE PROJEKTOWANIE, MONTAŻ I EKSPLOATACJA

PRACA ZBIOROWA REDAKCJA MERYTORYCZNA Julian Wiatr, elektro.info Waldemar Joniec, Rynek Instalacyjny OPRACOWANIE I REDAKCJA Anna Kuziemska Agnieszka Orysiak SKŁAD I ŁAMANIE dtp@medium.media.pl Wszelkie prawa zastrzeżone Copyright by Grupa MEDIUM WYDAWCA I ROZPOWSZECHNIANIE Grupa MEDIUM Sp. z o.o. S.K.A. 04-112 Warszawa, ul. Karczewska 18 tel. 22 512 60 60 www.ksiegarniatechniczna.com.pl Wydanie I, Warszawa 2014 Publikacja wydana pod patronatem miesięczników

SPIS TREŚCI Waldemar Wnęk STEROWANIE URZĄDZENIAMI GAŚNICZYMI W SERWEROWNIACH................. 5 Waldemar Jaskółowski, Julian Wiatr INSTALACJE ELEKTRYCZNE NISKOPRĄDOWE W PRZESTRZENIACH ZAGROŻONYCH WYBUCHEM........................................... 14 Jarosław Wiater ZAGROŻENIA POŻAROWE POWODOWANE PRZEZ DOZIEMNE WYŁADOWANIA PIORUNOWE I ICH NEUTRALIZACJA...................................... 20 Ryszard Zacirka, Janusz Konieczny STOSOWANIE WYŁĄCZNIKÓW RÓŻNICOWOPRĄDOWYCH W OCHRONIE PRZECIWPOŻAROWEJ................................................ 27 Edward Skiepko WYMAGANIA W ZAKRESIE PROWADZENIA TRAS PRZEWODOWYCH INSTALACJI PRZECIWPOŻAROWYCH............................................... 34 Julian Wiatr, Waldemar Jaskółowski OCHRONA POŻAROWA KANAŁÓW I TUNELI KABLOWYCH...................... 41 Julian Wiatr ZAGROŻENIE POŻAROWE ORAZ PORAŻENIOWE POCHODZĄCE OD OGRANICZNIKÓW PRZEPIĘĆ (SPD).................................... 70 Julian Wiatr, Marcin Orzechowski WYMAGANIA DOTYCZĄCE WENTYLACJI POMIESZCZEŃ BATERYJNYCH ZASILACZY UPS..................................................... 82 Dariusz Zgorzalski PRAWNE WYMAGANIA DLA SYSTEMÓW I URZĄDZEŃ PPOŻ. PRAKTYKA STOSOWANIA DOKUMENTOW W BUDOWNICTWIE........................... 92 Grzegorz Kubicki OCHRONA DRÓG EWAKUACJI PRZYPADKI RZECZYWISTYCH BUDYNKÓW......... 106 Agnieszka Malesińska STAŁE URZĄDZENIA GAŚNICZE GASZENIE MGŁĄ WODNĄ.................... 114 Przemysław Kubica STAŁE URZĄDZENIA GAŚNICZE GAZOWE, ZASADY DOBORU GAZU GAŚNICZEGO..... 120

bryg. dr inż. Waldemar WNĘK Szkoła Główna Służby Pożarniczej STEROWANIE URZĄDZENIAMI GAŚNICZYMI W SERWEROWNIACH Wprowadzenie Temat jest dość trudny z uwagi na różnorodność rozwiązań serwerowni, różnych wielkości pomieszczeń, różnego rodzaju zastosowanych systemów wentylacyjnych, co bezpośrednio ma wpływ na dobór systemów detekcyjnych. Biorąc pod uwagę wymagania Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów z dnia 7 czerwca 2010 roku (DzU nr 109, poz. 719) stosowanie stałych urządzeń gaśniczych, związanych na stałe z obiektem, zawierających zapas środka gaśniczego i uruchamianych samoczynnie we wczesnej fazie rozwoju pożaru, jest wymagane między innymi w ośrodkach elektronicznego przetwarzania danych o znaczeniu krajowym. W strefach pożarowych i pomieszczeniach wyposażonych w stałe urządzenia gaśnicze gazowe lub z innym środkiem gaśniczym mogącym mieć wpływ na zdrowie ludzi zapewnia się warunki bezpieczeństwa dla osób przebywających w tych pomieszczeniach, zgodnie z PN dotyczącymi tych urządzeń. Jak widać, jest to ogólny zapis mający przełożenie do zabezpieczania obiektów serwerowni, gdzie przechowywane są dane o znaczeniu