Instrukcja eksploatacyjno ruchowa rozdzielnicy nn RGnn

Instrukcja eksploatacyjno ruchowa rozdzielnicy nn RGnn Temat: Dokumentacja techniczna projektowo kosztorysowa na przebudowę i modernizację rozdzielnicy głównej nn Inwestor: Narodowy Bank Polski ul. Świętokrzyska 11/21 00-919 Warszawa Reprezentowany: Oddział Okręgowy Narodowego Banku Polskiego ul. Piękna 1 15-282 Białystok Wykonawca: Pracownia Projektowa Enspro sp. z o. o. Łyski 1A 16-070 Choroszcz Projektant: mgr inż. Romuald Osiak upr. nr PDL/0102/POOE/06 Asystent: mgr inż. Piotr Antoniuk Strona 1 z 41

Karta aktualizacji nr. instrukcji eksploatacyjno ruchowej rozdzielnicy niskiego napięcia RG Data przygotowania:. Data wejścia w życie:. Przedmiot zmian: ZAKRES ZMIAN: Lp. Rozdział Instrukcji Specyfikacja zmiany / Zmianie ulega str. nr: 1 UZASADNIENIE: Strona 2 z 41

Spis treści Spis treści... 3 1. Wstęp... 5 1.1. Przedmiot instrukcji... 5 1.2. Podstawa opracowania... 5 1.3. Zakres stosowania instrukcji... 5 1.4. Przeznaczenie instrukcji... 5 1.5. Definicje i skróty... 5 1.6. Normy i przepisy... 7 1.7. Obowiązki pracodawcy... 9 1.8. Obowiązki osób kierujących pracownikami... 9 1.9. Prawa i obowiązki pracowników... 10 1.9.1. Prawa pracownika... 10 1.9.2. Obowiązki pracownika... 10 1.10. Szkolenie pracowników... 11 1.11. Kwalifikacje pracowników... 11 1.12. Lekarskie badania profilaktyczne pracowników... 11 2. Przepisy i zasady ogólne... 13 3. Kwalifikacje, uprawnienia obowiązki pracowników upoważnionych do obsługi i kierowania ruchem... 16 3.1. Poleceniodawca... 16 3.2. Kierujący zespołem pracowników... 16 3.3. Nadzorujący... 17 3.4. Dopuszczający... 18 3.5. Koordynujący... 18 3.6. Kierownik robót... 19 3.7. Członkowie zespołu pracowników... 19 4. Wykonywanie prac przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych... 20 4.1. Rodzaje prac... 20 4.2. Prace w pobliżu napięcia... 20 4.3. Prace pod napięciem... 20 4.4. Prace przy całkowicie wyłączonym napięciu... 20 4.5. Zasady uziemienia urządzeń... 21 4.5.1. Zasady ogólne... 21 4.5.2. Stosowanie uziemiaczy w urządzeniach stacyjnych... 21 4.6. Załączanie nowych urządzeń elektroenergetycznych pod napięcie... 22 5. Organizacja bezpiecznej pracy... 23 5.1. Zasady ogólne... 23 5.2. Zasady wydawania i ewidencji poleceń wykonania pracy... 24 5.3. Organizacja pracy na polecenie... 25 5.3.1. Przygotowanie miejsca pracy... 25 5.3.2. Dopuszczenie do pracy... 26 5.3.3. Wykonywanie pracy... 26 5.3.4. Przerwy w pracy... 27 5.3.5. Zakończenie pracy... 28 6. Podstawowe zasady użytkowania sprzętu ochronnego... 29 6.1. Zasady ogólne... 29 Strona 3 z 41

6.2. Ewidencja sprzętu ochronnego... 30 6.3. Rola i podział sprzętu ochronnego... 30 6.3.1. Podział sprzętu ochronnego... 30 6.3.2. Sprzęt izolacyjny... 31 6.3.3. Sprzęt wskazujący obecność napięcia... 31 6.3.4. Sprzęt zabezpieczający i ostrzegawczy... 31 6.4. Stosowanie sprzętu ochronnego... 31 6.4.1. Posługiwanie się drążkami izolacyjnymi... 31 6.4.2. Wykonanie czynności łączeniowych... 32 6.4.3. Sprawdzanie obecności napięcia... 32 6.4.4. Pomiar amperomierz cęgowym... 32 6.4.5. Uziemienie urządzeń niewyposażonych w uziemniki... 32 6.4.6. Montowanie i wyjmowanie zabezpieczeń... 33 6.4.7. Praca w miejscach o przekroczonych napięciach rażenia... 33 6.4.8. Ogradzanie i osłanianie miejsca pracy i części znajdujących się pod napięciem.. 33 7. Czynności eksploatacyjne i bezpieczeństwo obsługi... 35 7.1. Czynności łączeniowe... 35 7.2. Obsługa rozdzielnicy RG... 35 7.3. Okresowe pomiary ochronne... 36 7.4. Czasookresy pomiarów ochronnych... 37 8. Postępowanie w sytuacjach awaryjnych... 38 8.1. Postępowanie przy wykonywaniu pomiarów... 38 8.2. Postępowanie w przypadku pożaru spowodowanego przez instalację lub urządzenie elektryczne... 38 8.3. Postępowanie w przypadku porażenia prądem... 38 8.4. Awaryjne wyłączenie rozdzielnicy RG... 39 9. Recykling elementów i ochrona środowiska... 40 10. Załączniki... 41 Strona 4 z 41

