STANOWISKO KONWENTU MARSZAŁKÓW WOJEWÓDZTW RP z dnia 18 kwietnia 2012 r. w sprawie zmian przepisów prawa dotyczących funkcjonowania i finansowania działalności zakładów aktywności zawodowej. Biorąc pod uwagę już ośmioletnie doświadczenia samorządu województwa w realizacji zadania z Ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych w zakresie dofinansowywania kosztów tworzenia i działania zakładów aktywności zawodowej proponujemy rozważenie następujących zmian/uszczegółowień przepisów regulujących zasady funkcjonowania i finansowania tych zakładów: I. Umocnienie roli organizatora zakładu aktywności zawodowej. Dotychczasowe przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.) ograniczają rolę organizatora jedynie do uwzględnienia go jako podmiotu tworzącego zakład (art. 29 ust.1 ustawy) nie określając jego dalszych obowiązków, które powinny dotyczyć: - odpowiedzialności nadzorczej za funkcjonowanie zakładu, - odpowiedzialności finansowej za efekty działania zakładu, w tym jego dofinansowania w przypadku kiedy środki Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych są nie wystarczające, a organizator nie pozyskał środków z innych źródeł. II. Określenie bardziej wyraźne roli samorządu województwa w postanowieniach ustawy. Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych ustala dla samorządów wojewódzkich zadanie Dofinansowania kosztów tworzenia i działania zakładów aktywności zawodowej ze środków PFRON, co rozumiemy, 1
że samorząd województwa jest instytucją za pośrednictwem której są przyznawane i przekazywane środki Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych do organizatorów ZAZ i następnie kontrolowane pod względem prawidłowości ich wykorzystania. W świetle powyższego wszystkie później dodatkowo formułowane obowiązki typu: współfinansowanie działalności zakładów aktywności zawodowej ze środków samorządu województwa (art. 29 ust. 3 pkt 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych) lub obowiązek rozliczania środków Funduszu przyznanych przez Zarząd PFRON w ramach miesięcznego dofinansowania do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego zakładu aktywności zawodowej (SODiR) łącznie ze środkami przyznanymi dla samorządu województwa według algorytmu, są rozszerzeniem postanowień ustawy. III. Umożliwienie korzystania z dofinansowania do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego zakładu aktywności zawodowej (w ramach SODiR) przez zakłady dla których organizatorem jest gmina lub powiat. W roku ubiegłym decyzją Zarządu PFRON uniemożliwiono korzystanie przez te zakłady z dofinansowania do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego zakładu aktywności zawodowej (SODiR) powołując się na art. 26 b ust. 7 ustawy o rehabilitacji, w którym zapisano, że miesięczne dofinansowanie nie przysługuje do wynagrodzenia pracownika w części finansowanej ze środków publicznych powodując nierówne traktowanie podmiotów utworzonych zgodnie z obowiązującymi przepisami. IV. Zmienienie zasady naliczania środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych na zadania samorządów wojewódzkich. Proponujemy zmianę dotychczasowych zasad naliczania środków Funduszu na dany rok budżetowy na zadania realizowane przez samorządy wojewódzkie w sposób następujący: - z puli środków przewidzianych na zadania samorządów województw proponujemy naliczanie w pierwszej kolejności dla każdego z województw kwoty na dofinansowanie kosztów działalności zakładów aktywności zawodowej, biorąc pod uwagę liczbę zatrudnionych osób niepełnosprawnych w ZAZ-ach w danym województwie i ustalony na dany rok wskaźnik dofinansowania zatrudnienia jednej osoby niepełnosprawnej, 2
