wersja robocza Gminny Program Opieki nad Kobietą w Ciąży 2011-2014 Pomysłodawcy: Komisja Zdrowia, Opieki Społecznej i Profilaktyki Rady Gminy Izabelin Autor: Anita Mamczur 1
I. Opis problemu zdrowotnego Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2010 roku zarejestrowano w Polsce 2,2 tys. zgonów dzieci w wieku poniżej 1 roku życia (ok. 100 mniej niż przed rokiem). Ponad 70% ogólnej liczby zmarłych niemowląt umiera przed ukończeniem pierwszego miesiąca życia, w tym ok. połowa w okresie pierwszego tygodnia życia. Przyczyną ponad połowy zgonów niemowląt są choroby i stany okresu okołoporodowego, czyli powstające w trakcie trwania ciąży matki i w okresie pierwszych 6 dni życia noworodka, kolejną 1/3 zgonów stanowią wady rozwojowe wrodzone, a pozostałe są powodowane chorobami nabytymi w okresie niemowlęcym lub urazami. 1 Kobieta w ciąży jest pacjentką kosztowną, jeśli prowadzić ciążę zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego oraz zgodnie ze współczesną wiedzą medyczną. Od 1 stycznia 2004 r. opieka nad kobietą w ciąży została zakontraktowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia w poradniach ginekologiczno-położniczych jako normalna porada, a nie jak przed 2004 rokiem, kiedy to NFZ zwracał koszty zalecanych i wykonanych badań. W związku ze zmianą sposobu finansowania opieki nad kobietą w ciąży przez NFZ świadczeniodawcy (poradnie) niejednokrotnie muszą ograniczać koszty i zlecać znacznie mniejszą ilość badań dodatkowych, co prowadzi do obniżenia standardu usługi. W efekcie młoda rodzina, której sytuacja ekonomiczna często nie jest najlepsza, może stanąć przed problemem braku środków na pokrycie kosztów tych badań, które choć nie są obowiązkowe, jednak znacznie zwiększają bezpieczeństwo zarówno matki, jak i dziecka. Poprawa jakości i skuteczności opieki zdrowotnej nad matką i noworodkiem stanowi jeden z priorytetów zdrowotnych zgodnych z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 21 sierpnia 2009 r. w sprawie priorytetów zdrowotnych (Dz. U. z 2009 r. Nr 137, poz. 1126). II. Cele programu Cel główny: zwiększenie dostępności do świadczeń zdrowotnych dla kobiet w ciąży. Cele szczegółowe: poprawa stanu zdrowia kobiet w ciąży oraz ich nowonarodzonych dzieci, zwiększenie świadomości zdrowotnej kobiety ciężarnej. III. Adresaci programu Program skierowany jest do mieszkanek gminy Izabelin. Zapisanie do programu nie wymaga skierowania, a uczestnictwo ciężarnej w programie jest dla niej całkowicie bezpłatne. Do uczestnictwa w programie uprawnione są kobiety ciężarne: a) zameldowane na pobyt stały lub czasowy na terenie gminy Izabelin podstawą objęcia programem jest okazanie przez kobietę stosownego zaświadczenia o miejscu zameldowania, b) przebywające w domu samotnej matki lub innej placówce opiekuńczej na terenie gminy Izabelin, c) zamieszkałe, lecz niezameldowane na terenie gminy, rozliczające się jednak w urzędzie skarbowym właściwym dla gminy Izabelin. 1 J. Stańczak, Podstawowe informacje o rozwoju demograficznym w latach 2000-2010 materiał na konferencję prasową w dniu 28.01.2011, GUS Departament Badań Demograficznych 2011. 2
IV. Organizacja programu Program powstał w oparciu o Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie opieki przedporodowej w ciąży o prawidłowym przebiegu (2005) i stanowi standard opieki medycznej, zawierający schemat wizyt i badań diagnostycznych, które zapewniają optymalną profilaktyczną opiekę ambulatoryjną nad kobietą w ciąży niepowikłanej. Program będzie realizowany we współpracy z gabinetem ginekologicznym, funkcjonującym na terenie gminy Izabelin i posiadającym kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia. Gdy realizator nie będzie w stanie zapewnić danego badania kobiecie na miejscu w gabinecie, zobowiązany jest do zapewnienia wykonania badania przez podwykonawcę. Cały okres ciąży został podzielony na tygodnie ze wskazaniem wszystkich wizyt i badań diagnostycznych, które pacjentka powinna otrzymać w danym czasie. Podczas każdej wizyty lekarz powinien propagować wśród kobiet ciężarnych zdrowotny styl życia Świadczenie 1. (do 10 t. c.) 3. Ocena ph wydzieliny pochwowej. 4. Badanie cytologiczne. 5. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi. 6. Badanie piersi. 7. Określenie wzrostu i masy ciała. 8. Ocena ryzyka ciążowego. 9. Poinformowanie o możliwości wykonania badania w kierunku wad uwarunkowanych genetycznie. 10. Poinformowanie o konieczności konsultacji z lekarzem stomatologiem. 1. Grupa krwi i Rh. 2. Przeciwciała odpornościowe. 3. Morfologia krwi. 4. Badanie ogólne moczu. 5. Badanie stężenia glukozy we krwi na czczo. 6. VDRL 7. Badanie HIV, HCV, badanie w kierunku toksoplazmozy (IgG i IgM), różyczki. Świadczenie 2. (11-14 t. c.) 3. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi. 4. Pomiar masy ciała. 5. Ocena ryzyka ciążowego. 3
