Materiał uzupełniający (1) ZASADY ZACHOWANIA NA ZAJĘCIACH Kiedy znamy odpowiedź na pytanie zadane przez prowadzącego zajęcia: 1) PODNOSIMY RĘKĘ I MÓWIMY SWOJE IMIĘ. 2) SŁUCHAMY SIEBIE, NIE PRZESZKADZAMY SOBIE. 3) PRACUJEMY WSPÓLNIE. Materiał uzupełniający (2) BUDOWA PTAKÓW Pióra ptaki są jedynymi zwierzętami, które posiadają pióra. Pióra skrzydeł i ogona są sztywne i mocne, natomiast pióra pokrywające ciało są miękkie i jedwabiste. Pomagają one utrzymać ciepło, umożliwiają latanie, maskowanie przed wrogiem, a także porozumiewanie się z przyjaciółmi. Jak rosną pióra? - Pióra wyrastają tylko z niektórych obszarów ciała ptaka nie są rozmieszczone równomiernie na całej jego powierzchni. Pióra zachodzą na siebie, trochę jak dachówki na dachu. Dzięki temu ciało ptaka jest opływowe w locie oraz zyskuje ochronę przed wiatrem i deszczem.wszystkie pióra razem nazywamy upierzeniem. Pióra, podobnie jak włosy, są tworami martwymi. Dość szybko wycierają się i niszczą, więc ptak zmienia je przynajmniej raz do roku. Nowe pióra rosnąc, wypychają stare. Proces wymiany piór nazywamy pierzeniem. Stopy wszystkie ptaki mają pokryte łuskami stopy, zaopatrzone w cztery palce. Ptaki Wykorzystują stopy do stania, chodzenia, biegania, wspinania się, chwytania ofiary, pływania, nurkowania, a nawet do witania się! Skrzydła do latania ptaki potrzebują skrzydeł z mocnymi piórami. Dziób ptaki nie posiadają zębów, którymi mogłyby gryźć czy żuć pokarm. Do chwytania pokarmu w całości albo rozdrabniania go na małe kęsy służą im dzioby. Dziób każdego ptaka jest przystosowany do każdego rodzaju pokarmu, jakim żywi się dany gatunek. 1.
Szkielet - ptaki są doskonałymi lotnikami. Mają puste w środku, lekkie kości oraz silne mięśnie do poruszania skrzydłami w górę i w dół. Szkielet ptaka waży mniej niż wszystkie jego pióra. Materiał uzupełniający (3) GATUNKI NIEKTÓRYCH PATAKÓW ZAMIESZKUJĄCYCH DOLINĘ NARWI Dolina Narwi oraz Kotlina Biebrzańska, ze względu na unikatowe walory przyrodnicze oraz uwarunkowania hydrologiczne, są ostoją wielu gatunków ptaków. Niektóre z nich mieszkają tutaj na stałe, nie boją się srogich podlaskich zim. Inne, na trasie swych wędrówek kilka razy w roku odwiedzają tutejsze mokradła i torfowiska. Biebrzańskie i narwiańskie bagna, jako unikalne obszary lęgowe ptactwa wodno-błotnego, zostały objęte ochroną. Biebrzański Park Narodowy, którego symbolem jest batalion piękny ptak wędrowny z rzędu siewkowych, jest największym polskim parkiem narodowym. Symbolem Narwiańskiego Parku Narodowego jest z kolei błotniak stawowy ptak drapieżny, którego można wypatrzeć szybującego nad trzcinowiskami. Oba te obszary zostały włączone do europejskiego systemu obszarów chronionych NATURA 2000 i zgodnie z rozporządzeniem Komisji Europejskiej podlegają szczególnej ochronie. Ta część doliny Narwi i Biebrzy jest chętnie odwiedzana przez ornitologów i miłośników ptaków z całego świata. Szczególnie w okresie wiosennym mogą tutaj obserwować wiele gatunków ptaków wodno-błotnych, które nigdzie w Europie nie występują w tak wielkiej rozmaitości i tak dużym zagęszczeniu. 2.
Fot. Myszołów zwyczajny, źródło: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b6/buteo_buteo%2801%29.jpg 3.