krajowym. Między innymi dane osobowe, np. w urzędach centralnych, skarbowych. Dalsza część rozporządzenia zwraca uwagę na bezpieczeństwo ludzi przebywających w pomieszczeniach zabezpieczanych, aby wykonywać je zgodnie z PN, stosując także ogólną wiedzą techniczną. Wymagania dla central sterowania gaszeniem Rozwój systemów sterowania urządzeniami gaśniczymi gazowymi pokazał, że praktycznie fi rmy produkujące je proponują najczęściej rozwiązania specjalizowanych central sterowania gaszeniem. Dla przypomnienia, mamy trzy układy sterowania: centrala sygnalizacji pożarowej ze specjalizowanym pakietem sterowania gaszeniem, centrala z dedykowanym sterownikiem urządzenia gaśniczego i specjalizowana centrala sterowania gaszeniem. pakiet sterowania gaszeniem CSP sterownik urządzenia gaszącego CSP specjalistyczna centrala sterowania gaszeniem Rys. 1. Rodzaje układów sterowania urządzeniami gaśniczymi Trudno jest do końca oceniać te rozwiązania, ale muszą one spełniać zakładane wymagania obowiązkowe i do wyboru fakultatywne wynikające z normy PN-EN 12094-1. 5

Funkcje obowiązkowe Odbieranie i przetwarzanie przynajmniej jednego wejściowego sygnału inicjującego z instalacji sygnalizacji pożarowej oraz wejściowego sygnału inicjującego od ręcznego(-ych) urządzenia(-ń) inicjującego(-ych) podłączonego bezpośrednio do CSG. Przekazywanie sygnału gaszenia i uruchamianie urządzenia alarmowego po odebraniu wejściowego(-wych) sygnału(-ów) inicjującego(-ych). Sygnalizowanie każdego stanu w sposób jednoznaczny, np. zasilania z sieci elektroenergetycznej, uruchomienia, uszkodzenia, wyładowania, zablokowania. Przekazywanie informacji o nieprawidłowym stanie podzespołów (np. brak środka gaśniczego, pozycja blokady w nieelektrycznych urządzeniach blokujących w każdej strefie), jeżeli takie występują, oraz informacje o stanie uszkodzenia (zwarcie lub przerwa w torach transmisji: linii dozorowych, sterujących, monitoringu pożarowego, uszkodzenia zasilania, doziemienia, przepalenia bezpieczników lub zadziałanie jakiegokolwiek urządzenia zabezpieczającego mogącego uniemożliwić pracę CSG, nieprawidłowa praca oprogramowania, uszkodzenie zawartości pamięci). Przekazywanie informacji o stanie wyładowania (sygnalizacja przez wskaźnik świetlny lub informacja na wskaźniku alfanumerycznym z każdej strefy). Inne funkcje są funkcjami fakultatywnymi, czyli mogą być, ale nie muszą. Najczęściej są to jednak funkcje zwiększające niezawodność sterowania urządzeniami gaśniczymi. Funkcje fakultatywne Opóźnienie sygnału gaszenia czas ostrzegania przed załączeniem urządzenia gaśniczego (od 0 do 60 sekund, powinien być tak dobrany, aby wszystkie osoby opuściły pomieszczenie gaszone). Możliwość odebrania sygnału z urządzeń wskazujących przepływ środka gaśniczego (element wskazujący na dwa aspekty rozpoczęcie gaszenia i po czasie wyładowania brak gazu w butlach). Nadzór nad podzespołami (np. pozycje zaworów, ciśnienia, wagi środka). Odbieranie sygnału od awaryjnych urządzeń wstrzymujących z sygnalizacją włączenia (STOP, BLOKADA). Nadzór nad nieelektrycznymi urządzeniami blokującymi. Sterowanie czasem wyładowania, np. w niskociśnieniowych urządzeniach