1. Wstęp 1.1. Przedmiot instrukcji Dokument dotyczy instalacji elektrycznej w budynku Narodowego Banku Polskiego, zlokalizowanym w Białymstoku, ulica Piękna 1. Instrukcja określa procedury i zasady wykonywanych czynności niezbędnych przy eksploatacji urządzeń i instalacji elektrycznych wykonanych w pomieszczeniu rozdzielni nn. 1.2. Podstawa opracowania Podstawę opracowania stanowią następujące dokumenty: 1) Projekt techniczny rozdzielnicy RG; 2) Obowiązujące w dniu sporządzenia Instrukcji przepisy prawa. 1.3. Zakres stosowania instrukcji Postanowienia instrukcji mają zastosowanie przy wykonywaniu prac na urządzeniach elektroenergetycznych lub w ich pobliżu. Przepisy instrukcji nie mają zastosowania do prac przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych o napięciu bezpiecznym określonych w przepisach o ochronie przeciwporażeniowej oraz przy urządzeniach elektroenergetycznych powszechnego użytku. 1.4. Przeznaczenie instrukcji Instrukcja przeznaczona jest dla osób zatrudnionych na stanowiskach: Dozoru - do których zalicza się pracowników technicznych i inne osoby kierujące czynnościami osób wykonujących prace w zakresie obsługi, konserwacji, napraw, kontrolno-pomiarowym i montażu oraz osoby sprawujące nadzór nad eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznej. Eksploatacji - do których zalicza się osoby wykonujące prace w zakresie obsługi, konserwacji, napraw, kontrolno-pomiarowym i montażu urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznej. 1.5. Definicje i skróty 1) Urządzenie elektroenergetyczne - urządzenie techniczne stosowane w procesach wytwarzania, przetwarzania, przesyłania i dystrybucji, oraz użytkowania energii elektrycznej. 2) Instalacja elektroenergetyczna - urządzenia elektroenergetyczne z układami połączeń miedzy nimi. 3) Czynne urządzenie elektroenergetyczne - urządzenie będące w eksploatacji, przyłączone do układu zasilającego, które pozostaje pod napięciem, względnie zostało czasowo wyłączone w taki sposób, że napięcie na urządzenie może zostać podane od strony zasilania przez zamknięcie łączników. 4) Urządzenie elektroenergetyczne będące pod napięciem - czynne urządzenie niewyłączone, którego elementy wykazują różnicę potencjałów względem ziemi lub innych urządzeń, jak również te urządzenie czynne, które zostało wyłączone lub wyłączone i odłączone przez aparaturę łączeniową, bezpieczniki lub przewody mostkujące, ale przed możliwością pojawienia się napięcia, nie zostało skutecznie Strona 5 z 41

zabezpieczone przez uziemienie obwodu wyłączonego w sposób widoczny z miejsca pracy. 5) Urządzenie elektroenergetyczne całkowicie wyłączone spod napięcia - urządzenie wyłączone przez łączniki zablokowane w pozycji wyłączenia, w którego obwodach zasilających stworzona została przerwa izolacyjna i zabezpieczone w sposób widoczny z miejsca pracy przed możliwością podania napięcia przez zwarcie i uziemienie obwodu wyłączonego. 6) Urządzenie trwale rozłączone - urządzenie, w którym zostały zdemontowane odcinki obwodów zasilających (zdemontowane przęsło linii napowietrznej, szyny zbiorcze w rozdzielnicy, głowica kablowa itp.). 7) Urządzenia i instalacje nieczynne - należy przez to rozumieć urządzenia i instalacje elektroenergetyczne, do których za pomocą istniejących łączników nie ma możliwości podania czynników stwarzających zagrożenie. 8) Pomieszczenie lub teren ruchu elektroenergetycznego - odpowiednio wydzielone pomieszczenie lub teren bądź część pomieszczenia lub terenu albo przestrzeni w budynkach lub poza budynkami, w których zainstalowane są urządzenia elektroenergetyczne dostępne tylko dla upoważnionych osób. 9) Miejsce pracy - odpowiednio przygotowane stanowisko pracy lub określona strefa pracy w zakresie niezbędnym dla bezpiecznego wykonywania pracy przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych. 10) Praca na wysokości - praca na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi (do pracy na wysokości nie zalicza się pracy na powierzchni, niezależnie od wysokości, na jakiej się znajduje, jeżeli powierzchnia ta osłonięta jest ze wszystkich stron do wysokości co najmniej 1,5 m pełnymi ścianami lub ścianami z oknami oszklonymi lub wyposażona jest w inne stałe konstrukcje lub urządzenia chroniące pracownika przed upadkiem z wysokości). 11) Praca pod napięciem - praca w strefie prac pod napięciem" wykonywana przez upoważnionych pracowników w oparciu o właściwą technologię pracy i przy zastosowaniu wymaganych narzędzi i środków ochronnych określonych w instrukcji wykonywania tych prac. 12) Praca w pobliżu napięcia - praca wykonywana w strefie prac w pobliżu napięcia oraz praca w pomieszczeniu lub na terenie ruchu elektroenergetycznego, jeżeli są dostępne części urządzeń będących pod napięciem, tzn., że za pomocą posiadanego sprzętu i narzędzi możemy się do nich zbliżyć na określoną odległość strefy danego napięcia, oraz że urządzenia te nie są odgrodzone i zabezpieczone przed przypadkowym dotknięciem. 13) Strefa prac pod napięciem i w pobliżu napięcia - granice stref prac pod napięciem i w pobliżu napięcia wyznaczają odległości wokół nieosłoniętych urządzeń i instalacji elektroenergetycznych lub ich części znajdujących się pod napięciem. 14) Strefa działania urządzenia - przestrzeń wyznaczona skrajnymi położeniami elementów urządzenia łącznie z ładunkiem, z uwzględnieniem możliwości rozkołysania się ładunku. 15) Instrukcja eksploatacji - zatwierdzona przez pracodawcę instrukcja określająca procedury i zasady wykonywania czynności niezbędnych przy eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych, opracowana na podstawie odrębnych przepisów oraz dokumentacji producenta. Strona 6 z 41

