dr Zofia Brzozowska Katedra Filologii Słowiańskiej UŁ BIBLIOGRAFIA MONOGRAFIE: 1. Święta księżna kijowska Olga. Wybór tekstów źródłowych, Łódź 2014. 2. Sofia upersonifikowana Mądrość Boża. Dzieje wyobrażeń w kręgu kultury bizantyńsko-słowiańskiej, Łódź 2015 [=Byzantina Lodziensia XXIV]. ARTYKUŁY: 1. Personifikacja Sophii Mądrości Bożej w kulturze średniowiecznej Bułgarii i Rusi, [in:] Per aspera ad astra. Materiały z XVI Ogólnopolskiego Zjazdu Historyków Studentów, vol. II: Powszechna historia średniowiecza, ed. A. Świątek, Kraków 2008, s. 35-54. 2. Теремная затворница czy samowładna caryca? miejsce kobiety w systemach władzy obszaru Slavia Orthodoxa, [in:] Stereotypy a Słowiańszczyzna, ed. M. Skowronek, Łódź 2009, s. 145-159. 3. Między Bizancjum, Habsburgami a Rzecząpospolitą przemiany orła dwugłowego w herbie państwa rosyjskiego w latach 1645 1725, Nowożytnicze Zeszyty Historyczne, 1, 2009, s. 97-102. 4. Ideał chrześcijańskiego władcy św. św. Konstantyn i Helena w kulturze duchowej i politycznej Bizancjum (337 843 r.), Teka Historyka, 36/37, 2009, s. 152-164. 5. Była najmądrzejsza ze wszystkich ludzi księżna Olga w przekazie latopisów kijowskich i nowogrodzkich, w tradycji i legendzie, Vade Nobiscum, 1, 2009, s. 47-69. 6. Торговые и культурные отношения Великого Новгорода с Кенигсбергом и другими прусскими городами в XIV XV веках, в свете новгородских грамот на бересте, Vade Nobiscum, 2, 2009, s. 19-23. 7. Święci książęta Rusi Olga i Włodzimierz, Vade Nobiscum, 4, 2010, s. 173-181. 8. Wyobrażenia na temat serafinów i cherubinów w traktacie Hierarchia niebiańska Pseudo-Dionizego Areopagity i ich reminiscencje w tradycji ikonograficznej chrześcijaństwa wschodniego, [in:] Polska i Europa w średniowieczu. Przemiany strukturalne. Podmioty i przedmioty w badaniach historycznych, ed. M. Adamczewski, Warszawa 2011, s. 11-26. 9. Twórczość literacka kobiet w średniowiecznej Serbii (XIII XV w.), Vade Nobiscum, 7, 2011, s. 41-50. 1
10. Schede basilike konstantynopolitańskiego diakona Agapeta i jego wpływ na myśl polityczną średniowiecznej Rusi, Acta Universitatis Lodziensis. Folia historica, 87, 2011, s. 329-342. 11. Geneza tytułu car w świetle zabytków średniowiecznego piśmiennictwa słowiańskiego, Die Welt der Slaven. Sammelbände, 46, 2012, s. 34-39. 12. The Church of Divine Wisdom or of Christ the Incarnate Logos? Dedication of Hagia Sophia in Constantinople in the light of Byzantine Sources from 5 th to 14 th century, Studia Ceranea. Journal of the Waldemar Ceran Research Centre for the History and Culture of the Mediterranean Area and South-East Europe, 2, 2012, s. 85-96. 13. Wizerunki władczyń moskiewskich XVI i XVII w. w bylinach i folklorze rosyjskim, Studia Wschodniosłowiańskie, 12, 2012, s. 41-56. 14. Łacinniczka na tronie XIII-wiecznej Serbii. Wizerunek królowej Jeleny z Andegawenów w pismach arcybiskupa Danila II, Balcanica Posnaniensia. Acta et studia, 19, 2012, s. 71-83. 15. Bizantyński ideał władcy i jego staroruskie rozwinięcie w świetle Pouczenia księcia kijowskiego Włodzimierza Monomacha, Slavia Orientalis, 62, 2013, s. 77-86. 16. Określenia pereł w tekstach staro-cerkiewno-słowiańskich redakcji ruskiej jako przykład orientalizmów, Die Welt der Slaven. Sammelbände, 49, 2013, s. 34-38. 