CO 2. Sterowanie dodatkowym wyładowaniem, łącznie z odebraniem sygnału od ręcznego urządzenia sterującego, np. w niskociśnieniowych urządzeniach CO 2. Odebranie sygnału od urządzenia pomocniczego po zmianie trybu pracy z wyłącznie ręcznego na tryb automatyczny/ręczny i odwrotnie (zaznaczenie trybu, aby nie dochodziło do nieuruchomienia urządzenia w chwili braku osoby inicjującej proces gaszenia). Przekazywanie sygnału inicjującego do urządzeń instalacji gaśniczej (butla pilotująca, optyczne urządzenia ostrzegające fakultatywne dla urządzeń nieposiadających uruchomienia poprzez butle pilotujące, obowiązkowe dla np. CO 2 ). Przekazywanie sygnału gaszenia do butli zapasowych. Przekazywanie sygnału do urządzeń spoza instalacji gaśniczej (wyłączenie wentylacji, zwolnienie trzymaków drzwiowych, wyłączenie urządzeń produkcyjnych, np. wentylacja posiada swoje centrale sterujące, co w trakcie prac konserwacyjnych może mieć wpływ na działanie systemu bezpieczeństwa. Zdarza się, że prowadzone są obsługi tych central niezależnie od CSG, CSP i doprowadza to do wyłączenia części instalacji). Odbieranie sygnałów od awaryjnych urządzeń przerywających AUP (w trakcie stanu dozorowania i uruchamiania alarmowego urządzenia przerywającego wstrzymywany jest sy- 6

gnał gaszenia do chwili wyłączenia AUP (np. przycisk BLOKADA GASZENIA) i skasowania stanu uruchomienia w CSG). Możliwość sterowania wydłużonym wypływem gazu (dla niskociśnieniowych CO 2 ), pozwala to m.in. na utrzymywanie odpowiedniego stężenia przy założonych nieszczelnościach pomieszczenia dla materiałów wymagających przedłużonego czasu działania, np. 20 minut. Wyładowanie środka gaśniczego do wybranej strefy poprzez sterowanie zaworami kierunkowymi. Uruchamianie urządzenia alarmowego o różnych sygnałach (rozróżnienie czasu ostrzegania od czasu gaszenia). Prace mające na celu poszerzenie możliwości, a zarazem zwiększenie niezawodności urządzeń powodują, że należy brać pod uwagę zaistniałe w rzeczywistości przypadki. Analizując rozwiązania różnych firm dostarczających na rynek polski centrale sterowania gaszeniem można powiedzieć, że nie odbiegają generalnie od zakładanych w normie możliwości, biorąc dodatkowo wymagania fakultatywne. Tak rozbudowany system jest zalecany w przypadku sterowania urządzeniami gaśniczymi gazowymi, gdzie gazem gaśniczym jest gaz niebezpieczny dla zdrowia i życia osób przebywających w pomieszczeniu. Przeznaczenie przycisków START, STOP i BLOKADA Przycisk START na zewnątrz pomieszczenia może być przyczyną nieuzasadnionego uruchomienia urządzenia gaśniczego, choć jest to wymóg dla osób wchodzących z zewnątrz do pomieszczenia. W uzasadnionych przypadkach, gdy np. dostęp do przycisku ma wiele nieuprawnionych osób, dopuszcza się stosowanie przycisku START tylko w pomieszczeniu gaszonym bezpośrednio przy drzwiach wejściowych. Niezależnie jest przycisk START na płycie czołowej CSG. CSG, która jest najczęściej umieszczana w małej odległości od gaszonego pomieszczenia. Przyciski wstrzymujące gaszenie STOP/BLOKADA wg normy PN-EN 12094-1 pkt 4.20.3 praktycznie urządzeń wstrzymujących powinny spełniać jedną z sekwencji, z tym że: sygnał