16) Instrukcja szczegółowa - instrukcja określająca zakres działania i zasady organizacji bezpiecznej pracy na określonym stanowisku, grupie stanowisk lub przy określonych czynnościach (instrukcja powinna, między innymi, określać technologie oraz organizacyjne i techniczne warunki bezpiecznego wykonania prac). 17) Świadectwo kwalifikacyjne - świadectwo stwierdzające spełnienie przez daną osobę odpowiednich wymagań kwalifikacyjnych do wykonywania pracy na stanowisku dozoru lub eksploatacji w ustalonym zakresie: obsługi, konserwacji, napraw, kontrolno-pomiarowym, montażu dla określonych rodzajów urządzeń i instalacji energetycznych, uzyskane w trybie i na zasadach określonych w odpowiednich przepisach. 18) Prowadzący eksploatację urządzeń i instalacji elektroenergetycznych - osoba reprezentująca Zarząd Zakładu, eksploatującego urządzenia, instalacje i sieci elektroenergetyczne na terenie swego działania. 19) Pracownik uprawniony - pracownik posiadający sprawdzone i właściwe kwalifikacje w zakresie eksploatacji danego rodzaju urządzeń i instalacji elektroenergetycznych, potwierdzone świadectwem kwalifikacyjnym. 20) Pracownik upoważniony - pracownik, który w ramach swoich obowiązków służbowych lub na podstawie polecenia służbowego wykonuje określone prace. 21) Zespół pracowników - grupa pracowników, w której skład wchodzą co najmniej dwie osoby wykonujące pracę. 22) Zespół pracowników kwalifikowanych - grupa pracowników, w której co najmniej połowa, lecz nie mniej niż dwie osoby, posiada ważne świadectwa kwalifikacyjne. 23) Pracownik pomocniczy - pracownik nieposiadający świadectwa kwalifikacyjnego włączony do zespołu dla wykonania określonych prac. 24) Osoba postronna - osoba niewchodząca w skład zespołu wykonującego prace i niebędąca funkcyjnie związana z organizacją wykonywanej pracy. 25) Urządzenie powszechnego użytku - urządzenie elektroenergetyczne przeznaczone dla indywidualnych potrzeb ludności lub używane w gospodarstwach domowych. 26) Sprzęt ochronny i narzędzia pracy - przenośne przyrządy i narzędzia chroniące osoby wykonujące pracę przy urządzeniach elektroenergetycznych przed porażeniem prądem, działaniem łuku elektrycznego, poparzeniem, obrażeniami mechanicznymi, przed oddziaływaniem nadmiernego hałasu, wibracji, zapylenia i toksyczności, przed upadkiem z wysokości i w zagłębienia oraz przed innymi zagrożeniami. 27) Przenośny sprzęt do uziemiania lub uziemiania i zwierania (uziemiacz, zwieracz) - sprzęt nakładany i przyłączany ręcznie do części składowych instalacji elektrycznych w celu ich uziemiania lub uziemiania i zwierania, wyposażony w części izolacyjne. Składa się z elementów uziemiających, elementów zwierających i jednego lub więcej elementów izolacyjnych, np. drążka uziemiającego. Jest dostosowany do maksymalnego prądu zwarcia. Przy braku stałych elementów izolacyjnych, funkcję tę spełnia oddzielny uniwersalny drążek izolacyjny. 1.6. Normy i przepisy 1) Ustawa z 7 lipca 1994r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2010r. Nr 243, poz. 1623 z późn. zm.). 2) Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004r. o wyrobach budowlanych (Dz. U. Nr 92, poz. 881 z późn. zm.). 3) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 2.09.2004r. w sprawie szczegółowego Strona 7 z 41

zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-użytkowego (Dz. U. z 2004r. Nr 202, poz. 2072). 4) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3.07.2003r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (Dz. U. z 2003r. Nr 120, poz. 1133). 5) Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 22.06.2010r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. z 2010r. Nr 109, poz. 719). 6) Przepisy Budowy Urządzeń Elektroenergetycznych. 7) Warunki techniczne wykonania i odbioru robót elektrycznych. 8) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23.06.2003r. w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (Dz. U. z 2003r. Nr 120, poz. 1126). 9) PN-IEC 60364-4-41 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona zapewniająca bezpieczeństwo. Ochrona przeciwporażeniowa. 10) PN-IEC 60364-4-43 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona zapewniająca bezpieczeństwo. Ochrona przed prądem przetężeniowym. 11) PN-IEC 60364-5-523 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Obciążalności prądowe długotrwałe przewodów. 12) PN-IEC 60364-5-56 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Instalacja bezpieczeństwa. 13) PN-IEC 60364-5-54 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Uziemienie i przewody ochronne. 14) PN-IEC 60364-4-482 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Dobór środków ochrony w zależności od wpływów zewnętrznych. Ochrona przeciwpożarowa. 15) Pozostałe arkusze normy PN-IEC 60364 dotyczące instalacji elektrycznych w obiektach budowlanych. 16) PN-B-02876:1998 Ochrona przeciwpożarowa budynków. Badania odporności ogniowej systemów uszczelniania przejść instalacyjnych. 17) PN-B-02851:1997 Ochrona przeciwpożarowa budynków. Metoda badań odporności ogniowej elementów budynków. Wymagania ogólne i klasyfikacja. 18) PN-88/E-04300 Instalacje elektryczne na napięcie nieprzekraczające 1000 V w obiektach budowlanych. 19) Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tj. Dz.U.98.21.94 z późniejszymi zmianami). 20) Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997r. - Prawo energetyczne (tj. Dz.U.03.153.1504 z późniejszymi zmianami). 21) Prawo Budowlane Dz.U. nr 89 poz. 414 z 07.07.1994r. z późniejszymi zmianami. 22) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tj. Dz.U.03.169.1650). 23) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 17 września 1999r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych (Dz. U. 99.80.912). 24) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U.03.47.401). Strona 8 z 41

25) Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci (Dz.U.03.89.828, sprost. Dz.U.03.129.1184z późniejszymi zmianami). 26) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996r. w sprawie rodzajów prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby, Dz. U. 96.62.288 z późniejszymi zmianami. 27) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996r. w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej (Dz.U.96.62.287). 28) PN-EN 61230 Prace pod napięciem. Przenośny sprzęt do uziemiania lub uziemiania i zwierania. 29) Warunki techniczne dozoru technicznego "Dźwignice i podnośniki" - Wymagania ogólne DT-DE-90/WO. 30) Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (jt. Dz.U.04.204.2087). 1.7. Obowiązki pracodawcy Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany: 1) organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy; 2) zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy; 3) wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń; 4) zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy, zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy. Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są zobowiązani znać, w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy. W razie, gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek: współpracować ze sobą, wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu, ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników. Wyznaczenie koordynatora nie zwalnia poszczególnych pracodawców z obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy zatrudnionym przez nich pracownikom. 1.8. Obowiązki osób kierujących pracownikami Osoba upoważniona do kierowania pracownikami jest obowiązana: 1) organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i Strona 9 z 41

higieny pracy; 2) dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem; 3) organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy; 4) dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem; 5) egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy; 6) zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami. 1.9. Prawa i obowiązki pracowników 1.9.1. Prawa pracownika 1) W razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo, gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. 2) Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, o którym mowa w punkcie 1), pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. 3) Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia w przypadkach, o których mowa w punktach 1) i 2), pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. 4) Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewni bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób. 5) Rodzaje prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996r. (Dz. U. z dnia 1 czerwca 1996r. nr 62, poz. 287). Przepisy punktów 1), 2), 3) nie dotyczą pracownika, którego obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia. 1.9.2. Obowiązki pracownika Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany: 1) znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym; 2) wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych; Strona 10 z 41

3) dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy; 4) stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem; 5) poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich; 6) niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku, zdarzeniu potencjalnie wypadkowym albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie, współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. 1.10. Szkolenie pracowników 1) Nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. 2) Obowiązkowi szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy podlegają wszyscy pracownicy. 3) Pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. 4) Pracodawca jest obowiązany zaznajamiać pracowników z ryzykiem zawodowym oraz przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac. 5) Szkolenia odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy. 6) Pracownik jest obowiązany potwierdzić na piśmie zapoznanie się z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. 1.11. Kwalifikacje pracowników 1) Wymagania w zakresie poziomu i kierunku wykształcenia oraz stażu zawodowego określa taryfikator stanowiskowy stanowiący załącznik do obowiązującego w zakładzie Układu Zbiorowego Pracy. 2) Eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych mogą zajmować się w ramach obowiązków służbowych pracownicy posiadający odpowiednie do zakresu prac świadectwo kwalifikacyjne i upoważnienie (jeżeli jest wymagane). 3) Pracownicy pomocniczy oraz nowozatrudnieni do czasu spełnienia wymagań kwalifikacyjnych mogą wykonywać prace przy eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych wyłącznie pod nadzorem pracowników kwalifikowanych. 1.12. Lekarskie badania profilaktyczne pracowników 1) Osoba przyjmowana do pracy podlega wstępnym badaniom lekarskim oraz w przypadku przeniesienia na stanowisko pracy, na którym występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub uciążliwe. 2) W czasie zatrudnienia pracownik podlega okresowym badaniom lekarskim w terminach określonych przez lekarza medycyny pracy prowadzącego badanie. Strona 11 z 41

3) W przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą, pracownik podlega ponadto kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. 4) Okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy. 5) Za czas niewykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie przejazdu na te badania do innej miejscowości przysługuje mu zwrot kosztów podróży według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych. Strona 12 z 41

2. Przepisy i zasady ogólne 1) Każde urządzenie i instalacja elektroenergetyczna przed dopuszczeniem do eksploatacji powinny spełniać wymagania przepisów dotyczących systemu oceny zgodności. 2) Wykonywanie prac może być powierzone pracownikom, którzy posiadają wymagane umiejętności i kwalifikacje zawodowe do ich wykonywania, zostali przeszkoleni w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz poddali się profilaktycznym badaniom lekarskim zgodnie z przepisami obowiązującymi w tym zakresie. 3) Zabronione jest: eksploatowanie urządzeń i instalacji elektroenergetycznych bez przewidzianych dla tych urządzeń i instalacji środków ochrony i zabezpieczeń, dokonywanie zmian środków ochrony i zabezpieczeń przez osoby nieupoważnione. 4) Przed przystąpieniem do robót ziemnych związanych z pracami przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych na terenie przyszłych robót, należy rozpoznać i oznaczyć uzbrojenie podziemne, a w szczególności sieci elektroenergetyczne, telekomunikacyjne, cieplne, gazowe, wodne i inne. 5) Obiekty z zainstalowanymi urządzeniami i instalacjami elektroenergetycznymi oraz urządzenia i instalacje energetyczne powinny być oznakowane zgodnie z obowiązującymi przepisami. 6) Pomieszczenia lub teren ruchu elektroenergetycznego powinny być dostępne tylko dla osób upoważnionych. 7) Urządzenia i instalacje elektroenergetyczne stwarzające zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego należy zabezpieczyć przed dostępem osób nieupoważnionych. 8) Uruchamianie, załączanie i wyłączanie urządzeń elektroenergetycznych należy wykonywać zgodnie z instrukcjami eksploatacji z zachowaniem odpowiedniej kolejności (np. wyłączenie, odłączenie, sprawdzenie braku napięcia i uziemienie). 9) Obecność innych osób niż wykonujący czynności łączeniowe powinna być ograniczona. Przy wykonywaniu czynności łączeniowych nie powinno być więcej niż trzy osoby. 10) Urządzenia i instalacje elektroenergetyczne powinny być eksploatowane tylko przez upoważnionych pracowników z zachowaniem postanowień określonych w instrukcjach eksploatacji. 11) Prace rozruchowe, próby techniczne urządzeń i instalacji elektroenergetycznych powinny być prowadzone zgodnie z wymaganiami Polskich Norm, odrębnych przepisów, instrukcji eksploatacji oraz uzgodnione z ich użytkownikiem. 12) Miejsce pracy powinno być ściśle określone, właściwie przygotowane, oznaczone i zabezpieczone w sposób zapewniający bezpieczeństwo pracowników i otoczenia. 13) Prace w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego, winny być wykonywane co najmniej przez dwie osoby, z wyjątkiem prac eksploatacyjnych z zakresu prób i pomiarów, konserwacji i napraw urządzeń i instalacji elektroenergetycznych o napięciu znamionowym do 1 kv, wykonywanych przez osobę wyznaczoną na stałe do tych prac w obecności pracownika asekurującego, przeszkolonego w udzielaniu pierwszej pomocy. Rodzaje prac, które powinny być wykonywane co najmniej przez dwie osoby, określa Strona 13 z 41

rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996r. (Dz. U. z dn. 1 czerwca 1996r. nr 62, poz. 288). Co najmniej dwuosobowo należy wykonywać w szczególności: prace w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia określone w rozdziale 5 instrukcji, prace na wysokości powyżej 2 m, prace w wykopach i wyrobiskach o głębokości większej od 2 m, zakładanie uziemiaczy przenośnych i zwieraczy, inne prace określone w szczegółowych instrukcjach. 14) W każdym miejscu pracy, w którym wykonuje pracę zespół pracowników, powinien być wyznaczony kierujący tym zespołem. 15) Urządzania, instalacje energetyczne lub ich części, przy których będą prowadzone prace konserwacyjne, remontowe lub modernizacyjne, powinny być wyłączone z ruchu, pozbawione czynników stwarzających zagrożenia i skutecznie zabezpieczone przed ich przypadkowym uruchomieniem oraz oznakowane. Jeżeli ruch urządzeń znajdujących się w pobliżu miejsca wykonywania prac, lub w pobliżu miejsca instalowania urządzeń i instalacji elektroenergetycznych zagraża bezpieczeństwu pracowników, to urządzenia te powinny być na czas wykonywania tych prac wyłączone z ruchu. W uzasadnionych przypadkach wykonywanie prac konserwacyjnych i remontowych lub przy instalowaniu nowych urządzeń może być zabezpieczone w inny sposób niż określony wyżej (np. ogrodzenia, osłony, płyty izolacyjne itp.), przy zachowaniu trybu postępowania dla prac wykonywanych w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego. Wymagania te nie dotyczą prac, dla których zastosowana technologia nie przewiduje włączeń urządzeń z ruchu. 16) Osoby kierownictwa i dozoru są obowiązane wstrzymać pracę, jeżeli stwierdzą, że w miejscu pracy nie są zachowane warunki bezpieczeństwa pracy. 17) Podczas oględzin urządzeń i instalacji elektroenergetycznych zabrania się wykonywania jakichkolwiek prac wymagających zdejmowania osłon i barier ochronnych, otwierania celek, wchodzenia na konstrukcje oraz zbliżania się do nieosłoniętych części urządzeń i instalacji znajdujących się pod napięciem, na odległość mniejszą niż odległości określone jako strefa prac w pobliżu napięcia. 18) Zabrania się wykonywania prac na napowietrznych liniach elektroenergetycznych, stacjach i rozdzielniach oraz na wysokich konstrukcjach w czasie wyładowań atmosferycznych. 19) Przy wykonywaniu czynności obsługi jak również wszystkich prac eksploatacyjnych konserwacyjno-remontowych i montażowych na urządzeniach elektroenergetycznych obowiązuje stosowanie: elektroizolacyjnych hełmów ochronnych, ubrań roboczych, dodatkowo, o ile zachodzi taka potrzeba - kamizelki o zwiększonej widoczności z elementami odblaskowymi. Przy czynnościach kontrolnych, nadzoru oraz czynnościach na terenie ruchu energetycznego oraz przy i w pobliżu urządzeń energetycznych wszystkich pracowników obowiązuje stosowanie hełmów ochronnych. 20) Prace na wysokości powinny być wykonywane zgodnie ze szczegółową instrukcją. 21) Prace wewnątrz kanałów, tuneli, zbiorników, studzienek, do których wejście odbywa się przez włazy lub otwory o niewielkich rozmiarach, mogą być wykonywane po Strona 14 z 41