17. Sofia Mądrość Boża. Przymiot, energia czy odrębna osoba Boska w teologii Kościoła wschodniego (do XV w.), Hybris. Internetowy magazyn filozoficzny, 20, 2013, s. 1-21. 18. Księżna Milica między sakralizacją władzy monarszej, oficjalnym kultem cerkiewnym i narodowym mitem, Poznańskie Studia Slawistyczne, 5, 2013, s. 59-73. 19. U początków Świętej Rusi. Koncepcje monarchiczne metropolity kijowskiego Iłariona (XI w.) i ich związek z bizantyńską teologią polityczną, Studia Wschodniosłowiańskie, 13, 2013, s. 29-40. 20. The Ideal Christian Rulers Sts. Constantine and Helena in the Spiritual and Political Culture of Kievan Russia, [in:] Sveti car Konstantin i hrisćanstvo, ed. D. Bojović, vol. 1, Nisz 2013, s. 497-508. 21. Recepcia byzantskeho prava na uzemi Slavia Orthodoxa v 10. az 13. storoci, Historia nova, 6, 2013, s. 137-143. 22. Język przekładów Ksiąg Mądrościowych Starego Testamentu w XIII-wiecznych paremijnikach słowiańskich (na przykładzie Prz 9, 1-6), Die Welt der Slaven. Sammelbände, 53, 2014, s. 32-38. 23. Sophia the Personified Wisdom of God in the Culture of Novgorod the Great from 13 th to 15 th Century, Studia Ceranea. Journal of the Waldemar Ceran Research Centre for the History and Culture of the Mediterranean Area and South-East Europe, 4, 2014, s. 13-26. 24. Antyczne i bizantyńskie reminiscencje w ruskiej myśli politycznej na początku XII w. w świetle pism metropolity kijowskiego Nikefora I, Colloquia Russica, 4, 2014 2
[Rurikids in Dynastic Relations: Politics, Customs, Culture, Religion (10th-16th c.), ed. V. Nagirnyy], s. 80-90. 25. Połocki matriarchat? Rządy kobiet w jednym z księstw ruskich w latach 30. 50. XII w., [in:] Kobiety i władza w czasach dawnych, ed. B. Czwojdrak, A. Kluczek, Katowice 2015, s. 176 195. 26. Boginie przedmuzułmańskiej Arabii (Al-Lat, Al-Uzza, Manat), [in:] Bizancjum i Arabowie. Spotkanie cywilizacji (VI VIII w.), ed. T. Wolińska, P. Filipczak, Warszawa 2015, s. 64-89. 27. The Goddesses of Pre-Islamic Arabia (Al-Lāt, Al- Uzzā, Manāt), [in:] Byzantium and the Arabs: the Encounter of Civilizations from Sixth to Mid-Eighth Century, ed. T. Wolińska, P. Filipczak, Łódź 2015 [=Byzantina Lodziensia XXII], s. 55-82. 28. Wisdom Has Built Her House (Prov 9:16). The History of the Notion in Southern and Eastern Slavic Art in the 14 th -16th Centuries, Studia Ceranea. Journal of the Waldemar Ceran Research Centre for the History and Culture of the Mediterranean Area and South-East Europe, 5, 2015, s. 33-58. 29. Rola carycy Marii-Ireny Lekapeny w recepcji elementów bizantyńskiego modelu władzy w pierwszym państwie bułgarskim, Vox Patrum, 66, 2016, s. 443-458. 30. Żywoty prologowe ruskiej księżnej Olgi w piśmiennictwie starobułgarskim i staroserbskim jako przykład transmisji kulturowej między Słowiańszczyzną Południową i Wschodnią, Die Welt der Slaven. Sammelbände, 60, 2016, s. 44-53. 31. Библия в византийско-славянском мире: новейшие исследования, итоги и перспективы, Palaeobulgarica, 40.3, 2016, s. 144-148. 32. Serbka na bizantyńskim tronie. Helena Dragasz, [in:] M.B. Leszka, M.J. Leszka, Bazylisa. Świat bizantyńskich cesarzowych IV XV w., Łódź 2017, s. 373-383. 