gaszenia nie powinien być generowany w czasie załączenia urządzenia wstrzymującego, uruchomienie urządzenia wstrzymującego powinno być sygnalizowane optycznie i akustycznie w CSG z sygnalizacją w każdej strefie gaszenia oddzielnie: przerwanie działania urządzenia wstrzymującego, po upływie ustalonego czasu ostrzegania przed wyładowaniem, powinno spowodować natychmiastową transmisję sygnału gaszenia, czas ostrzegania nie powinien być przerwany, skrócony czy też skasowany (zatrzymanie na czas przyciśnięcia przycisku czasu ostrzeżenia, po zwolnieniu dopełnienie zaprogramowanego czasu lub po zakończeniu natychmiastowe zadziałanie urządzenia gaśniczego), po każdorazowym zadziałaniu awaryjnego urządzenia wstrzymującego, czas ostrzeżenia przed wyładowaniem powinien być włączony od początku. Praktycznie sprowadza się to do tego, że w produkowanych nowoczesnych centralach: przycisk START jest przyciskiem bistabilnym, wciśnięcie powoduje rozpoczęcie procedury gaszenia ustalony czas ostrzeżenia, a następnie uruchomienie gaszenia. Umieszczonym na zewnątrz (z uwagą jak wyżej dotyczącą takiego umiejscowienia przycisku) i wewnątrz pomieszczenia, na płycie czołowej CSG. Przycisk ten ma pozwolić na wczesne uruchomienie urządzenia gaśniczego przed zadziałaniem czujek pożarowych, przycisk STOP jest przyciskiem monostabilnym (działa w czasie wciśnięcia), po zwolnieniu rozpoczyna się na nowo czas przeznaczony na ostrzeżenie (ewakuacja osób z pomieszczenia), a następnie rozpoczęcie gaszenia. Przycisk ten stosuje się wewnątrz pomieszczenia, najczęściej w przypadku gazów szkodliwych dla człowieka. Pozwala to na wstrzymanie 7

procedury gaszenia ze względu na problemy wynikłe w trakcie ewakuacji osób (zasłabnięcie, wywrócenie w trakcie opuszczania pomieszczenia itp.). Umieszczony jest także na płycie czołowej CSG, przycisk BLOKADA jest przyciskiem bistabilnym, po wciśnięciu następuje blokada uruchomienia urządzeń gaśniczych od czujek pożarowych, zwalnianie drzwi, wyłączenie wentylacji, wyłączenie urządzeń produkcyjnych i innych. Zadziałanie zablokowanych urządzeń przyciskiem BLOKADA jest możliwe po usunięciu działania przycisku BLOKADA (najczęściej przy użyciu specjalnego kluczyka) i wciśnięciu przycisku START. 1 16 15 2 UWAGAGAZ 5 6 3 4 7 8 CSG 9 14 10 11 START 12 13 UWAGAGAZ BLOKADA STOP Rys. 2. Przykład sterowania urządzeniem gaśniczym gazowym wysokociśnieniowym CO 2, gdzie: 1 czujki pożarowe w tzw. koincydencji strefowej (zadziałanie układu w chwili wejścia w stan alarmu obu czujek w tej samej strefie), 2 sygnalizator dźwiękowy, 3 dysza gazowa, 4 strumień CO 2, 5 ekran świetlny, 6 rura zbiorcza (kolektor), 7 elektrozawór uruchamiany elektrycznie i ręcznie, 8 zawór kierunkowy sterowany z CSP, 9 przewód giętki, przez który przepływa CO 2 z butli pilotującej uruchamiający zawory szybko otwieralne baterii butli, 10, 11 samozamykacz, trzymak drzwiowy sterowany z CSG, 12 przyciski START, STOP w pomieszczeniu chronionym i bezpośrednio poza pomieszczeniem, 13 waga warząca butle z gazem (kontrola napełnienia butli) z prowadzonym nadzorem napełnienia przez CSG, 14 łącznik ciśnienia, 15 klapa odciążająca, 16 izolator zwarć