Janusz Korczak wielki przyjaciel dzieci konkurs dla uczniów klas IV VI szkół podstawowych województwa mazowieckiego w roku szkolnym 2012/2013 Życie i twórczość Janusza Korczaka http://2012korczak.pl/zarys Część 2: od roku 1912 do 1932
W 1912 roku Janusz Korczak opucił Szpital dla Dzieci im. Bersonów i Baumanów i 7 października został dyrektorem Domu Sierot placówki opiekuńczej dla dzieci żydowskich. Dom Sierot został wybudowany w Warszawie na ulicy Krochmalnej. Powstał z inicjatywy Towarzystwa Pomoc dla Sierot, którego członkiem był Korczak od 1908 roku. Naczelną wychowawczynią w Domu Sierot została Stefania Wilczyńska. Oboje, Korczak i Wilczyńska, pracowali w nim bez wynagrodzenia. Dyrektor Korczak, chcąc uniknąć złej sławy tamtejszych Janusz Korczak i Stefania Wilczyńska domów dziecka i internatów, które są więzieniem, http://www.pskorczak.org.pl/strony/korczak_foto.htm w którym dziecko jest numerem, bardzo dbał o wygodę dzieci w budynku oraz nowoczesny układ otoczenia. Początkowo w Domu Sierot dach nad głową i opiekę znajdowały dzieci do lat 14. Od lat 20. prowadzona w nim była także Bursa dla młodzieży. Najpierw dla byłych wychowanków, potem głównie dla młodzieży zainteresowanej pracą pedagogiczną. Każdy wychowanek Domu Sierot był w nim: gospodarzem, pracownikiem i kierownikiem, a dziecięca społeczność działała na zasadach: sprawiedliwości, braterstwa, równych praw i obowiązków. W Domu Sierot wszyscy uczyli się, jak pracować dla wspólnego dobra. Dom Sierot od środka Budynek Domu Sierot na ul. Jaktorowskiej w Warszawie http://miastospoleczne.pl/web/organization?id=1 http://fcit.usf.edu http://fcit.usf.edu Sypialnia dziewcząt, rok 1940 Nauka kroju i szycia, rok 1940 2
W 1913 roku Korczak rozpoczął współpracę z czasopismem W słońcu. Debiutował na jego łamach powieścią wprowadzającą czytelników w świat Domu Sierot. W 1914 roku ukazała się książka Korczaka zatytułowana Bobo. Zawierała ona trzy samodzielne utwory: Bobo, Feralny tydzień i Spowiedź motyla. W tym samym roku wybuchła I wojna światowa, a Janusz Korczak trafił do wojska rosyjskiego. Służył jako ordynator polowego lazaretu dywizyjnego (punktu medycznego) w Głuboczku na Ukrainie. Na pierwszy trzydniowy urlop pojechał do Kijowa, w którym mieszkało kilkadziesiąt tysięcy Polaków, aby nawiązać kontakt z placówką opiekuńczo-wychowawczą. Tam trafił do prowadzonego przez Macierz Szkolną internatu przy szkole rzemieślniczej, którego kierownikiem była Maria Rogowska-Falska. Korczak brał czynny udział w życiu zakładu. Pomagał chłopcom zorganizować samorząd, wspólnie z nimi wydawał gazetkę. Po powrocie do lazaretu przysłał swoje artykuły do ich gazetki. W połowie 1917 roku, po demobilizacji ze służby wojskowej, został pediatrą w przytułku dla dzieci ukraińskich w Kijowie. W czerwcu 1918 roku Korczak wrócił do kraju i znów pracował w Domu Sierot. W latach 1918 1931 Janusz Korczak został aktywnym członkiem takich organizacji, jak: Komisja do Spraw Organizacji Oświatowych, Centralny Komitet Pomocy dla Dzieci, Wydział Opieki nad Dzieckiem Robotniczym przy Centralnej Komisji Związków Zawodowych, Fundacja Polsko-Amerykańskiego Komitetu Pomocy Dzieciom. W 1919 roku Korczak wydał pisany na froncie esej pt. Jak kochać dziecko. Dziecko w rodzinie. Bywało, że piszę na postojach, na łące pod sosną na pieńku, na kilkugodzinnych postojach. 1 Jest on uważany za najważniejszą pracę pedagogiczną Janusza Korczaka, w której wymienił prawa dziecka. W tym samym roku ukazała się książka opisująca warsztat pracy Korczaka Momenty wychowawcze. W 1919 roku Korczak rozpoczął, wraz z Marią Falską, tworzenie placówki opiekuńczej dla dzieci polskich Nasz Dom. Początkowo mieściła Budynek sierocińca Nasz Dom na Bielanach się ona w Pruszkowie przy ulicy Cedrowej 12, potem na Bielanach. Nasz Dom został powołany do życia przez Wydział Opieki nad Dzieckiem Robotniczym przy Centralnej Komisji Związków Zawodowych. Kierownikiem została w nim Maria Rogowska-Falska. Korczak odwiedzał go jako lekarz i pedagog. Organizował też pomoc materialną dla placówki. http://pl.wikipedia.org/wiki/nasz_dom 1 zob. Maria Falkowska, Kalendarz życia, działalności i twórczości Janusza Korczaka, Warszawa 1989, s. 164 3
