Polacy wobec przemysłu górniczego Badanie zrealizowane na reprezentatywnej próbie dorosłych Polaków w lutym i marcu 2015 r. Marzec 2015 r.
Spis treści Informacje o badaniu 3 Waga zagadnień związanych z przemysłem górniczym 4 Czy likwidować nierentowne kopalnie? 7 Wizje kierunku rozwoju polityki energetycznej kraju 9 Akceptacja dopłat do poszczególnych nośników energii 11 Przemysł górniczy a gospodarka wolnorynkowa 14 Jak rozwiązać problemy przemysłu węglowego? 17 Jakie wydatki na górnictwo skłonni są ponosić Polacy? 21 Dane statystyczne 23 2
Informacje o badaniu v Niniejszy raport prezentuje wyniki badań zrealizowanych na zlecenie Europejskiej Fundacji Klimatycznej dotyczących opinii Polaków ma temat przyszłości polskiego sektora węglowego. v Badania przeprowadzono w dniach od 10 lutego do 3 marca 2015 r. Zrealizowane zostały techniką wywiadu telefonicznego ze studia badań CATI Instytutu Badań Rynku i Opinii Publicznej CEM. v Badania zrealizowano na ogólnopolskiej reprezentatywnej próbie dorosłych Polaków N=801 (maksymalny błąd oszacowania wynosi +/- 3,5% przy poziomie ufności 95%). v W badaniach zastosowano losowo- kwotowy dobór próby z kwotami na płeć i 6 grup wiekowych. Operatem losowania były bazy numerów telefonicznych stacjonarnych i komórkowych w proporcjach 20%/80%. v Średni czas trwania pojedynczego wywiadu wyniósł około 10 minut. v W raporcie nawiązano do wyników innych badań zrealizowanych w latach 2009-2013 odnoszących się do zagadnień zmian klimatu i polityki energetycznej państwa: Polacy o zmianach klimatu CBOS, Warszawa 2009 Badanie świadomości ekologicznej Polaków 2010 Instytut na Rzecz Ekorozwoju, Warszawa 2011 Polacy o zmianach klimatu CEM IBRiOP, Kraków 2013 3
Waga zagadnień związanych z przemysłem górniczym v Spośród pięciu analizowanych w badaniu zagadnień związanych z funkcjonowaniem polskiego sektora górniczego oraz wpływem działalności górniczej na otoczenie najważniejszymi dla Polaków kweslami są ceny energii oraz bezpieczeństwo energetyczne kraju. v Na podkreślanie wagi tych zagadnień wydają się nie mieć większego wpływu cechy socjodemograficzne badanych czy przekonania polityczne. v Kwesle związane z wpływem na zdrowie i środowisko naturalne emisji wynikających ze spalania węgla jako zdecydowanie ważne określa połowa Polaków. 4
Waga zagadnień związanych z przemysłem górniczym 0% 25% 50% 75% 100% Ceny energii 1% 4% 10% 17% 67% 4,46 Bezpieczeństwo energetyczne Polski 1% 4% 11% 19% 65% 4,43 Wpływ emisji ze spalania węgla na zdrowie Wpływ emisji ze spalania węgla na środowisko naturalne 4% 6% 5% 5% 13% 16% 23% 24% 52% 50% 4,15 4,11 Waga zagadnień Sytuacja ekonomiczna polskiego górnictwa 7% 12% 28% 21% 3,61 32% X,YZ Średnie ocen na skali 1-5 1 2 3 4 5 1 - zupełnie nieważne 2 3 4 5 - bardzo ważne nie wiem Posługując się skalą od 1 do 5, gdzie 1 oznacza, że dane zagadnienie jest dla Pana(i) osobiście zupełnie nieważne, a 5, że jest bardzo ważne, proszę ocenić wagę następujących zagadnień 5
Czy likwidować nierentowne kopalnie? Zdecydowanie nie, 12% Nie wiem, 9% Zdecydowanie tak, 29% v Prawie 60% Polaków uważa, że nierentowne kopalnie powinny być likwidowane v Zdecydowani przeciwnicy takiego pomysłu stanowią zaledwie 12% badanych. Raczej nie, 21% Raczej tak, 30% Czy według Pana(i) nierentowne kopalnie powinny być likwidowane? 6