Przy instalacjach bardzo rozbudowanych wewnątrz pomieszczenia przycisk ten pozwala na dokonanie badania instalacji w trakcie prac konserwacyjnych, jak również w trakcie prac mogących spowodować uruchomienie automatycznie SUG (odkurzanie sufitów, czyszczenie wentylacji itp.). Przycisk znajduje się też na płycie czołowej centrali sterowania gaszeniem, co w tym przypadku pozwala w sposób prosty zablokować działanie wybranej strefy gaszenia. W trakcie projektowania starszych central nie było możliwości uruchomienia tzw. dodatku (środka gaśniczego) w przypadku urządzeń gaśniczych niskiego ciśnienia. Produkowane centrale obecnie mają taką możliwość poprzez umieszczenie na płycie czołowej centrali takiego przycisku. 8

światło pulsacyjne światło pulsacyjne światło pulsacyjne światło pulsacyjne W czasie wyładowywania sygnały, jak w czasie ostrzegania. inny sygnał niż poprzednio pulsujące świecenie brak działania W czasie po wyładowaniu gazu do pomieszczenia stan sygnalizowany jest dźwiękowo i optycznie (pulsujące świecenie) na zewnątrz pomieszczenia, co wskazuje, że w pomieszczeniu jest gaz i zostało zakończone gaszenie. Wewnątrz nie ma osób, co powoduje, że nie ma sygnalizacji dźwiękowej i optycznej. Rys. 3. Fazy sygnalizacji uruchamiania stałego urządzenia gaśniczego Pozostaje jednak problem, jak uruchomić SUG-i poprzez mechaniczne uruchomienie zaworu szybkootwieralnego w urządzeniach gaśniczych CO 2 tak, aby została zapewniona procedura alarmowania przed rozpoczęciem gaszenia. W tym wypadku należy zapewnić automatyczne zadziałanie sygnalizacji ostrzeżenia oraz urządzeń zabezpieczających przed nadmiernym wzrostem nadciśnienia w pomieszczeniu (otwarcie klap odciążających) wraz z wszystkimi urządzeniami pomocniczymi (hermetyzacja pomieszczenia, sygnalizacja wyładowania gazu itp.). Do takiej sytuacji może dojść w chwili uszkodzenia automatyki. Następną sprawą jest sygnalizacja trwania postrzegalnych faz uruchamiania stałych urządzeń gaśniczych. Zakłada się sygnalizacje wewnątrz i na zewnątrz pomieszczenia zabezpieczanego. W czasie trwania ostrzegania (czas na ewakuację) powinny zostać uruchomione sygnały dźwiękowe i optyczne (zmienne sygnały) wewnątrz i na zewnątrz pomieszczenia. Są różne rozwiązania, jeżeli chodzi o informację optyczną: uruchomienie pulsujących ekranów z napisami, np. Uwaga gaz lub migające światło lampy sygnalizacyjnej. W czasie wyładowywania sygnały, jak w czasie ostrzegania. W czasie po wyładowaniu gazu do pomieszczenia stan sygnalizowany 9

jest dźwiękowo i optycznie (pulsujące świecenie) na zewnątrz pomieszczenia, co wskazuje, że w pomieszczeniu jest gaz i zostało zakończone gaszenie. Wewnątrz nie ma osób, co powoduje, że nie ma sygnalizacji dźwiękowej i optycznej. Na początku centrale sterowania gaszeniem posiadały minimum dwie linie dozorowe, które można było zaprogramować jako linie w koincydencji, zmniejszając w ten sposób możliwość zadziałania urządzenia gaśniczego od zwodniczych symptomów pożaru. Zadziałanie przynajmniej dwóch czujek na liniach w koincydencji powoduje alarm pożarowy II stopnia. Pobudzenie pierwszej czujki bez względu na linię powoduje jedynie uruchomienie w