- naliczanie wg. algorytmu środków na pozostałe zadania województwa z zakresu rehabilitacji wynikające z art. 35 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. W związku z powyższym, należy dokonać zmian w zapisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 maja 2003 r. w sprawie algorytmu przekazywania środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych samorządom wojewódzkim i powiatowym, które w 5 ust. 2 określa, że maksymalna kwota zobowiązań samorządu województwa do wypłaty w danym roku z tytułu dofinansowania kosztów działalności zakładów aktywności zawodowej nie może przekroczyć 50% kwoty ustalonej zgodnie z 3, tj.: kwoty stanowiącej wysokość środków Funduszu przeznaczonych dla samorządów wojewódzkich na realizację zadań ustawowych z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej w danym roku. Ponieważ umowy określające wysokość środków PFRON dla zaz-ów na kolejne lata zawierane są do 30 listopada roku poprzedniego, zachowanie limitu staje się praktycznie niemożliwe. W związku z powyższym wnosi się o wykreślenie 5 ust.2 wyżej wymienionego rozporządzenia (Dz. U. Nr 88, poz. 808, z późn. zm.). V. Zmienienie zasady przekazywania środków PFRON na koszty działalności zakładów aktywności zawodowej Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 grudnia 2007 r. w sprawie zakładów aktywności społecznej (Dz. U Nr 242, poz.1776 ) w treści 3 ust. 3 nakazuje że corocznie, nie później niż do dnia 30 listopada, w formie aneksu do umowy, należy określić wysokość środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych na działalność obsługowo-rehabilitacyjną zakładu w roku następnym z uwzględnieniem podziału na poszczególne rodzaje kosztów dofinansowywanych ze środków Funduszu. Informację o naliczanych wg algorytmu kwotach środków Funduszu na zadania wymienione w art. 35 ustawy, Samorządy Województwa otrzymują w pierwszym kwartale roku budżetowego (m-c luty, marzec), a więc po okresie podpisanych z organizatorami zakładów aktywności zawodowej aneksów do umów, które wiążą prawnie strony. Tak więc w przypadku otrzymania środków finansowych mniejszych od planowanych, Samorządy Województw znajdują się w sytuacji braku możliwości wywiązania się z zobowiązań finansowych, wynikających z wcześniej podpisanych z organizatorami Zakładów aneksów do umów. Zatem w w/w rozporządzeniu należy określić 3
termin podpisywania aneksów do umów, dopiero po otrzymaniu przez Samorząd informacji o kwocie środków Funduszu na dany rok budżetowy. Natomiast, dla umożliwienia bieżącego finansowania działalności obsługoworehabilitacyjnej zakładów aktywności zawodowej, Zarząd PFRON powinien przekazywać samorządom województw kwoty zaliczkowe, na dofinansowanie działalności zakładów aktywności zawodowej do czasu uregulowań umownych (aneksy), zgodnie z 7 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 maja 2003 r. w sprawie algorytmu przekazywania środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych samorządom wojewódzkim i powiatowym (Dz. U. Nr 88, poz. 808, z późn. zm.). VI. Doprowadzenie do spójności przepisów. 1. Doprowadzenie do spójność przepisów ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z ustawami o kompetencjach samorządów. W ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591, z późn. zm.) proponuje się wpisać w art. 7 ust. 1 dodatkowy punkt w brzmieniu: wspieranie osób niepełnosprawnych, co uzupełni zadania własne gminy oraz zapewni zgodność z jej zadaniem dot. tworzenia zakładu aktywności zawodowej zawartym w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.). 2. Doprowadzenie do spójność przepisów ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz rozporządzenia w sprawie zakładów aktywności zawodowej. Sprecyzowania wymagają rozbieżności pomiędzy ustawą z dnia 27 sierpnia o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 z późn. zm.), a rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 grudnia 2007 r. w sprawie zakładów aktywności zawodowej (Dz. U. Nr 242, poz. 1776) w kwestii nazewnictwa kosztów działania, kosztów działalności obsługoworehabilitacyjnych, kosztów działalności. VII. Proponowane zmiany urealniające prawidłową gospodarkę finansową w zakładach aktywności zawodowej. 4
