Autor: Grzegorz Podsiadło Zasady oznakowania oraz zabezpieczenia pojazdu ADR podczas zatrzymania w różnych warunkach Wypadki drogowe w Polsce od wielu lat powodują ogromne straty społeczne i gospodarcze. Szacuje się, że łączny ich koszt przekracza 7% budżetu państwa. Wypadki drogowe są wynikiem wadliwie działającego systemu człowiek-pojazd-droga. Dlatego też skuteczne działania w kierunku poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego powinny opierać się na dokładnym poznaniu jego elementów i zależności jakie między nimi zachodzą. Każdy bowiem element - człowiek, pojazd czy droga mają określone parametry które w istotny sposób wpływają na prawidłowe funkcjonowanie całości. Należy także dodać, że do wypadku drogowego dochodzi zazwyczaj w wyniku zbiegu kilku nieszczęśliwych okoliczności. W związku z tym nie możemy jednoznacznie określić, jaka część systemu zawiodła. Pamiętajmy jednak, że najważniejszym ogniwem systemu jest człowiek, który jest najbardziej zawodnym elementem w całym systemie. Z przeprowadzonych badań wynika, że w 95% wypadków drogowych udział człowieka był jednym z czynników sprawczych, drogi i jej otoczenia w 30-35%, a pojazdu w 8-12%. Tak duża zawodność człowieka wiąże się z jego ograniczonymi zdolnościami psychofizjologicznymi oraz czynnikami psychologicznymi i środowiskowymi: 1. Zdolności psychofizjologiczne - wzrok, - słuch, - równowaga, - refleks 2. Czynniki psychologiczne - motyw podróży, - poziom inteligencji, - doświadczenia i nawyki, - przyzwyczajenia, - wpływ otoczenia środowiska społecznego, - wiek, - płeć 3. Czynniki środowiskowe (modyfikujące) - alkohol - leki - niektóre choroby - pogoda - komfort jazdy w pojeździe W ruchu drogowym na każdego uczestnika działają bodźce, które musi on dostrzec, wyodrębnić i podjąć określone decyzje. W przeciętnych warunkach kierowca odbiera od 5 bodźców na minutę - na obciążonej małym ruchem drodze zamiejskiej, - do 120 w gęstym ruchu miejskim. Często bodźce te występują równocześnie, lub w krótkich odstępach czasu. Dlatego też jeżeli będą eksponowane w czasie krótszym niż 0,4 s mogą zostać niezauważone. Czynniki wpływające na czas reakcji: widoczność (warunki atmosferyczne, czystość szyb), ew. stopień spożycia środków odurzających, stan emocjonalny osoby kierującej pojazdem, stopień zmęczenia fizycznego i psychicznego kierującego, wiek, ew. wady wzroku, natężenie ruchu,
droga hamowania a czas reakcji: Od czasu reakcji zależy bardzo dużo. Bardzo często jest tak, że chwila zawahania (od momentu zauważenia czegoś, do reakcji adekwatnej do sytuacji) rzutuje na to, czy reakcja będzie wykonana na czas. Przy dużych prędkościach, rzędu 100 km/h, w czasie jednej sekundy przebywa się drogę ok. 27 m. Także nawet jedna sekunda może decydować o tym, czy przeżyjemy ew. wypadek, czy uda nam się wystarczająco szybko zareagować. droga hamowania a prędkość i stan nawierzchni drogi. RODZAJ NAWIERZCHNI 60 km/godz. Asfaltowa sucha Asfaltowa mokra SZYBKOŚĆ JAZDY 100 km/godz. 40 m 92 m 52 m 124 m Asfaltowa śliska (śnieg, błoto) 86 m 220 m Najczęstsze przyczyny wypadków, za które odpowiadają kierowcy, to: nadmierna