CSP alarmu I stopnia. Dla prostych układów sterowania jedna przestrzeń zabezpieczana nie powoduje problemu z zorganizowaniem gaszenia urządzeniami gaśniczymi. W przypadku serwerowni z trzema przestrzeniami gaszenia (przestrzeń pomiędzy podłogą właściwą a podniesioną, przestrzeń serwerów, przestrzeń pomiędzy sufitem podwieszonym a właściwym) wymaga to minimum 6 linii dozorowych otwartych (promieniowych). Wymaga to dodania dodatkowego pakietu umożliwiającego sterowanie 3 układami linii w koincydencji. W innych centralach stosuje się linie pętlowe, co po zastosowaniu we wszystkich adresowalnych elementach izolatorów zwarć pozwala w sposób dowolny zastosować koincydencję strefową. Wystarczy jedna linia pętlowa do wykonania sterowania przez umieszczenie na niej czujek adresowalnych wyposażonych w izolatory zwarć. Praktyczne wykonanie koincydencji w najprostszym układzie polega na dobraniu układu czujka punktowa czujka punktowa. W systemach takich najczęściej stosowane są czujki jednego rodzaju: dymu, ciepła, płomienia. Dla przypomnienia, czujek dymu powinno być 1,5 razy więcej niż w zwykłym układzie, a czujek ciepła, płomienia 2 razy więcej niż wynikałoby z obliczeń. Ten układ jest układem prostym, niebiorącym pod uwagę istnienia różnego rodzaju ograniczeń wynikających z warunków wentylacji w pomieszczeniu chronionym. linie nieadresowalne linie adresowalne L 1 L 2 L 3 L 4 L 1 L 2 L 5 L 6 L 3 L 1 koincydencja strefowa Rys. 4. Przykład rozmieszczenia czujek pożarowych dla różnych układów linii dozorowych (koincydencja liniowa i strefowa) 10

Dla doboru rodzaju czujek pożarowych wykonywane były próby w różnych pomieszczeniach przez różne ośrodki badawcze, które zmieniły podejście do sposobu wykrywania pożaru. Badania testowe prowadzono w trzech układach pomiarowych [2] używając czujek punktowych dymu i systemu zasysającego: Pierwszy test Pierwszy test był wykonywany w pokoju o powierzchni 80 m 2, gdzie umieszczono różne urządzenia komputerowe z nawiewem powietrza przez podłogę podniesioną do pomieszczenia. Pomieszczenie zabezpieczono czujkami jonizacyjnymi i optycznymi dymu oraz system zasysający typu VESDA umieszczonymi na suficie pomieszczenia. W przestrzeni serwerów spalono kabel elektryczny. Dym został wykryty w mniej niż 1 minutę przez system VESDA, niewykryty został przez inne detektory. Test zakończono po 45 minutach. W trakcie testu zarejestrowano badanie na filmie, gdzie zaobserwowano turbulencje powietrza, które miały wpływ na rozproszenie dymu w pomieszczeniu badanym. Drugi test Drugi test został przeprowadzony w pokoju mieszkalnym bez mechanicznej wentylacji o powierzchni około 50 m 2. Wyposażenie pokoju stanowiły różne urządzenia, sprzęty mieszkaniowe. W pomieszczeniu była zastosowana wentylacja grawitacyjna wprowadzająca słabe zawirowania powietrza w pomieszczeniu. Spalano kabel elektryczny. Dym wykryty został w mniej niż 1 minutę przez system VESDA, a pozostałe czujki dymu zadziałały po czasie krótszym niż trzy minuty. Trzeci test Trzecia próba miała miejsce w pomieszczeniu serwerowni o powierzchni 500 m 2 wyposażonym w konwencjonalne czujki dymu wraz z zabezpieczeniem przestrzeni