usunięciu znajdujących się w nich czynników stwarzających zagrożenie dla zdrowia i życia pracowników oraz w asyście osoby asekurującej. Przed przystąpieniem do tych prac należy sprawdzić czy nie występuje czynnik stwarzający zagrożenie dla zdrowia i życia pracowników i czy zapewniona jest dostateczna zawartość tlenu. Przy wykonywaniu prac spawalniczych wewnątrz kanałów, tuneli, zbiorników, studzienek, butle z acetylenem i tlenem nie mogą znajdować się w ich wnętrzach. W czasie spawania wnętrza te powinny być oświetlone i skutecznie wentylowane. Powyższe prace powinny być wykonywane na polecenie pisemne. Strona 15 z 41

3. Kwalifikacje, uprawnienia obowiązki pracowników upoważnionych do obsługi i kierowania ruchem 3.1. Poleceniodawca Poleceniodawca jest to pracownik upoważniony pisemnie przez prowadzącego eksploatację urządzeń i instalacji energetycznych do wydawania poleceń na wykonanie pracy, posiadający świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru. Poleceniodawca jest odpowiedzialny za prawidłowe zorganizowanie pracy - tak, aby umożliwić jej sprawny przebieg zgodny z wymaganiami bezpieczeństwa i higieny pracy. Poleceniodawca w szczególności obowiązany jest: 1) określić miejsce wykonania pracy, w uzgodnieniu z komórkami odpowiedzialnymi za ruch urządzeń określić zakres i termin wykonania pracy (w tym również planowane przerwy w pracy); 2) określić podstawowe wymagania dotyczące środków i warunków bezpiecznego wykonania pracy (zarówno w miejscu pracy, jak i bezpośrednim sąsiedztwie); 3) wyznaczyć pracowników odpowiedzialnych za organizację pracy i jej wykonanie: a) kierującego zespołem, a w razie potrzeby nadzorującego imiennie. Nadzorującego należy wyznaczyć, jeżeli pracę wykonywać będzie zespół niebędący zespołem pracowników kwalifikowanych lub kierujący zespołem nie posiada świadectwa kwalifikacyjnego oraz jeżeli poleceniodawca uzna to za konieczne. b) kierownika robót - imiennie, w razie konieczności, Kierownika robót wyznacza się w sytuacji, gdy na jednym obiekcie energetycznym wykonuje prace więcej niż jeden zespół pracowników, jeżeli poleceniodawca uzna to za konieczne. Fakt wyznaczenia kierownika robót odnotowuje się wpisem, c) dopuszczającego stanowiskiem służbowym lub imiennie, d) koordynującego stanowiskiem służbowym lub imiennie, o ile zachodzi potrzeba, Nie wymaga się wyznaczenia koordynującego w przypadku prac w pomieszczeniu lub na terenie ruchu elektroenergetycznego niewymagających wykonania czynności łączeniowych, e) liczbę pracowników niezbędnych do wykonania pracy, 4) w warunkach szczególnych, gdy prace mają być wykonywane na kilku urządzeniach równocześnie lub gdy poleceniodawca uzna to za stosowne, wyłączyć kierującego zespołem z bezpośredniego udziału w pracach, a fakt ten odnotować w poleceniu na pracę; 5) prowadzić ewidencję poleceń pisemnych i przechowywać ją przez okres jednego roku od daty wypisania ostatniego polecenia; 6) kontrolować i analizować prawidłowość realizacji poleceń, przez okres 30 dni od daty zakończenia pracy przechowywać oryginały poleceń pisemnych. 3.2. Kierujący zespołem pracowników Kierujący zespołem pracowników jest to pracownik posiadający ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku eksploatacji, wyznaczony imiennie przez bezpośredniego przełożonego do kierowania zespołem pracowników realizujących poleconą pracę. Kierujący zespołem pracowników ma prawo: 1) odmówić przyjęcia realizacji polecenia, o ile nie zostały spełnione warunki zapewniające bezpieczeństwo poleconych prac. O fakcie odmowy z Strona 16 z 41