W latach 1919 1920 Janusz Korczak brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W randze majora wojska polskiego pracował jako lekarz w wojskowych szpitalach epidemicznych w Łodzi i w Warszawie. W 1920 roku zaraził się tyfusem. Pielęgnowała go w domu matka, która sama również zapadła na tę chorobę i zmarła. Korczak bardzo przeżył jej śmierć. Ciekawostka 27 kwietnia 1920 roku Korczak napisał Modlitwę wychowawcy, która zachowała się w odręcznym odpisie Marii Falskiej. Daj dzieciom dobrą dolę, daj wysiłkom ich pomoc, ich trudom błogosławieństwo. Nie najłatwiejszą prowadź ich drogą, ale najpiękniejszą. A jako prośby mej zadatek przyjmij jedyny mój klejnot: smutek. Smutek i pracę. W 1921 roku Towarzystwo Pomoc dla Sierot otrzymało w darze od Maksymiliana Cohna ziemię z budynkami w Gocławku pod Warszawą. Została ona przeznaczona na letnisko dla dzieci. Kolonia zwana Różyczką od imienia córki ofiarodawcy służyła uczniom i wychowankom różnych placówek wychowawczych. Rok 1922 przyniósł publikację książki Sam na sam z Bogiem. Modlitwy tych, którzy się nie modlą, którą Korczak zadedykował swoim rodzicom. Korczak z wychowawcami i dziećmi na obozie w Różyczce w 1927 roku http://gimnazjum.jaworzyna.net/korczak/galeria.html W 1926 roku Korczak rozpoczął wydawanie tygodnika dla dzieci i młodzieży Mały Przegląd. Stanowił on tygodniowy dodatek do dziennika Nasz Przegląd. Było to pierwsze i jedyne w swoim rodzaju czasopismo dla dzieci i młodzieży. Ukazywało się do 1939 roku. Mały Przegląd był pisany i redagowany przez dzieci. Jedynym dorosłym w redakcji był sam Korczak, którego w 1930 roku zastąpił Igor Newerly. W latach 20. Janusz Korczak prowadził aktywną działalność wykładową. Nawiązał współpracę z instytucjami kształcenia nauczycieli i wychowawców: Państwowym Seminarium dla Nauczycieli Religii Mojżeszowej (1925/1926), gdzie wykładał psychologię, Studium Pracy Społeczno-Oświatowej w Wolnej Wszechnicy Polskiej (od 1929 do wybuchu II Wojny Światowej), gdzie prowadził wykłady pt. Społeczeństwo dziecięce, Państwowym Instytutem Pedagogiki Specjalnej, gdzie mówił na temat pedagogiki szkolnej. http://zmh.um.warszawa.pl/n.htm 4
Opublikował też szereg książek: Król Maciuś I (1922), Król Maciuś na wyspie bezludnej (1923), Bankructwo małego Dżeka (1924), Kiedy znów będę mały (1925), Prawo dziecka do szacunku (1929). W 1929 roku ukazały się Prawidła życia. Pedagogika dla młodzieży i dorosłych W 1932 roku Janusz Korczak podjął decyzję o opuszczeniu Domu Sierot. Postanowił zamieszkać u swojej siostry Anny i rozpoczął realizację nowych obowiązków. Został biegłym sądowym w sprawach dzieci przy Sądzie Okręgowym na ulicy Leszno, a w Kasie Chorych opracował projekty kursów dla pielęgniarek. Janusz Korczak był pionierem walki o prawa dziecka. Uznawał dziecko za pełnowartościowego człowieka od chwili narodzin poprzez kolejne etapy jego życia. Kierował się w pracy wychowawczej podstawowymi zasadami pedagogicznymi: współzarządzaniem wprowadził Radę Samorządową, Sąd Koleżeński i Sejm w Domu Sierot, dając dzieciom prawo do porozumiewania się z dorosłymi w celu ustalania wspólnych zasad normujących życie w Domu, współgospodarzeniem wychowankowie Domu Sierot pełniąc dyżury sami się obsługiwali, oddziaływaniem opinii społecznej powierzanie dyżurów, plebiscyty życzliwości, wyroki sądowe, gazetka. Ważną rolę w systemie wychowawczym Janusza Korczaka pełnił opiekun wychowawca. Jego zdaniem wychowawca powinien odznaczać się: pracowitością, ciągłym poznawaniem dziecka, wczuwać się w sytuację dziecka, wejść w jego świat, Powinien też: realizować prawo dziecka do bycia dzieckiem, realizować prawo dziecka do szacunku, wspierać rozwój wychowanka. Janusz Korczak z dziećmi i wychowawcami przed Domem Sierot http://www.szkolaszpitalna.olsztyn.pl/index.php?page=nasz-patron 5
Słowniczek trudniejszych wyrazów: Lazaret dawne określenie szpitala wojskowego, zwłaszcza organizowanego blisko pola walki, który był przeznaczony do opatrywania rannych oraz leczenia chorych żołnierzy. Ordynator jest to lekarz, który kieruje pracą jakiegoś oddziału w szpitalu. Demobilizacja zwolnienie żołnierzy odbywających czynną służbę wojskową do rezerwy, np. w wyniku zakończenia działań wojennych. Przytułek jest to zakład opieki dla opuszczonych dzieci, starców lub chorych. Dawniej określano tak również miejsce, w którym można się było schronić. Tyfus zwany fachowo durem brzusznym jest bardzo groźną chorobą, którą wywołują bakterie z gatunku Salmonella. Źródeł zakażeń tyfusem jest bardzo wiele, od wypicia zakażonej wody aż po nieumyte owoce. Tyfus był przyczyną ciężkich epidemii i śmierci milionów ludzi. Biegły sądowy tak nazywana jest osoba, która posiada bogate doświadczenie zawodowe i uznawana jest za eksperta w swojej dziedzinie. Biegłego powołuje się w postępowaniu sądowym, aby przedstawiał fachowe opinie na temat spraw mających znaczenie dla wyniku sprawy sądowej. 6