międzypodłogowej. Wentylacja pomieszczenia właściwego prowadzona była poprzez przestrzeń międzypodłogową do pomieszczenia serwerów (dwa komputery 400 GB, magnetofony i różnorodny sprzęt telekomunikacyjny). Dym ze spalanego kabla został wykryty przez system VESDA w ciągu dwóch minut, ale nie został wykryty przez pozostałe czujki dymu. Badanie zakończono po około 45 minutach. Dym skierowany w przestrzeń międzypodłogową także nie wywołał zadziałania detektorów podpodłogowych. Wykonane badania świadczą o konieczności innego podejścia do wykrywania pożaru w przestrzeniach wentylowanych, czy wręcz klimatyzowanych. Autor opracowania [2] sformułował wnioski: turbulencje powietrza powodowane przez klimatyzację i wentylatory urządzeń mogą spowodować, że punktowe czujki dymu (w normie BS 6266 [4]) mogą być niewystarczające do zabezpieczenia przestrzeni wentylowanych. Zaleca w takich pomieszczeniach każdorazowo wykonywać pomiary i stosować systemy zasysające. Innym rozwiązaniem detekcji pożaru w pomieszczeniach wentylowanych (m.in. serwerowniach) może być układ czujki punktowe dymu i system zasysający. W tym przypadku następuje wykrycie pożaru przez system zasysający, co powoduje wezwanie ochrony i sprawdzenie pomieszczenia. Tu mogą być dwa przypadki: z i bez wyłączenia wentylacji. Bez wyłączenia decyzja o załączeniu urządzenia gaśniczego spoczywa na obsłudze. Gdy po wykryciu zostaje wyłączona wentylacja, to układ detekcji z systemem zasysającym w koincydencji oczekuje na zadziałanie czujek punktowych dymu. W momencie dotarcia dymu do czujek punktowych następuje uruchomienie procesu gaszenia wraz z alarmowaniem. W momencie dotarcia ochrony przed zadziałaniem systemu, osoba dokonująca przeglądu pomieszczenia decyduje o załączeniu urządzenia gaśniczego przez wciśnięcie przycisku START. W trakcie wyłączenia wentylacji należy nie zapominać o konieczności nadzorowania temperatury urządzeń czy samego pomieszczenia. W takim przypadku trzeba dobrać system stero- 11

wania gaszeniem, który ma możliwość pomiaru temperatury, a po przekroczeniu jej, załączenia ponownego wentylacji w celu schłodzenia urządzeń. Nowoczesne systemy sterowania gaszeniem posiadają dzisiaj takie możliwości, np. poprzez pomiar temperatury przy użyciu czujników PT 100. W momencie braku obsługi w takim przypadku, należy podjąć decyzję o załączeniu automatycznym urządzenia gaśniczego. zadziałanie systemu zasysającego powiadomienie obsługi z wyłączeniem wentylacji bez wyłączenia wentylacji decyzja o włączeniu przycisku START zadziałanie czujek punktowych dymu w koincydencji (nadzór nad temperaturą serwerów) zadziałanie systemu zasysającego w koincydencji z zadziałanym systemem Rys. 5. Przykład algorytmu działania układu sterowania z zastosowaniem systemu zasysającego Co robić, jeżeli brakuje obsługi czy możliwości wyłączenia wentylacji? Czy stosować układ detekcji system zasysający system zasysający? Na pewno jest to problem, co powoduje potrzebę gaszenia gazem w obecności wentylacji. Większe zapotrzebowanie na gaz jest równoznaczne z wzrostem ceny instalacji. Tu mogą być zastosowane różne układy, m.in. z detekcją w instalacji wentylacyjnej, w samych