Wizje kierunku rozwoju polityki energetycznej kraju Zwiększanie udziału energetyki opartej na źródłach odnawialnych Budowa elektrowni atomowych Racjonalizacja i zmniejszenie zużycia energii Rozwijanie energetyki opartej na węglu kamiennym i brunatnym Rozwijanie energetyki opartej na gazie ziemnym i ropie naoowej Trudno powiedzieć 0% 20% 40% 60% 80% 16% 10% 16% 24% 10% 11% 11% 18% 9% 8% 7% 6% 5% 5% 4% 3% 3% 4% 7% 9% 41% 57% 63% 56% 2015 2013 2010 2009 v Polacy widzą rozwój polskiej energetyki przez pryzmat zwiększenia udziału energii produkowanej ze źródeł odnawialnych. v Pomimo dynamicznej sytuacji geopolitycznej energetyka bazująca na węglu wciąż ma w Polsce niewielu zwolenników. v W stosunku do badań realizowanych w 2013 roku zwiększyło się natomiast poparcie dla energetyki nuklearnej. Który kierunek rozwoju polityki energetycznej w Polsce w perspektywie najbliższych 20 lat powinien mieć Pana(i) zdaniem dominujący udział? Źródła danych 2015, 2013: CATI CEM; 2009, 2010: CAPI CBOS 7
Akceptacja dopłat do poszczególnych nośników energii v Energetykę węglową nadal cechuje najniższy wskaźnik akceptacji dopłat budżetowych ze wszystkich głównych kierunków rozwoju energetyki. Wyniki tegorocznych badań potwierdzają trend obserwowany w wynikach analogicznych badań realizowanych w 2013 r. i w 2010 r.*, zgodnie z którym duża część Polaków uważa, że energetyka węglowa nie powinna być subsydiowana ze środków budżetowych. v Obecnie około 40% badanych wyraża swój sprzeciw wobec dotowania energetyki węglowej przez państwo. v Największym poparciem wśród wszystkich grup społecznych cieszy się dotowanie z budżetu państwa rozwoju energetyki bazującej na źródłach odnawialnych. v Na drugim miejscu, pod względem odsetka popierających, uplasowała się racjonalizacja i ograniczenie zużycia energii. Skłonni jesteśmy więc aprobować wydatki budżetowe na te dziedziny, których rozwój jest najbardziej przyjazny dla środowiska. v W rankingu tym dopiero kolejne miejsca zajęły energetyka bazująca na gazie konwencjonalnym oraz energetyka wykorzystująca gaz z łupków. *2013 r. CEM; 2010 r. Instytut na Rzecz Ekorozwoju 8
Akceptacja dopłat do poszczególnych nośników energii 0% 25% 50% 75% 100% Energetyka odnawialna 4% 5% 34% 54% 4,33 2% Racjonalizacja i ograniczanie zużycia energii Energetyka oparta na gazie konwencjonalnym, np. ziemnym Energetyka oparta na gazie łupkowym 4% 11% 6% 14% 7% 16% 43% 47% 40% 4,00 35% 8% 3,72 23% 9% 3,64 23% 14% Akceptacja dopłat Energetyka węglowa 12% 27% 3,23 40% 16% 5% X,YZ Średnie ocen na skali 1-5 1 2 3 4 5 Zdecydowanie nie Raczej nie Raczej tak Zdecydowanie tak Trudno powiedzieć Wymienię teraz kilka możliwych kierunków rozwoju energetyki. Dla każdego z nich proszę powiedzieć, czy powinien być, Pana(i) zdaniem, dotowany z budżetu państwa. 9