prędkość co trzeci wypadek lub kolizja wiąże się z przekroczeniem dozwolonej prędkości, wymuszenie pierwszeństwa, nieprawidłowe wyprzedzanie, nieprawidłowe przejeżdżanie przejść dla pieszych, jazda po niewłaściwej stronie drogi, stan nietrzeźwości. Wypadki drogowe według rodzaju zdarzenia i ich skutki. Rodzaj zdarzenia Wypadki Zabici Ranni 2003r 2002r 2003r 2002r 2003r 2002r Zderzenie się pojazdów w ruchu 23.287 24.118 2.331 2.367 32.928 34463 Pieszego 17.002 18.703 1.859 1.858 16.252 18089 Unieruchomiony pojazd 615 634 47 53 795 807 Najechanie Drzewo, słup, inny obiekt 5.530 5.653 1.041 909 7.834 8187 drogowy na Zaporę kolejową 4 3 0 1 4 6 Dziurę, wybój, garb 57 48 3 2 66 58 Zwierzę 102 118 3 2 139 156 Wywrócenie się pojazdu 2.483 2.804 210 224 3.462 3937 Wypadek z pasażerem 620 605 44 46 788 804 Inne 1.375 1.317 102 111 1.631 1589 Dane: KGP
Przy tak dużej liczbie wypadków i kolizji drogowych istotnym jest, aby odpowiednio wcześnie powiadomić innych uczestników ruchu drogowego o występującym zagrożeniu na drodze. Szczególnie dotyczy to pojazdów samochodowych podlegających przepisom ADR, które uczestnicząc w tego typu zdarzeniach potęgują zagrożenie ze względu na przewożony ładunek i ewentualne skutki wydostania się medium ze zbiornika. Jeśli uczestnik ruchu lub inna osoba spowodowała zagrożenie bezpieczeństwa ruchu drogowego, jest obowiązana przedsięwziąć niezbędne środki w celu niezwłocznego usunięcia zagrożenia. Gdyby nie mogła tego uczynić, powinna o zagrożeniu uprzedzić innych uczestników ruchu. Istnieje obowiązek oznaczenia przeszkody w ruchu drogowym, jeśli może to zagrozić bezpieczeństwu ruchu albo utrudnić ruch na drodze. Oznaczenie takie powinno być łatwo dostrzegalne zarówno w dzień jak i w nocy. Jednakże prawidłowe zrealizowanie tych zaleceń wymaga uwzględnienia szeregu czynników mających wpływ na skuteczność podjętych działań. Zgodnie z przepisami ADR, każda jednostka transportowa, która przewozi towary w ilościach wymagających oznakowania jej tablicami ostrzegawczymi powinna być wyposażona w: - co najmniej jeden klin pod koła na każdy pojazd (odpowiedni do masy i średnicy kół pojazdu) - dwa znaki ostrzegawcze (np. pachołki, trójkąty odblaskowe lub lampy błyskowe o barwie pomarańczowej, których zasilanie jest niezależne od elektrycznej instalacji samochodowej), - odblaskową kamizelkę lub ubranie ostrzegawcze dla każdego członka załogi pojazdu (norma europejska EN 471), - latarkę dla każdego członka załogi pojazdu, - sprzęt ochrony dróg oddechowych przy transporcie gazów trujących o kodach klasyfikacyjnych T, TO, TF, TFC, TOC, - środki ochrony osobistej, jeżeli takie zostały przewidziane w instrukcjach pisemnych dla kierowcy. Gdy mamy do czynienia z planowanym postojem jednostki transportowej, należy przestrzegać pewnych zasad. Pojazdy przewożące towary niebezpieczne w ilościach podanych w przepisach ADR w dziale 3.2 powinny być nadzorowane lub zaparkowane bez nadzoru w magazynach lub w podobnych miejscach na terenie przedsiębiorstwa, zapewniających im bezpieczeństwo. W przypadku braku takich warunków, po odpowiednim zabezpieczeniu pojazdu może on być