Fot. Myszołów zwyczajny, źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/image:musv%c3%a5ge_cropped.jpg Myszołów z rodziny jastrzębiowatych, jest najpowszechniej występującym w dolinie Narwi ptakiem drapieżnym. Można go dostrzec o różnych porach roku, gdy z wierzchołków samotnych drzew lub płotów wypatruje myszy, owadów, piskląt, gadów, dżdżownic, które mogłyby stać się jego ofiarami. Ma szerokie, zaokrąglone skrzydła. Ubarwienie jest bardzo zmienne, najczęściej matowobrunatne z rozjaśnieniem w kształcie litery U na piersi. Myszołowy mają świetny wzrok, widzą o wiele lepiej niż człowiek. Gdyby myszołów siedział na iglicy Pałacu Kultury w Warszawie (najwyższy budynek w Polsce), to z łatwością dostrzegłby mysz na ziemi. Wiosną samica składa jaja. Wysiaduje je ponad miesiąc. Pisklęta przebywają w gnieździe kilka tygodni, a potem jeszcze przez dwa miesiące pozostają pod opieką rodziców. 4.
Fot. Batalion, źródła: http://commons.wikimedia.org/wiki/image:philomachus_pugnax_%28marek_szczepanek%29.jpg Batalion - ze względu na tryb życia oraz oryginalne upierzenie, jest ptakiem bardzo osobliwym. W kwietniu i maju, w drodze z Afryki na północ Europy na rozlewiskach Narwi i Biebrzy zatrzymują się wielkie stada tych ptaków. W tym okresie, na tokowiskach samce batalionów walczą o względy samic. By pokazać swą siłę stroszą kryzę kołnierz z różnobarwnych piór. Uważa się, że wśród batalionów nie ma na świecie dwóch tak samo ubarwionych samców. Ten ciekawy ptak jest symbolem Biebrzańskiego Parku Narodowego. 5.
Fot. Żuraw, źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/image:grus_grus_1_%28marek_szczepanek%29.jpg Fot. Klucz Żurawi, źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/image:grus_grus_flocks.jpg Żuraw - przylatuje nad Narew w marcu. Oznajmia swe przybycie głośnym i charakterystycznym klangorem (tak nazywany jest krzyk żurawi), który łatwo usłyszeć w wiosenne wieczory. Żuraw jest długonogi i długoszyi. Ma piękny strzępiasty ogon. Podobnie jak gęsi, żurawie latają w charakterystycznych kluczach. Lecą w szyku, w kształcie litery V. Ptaki lecące na czele klucza pokonują największy opór powietrza i szybko się męczą. Dlatego co pewien czas się wymieniają. To praca zespołowa. W locie są łatwo rozpoznawalne, gdyż ich długie nogi układają się równo wzdłuż ogona. Samica składa jaja, które później razem z samcem wysiadują na zmianę. 6.
Fot. Łabędź niemy, źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/image:schwan1_db.jpg Fot. Łabędź krzykliwy, źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/image:singschwan_jm.jpg 7.
Łabędź krzykliwy i łabędź niemy - jest mniej liczny niż pospolity łabędź niemy. Najłatwiej odróżnić go od jego pospolitego kuzyna po kolorze i kształcie dzioba. U łabędzia krzykliwego jest on żółty z czarnym zakończeniem. Łabędź niemy ma dziób intensywnie pomarańczowy, z charakterystycznym czarnym guzem pomiędzy oczami. Łabędź niemy wcale nie jest niemy. Odzywa się jednak znacznie rzadziej niż bardzo głośny łabędź krzykliwy. Łabędzie łączą się w pary na całe życie. Złożone jaja wysiaduje samica, a samiec strzeże okolicy i ostrzega przed grożącym niebezpieczeństwem. Rodzice przez dłuższy czas opiekują się łabędziątkami, strzegąc przed niebezpieczeństwem i ogrzewając je w chłodne noce swoimi skrzydłami. Pokarmem łabędzi są przede wszystkim rośliny wodne. Długa szyja pomaga wydobyć rośliny rosnące pod wodą. W nieco głębszych miejscach łabędzie stają na głowie, by sięgnąć po rośliny. Z wody wystaje im wówczas tylko kuper. Fot. Bocian biały, źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/bocian_bia%c5%82y 8.