wyszczególnieniem przyczyn uzasadniających odmowę, kierujący zespołem obowiązany jest niezwłocznie powiadomić bezpośredniego przełożonego osoby wydającej polecenie; 2) wyłączyć się z bezpośredniego udziału w wykonywaniu prac zespołu dla sprawowania funkcji nadzoru i kontroli, jeżeli zaistnieją szczególne warunki związane z zachowaniem bezpieczeństwa pracy. Kierujący zespołem obowiązany jest przerwać pracę i usunąć pracowników z miejsca pracy, jeżeli zaistniały warunki stwarzające zagrożenie dla zdrowia i życia pracowników. O przerwie w pracy obowiązany jest niezwłocznie zawiadomić dopuszczającego lub koordynującego - w przypadku prac na polecenie pisemne, w innych przypadkach przełożonego. Kierujący zespołem pracowników kwalifikowanych odpowiedzialny jest za: 1) dobór pracowników o kwalifikacjach i umiejętnościach zawodowych odpowiednich do wykonania poszczególnych czynności w ramach poleconej pracy; 2) stwierdzenie posiadania przez podległych pracowników wymaganych świadectw kwalifikacyjnych w zakresie uprawniającym do wykonania poleconej pracy; 3) sprawdzenie przygotowania miejsca pracy i przyjęcie go od dopuszczającego (przy pracach na polecenie pisemne), jeżeli zostało przygotowane właściwie; 4) zaznajomienie wszystkich zatrudnionych w zespole pracowników ze sposobem przygotowania miejsca pracy występującymi zagrożeniami w miejscu pracy i jego bezpośrednim sąsiedztwie oraz technologią, metodami i warunkami bezpiecznego wykonania pracy; 5) prowadzenie pracy w sposób bezpieczny poprzez właściwą organizację prac objętych poleceniem lub zleceniem służbowym, a w przypadku gdy w skład brygady wchodzą pracownicy nieposiadający świadectwa kwalifikacyjnego lub posiadających świadectwo o zakresie uprawnień nieodpowiadającym poleconym czynnościom - udzielenie im szczegółowego instruktażu i przydzielenie nadzoru przez imiennie wyznaczonych pracowników kwalifikowanych; 6) nadzorowanie przestrzegania przez podległych pracowników stosowania właściwych technologii oraz przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy; 7) egzekwowanie stosowania właściwego sprzętu ochronnego i zabezpieczającego, odzieży roboczej i ochronnej oraz właściwych i sprawnych narzędzi i urządzeń w czasie wykonywania pracy; 8) powiadomienie przełożonego o wszelkich okolicznościach wymagających przerwania prac. 3.3. Nadzorujący Nadzorujący jest to pracownik posiadający ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru lub eksploatacji, wyznaczony imiennie przez poleceniodawcę do wykonywania wyłącznie czynności nadzoru. Nadzorujący w czasie realizacji polecenia nie może wykonywać innych czynności poza nadzorowaniem bezpieczeństwa pracy zespołu. Nadzorujący obowiązany jest do: 1) sprawdzenia przygotowania miejsca pracy i przyjęcie go od dopuszczającego, jeżeli zostało przygotowane właściwie; 2) zaznajomienia nadzorowanych pracowników z warunkami bezpiecznego wykonywania pracy; 3) sprawowania ciągłego nadzoru nad pracownikami, aby nie przekraczali granicy wyznaczonego miejsca pracy powiadomienia dopuszczającego lub koordynującego, o Strona 17 z 41

zakończeniu prac, po uprzednim upewnieniu się, że nadzorowani pracownicy zostali wyprowadzeni ze strefy wydzielonej do prac w miejsce bezpieczne, a miejsce pracy uporządkowano. 3.4. Dopuszczający Dopuszczający jest to wyznaczony imiennie lub stanowiskiem przez poleceniodawcę pracownik, posiadający świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku eksploatacji i upoważniony pisemnie przez prowadzącego eksploatację urządzeń i instalacji energetycznych do wykonywania czynności łączeniowych w celu przygotowania miejsca pracy. Dopuszczający odpowiedzialny jest za prawidłowe przygotowanie miejsca pracy i dopuszczenie brygady do pracy w sposób zapewniający bezpieczne jej wykonanie. Dopuszczający obowiązany jest: 1) uzgodnić z koordynującym (o ile został on wyznaczony) niezbędne wyłączenia urządzeń, które zostały ujęte w poleceniu na pracę; 2) uzyskać od koordynującego (o ile został on wyznaczony) potwierdzenie wykonanych przełączeń i zastosowanych zabezpieczeń poza miejscem pracy, 3) uzyskać zezwolenie koordynującego (o ile został on wyznaczony) na dokonanie przełączeń określonych dla dopuszczającego oraz na przygotowanie miejsca pracy i dopuszczenie do pracy. W przypadku braku łączności zezwolenie na rozpoczęcie pracy i załączenie urządzenia pod napięcie po zakończeniu pracy, dopuszczający może otrzymać od koordynującego przed udaniem się do miejsca pracy, bezpośrednio lub środkami łączności w miejscu, gdzie łączność jest skuteczna; 4) wykonać czynności zawiązane z przygotowaniem miejsca pracy i zastosowaniem środków technicznych dla bezpiecznego wykonania pracy; 5) zapoznać kierującego zespołem (nadzorującego) ze sposobem przygotowania miejsca pracy, sprawdzić w jego obecności miejsce pracy i udowodnić, że w miejscu pracy usunięte zostały zagrożenia (np. napięcie, ciśnienie, temperatura, gaz itp.); 6) wskazać miejsce pracy i pouczyć kierującego zespołem, (nadzorującego) o warunkach pracy i występujących zagrożeniach; 7) przekazać miejsce pracy kierującemu zespołem, (nadzorującemu) i dopuścić do wykonania pracy; 8) po otrzymaniu zawiadomienia o zakończeniu prac sprawdzić ich wykonanie pod względem zgodności z poleceniem, 9) po uzyskaniu zgody koordynującego zlikwidować miejsce pracy i meldunek o tym złożyć koordynującemu (w przypadku pracy bez wyznaczonego koordynującego, o zakończeniu pracy i załączeniu urządzeń powiadomić odpowiednią służbę ruchu). 3.5. Koordynujący Koordynujący jest to pracownik komórki organizacyjnej sprawującej dozór nad ruchem urządzeń i instalacji energetycznych, przy których będzie wykonywana praca, posiadający ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru, wyznaczony stanowiskiem lub imiennie przez poleceniodawcę. Jeżeli dozór nad ruchem urządzeń lub instalacji elektroenergetycznych, przy których będzie wykonywana praca będzie sprawowany przez poleceniodawcę, koordynującym może być poleceniodawca. Koordynujący obowiązany jest: 1) skoordynować wykonawstwo poleconych prac z ruchem urządzeń; Strona 18 z 41