33. The Image of Maria Lekapene, Peter and the Byzantine-Bulgarian Relations Between 927 and 969 in the Light of Old Russian Sources, Palaeobulgarica, 41.1, 2017, s. 40-55. 34. Car i caryca czy cesarz i cesarzowa Bułgarów? Tytulatura Piotra i Marii-Ireny Lekapeny w średniowiecznych tekstach słowiańskich (Jak powinniśmy nazywać władców bułgarskich z X stulecia), Die Welt der Slaven. Sammelbände, 62, 2017, s. 17-26. 35. Wizerunek księżnej Milicy Hrebeljanović w literaturze południowosłowiańskiej XIV XV w. i folklorze serbskim, [in:] Śladem dziś stąpam Nauczycieli. Studia poświęcone pamięci Profesor Donki Petkanovej, ed. M. Walczak-Mikołajczakowa, Poznań 2017, s. 49-63. 36. Obraz Bizancjum w tekstach hagiograficznych poświęconych księżnej Oldze (XI XVI w.) [w druku] 37. Cesarzowa Bułgarów, Augusta i Bazylisa Maria-Irena Lekapena i transfer bizantyńskiej idei kobiety-władczyni (imperial feminine) w średniowiecznej Bułgarii, Slavia Meridionalis, 17, 2017 [w druku] 3
PRZEKŁADY TEKSTÓW STARO-CERKIEWNO-SŁOWIAŃSKICH I STARORUSKICH: 1. Pochwała księcia moskiewskiego Iwana Kality. Edycja i przekład źródła, Slavia Antiqua, 53, 2012, s. 207-214. 2. Pochwała wielkiej księżnej włodzimierskiej Marii. Edycja i przekład nieznanego zabytku literatury staroruskiej, Slavia Antiqua, 54, 2013, s. 299-312. 3. Testament of knyaz Fedor Andreevič Sanguszko(vič), Studia Ceranea. Journal of the Waldemar Ceran Research Centre for the History and Culture of the Mediterranean Area and South-East Europe, 3, 2013, s. 205-212 [z Michałem Zytką] 4. Pochwała Olgi, włączona w obręb Pamięci i pochwały księcia ruskiego Włodzimierza Jakuba Mnicha, XI w.; Żywot prologowy św. Olgi (południowosłowiański), XII XIII w.; Żywot prologowy św. Olgi (ruski), XII XIII w.; Kanon ku czci św. Olgi, przypisywany Cyrylowi z Turowa, XII XIII w.; Słowo o tym, jak ochrzciła się Olga, przełom XIV i XV w.; Żywot św. Olgi (tzw. pskowski), lata 50. XVI w.; Żywot św. Olgi (tzw. pskowski, redakcja skrócona), XVI w.; Żywot obszerny św. Olgi, włączony do Księgi stopni rodowodu carskiego, ok. 1560 r., [in:] Święta księżna kijowska Olga. Wybór tekstów źródłowych, Łódź 2014, s. 44-202. 5. Zapis Tudora Doksowa; Jan Egzarcha, Opis pałacu Symeona; Anastazy Synaita, Komentarz do Księgi Przysłów (9, 1-6); Pouczenie bogatych (kompilacja fragmentów Schede basilike Agapeta); Menologion presławski (?), [in:] M.J. Leszka, K. Marinow, Carstwo bułgarskie. Polityka społeczeństwo gospodarka kultura. 866 971, Warszawa 2015, s. 352-359. 6. Staroruskie Słowo o mądrości przypisywane Cyrylowi z Turowa (edycja i przekład), Slavia Antiqua, 56, 2015, s. 101-108. 7. Itinerarium Stefana z Nowogrodu z opisem konstantynopolitańskiego portu Kontoskalion (1348/1349). Edycja i przekład, [in:] Metropolia na styku mórz i kontynentów. Wczesno- i średniobizantyński Konstantynopol jako miasto portowe, ed. M.J. Leszka, K. Marinow, Łódź 2015 [=Byzantina Lodziensia XXIII], s. 227-260. 8. Opowieść o zdobyciu Konstantynopola przez uczestników czwartej wyprawy krzyżowej (6712/1204) w średniowiecznej ruskiej tradycji historiograficznej, Slavia Antiqua, 57, 2016, s. 109-151. 9. Bułgarski car Piotr i jego żona Maria Lekapena w Latopisie helleńskim i rzymskim drugiej redakcji, Slavia Antiqua, 58, 2017 [w druku]. PRZEKŁADY NA JĘZYK ROSYJSKI: 1. M.J. Leszka, Между Константинополем и Константинополем. Из истории столичного статуса Никеи в XIII в., Balcanica Posnaniensia. Acta et Studia, 19, 2012, s. 39-50. 2. M.J. Leszka, Отношение Константинопольского патриарха Николая Мистика к вопросу сбора чрезвычайных налогов с Церкви в пользу государства, Palaeobulgarica, 39.1, 2015, s. 86-93. 4