Fot. Bocian czarny, źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/image:ciconia_nigra_1_%28marek_szczepanek%29.jpg Bocian biały i bocian czarny bocian czarny to kuzyn bociana białego, jest od niego dużo bardziej płochliwy. Nie buduje swych gniazd w pobliżu osiedli ludzkich zawsze wybiera odosobnione miejsce. Zwykle gniazduje na wysokich drzewach. Żywi się płazami i drobnymi rybami. Bociany to duże patki z czerwonymi nogami i dziobami. Polują na rozległych wilgotnych łąkach. Budują swoje gniazda na dachach budynków, na słupach oraz na wysokich drzewach w pobliżu gospodarstw. Bocian jada żaby, ale woli myszy i owady. Nie gardzi też dżdżownicami, jaszczurkami i wężami. Zjada też ryby (długości nawet 20 cm!). Co czwarty bocian na świecie urodził się i wychował w Polsce. W sierpniu bociany gromadzą się w stada, a później odlatują do Afryki. W jedną stronę pokonują około 10 tysięcy kilometrów. Ich podróż trwa 3 miesiące. Powracają do Polski pod koniec marca. 9.
Fot. Rycyk, źródło:http://commons.wikimedia.org/wiki/image:limosa_limosa_3_%28marek_szczepanek%29.jpg Rycyk długonogi i smukły ptak z długim, prostym dziobem. Żywi się bezkręgowcami i nasionami roślin. 10.
Fot. Jaskółka dymówka, źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/grafika:hirundo_rustica.jpg 11.
Fot. Jaskółka dymówka karmi pisklęta, źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/grafika:hirundo_rustica.jpg 12.
Fot. Jaskółka oknówka, źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/image:delichon_urbica.jpg Jaskółka oknówka i jaskółka dymówka jaskółki są smukłe, zwinne i szybko latają. Żywią się owadami, które chwytają w locie. Dymówki i oknówki większość czasu spędzają w powietrzu. Latają bardzo zwinnie. Chętnie odpoczywają na drutach elektrycznych. Prawie nigdy nie siadają na ziemi jedynie podczas budowy gniazda, aby zebrać błoto na budulec. Oknówki budują gniazda na zewnątrz budynków, a dymówki wewnątrz pomieszczeń pod sufitem stajni, obór, stodół, często także pod mostami. Co roku zajmują te same gniazda. Budując gniazda dziobem zbierają grudki śliny i błota, sklejają je śliną i usztywniają trawą. Mówi się, ze jaskółki przepowiadają pogodę. Gdy zbiera się na deszcz, jaskółki fruwają tuż nad ziemią. Gdy jest piękna pogoda, fruwają wysoko w górze. 13.
Fot. Kulik wielki, źródła: http://pl.wikipedia.org/wiki/grafika:curlew06.jpg Kulik wielki ma bardzo długi, wygięty dziób. Na całym ciele jest brązowo kreskowany. Kuliki żywią się m.in. Robakami i ślimakami. Dzięki długiemu dziobowi może głęboko grzebać w mule i chwytać ofiary niedostępne dla innych ptaków. Ale ich dzioby są jednocześnie wspaniale przystosowane do chwytania małych stworzeń na powierzchni błota...dwa narzędzia w jednym dziobie. 14.
Fot. Kaczka krzyżówka - samiec, źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/grafika:anas_platyrhynchos_male.jpg Fot. Kaczka krzyżówka samica z pisklętami, źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/grafika:female_mallard_nest_ -_natures_pics_edit2.jpg 15.
Kaczka krzyżówka jest ptakiem przelotnym, jednak można go spotkać również zimą na niezamarzniętych odcinkach Narwi. Jest najpospolitszą kaczką w naszym kraju. Upierzenie tych ptaków różni się ze względu na płeć: barwny samiec ma zieloną, metalicznie połyskującą głowę, a na szyi biały kołnierzyk. Ubarwienie samicy jest bardziej stonowane - od brązów i szarości po odcienie kremowego. Fot. Czajka, źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/image:kiebitz_050424ausschnitt.jpg Czajka to ptak wielkości małego gołębia, z długimi czubkami z tyłu głowy. Czajka z daleka wygląda na biało-czarną, lecz z bliska można dostrzec błyszczący na zielono grzbiet i ogon. Czajki zamieszkują otwarte przestrzenie łąk, mokradeł, torfowisk i pól uprawnych wśród niezbyt wysokich roślin. Gniazdo czajki to płytki dołek w ziemi. W ukrytym dokładnie wśród traw zagłębieniu samica wysiaduje maskująco ubarwione jaja. Samiec czajki broni swojego terytorium przed drapieżnikami. Zajadle atakuje nie tylko inne ptaki, ale umie też przegonić lisa. 16.