zaparkowany w wydzielonym miejscu: - na parkingu samochodowym nadzorowanym przez personel, który został poinformowany o właściwościach ładunku i miejscu znajdowania się kierowcy, - na publicznym lub prywatnym parkingu samochodowym, gdzie pojazd nie jest narażony na uszkodzenie ze strony innych pojazdów lub - w odpowiednim miejscu położonym na otwartym terenie, oddzielonym od głównych dróg i domów mieszkalnych, gdzie w normalnych warunkach nie przechodzą i nie gromadzą się ludzie. W przypadku postoju jednostki transportowej z materiałem niebezpiecznym na drodze zarówno w warunkach dostatecznej i niedostatecznej widoczności (pora dnia, warunki atmosferyczne) powinien być sygnalizowany przez: - włączenie świateł awaryjnych pojazdu, - ustawienie na drodze, w odległości ok. 10 m z przodu i z tyłu pojazdu lamp błyskowych o świetle barwy pomarańczowej lub pachołków odblaskowych, - ustawienie trójkątów odblaskowych na pasie ruchu lub poboczu na którym znajduje się pojazd w odległości: - ok. 100 m za jednostką transportową na autostradzie i drodze ekspresowej, - ok.30-50 m na innych drogach położonych poza obszarem zabudowanym,
- na tylnej ścianie pojazdu możliwie blisko jej lewej krawędzi i nie wyżej od jezdni niż 1 m - na obszarze zabudowanym, - ok. 10 m przed pojazdem z cysterną przy osi jezdni lub przy lewej krawędzi pasa ruchu aby był dobrze widoczny dla kierujących pojazdami nadjeżdżającymi z przeciwnego kierunku - na drodze dwukierunkowej. Sposoby postępowania w przypadku zaistnienia wypadku: Wstępne rozpoznanie zagrożenia, obejmujące następujące działania: Ocena sytuacji, Wielkość zdarzenia, Poszkodowani ludzie, Rodzaj materiału niebezpiecznego, Czy nastąpił wyciek? Alarmowanie, W wypadkach z udziałem materiałów niebezpiecznych dobrze jest zacząć alarmowanie od powiadomienia: - PSP tel. 998 - Policji tel. 997 - Pogotowia Ratunkowe 999 (jeśli są ranni) - telefon 112 /łączy najczęściej z POGOTOWIEM POLICJI/ Przeprowadzenie ewakuacji, Obejmuje ono ostrzeżenie i w miarę możliwości wyprowadzenie z bezpośredniej strefy zagrożenia osoby się tam znajdujące pamiętając by oddalać się ze strefy zagrożenia prostopadle do kierunku wiatru. Przystąpienie do działań mających na celu minimalizację powstającego zagrożenia należy postępować TYLKO W SPOSÓB OPISANY W INSTRUKCJACH a przede wszystkim należy: zatrzymać pojazd, postępować zgodnie z pisemna instrukcją dla kierowcy, wyłączyć silnik i instalację elektryczną, nie używać światła nieosłoniętego i nie palić, oznakować miejsce postoju pojazdu, unikać kontaktu z rozlewiskiem, chmurą gazową, oparami, dymem, nie dopuszczać osób postronnych, ustalić kierunek wiatru, zabezpieczyć studzienki ściekowe, podjąć próbę uszczelnienia wycieku bez narażenia własnego życia (np.: substancje trujące, żrące itp.), niewielkie rozlewiska zabezpieczyć za pomocą sorbentu ( ziemia piasek ), czekać na przyjazd służb ratowniczych, przekazać im wszystkie ważne informacje oraz podporządkować się poleceniom dowódcy Sporządzenie raportu powypadkowego. Podczas postoju awaryjnego wszystkie czynności powinny być wykonywane przez kierowcę w kamizelce odblaskowej.