1. Badanie ultrasonograficzne. 2. Badanie ogólne moczu. 3. Badanie cytologiczne, jeśli nie było wcześniej wykonane. Świadczenie 3. (15-20 t. c.) 3. Ocena ph wydzieliny pochwowej. 6. Ocena ryzyka ciążowego. 1. Morfologia krwi. 2. Badanie ogólne moczu. 3. Przeciwciała anty-rh. Świadczenie 4. (21-26 t. c.) 3. Ocena czynności serca płodu. 6. Ocena ph wydzieliny pochwowej. 7. Ocena ryzyka ciążowego. 1. Badanie stężenia glukozy we krwi. 2. Badanie ultrasonograficzne. 3. Badanie ogólne moczu. 4. U kobiet z ujemnym wynikiem w I trymestrze badanie w kierunku toksoplazmozy. Świadczenie 5. (27-32 t. c.) 3. Ocena czynności serca płodu. 6. Ocena ph wydzieliny pochwowej. 7. Ocena ryzyka ciążowego. 8. Przygotowanie do porodu, połogu, karmienia piersią i rodzicielstwa. 4
1. Morfologia krwi. 2. Badanie ogólne moczu. 3. Przeciwciała odpornościowe. 4. Badania ultrasonograficzne. Świadczenie 6. (33-37 t. c.) 2. Badanie położnicze. 3. Ocena wymiarów miednicy. 4. Badanie we wzierniku i zestawione. 5. Ocena ph wydzieliny pochwowej. 6. Ocena czynności serca płodu. 7. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi. 8. Badanie piersi. 9. Pomiar masy ciała. 1. Badanie ogólne moczu. 2. Morfologia krwi. 3. W grupie kobiet ze zwiększonym ryzykiem populacyjnym lub indywidualnym ryzykiem zakażenia: VDRL, HIV, HCV. 4. Posiew w kierunku paciorkowców β-hemolizujących. Świadczenie 7. (38-39 t. c.) 2. Badanie położnicze. 3. Ocena czynności serca płodu. 1. Badanie ogólne moczu. 2. Morfologia krwi. Świadczenie 8. (po 40 t. c.) 2. Badanie położnicze. 3. Badanie we wzierniku i zestawione. 4. Ocena czynności serca płodu. 5. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi. 5
6. Pomiar masy ciała. 1. Badanie ultrasonograficzne z oceną masy płodu. 2. Badanie KTG. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości u płodu lub w przebiegu ciąży kobieta ciężarna powinna być skierowana do poradni patologii ciąży. Zakres programu nie obejmuje porad udzielanych w poradniach patologii ciąży, w związku z tym usługi te nie są finansowane z budżetu gminy Izabelin. Szkoła Rodzenia W ramach programu ciężarne mieszkanki gminy wraz z partnerami mogą bezpłatnie uczestniczyć w zajęciach szkoły rodzenia. Zadaniem szkoły rodzenia jest edukacja przygotowująca przyszłą matkę i przyszłego ojca do porodu, połogu i opieki nad noworodkiem oraz związane z tym utrzymanie dobrostanu psychofizycznego ciężarnej i jej rodziny. W czasie trwania kursu przyszli rodzice poznają m. in. mechanizm porodu, zasady opieki poporodowej, pielęgnacji noworodka, pozycje porodowe, techniki oddychania. V. Koszty Na realizację programu corocznie przeznacza się w budżecie środki w wysokości 35.000 zł. Szacowane roczne koszty realizacji programu są wynikiem analizy poniesionych kosztów podczas realizacji poprzednich edycji programu. Zobowiązania wynikające z realizacji programu pokryte zostaną z dochodów własnych gminy. VI. Monitorowanie i ewaluacja Realizator programu zobowiązany jest do prowadzenia i przedstawiania w Urzędzie Gminy Izabelin sprawozdań z realizacji programu. Wzór sprawozdania stanowi załącznik do uchwały. Szczegółowy terminarz oraz sposób rozliczania świadczeń wykonanych w ramach programu określi umowa gminy Izabelin z realizatorem programu. VII. Okres realizacji programu Program przewidziany jest do realizacji w latach 2011-2014. W kolejnych latach również przewiduje się kontynuację programu. Opracowano na podstawie: 1. Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych z dnia 27 sierpnia 2004 r. (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.); 6
2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 sierpnia 2009 r. w sprawie priorytetów zdrowotnych (Dz. U. z 2009 r. Nr 137, poz. 1126); 3. J. Stańczak, Podstawowe informacje o rozwoju demograficznym Polski w latach 2000-2010, materiał na konferencję prasową w dniu 28.01.2011, GUS Departament Badań Demograficznych 2011. 4. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie opieki przedporodowej w ciąży o prawidłowym przebiegu, Polskie Towarzystwo Ginekologiczne 2005. 7