Fot. Puszczyk, źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/puszczyk Puszczyk to najpospolitsza sowa w Polsce. Ma upierzenie szare lub rude i okrągłą, dużą głowę. Mieszka w lasach, ale także w miejskich parkach i na cmentarzach. Poluje nocą, dzień spędza na drzewach. Poluje na gryzonie. 17.
Fot. Krwawodziób, źródła: http://commons.wikimedia.org/wiki/image:redshank172.jpg Krwawodziób szarobrunatny, ciemno nakrapiany z jasnoczerwonymi nogami i czerwoną nasadą dzioba. Żywi się bezkręgowcami: skorupiaki, owady, mięczaki. 18.
Fot. Czapla siwa, źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/image:ardea_cinerea_1_%28marek_szczepanek%29.jpg Czapla siwa - nieco mniejsza od naszych obu bocianów (białego i czarnego), wprawdzie o podobnej sylwetce w spoczynku, ale bardzo łatwa do odróżnienia ze względu na ubarwienie. W upierzeniu przeważa kolor szary. Dziób żółty, nogi żółtobrązowe. Pożywienie stanowią zwierzęta wodne, głównie ryby. Czapla czatuje nieruchomo stojąc w płytkiej wodzie lub na lądzie, a następnie chwyta ofiarę szybkim ruchem. Materiał uzupełniający (4) CECHY PRZYJACIELA PTAKÓW Nie straszy ptaków. Nie niszczy gniazd. Nie zabiera jaj i piskląt. Nie zakłóca ich spokoju. Obserwuje i zna życie ptaków. 19.
Materiał uzupełniający (5) RYBY NARWI Narew, rzeka nizinna, jest zamieszkiwana przez wiele gatunków ryb. Każdy z nich ma swoje ulubione miejsce przebywania i żerowania - dno lub powierzchnię wody, miejsca cieplejsze lub chłodniejsze, bardziej lub mniej natlenione. Ilość ryb w rzece oraz właściwe proporcje pomiędzy gatunkami drapieżnymi i tzw. rybami spokojnego żeru są dopasowane do ilości pokarmu i ekologicznej pojemności środowiska zbiornika wodnego. Wędkarze zobowiązani są do przestrzegania okresów i wymiarów ochronnych ustalonych dla poszczególnych gatunków ryb. Na terenach parków narodowych obowiązują zaostrzone przepisy wędkarskie. Złowione ryby niewymiarowe, ryby będące w okresie ochronnym oraz gatunki chronione muszą zostać wypuszczone z powrotem do rzeki. Biebrza i Narew znane są wśród wędkarzy z dużych sumów, szczupaków oraz okazałych płoci i leszczy. Badania naukowe wykazały, że statystycznie w 1 metrze sześciennym wody Biebrzy pływa wagowo więcej ryb niż w innej rzece Polski! Chcąc łowić ryby w Narwi i Biebrzy należy posiadać kartę wędkarską. Fot. Kleń, źródło: http://www.infish.com.pl/ksiazki_image/klen2.jpg Kleń - to ryba wszystkożerna. Żywi się drobnymi rybami, skorupiakami oraz owadami. Przebywa raczej w większych stadach i żeruje zarówno w toni wody jak i na powierzchni. Doskonale radzi sobie z bystrym nurtem, a w poszukiwaniu pokarmu przemieszcza się po całej szerokości rzeki. Kleń, z punktu widzenia wędkarzy, jest rybą cenną, gdyż można go łowić różnymi metodami wędkarskimi. Nie posiada okresu ochronnego, a jego wymiar ochronny wynosi 25 cm. 20.
Fot. Płoć, źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/p%c5%82o%c4%87 Płoć - jest jedną z najpowszechniejszych ryb żyjących w polskich wodach. Jako ryba spokojnego żeru, żywi się drobnymi skorupiakami, mięczakami, owadami oraz planktonem. Swego pożywienia najczęściej szuka przy dnie, choć nie gardzi również owadami płynącymi po powierzchni wody. Płoć można łowić przez cały rok. Ryba ta nie posiada okresu ani wymiaru ochronnego. 21.