Służby ratownicze wezwane do kolizji i wypadków drogowych z udziałem pojazdów przewożących materiały niebezpieczne dysponują odpowiednim asortymentem sprzętu służącym do oznakowania i zabezpieczenia miejsca zdarzenia oraz technikami ustawienia pojazdów ratowniczych. W podejmowanych działaniach uwzględniają okoliczności zdarzenia i występujące warunki. Miejsce wypadku drogowego powinno być zabezpieczone poprzez: otoczenie terenu taśmami, lampami sygnalizacyjnymi, samochodami ratowniczymi z włączoną sygnalizacją lub wyznaczonymi posterunkami w celu ostrzegania nadjeżdżających pojazdów i niedopuszczenia do gromadzenia się gapiów. Wykorzystywana do tego celu jest np.: taśma odgradzająca F500 o szerokości 80 mm w biało-czerwone pasy z napisem STRAŻ. Przechowywana w wygodnym opakowaniu z uchwytem pozwalające łatwo dokonywać wygrodzeń, zawiera 500 m taśmy. Lampy wyładowcze, błyskowe stojące i przenośne, zasilane bateriami. Charakteryzują się dużą jasnością błysku, zapewniającą dobrą widoczność nawet przy słonecznej pogodzie. Orientacyjny czas pracy na jednym zestawie baterii 30 godz. Czas świecenia można wydłużyć stosując baterie o podwyższonej pojemności. Sterowane wyłącznikiem zmierzchowym z możliwością świecenia światłem ciągłym i pulsującym, wyposażone w specjalne uchwyty do mocowania. Pachołki występują w kilku wersjach. Doskonale widoczne w dzień i w nocy, lekkie stateczne, elastyczne z tworzywa sztucznego i gumowe. Szczególnie przydatne przy szybkim i doraźnym znakowaniu miejsc niebezpiecznych i wygradzaniu powierzchni wyłączonych z ruchu. Składają się jeden w drugi, dzięki czemu zajmują mało miejsca przy składowaniu i transporcie. Do standardowych działań ratowniczych, podejmowanych zaraz po przybyciu na miejsce zdarzenia jest zabezpieczenie terenu akcji przed innymi użytkownikami drogi. Bezpieczeństwo własne jest także bardzo ważnym czynnikiem. Załogi ratownicze powinny znać zagrożenia wynikające z szybkiego ruchu drogowego. Po przybyciu na miejsce wypadku dowódca sekcji wskazuje kierowcy miejsce ustawienia pojazdu po uzgodnieniu z policją (jeśli służba ta przybyła wcześniej do zdarzenia). Odległość pojazdu ratowniczego od pojazdów uczestniczących w kolizji powinna wynosić 50 m pod kątem 30-35 do pasa ruchu. Samochody ratownicze powinny osłaniać miejsce kolizji przed ruchem innych pojazdów. Ustawienie to gwarantuje najwyższy stopień bezpieczeństwa załogom ratowniczym i ofiarom kolizji. Do wykorzystywanych przez służby ratownicze środków bezpieczeństwa należą: środki bezpieczeństwa ratowników Zapewnienie właściwego ubioru (kamizelki odblaskowe, rękawice i okulary), Wprowadzenie zasady wysiadania z pojazdów na stronę najmniej zagrożoną ruchem drogowym, Stosowanie prawidłowego rozstawienia przenośnych pachołków, lamp ostrzegawczych i znaków ostrzegawczych, Zapewnienie przy rozstawianiu pachołków wolnego miejsca na dojazd pojazdów ratowniczych, Pozostawienie ratowników w zabezpieczonym oznaczeniami polu, z dala od ruchu drogowego Zachowanie stabilności pojazdów przez odpowiednie podparcie i zabezpieczenie.
Należy pamiętać, że podjęte działania oznakowania i zabezpieczenia pojazdów uczestniczących w kolizji lub wypadku drogowym, uzależnione są m.in. od panujących warunków atmosferycznych, natężenia ruchu, budowli drogowych (mostów, wiaduktów, tuneli i zakrętów) oraz drogi hamowania pojazdów i dopuszczalnych prędkości ruchu drogowego.