Przemysł górniczy a gospodarka wolnorynkowa v Postawy Polaków w stosunku do kwesli dotowania przemysłu górniczego przez państwo nie są w pełni jednoznaczne i często cechuje je brak konsekwencji. v Z jednej strony badani uważają, że nie ma podstaw, aby oferować górnikom dodatkowe przywileje z racji specyfiki wykonywanego przez nich niebezpiecznego zawodu. Taką opinię prezentuje 70% badanych. v Respondenci w większości zgodni są również co do faktu, że górnictwo powinno działać na takich samych zasadach jak inne przedsiębiorstwa, co oznacza, że polski podatnik nie powinien dopłacać do kopalni, nawet jeżeli będzie oznaczało to konieczność zakupu części węgla zagranicą. Z takim stwierdzeniem zgadza się 64% badanych. v Z drugiej strony, większość z Polaków jest pewna, że jeżeli utrzymanie wydobycia węgla ma być gwarantem bezpieczeństwa energetycznego kraju, to powinno być ono dotowane z budżetu państwa. v Polacy nie mają również wątpliwości, że polska energetyka powinna kupować krajowy węgiel, nawet jeśli koszt jego zakupu jest wyższy niż węgla zagranicznego. 10
Przemysł górniczy a gospodarka wolnorynkowa 0% 25% 50% 75% 100% Górnicy z racji specyfiki wykonywanego zawodu powinni otrzymywać przywileje socjalne opłacane z kieszeni podatników. 9% 16% 34% 36% 5% Polskie górnictwo należy dotować ze względu na utrzymanie bezpieczeństwa energetycznego kraju. 24% 41% 18% 10% 6% Polska energetyka powinna kupować krajowy węgiel, nawet jeśli koszt jego zakupu jest wyższy niż węgla zagranicznego. 33% 32% 20% 10% 5% Polskie górnictwo powinno działać na takich samych zasadach jak inne przedsiębiorstwa, co oznacza, że polski podatnik nie powinien dopłacać do kopalni, nawet jeżeli będzie oznaczało to konieczność zakupu części węgla zagranicą. 33% 31% 19% 8% 8% Zdecydowanie tak Raczej tak Raczej nie Zdecydowanie nie Trudno powiedzieć Na ile zgadza się Pan(i) z następującymi postulatami? 11
Jak rozwiązać problemy przemysłu węglowego? v Przeważająca część możliwych scenariuszy działań nakierowanych na rozwiązanie trudnej sytuacji ekonomicznej polskiego przemysłu węglowego uzyskuje poparcie większości badanych. v Największym poparciem cieszy się wśród Polaków wprowadzenie programu naprawczego dla spółek wydobywających węgiel. To rozwiązanie uważa za słuszne prawie 80% respondentów. v Należy jednak zwrócić uwagę, że dużym poziomem akceptacji cechują się również działania zmierzające do złagodzenia trudnej sytuacji osób tracących pracę w górnictwie, takie jak stworzenie programu dobrowolnych odejść dla górników, program świadczeń przedemerytalnych, czy wspieranie tworzenia nowych miejsc pracy na obszarach objętych zwolnieniami. v W tym kontekście nie dziwi fakt, że dużym poparciem cieszy się pomysł likwidowania nierentownych kopalń. v Najniższą akceptację uzyskuje pomysł sprzedaży nierentownych kopalń spółkom skarbu państwa. Wskazuje to na brak zaufania badanych co do możliwości uzdrowienia sytuacji ekonomicznej kopalń przez sektor państwowy. v Podsumowując, można stwierdzić że Polacy nie widzą innego scenariusza działań w górnictwie niż ograniczenie wydobycia, jednak życzą sobie aby proces ten odbył się to z poszanowaniem praw zwalnianych pracowników. 12
Jak rozwiązać problemy przemysłu węglowego (1)? 0% 25% 50% 75% 100% Wprowadzenie programu naprawczego dla spółek wydobywających węgiel. 37% 40% 12% 6% 5% Stworzenie programu dobrowolnych odejść dla górników. Wsparcie tworzenia miejsc pracy w miejscowościach, w których nastąpią zwolnienia górników, nawet jeśli koszty stworzenia miejsc pracy dla wszystkich zwalnianych byłyby wysokie. Wprowadzenie programu świadczeń przedemerytalnych dla górników zwalnianych z kopalń. 28% 35% 29% 47% 41% 39% 17% 12% 16% 7% 7% 6% 5% 9% 5% Akceptacja rozwiązań Stworzenie nowej spółki górniczej z udziałem przedsiębiorstw energetycznych. 19% 45% 15% 8% 14% Zdecydowanie tak Raczej tak Raczej nie Zdecydowanie nie Trudno powiedzieć Proszę ocenić czy według Pana(i) rząd powinien dążyć do wdrożenia następujących rozwiązań? 13