Fot. Szczupak, źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/image:aboveaveragepike.jpg Szczupak - to najbardziej znana ryba drapieżna żyjąca w naszych wodach. Żywi się prawie wyłącznie mniejszymi rybami, na które poluje z ukrycia. Dzięki zielono-złotej barwie ciała jest prawie niedostrzegalny w gąszczu podwodnych roślin, co ułatwia mu polowanie. Pysk szczupaka uzbrojony jest w setki ostrych zębów, które zapewniają pewny chwyt ofiary i nie pozwalają jej na ucieczkę. Ataki szczupaków na ryby są bardzo widowiskowe. Uważnie obserwuj powierzchnię rzeki. Jeśli ujrzysz silne chlapnięcie przy brzegu lub w okolicach roślin wodnych, jest niemal pewne, że jesteś świadkiem polowania szczupaka. Szczupaki są chronione w czasie tarła od 1 stycznia do 30 kwietnia. Ich wymiar ochronny wynosi 45cm. 22.
Fot. Okoń, źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/image:forsebaar.jpg Okoń - w przeciwieństwie do szczupaków zwykle poluje w stadzie. Okonie wpływają z impetem w ławicę drobnych ryb i ją rozpraszają. Dzięki ostrej płetwie grzbietowej rzadko bywają ofiarami większych drapieżników. W poszukiwaniu pożywienia często się przemieszczają, będąc najbardziej aktywnymi wieczorem. Okoń nie posiada okresu i wymiaru ochronnego. 23.
Fot. Lin, źródło: http://en.wikipedia.org/wiki/image:tinca_tinca.jpg Lin - niemal zawsze żeruje przy dnie. Trzyma się mulistych miejsc o spokojniejszym nurcie. Jest odporny na okresowe niedobory tlenu i na wysoką temperaturę wody, dzięki czemu można go spotkać w starorzeczach i płytkich sadzawkach, gdzie inne ryby nie mogą żyć ze względu na trudne warunki tlenowe. Lin nie posiada okresu ochronnego. Jego wymiar ochronny wynosi 25 cm. 24.
Fot. Sandacz, źródło: http://en.wikipedia.org/wiki/image:stizostedion_lucioperca.jpg Sandacz - to ryba drapieżna, preferuje żwirowe dno i równy, jednolity nurt. Często żeruje nocą, gdy płocie i inne drobne ryby wypływają z ukrycia w poszukiwaniu pokarmu. Jest bardzo poszukiwanym trofeum wędkarskim, gdyż trudno go zwabić przynętą. Dorasta do 1,3 m, osiągając do 23 kg. Przeciętna masa odławianych sandaczy wynosi 3-5 kg. Jego okres ochronny trwa od 1 marca do 31 maja, a wymiar ochronny wynosi 45 cm. 25.
Fot. Sum, źródło: http://www.zarybianie.pl/img/sum.gif Sum - jest największym drapieżnikiem żyjącym w polskich wodach. Dorasta do ponad 50 kilogramów wagi i ponad 2 metrów długości. Żyje w najgłębszych miejscach rzeki. Dzięki dużemu pyskowi sprawnie poluje nawet na duże ryby (np. leszcze), choć nie gardzi również żabami i dżdżownicami. Ma słaby wzrok. W polowaniu pomagają mu długie wąsy, które odbierają najdrobniejsze drgania wody świadczące o pojawieniu się w pobliżu potencjalnej ofiary. Jego wymiar ochronny to 70 cm, a okres ochronny trwa od 1 listopada do 30 czerwca. 26.