2) określić czynności łączeniowe związane z przygotowaniem miejsca pracy (a w szczególności wyłączeniem urządzeń lub zmianą układu energetycznego) i wydać dyspozycje ich wykonania przez odpowiednie służby (pogotowie energetyczne, obsługę stacji elektroenergetycznej itp.); 3) po wykonaniu zadysponowanych przełączeń wydać dopuszczającemu zezwolenie na przygotowanie miejsca pracy, dopuszczenie do pracy i likwidację miejsca pracy; 4) podjąć decyzję o uruchomieniu urządzeń, przy których była wykonywana praca; 5) ustalenia wynikające z punktów 1), 2) i 3) zanotować w dokumentacji eksploatacji (dzienniku operacyjnym lub poleceniu na pracę). 3.6. Kierownik robót Funkcję kierownika robót może pełnić pracownik posiadający ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru. Do obowiązków kierownika robót należy koordynowanie pracy różnych zespołów pracowników, w celu wyeliminowania zagrożeń wynikających z ich jednoczesnej pracy na jednym obiekcie. 3.7. Członkowie zespołu pracowników Członkowie zespołu pracowników są to osoby podległe kierującemu zespołem dla wykonania poleconej pracy. Członkowie zespołu powinni być przeszkoleni w zakresie bhp i posiadać kwalifikacje i umiejętności zawodowe stosowne do wykonywanej pracy. Członkowie zespołu odpowiadają za: 1) wykonywanie pracy zgodnie z zasadami i przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisami ochrony przeciwpożarowej, przepisami i normami technicznymi oraz poleceniami i wskazówkami kierującego zespołem; 2) stosowanie odzieży roboczej, ochronnej i ochron osobistych oraz sprzętu ochronnego i urządzeń wymaganych przy wykonywaniu danego rodzaju prac; 3) powiadomienie kierującego zespołem o konieczności przerwania pracy w razie braku możliwości jej wykonania zgodnie z zasadami i przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisami zawartymi w Polskich Normach i przepisach budowy urządzeń elektrycznych; 4) posiadanie w miejscu pracy przez pracowników kwalifikowanych świadectwa kwalifikacyjnego. Opuszczenie miejsca pracy wymaga zgody kierującego zespołem. Członek zespołu ma obowiązek przerwać pracę, jeżeli stwierdzi, że zaistniały warunki stwarzające zagrożenie dla zdrowia i życia ludzkiego. Obowiązany jest o tym bezzwłocznie powiadomić kierującego zespołem. Członek zespołu ma obowiązek odmowy wykonania poleconych mu czynności, jeżeli ich wykonanie w danych warunkach może stworzyć zagrożenie dla zdrowia i życia ludzkiego, uszkodzenia urządzeń lub bezpieczeństwa środowiska naturalnego. O odmowie wykonania poleconych czynności i przyczynach tej odmowy jest on obowiązany powiadomić bezpośredniego przełożonego kierującego zespołem lub koordynującego. Wykaz osób upoważnionych do obsługi rozdzielnicy RGT zamieszczony jest w załączniku 10. Strona 19 z 41

4. Wykonywanie prac przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych 4.1. Rodzaje prac Prace przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych, w zależności od zastosowanych metod i środków zapewniających bezpieczeństwo pracy, mogą być wykonywane: w pobliżu napięcia, pod napięciem, przy całkowicie wyłączonym napięciu. 4.2. Prace w pobliżu napięcia Prace w pobliżu napięcia powinny być wykonywane przy użyciu środków ochronnych odpowiednich do występujących warunków pracy i zagrożeń. 4.3. Prace pod napięciem Prace pod napięciem mogą być wykonywane przez upoważnionych pracowników według instrukcji prac pod napięciem, przy zastosowaniu określonych w nich technologii i organizacji pracy, wymaganych narzędzi i środków ochronnych, zapewniających bezpieczeństwo wykonywania tych prac. 4.4. Prace przy całkowicie wyłączonym napięciu Prace przy całkowicie wyłączonym napięciu prowadzi się po wyłączeniu urządzeń i instalacji elektroenergetycznych spod napięcia w taki sposób, aby uzyskać przerwę izolacyjną w obwodach zasilających urządzenia i instalacje. Jeżeli istnieje taka możliwość należy stworzyć widoczną przerwę izolacyjną. Za przerwę izolacyjną, uważa się: 1) widoczne otwarte styki łącznika, 2) wyjęte wkładki bezpiecznikowe, 3) zdemontowanie części obwodu zasilającego. Przed przystąpieniem do wykonywania prac przy urządzeniach i instalacjach energetycznych wyłączonych spod napięcia należy: 1) zastosować odpowiednie zabezpieczenie przed przypadkowym załączeniem napięcia, w miejscu wyłączenia obwodu umieścić tablicę ostrzegawczą o treści: "NIE ZAŁĄCZAĆ"; 2) sprawdzić brak napięcia w wyłączonym obwodzie i uziemić go (jeżeli istnieje taka możliwość), w miejscu wyłączenia wywiesić tablicę UZIEMIONO", 3) w miejscu pracy sprawdzić brak napięcia i uziemić obustronnie miejsce pracy, 4) zabezpieczyć i oznaczyć miejsce pracy odpowiednimi znakami i tablicami ostrzegawczymi. Odpowiednim zabezpieczeniem przed przypadkowym załączeniem napięcia, jest: 1) w urządzeniach o napięciu znamionowym do 1 kv: zablokowanie napędu otwartego łącznika przez zastosowanie fabrycznych blokad i rozwiązań lub o ile jest to możliwe, poprzez zdemontowanie dźwigni łącznika lub zamknięcie drzwiczek szafki rozdzielni nn na kłódkę nietypową, wyjęcie wkładek bezpiecznikowych w obwodzie zasilającym lub otwarcie Strona 20 z 41