W ustawie z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 z późn.zm.) proponujemy następujące zmiany: - zmiana art. 29 ust. 3 pkt 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych w zakresie dofinansowania kosztów działania zakładów aktywności zawodowej: Dotychczasowe brzmienie: Koszty:,,2) działania zakładów aktywności zawodowej są współfinansowane ze środków Funduszu, z zastrzeżeniem art. 68c ust. 2 pkt. 1, oraz ze środków samorządu województwa w wysokości co najmniej 10%, z tym ze procentowy udział samorządu województwa w kosztach może być zmniejszany, pod warunkiem znalezienia innych źródeł finansowania działania zakładu aktywności zawodowej". Proponowane brzmienie: Koszty:,,2) działania zakładów aktywności zawodowej są współfinansowane ze środków Funduszu, z zastrzeżeniem art. 68c ust. 2 pkt 1, oraz ze środków samorządu województwa w wysokości co najmniej 10% kosztów nie związanych z działalnością gospodarczą zakładu, z tym ze procentowy udział samorządu województwa w kosztach może być zmniejszany, pod warunkiem znalezienia innych źródeł finansowania działania zakładu aktywności zawodowej". Obecne zapisy ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych zobowiązują samorządy województw do finansowania wszystkich kosztów działania zakładu, w tym kosztów działalności gospodarczej. Powyższe powoduje, że zaz nie jest zobligowany do podjęcia działań mających na celu utrzymanie rentowności zakładu. W rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 grudnia 2007 r. w sprawie zakładów aktywności zawodowej (Dz.U. Nr 242, poz. 1776) zasadne byłyby następujące zmiany legislacyjne: 1. w 8 w ust. 1: a) w pkt 7 dopisać wyrazy oraz szkolenia pracowników zatrudnionych przy działalności obsługowo-rehabilitacyjnej 5
b) nadać nowe brzmienie pkt 9: 9) wymiana zamortyzowanych urządzeń i wyposażenia niezbędnych do realizacji rehabilitacji i obsługi osób niepełnosprawnych c) w pkt.10 skreślić słowa w związku ze zmianą profilu działalności zakładu d) w pkt.11 skreślić słowa i prowadzenia działalności gospodarczej 2. w 8 ust.2 dopisać pkt. 5,6 i 7, 8 w brzmieniu: a) 5) składki należne od pracownika i pracodawcy na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne od kwot wynagrodzeń osób niepełnosprawnych zaliczanych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności wymienionych w pkt 1 i 2 b) 6) inne niezbędne do realizacji rehabilitacji, obsługi i prowadzenia działalności gospodarczej c) 7) wymiana maszyn i urządzeń i wyposażenia niezbędnych do prowadzenia produkcji lub świadczenia usług d) 8) niezbędne remonty i konserwacje pomieszczeń oraz naprawy maszyn i urządzeń 3. w 9 skreślić wyrazy w związku ze zmianą profilu działalności zakładu 4. w 16 w ust. 2 wyrazy 30 % zastąpić wyrazem 70 %. Właściwa byłaby również zmiana przepisów dotyczących zakładowego funduszu aktywności, tj: wprowadzenie zasady minimalizacji socjalnej funkcji funduszu oraz określenie organu kontrolującego ten fundusz. Wnosi się o wprowadzenie przez ustawodawcę do rozporządzenia wzorów dokumentów: 1. wzoru wniosku o dofinansowanie ze środków PFRON kosztów utworzenia i działania zakładu aktywności zawodowej 2. wzoru umowy na dofinansowanie kosztów utworzenia i działania zakładu aktywności zawodowej 3. wzoru sprawozdania finansowego i merytorycznego (kwartalnego i rocznego) z wykorzystania środków Funduszu. Wprowadzenie jednolitych dokumentów w całym kraju ułatwi i ujednolici pracę na poziomie samorządu województwa i zaz. VIII. Jednoznaczne określenie źródeł finansowania działalności zaz oraz podmiotów udzielających dofinansowania: 6
Brak spójności i jednoznaczności w przepisach powoduje ogromne trudności szczególnie w przypadku konstrukcji preliminarzy i rozliczania udzielonego dofinansowania. Pociąga to za sobą różne sposoby i warunki tworzenia preliminarzy i rozliczania zakładów oraz grozi podwójnym finansowaniem kosztów oraz zmusza województwo do kontroli środków wypłacanych przez inny podmiot. Należy wyeliminować udzielaną pomoc z tego samego źródła przez dwa podmioty- PFRON i samorząd województwa. Dla przejrzystości i umożliwienia kontroli, finansowanie z krajowych środków publicznych działalności zaz powinno być udzielane przez jeden podmiot. Przewodniczący Łańcut-Nowa Wieś, dnia 18 kwietnia 2012 r. Konwentu Marszałków Województw RP Mirosław Karapyta 7