Fot. Leszcz, źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/image:dscn0786_edited.jpg Leszcz - jest rybą spokojnego żeru. Żyje przy dnie, gdzie w stadzie przeszukuje muliste osady w poszukiwaniu drobnych larw, pijawek i zooplanktonu. Dzięki pyskowi w kształcie rurki potrafi nabierać muł z dna i wypluwać go w toń wody, a podczas opadania mułu na dno wyłapuje ukryte w nim drobne żyjątka. Duże leszcze mogą również żywić się narybkiem. Wymiar ochronny wynosi 25 cm. Leszcz nie posiada okresu ochronnego. Materiał uzupełniający (6) PŁAZY Płazy w Dolinie Narwi reprezentowane są przez następujące gatunki: żaba trawna, moczarowa, jeziorowa, wodna i śmieszka; ropucha szara, zielona i paskówka; rzekotka drzewna, grzebiuszka ziemna, kumak nizinny, traszka zwyczajna i grzebieniasta. Najliczniej reprezentowaną grupą płazów są żaby brunatne stanowiące ponad 60% ogółu obserwowanych płazów wśród których dominuje żaba trawna. Płazy to takie zwierzęta, które zazwyczaj żyją w wodzie lub w jej pobliżu. Cechy płazów: spędzają część czasu w wodzie, a część na lądzie; są zmiennocieplne tak samo jak gady; składają jaja w wodzie, z których wykluwają się larwy lub kijanki; młode żyją w wodzie i oddychają pod wodą jak ryby, a kiedy dorosną, przenoszą się na ląd i zaczynają oddychać powietrzem. 27.
Fot. Żaba trawna, źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/%c5%bbaba_trawna Żaba trawna ubarwienie jasno- lub ciemnobrązowe. Na bokach głowy ma ciemne plamy skroniowe. Żaba trawna najczęściej występuje w wilgotnych lasach, na polach uprawnych, unika natomiast mokradeł i łąk. Odżywia się owadami, ich larwami, pająkami, ślimakami. Do polowania służy jej długi, lepki język. 28.
Fot. Żaba moczarowa, źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/image:ranaarvalissphagnum.jpg Fot. Samiec żaby moczarowej w okresie godowym, źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/image:ranaarvalisbluemale2.jpg 29.
Żaba moczarowa - ma wiele cech wspólnych z żabą trawną. Ubarwienie grzbietu w różnych odcieniach brązu. W czasie godów ciało samców staje się błękitnoliliowe. Żyje na łąkach, mokradłach, bagnach, unika lasów oraz pól z uprawą zbóż. Fot. Żaba jeziorkowa, źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/grafika:%c5%bbaba_jeziorkowa.jpg Żaba jeziorkowa należy do grupy żab zielonych. Grzbiet trawiastozielony, pokryty czarnymi plamkami. Osiąga długość do 8 cm. Zimuje na lądzie zagrzebana w ziemi. 30.
Fot. Żaba wodna, źródła:http://en.wikipedia.org/wiki/image:teichfrosch.jpg Żaba wodna ma jednolity kolor zielony na powierzchni całego ciała. Zamieszkują wszystkie typy zbiorników wodnych. Odżywiają się owadami latającymi. 31.
Fot. Ropucha szara, źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/image:bufo_bufo_small.jpg Ropucha szara ma skórę pokrytą licznymi brodawkami. Całe dnie spędza w chłodnych, wilgotnych miejscach, a nocą wychodzi na żer. Jej pokarmem są owady i ślimaki. Materiał uzupełniający (7) GADY Gady w Dolinie Narwi są reprezentowane przez jaszczurki: zwinkę i żyworodną oraz zaskrońca zwyczajnego. Wiele spośród zwierząt zamieszkujących ziemię to gady. Cechy gadów: mają grubą skórę pokrytą łuskami; niektóre żyją na lądzie, inne w wodzie; zrzucają skórę, czyli linieją, wymieniając tym samym łuski; węże zrzucają całą skórę, inne gady linieja częściowo; są zmiennocieplne, co znaczy, że temperatura ich ciała rośnie lub maleje w zależności od temperatury otoczenia(powietrza lub wody); temp. ciała człowieka jest dla przykładu zawsze 32.
taka sama bez wzgledu na temp. na zewnątrz. większość składa jaja; wiele samic nie pilnuje swoich jaj i dlatego młode po wykluciu muszą radzić sobie same; niektóre są żyworodne oznacza to, że młode tych zwierząt nie wykluwaja się z jaj, ale rodza się w pełni rozwinięte Fot. Jaszczurka zwinka, źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/image:jaszczurka_zwinka.jpg Jaszczurka zwinka ma ok. 20 cm długości. Grzbiet typowo ubarwionych osobników jest w różnych odcieniach brązu. Samiec w okresie godowym ma trawiastozielony brzuch oraz boki ciała. Zamieszkuje nasłonecznione skarpy, polanki leśne, brzegi lasów i pól, nasypy kolejowe, stare żwirownie. Odżywia się owadami. 33.