wyłącznika samoczynnego, zablokowanie jego w pozycji wyłączonej i umieszczenie tabliczki ostrzegawczej, uziemienie wyłączonego obwodu (o ile jest to możliwe), zabezpieczenie przed dostępem osób nieupoważnionych; 2) w obwodach automatyki, zabezpieczeń i sterowania, wyjęcie wkładek bezpiecznikowych lub otwarcie wyłącznika samoczynnego, zablokowanie jego w pozycji wyłączonej i w miejscu wyłączenia umieszczenie tablicy ostrzegawczej. W przypadku prac na lub w pobliżu izolowanych linii o napięciu do 1 kv obowiązują następujące zasady: przy nienaruszaniu izolacji linii nie obowiązują strefy prac pod napięciem i w pobliżu napięcia, przy naruszeniu izolacji należy pracę wykonywać w technologii PPN lub zgodnie z zasadami wykonywania prac dla linii nieizolowanej. 4.5. Zasady uziemienia urządzeń 4.5.1. Zasady ogólne 1) Uziemienia należy założyć tak, aby miejsce pracy znajdowało się w strefie ograniczonej uziemieniami. Miejsce pracy powinno być uziemiane obustronnie, jeżeli to możliwe, przy czym przynajmniej jeden z uziemiaczy musi być widoczny z miejsca pracy. 2) W przypadku braku możliwości uziemienia urządzenia w sposób widoczny z miejsca pracy należy stosować inne skuteczne środki ochrony od porażeń prądem elektrycznym określone w pisemnym poleceniu wykonania pracy. 3) Przy zasilaniu wielostronnym, uziemienia powinny być zastosowane na każdym obwodzie zasilającym urządzenie (zasilacz drugostronny, rezerwowy itp.). 4) Należy uziemiać wszystkie przewody urządzenia, nawet wtedy, gdy praca ma być wykonywana tylko na jednym przewodzie. 5) Przy uziemianiu urządzeń należy wszędzie tam, gdzie jest to możliwe wykorzystywać uziemniki stałe, a dla zakładania uziemiaczy przenośnych: w obiektach stacyjnych miejsca wyznaczone, w obiektach liniowych punkty dogodne z uwagi na miejsce pracy i możliwość założenia oraz uziomy naturalne lub fundamentowe. Jeżeli rozwiązanie konstrukcyjne urządzenia lub instalacji elektroenergetycznej albo rodzaj wykonywanej pracy nie pozwala na wykonanie uziemienia w wyżej określony sposób dopuszcza się zastosowanie innych środków technicznych i organizacyjnych zapewniających bezpieczeństwo pracy określonych w pisemnym poleceniu wykonania pracy. Takim innym skutecznym środkiem ochrony od porażeń będzie praca w technologii PPN, praca z wykorzystaniem sprzętu ochrony indywidualnej, osłonięcie urządzeń pozostających pod napięciem, itp. 6) Częściowe lub całkowite zdjęcie uziemiaczy (otwarcie uziemników), zabezpieczających miejsce pracy jest dopuszczalne dla wykonania prób i pomiarów pod warunkiem, że określono to w pisemnym poleceniu wykonania pracy 4.5.2. Stosowanie uziemiaczy w urządzeniach stacyjnych 1) Uziemiacze przenośne należy zakładać tylko w miejscach do tego wyznaczonych, tj. oznakowanych i posiadających uchwyty uziemiające, a w przypadku braku takich Strona 21 z 41

miejsc, uziemiacze przenośne należy zakładać na gołe, nieizolowane i niemalowane części urządzeń, torów prądowych zapewniających pewny styk. 2) Jeżeli miejsce pracy obejmuje oddzielne sekcje szyn zbiorczych z otwartymi odłącznikami sekcyjnymi, to po sprawdzeniu braku napięcia w każdej sekcji z osobna, należy je uziemić. 4.6. Załączanie nowych urządzeń elektroenergetycznych pod napięcie 1) Załączanie nowych urządzeń pod napięcie może odbywać się tylko po dokonaniu odbioru technicznego na podstawie zgłoszenia gotowości ruchowej tych urządzeń. 2) Dopuszcza się załączanie w trakcie remontu lub przebudowy linii elektroenergetycznych i stacji transformatorowych na podstawie pisemnego oświadczenia wykonawcy o zakończeniu etapu prac, wyprowadzeniu pracowników, zdjęciu uziemiaczy, usunięciu materiałów i narzędzi oraz stwierdzeniu, że urządzenie może być załączone pod napięcie. Upoważniony pracownik jednostki prowadzącej eksploatację urządzeń, musi potwierdzić na tym oświadczeniu brak usterek limitujących załączenie urządzenia. 3) Nie zwalnia to jednak z obowiązku dokonania odbioru technicznego po całkowitym zakończeniu robót. 4) Wzór oświadczenia stanowi załącznik 2. 5) Oświadczenie to winno być przechowywane w odpowiedniej służbie ruchu do czasu następnego dopuszczenia do pracy na urządzeniu lub do odbioru technicznego po całkowitym zakończeniu prac. Strona 22 z 41

5. Organizacja bezpiecznej pracy 5.1. Zasady ogólne 1) Prace przy urządzeniach elektroenergetycznych i inne związane z eksploatacją urządzeń i instalacji elektroenergetycznych w tym usuwaniem awarii mogą być wykonywane: a) bez polecenia, b) na polecenie pisemne, c) bez polecenia pisemnego, w tym: na dyspozycję, na zlecenie służbowe przełożonego. 2) Bez polecenia wykonuje się czynności związane z ratowaniem zdrowia i życia ludzkiego oraz zabezpieczeniem urządzeń i instalacji przed zniszczeniem. 3) Na podstawie polecenia pisemnego na druku stanowiącym załącznik 1 należy wykonywać prace: a) w warunkach szczególnego zagrożenia (szczególnie niebezpieczne) dla zdrowia i życia, a w szczególności: - konserwacyjne, modernizacyjne i remontowe przy urządzeniach elektroenergetycznych znajdujących się pod napięciem, - wykonywane w pobliżu nieosłoniętych urządzeń elektroenergetycznych lub ich części znajdujących się pod napięciem, - przy urządzeniach elektroenergetycznych wyłączonych spod napięcia, lecz nieuziemionych, lub uziemionych w taki sposób, że żadne z uziemień (uziemiaczy) nie jest widoczne z miejsca pracy, - związane z identyfikacją i przecinaniem kabli elektroenergetycznych, - przy wykonywaniu prób i pomiarów, z wyłączeniem prac wykonywanych stale przez upoważnionych pracowników w ustalonych miejscach, b) konserwacyjne, modernizacyjne i remontowe przy urządzeniach elektroenergetycznych dla wykonania których, trzeba całkowicie wyłączyć urządzenia spod napięcia. Prace te powinny być wykonywane pod nadzorem pracownika kwalifikowanego, bez naruszania strefy prac w pobliżu napięcia. W strefie w pobliżu napięcia i pod napięciem mogą pracować jedynie podnośniki przystosowane do prac w technologii PPN, obsługiwane przez osoby upoważnione do prac w technologii PPN. 4) Bez poleceń pisemnych dozwolone jest wykonywanie prac: a) na dyspozycję - przez zespoły pogotowia elektroenergetycznego i dyżurnych stacji (są to prace związane z prowadzeniem ruchu urządzeń, kontrolne, naprawcze związane z likwidacją awarii lub niedopuszczeniem do nieuzasadnionych przerw w dostawie energii elektrycznej odbiorcom oraz prace określone w szczegółowych instrukcjach. Zasady postępowania w przypadku wykonywania prac na dyspozycję określa Szczegółowa Instrukcja Prowadzenia Ruchu Sieci Elektroenergetycznej obowiązująca w PGE Dystrybucja S.A Oddział Białystok, b) na zlecenie służbowe przełożonego - przez uprawnione i upoważnione osoby prace eksploatacyjne określone w instrukcjach szczegółowych. Strona 23 z 41