urządzeniach. Rozwiązanie z detekcją na suficie przez systemy zasysające jest dość trudne z uwagi na dużą czułość takiego rozwiązania (problemy z doborem czułości kurz, samo przegrzanie komputerów może być czynnikiem uruchamiającym urządzenie gaśnicze). Ciekawym rozwiązaniem jest stosowanie układu o różnych czułościach systemów zasysających. Jeden dobiera się klasy A wg EN 54-20, a drugi np. klasy C (zbliżona do działania czujek punktowych dymu). Stosowanie takich rozwiązań wymaga doświadczenia w projektowaniu takich systemów i wymaga przeprowadzania badań skuteczności. Na rysunku 5. przedstawiono przykład rozwiązania układu detekcji pożaru z wykorzystaniem systemów zasysających w koincydencji z czujkami punktowymi lub systemem zasysającym. Zadziałanie systemu zasysającego rozpoczną czas powiadomienia obsługi o zagrożeniu w zabezpieczanym pomieszczeniu. Następnie zadawane jest pytanie, czy można wyłączyć wentylację, jeżeli tak, to oczekujemy na zadziałanie punktowych czujek dymu z nadzorem, jak to opisano wcześniej, temperatury. Jeżeli nie można wyłączyć wentylacji, to wymaga się drugiego systemu zasysającego. Oczywiście nie są to najczęściej układy umieszczone na suficie obok siebie, ze względu na dużą czułość systemu, ale w układzie: jeden system analizujący powietrze w serwerze, a drugi na suficie. Na koniec należy przypomnieć ogólną zasadę, że w trakcie sterowania urządzeniami gaśniczymi gazowymi pamiętajmy o poprzedzaniu ich działania ewakuacją osób znajdujących się w tych pomieszczeniach. Gazy nietoksyczne też mogą być przyczyną stresu, choć może to być tylko ograniczenie widoczności w pomieszczeniu chronionym na czas ok. 10 sekund. Pozostaje do rozwiązania sprawa pozbycia się z pomieszczenia gazu. Większość projektantów systemów sterowania proponuje zastosowanie systemu wentylacji mechanicznej. Proponowane 12

jest 10 wymian/godzinę, co nie jest jednoznaczne z podaniem czasu, po którym możemy wejść do pomieszczenia. Brak jest w normach wymagań stosowania w takich pomieszczeniach detekcji stężenia gazu, co w jednoznaczny sposób określiłoby czas wejścia do pomieszczeń. Temat jest otwarty dla projektantów i warty rozważenia. Pomiar stężeń gazu może być także wykorzystywany w trakcie analizy stężeń w przypadku ochrony materiałów o przedłużonym czasie gaszenia, czy zmieniających się warunkach panujących w pomieszczeniach (pomieszczenia wentylowane). Literatura 1. J. Ciszewski, Sterowanie stałymi gazowymi urządzeniami gaśniczymi, zeszyty ZACISZE PO- LON ALFA. 2. A. Hiles, SMOKE TESTS, http://www.kingswell.net/news%20items/smoketest.htm, 10.08.2012. 3. W. Wnęk, Współczesne systemy automatycznego gaszenia wymagania, projektowanie, perspektywy rozwoju, Zacisze 2012, POLON ALFA. 4. WYTYCZNE SITP WP-02:2010 Instalacje sygnalizacji pożarowej. Projektowanie. 5. PN-EN 12094-1 Stałe urządzenia gaśnicze. Podzespoły do urządzeń gaśniczych gazowych. Część 1: Wymagania i metody badań central elektrycznego automatycznego sterowania i opóźnienia. 6. BS 6266: 2011-AUG-31 Fire protection for electronic equipment installations. Code of practice. 7. Wytyczne VdS 2496:1996-12(01) Sterowanie urządzeń gaśniczych. 13