Fot. Jaszczurka żyworodna, źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/zootoca_vivipara?uselang=pl Jaszczurka żyworodna osiąga długość do 16 cm. Ubarwienie brunatne, pokryte plamkami i kropkami, które tworzą wstęgi. Strona brzuszna u samicy jest biała, u samca pomarańczowa. Odżywia się owadami, łowi ślimaki i robaki. 34.
Fot. Zaskroniec zwyczajny, źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/image:ringelnatter_%28natrix_natrix%29_mouseview.jpg Fot. Zaskroniec zwyczajny, źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/image:natrix_natrix_%28karl_l%29.jpg Zaskroniec zwyczajny samice są większe, dorastają do 140 cm, natomiast samce do 90 cm długości. Mają grzbiet koloru niebieskoszarego lub oliwkowego, na tym tle mogą występować wstęgi czarnych plamek. Za skronią znajdują się dwie żółte plamy. Zamieszkuje głównie wilgotne lasy. Spotkać go można też w pobliżu zbiorników wodnych i na wilgotnych łąkach. Odżywia się płazami, głównie żabami zielonymi, rzadziej rybami. 35.
Materiał uzupełniający (8) DEKALOG MIŁOŚNIKA PRZYRODY 1. Opiekuj się przyrodą dookoła Ciebie, dbaj o jej niezakłócone trwanie. 2. Zawsze pamiętaj, że przyroda żyje i czuje, bądź ostrożny, odpowiedzialny i uważny w kontakcie z przyrodą. Zanim coś zrobisz, pomyśl o skutkach swego działania. 3. Bądź przygotowany na spotkanie z przyrodą szukaj informacji, czytaj, słuchaj. Im więcej wiesz, tym będziesz lepszym opiekunem przyrody. 4. Szanuj zwierzęta: nie zakłócaj im spokoju, nie krzycz, nie hałasuj, nie płosz ich, nie niszcz ich domów: nor, gniazd, dziupli. 5. Nie dotykaj dziko żyjących zwierząt, nie łap ich, nie przenoś z miejsca gdzie żyją, nie rób im krzywdy. 6. Dbaj o drzewa, inne rośliny i grzyby: nie łam, nie zrywaj bez potrzeby, nie depcz, nie rozkopuj ściółki. 7. Dbaj o czystość otoczenia. Nigdy nie wyrzucaj żadnych śmieci do lasu ani do wody. Zbieraj śmieci po innych. 8. Przestrzegaj wskazówek i zaleceń na danym terenie. Poinformuj służbę leśną lub straż miejską, gdy zauważysz jakiś problem. 9. Nie rozpalaj ognia w miejscach w miejscach do tego nie przewidzianych. Nie zostawiaj śladów swojej obecności w lesie, na łące, w parku, na plaży. 10. Alarmuj natychmiast, gdy zauważysz pożar lasu. Materiał uzupełniający (9) QUIZ SZKOŁA PODSTAWOWA 1) Albo bywa ptakiem dużym szaropiórym, albo wiadro ze studni wyciąga do góry. (Żuraw) 2) Coś z architekta i coś z drwala. Żeby wznieść tamę drzewa rozwala. (Bóbr) 3) Żyje w rzece i świetnie pływa. W swej nazwie oko i konia ukrywa. (Okoń) 4) Czerwone ma nogi i białe pióra. Do wody przed nim żaby dają nura. (Bocian) 36.
5) Ulepiła pod oknem swego gniazdka połowę, a już ćwierka wesoło, że mieszkanie gotowe. (Jaskółka oknówka) 6) W dzień w głębokiej dziupli śpi, bo ją słońce w oczy razi, a gdy tylko przyjdzie zmierzch, pohukuje w starym sadzie. (Sowa) 7) Mają białe, długie szyje i białe jak śnieg pióra. Niby łódki mkną po stawie, czasem w wodę dają nura. (Łabędzie) 8) Nie chodzą, lecz skaczą, nad stawem mieszkają. Gdy wieczór zapadnie, na głosy śpiewają. (Świerszcze) 37.