3. M.J. Leszka, Проблема Болгарского патриархата во время правления Симеона I Великого и Петра I (краткий обзор), Bulgaria Mediaevalis, 7, 2016, s. 329-338. 4. M.J. Leszka, Был ли Симеон I Великий знатоком истории Древнего Рима? К вопросу о достоверности свидетельства патриарха Николая Мистика, Кирило-Методиевски студии, 25, 2016, s. 231-236. RECENZJE: 1. [rec:] Уршуля Вуйчицка, Древнерусская литература с элементами истории и культуры Древней Руси, Быдгощ 2010, с. 368 Studia Ceranea. Journal of the Waldemar Ceran Research Centre for the History and Culture of the Mediterranean Area and South-East Europe, 1, 2011, s. 222-226. 2. [rec:] Uczniowie Apostołów Słowian. Siedmiu świętych mężów, ed. M. Skowronek, G. Minczew, Kraków 2010, ss. 222 Krakowsko-Wileńskie Studia Slawistyczne, 6, 2011, s. 325-330. 3. [rec:] Священное Писание как фактор языкового и литерату-рного развития. Материалы Международной конференции Священное Писание как фактор языкового и литературного развития (в ареале авраамических религий). Санкт-Петербург. 30 июня 2009 г., ed. Е.Н. Мещерская, Санкт-Петербург 2011, c. 336 Studia Ceranea. Journal of the Waldemar Ceran Research Centre for the History and Culture of the Mediterranean Area and South-East Europe, 2, 2012, s. 236-238. 4. [rec:] Георгиjе Сфранцес, Хроника. Пад Византиjског царства. Превео и прирелио Младен Станковић, Предањске студиjе, Београд 2011, pp. 304 Studia Ceranea. Journal of the Waldemar Ceran Research Centre for the History and Culture of the Mediterranean Area and South-East Europe, 3, 2013, p. 215-216. 5. [rec:] Ярослав Н. Щапов, Византийская «Эклога законов» в русской письменной традиции. Исследование, издание текстов и комментарий, Издательство Олега Абышко, Санкт-Петербург 2011, pp. 240 Studia Ceranea. Journal of the Waldemar Ceran Research Centre for the History and Culture of the Mediterranean Area and South-East Europe, 3, 2013, s. 216-218. 6. [rec:] Mirosław J. Leszka, Symeon I Wielki a Bizancjum. Z dziejów stosunków bułgarsko-bizantyńskich w latach 893 927, Łódź 2013, ss. 368 Byzantinoslavica, 72, 2014, s. 374-377. 7. [rec:] Mariusz Bartnicki, Władca i poddani w historiografii ruskiej XI XIII wieku, Lublin 2015, ss. 344 Przegląd Nauk Historycznych, 15.1, 2016, s. 339-349. 8. Odpowiedź na recenzję Błażeja Szeflińskiego, Przegląd Rusycystyczny, nr 3 (155), 2016, s. 139-144. 5
KRONIKA: 1. Na skrzyżowaniu tradycji, Kronika. Pismo UŁ, 4-5, 2009, s. 28-29. 2. Cywilizacja bizantyńsko-prawosławna, Kronika. Pismo UŁ, 4, 2010, s. 29-30. 3. Spotkania z nauką, Kronika. Pismo UŁ, 5, 2011, s. 49-50. 4. Siedmiu świętych mężów, Kronika. Pismo UŁ, 1, 2012, s. 41-42. 5. Cywilizacja bizantyńsko-prawosławna, Kronika. Pismo UŁ, 1, 2013, s. 35-36. Ostatnia aktualizacja dokumentu: 8.10.2017 r. 6