Jak rozwiązać problemy przemysłu węglowego (2)? 0% 25% 50% 75% 100% Likwidacja nierentownych kopalń. 27% 34% 22% 12% 6% Sprzedaż nierentownych kopalń firmom prywatnym. Redukcja zatrudnienia w górnictwie. 23% 21% 33% 33% 23% 23% 15% 6% 11% 12% Akceptacja rozwiązań Sprzedaż nierentownych kopalń podmiotom należącym do Skarbu Państwa. 17% 32% 26% 15% 11% Zdecydowanie tak Raczej tak Raczej nie Zdecydowanie nie Trudno powiedzieć Proszę ocenić czy według Pana(i) rząd powinien dążyć do wdrożenia następujących rozwiązań? 14
Jakie wydatki na górnictwo skłonni są ponosić Polacy? v Badanych poproszono o ocenę skłonności do finansowania sektora górniczego w Polsce w dwóch wariantach: ze środków budżetowych pochodzących z podatków oraz ze środków osobistych respondentów, w sytuacji gdyby budżet zaprzestał dotowania wydobycia węgla. v Pytanie o skłonności do współfinansowania sektora węglowego poprzedzono informacją, że obecnie wydobycie węgla dotowane jest z budżetu państwa co z jednej strony pozwala utrzymać miejsca pracy w górnictwie i utrzymać wydobycie węgla, ale skutkuje spadkiem wydatków na inne cele lub wzrostem cen energii. v Co trzeci badany jasno deklaruje, że jego podatki nie powinny być wykorzystywane w celu wspierania przemysłu wydobywczego w Polsce. W wariancie finansowanie górnictwa bezpośrednio z porveli badanych odsetek osób, które nie chcą partycypować we wsparciu utrzymania wydobycia rośnie do 60%. v Istnie jednak spora grupa Polaków, około 30%, którzy bez względu na fakt, czy wsparcie pochodziłoby z budżetu czy bezpośrednio ze środków własnych obywateli, skłonni byliby na takie wsparcie się godzić i go udzielać. 15
Jakie wydatki na górnictwo skłonni są ponosić Polacy? Wydobycie węgla w Polsce dotowane jest z budżetu państwa. Wsparcie górnictwa ze strony państwa pozwala utrzymać miejsca pracy w górnictwie i utrzymać wydobycie węgla, ale skutkuje spadkiem wydatków na inne cele lub wzrostem cen energii. Koszt wsparcia spada więc na obywateli. powyżej 50 zł, 5% do 10 zł, 16% 11-50 zł, 10% nie wiem, 36% 11-50 zł, 11% do 10 zł, 14% powyżej 50 zł, 5% nie wiem, 10% 0 zł, 35% 0 zł, 60% Jaką według Pana(i) maksymalną kwotą z Pana(i) miesięcznych podatków państwo powinno przeznaczać na wsparcie górnictwa? A jaką kwotą skłonny(a) był(a)by Pan(i) wpłacać miesięcznie na utrzymanie polskiego górnictwa gdyby nie było dotowane z budżetu państwa? 16
Cechy socjo- demograficzne Kobieta, 52% 18-29 lat, 20% 30-39 lat, 20% Mężczyz na, 48% Płeć 70+ lat, 6% 60-69 lat, 20% Wiek 50-59 lat, 17% 40-49 lat, 16% Podsta wowe, gimnazj alne, 5% Wyższe, 34% Zawodo we, 24% Wykształcenie Średnie, 37% PO, 30% PSL, 3% SLD, 7% Twój Ruch, 3% Inna parla, 9% PIS, 22% Elektorat Odmow a/ nie wiem, 27%
CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej 30-102 Kraków ul. Syrokomli 10 tel: 12 6375438 faks: 12 6386913 cem@cem.pl www.cem.pl Kontakt: Łukasz Pytliński, e- mail: pytlinski@cem.pl, tel. (12) 397 59 32