autor: Bożena Kowalska
GRUPY KRĘGOWCÓW RYBY PŁAZY GADY SSAKI PTAKI
POWIETRZE WODA LĄD Bocian biały Kaczka krzyżówka Struś afrykański
PRZYSTOSOWANIA PTAKÓW DO LOTU W BUDOWIE ZEWNĘTRZNEJ pokrycie ciała piórami łuski na nogach kończyny przednie - skrzydła palce nóg zakończone pazurami głowa zakończona dziobem Ptak podczas lotu Rodzaje piór Budowa pióra Fragment chorągiewki
PRZYSTOSOWANIA PTAKÓW DO LOTU W BUDOWIE WEWNĘTRZNEJ 1. Budowa anatomiczna szkieletu a) kości pneumatyczne 2. Kończyny przednie przekształcone w skrzydła a) redukcja kości dłoni Szkielet ptaka 3. Lekka czaszka dzięki utracie zębów 4. Płuca połączone z workami powietrznymi 5. Obecność grzebienia na mostku Płuca z workami powietrznymi
Ptaki są stałocieplne dzięki odpowiedniej budowie płuc, serca i pokryciu ciała i wynosi ona 38 44 0 C. STAŁOCIEPLNOŚĆ dobra izolacja cieplna dostatek tlenu w organizmie pokrycie ciała piórami sprawny układ oddechowy dobry transport tlenu
PRZYSTOSOWANIA PTAKÓW DO ŚRODOWISKA I TRYBU ŻYCIA Kaczka krzyżówka Bielik Rudzik Gatunek ptaka Dziób szeroki i płaski mocny i zagięty cienki i ostry Pokarm rzęsa wodna zwierzęta owady Pobieranie Pokarmu odcedza pokarm rozszarpuje pokarm chwyta owady w locie
PRZYSTOSOWANIA PTAKÓW DO ŚRODOWISKA I TRYBU ŻYCIA Gatunek ptaka Czapla Gołąb Koliber Dziób mocny, długi i ostry gruby i mocny długi i zakrzywiony Pokarm zwierzęta wodne ziarno nektar Pobieranie Pokarmu chwyta pokarm dziobie spija
Ptaki są rozdzielnopłciowe i jajorodne. Najważniejszą częścią jest tarczka zarodkowa, z której po zapłodnieniu powstaje zarodek. BUDOWA JAJA
Ptaki sprawują opiekę nad pisklętami w różny sposób: 1. Pasożyty lęgowe wykorzystują inne ptaki do budowania gniazd, wysiadywania jaj, opieki nad potomstwem np. kukułka. 2. Zagniazdowniki rodzące się pisklęta są samodzielne np. kury, gęsi, strusie. 3. Gniazdowniki pisklęta wymagają troskliwej opieki np. słowik, gil, wilga.
Wiszące zamknięte Misterny koszyk Misterny koszyk Gniazdo wiszące W kształcie kuli Lepione z ziemi i śliny
Migracja ptaków jest dla nich szansą na przeżycie i wydanie potomstwa. Ze względu na tryb życia ptaki bytujące w Polsce dzielimy na: osiadłe gawrony, kawki, wrony siwe i myszołowy zwyczajne zalatujące gile i jemiołuszki lęgowe kukułka, słowik rdzawy, kraska i rudzik przelotne kwiczoły lęgowe i przelotne bociany, cyranki, kaczki krzyżówki, czajki, łyski, żurawie, rybitwy, mewy, jerzyki, jaskółki, szpaki
GRUPY EKOLOGICZNE PTAKÓW LEŚNE POLNE WODNE BŁOTNE SYNANTR OPIJNE DROZD ŚPIEWAK SKOWRONEK POLNY PERKOZ DWUCZUBY ŻURAW GOŁĄB GRZYWACZ dzięcioły, sikory, kowaliki, kukułki, lelki kozodoje gniazdują i zdobywają pokarm w lesie kuropatwa, przepiórka INNI PRZEDSTAWICIELE nury, łyski, mewy, rybitwy, kaczki, gęsi, łabędzie KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA gniazdują i żerują na polach zdobywają pokarm też na polach i łąkach bekasy, bataliony, czajki bytują w środowisku podmokłym bocian biały, szpak, sroka, oknówka gnieżdżą się w osiedlach ludzkich
ZNACZENIE I OCHRONA PTAKÓW DZIAŁANIE POŻYTECZNE Wrony, gawrony i kawki tąpią na polach szkodliwe owady. Ptaki owadożerne stanowią w lasach naturalną ochronę drzewostanu. Ptaki tępią szkodniki na polach uprawnych, dlatego ważne są zadrzewienia śródpolne. Ptaki drapieżne dzienne i nocne zjadając gryzonie słabe i chore odgrywają ważną rolę sanitarną w środowisku. DZIAŁANIE SZKODLIWE Wrony, gawrony i kawki niszczą okresowo zasiewy. OCHRONA PTAKÓW Prawie wszystkie ptaki w Polsce korzystają z jakiejś formy ochrony prawnej. - Jako gatunki chronione. - Ptaki łowne podlegają ochronie prawa łowieckiego. - Ptaki drapieżne korzystają z ochrony terenu wokół ich gniazd. - W czasie lęgów nie wolno dookoła gniazda dokonywać żadnych zmian w terenie.
PODSUMOWANIE WIADOMOŚCI O PTAKACH - TEST 1. Wymień cechy ptaka zapewniające mu opływową sylwetkę w czasie lotu. a)... b)... 2. Narysuj pióro ptaka i oznacz: a) element budowy, który zmniejsza masę pióra, b) element utworzony przez promyki z haczykami. 3. Podanym cechom szkieletu ptaka przyporządkuj ich znaczenie, wpisując cyfry w odpowiednie kratki. a) redukcja kości b) sztywność kręgosłupa c) rozrost grzebienia mostka 1. uzyskanie odpowiedniej ilości energii niezbędnej do lotu. 2. mniejsze wydatkowanie energii 3. zmniejszenie masy ciała 4. przyczepienie mięśni poruszających skrzydłami 4. W czasie lotu ptaka, w wymianie gazowej biorą udział: a) płuca zbudowane z oskrzelików, b) rurkowate płuca i worki powietrzne, c) tylko worki powietrzne, d) kości pneumatyczne. ODPOWIEDZI
PODSUMOWANIE WIADOMOŚCI O PTAKACH - TEST 5. Podane informacje wpisz w odpowiednie miejsca tabeli. sikora, jastrząb, wróbel dziób gruby i mocny, dziób mocny i zagięty, dziób cienki i ostry owady, ziarno, mięso NAZWA PTAKA RODZAJ DZIOBA RODZAJ POKARMU 6. Słowik należy do gniazdowników, ponieważ: a) jaja składa w gniazdach, b) pisklęta wymagają troskliwej opieki, c) swoje gniazda buduje na ziemi, d) pisklęta nie wymagają troskliwej opieki. 7. W czasie spaceru po lesie znalazłeś martwego, zaobrączkowanego ptaka. Co powinieneś przesłać do Stacji Biologicznej Uniwersytetu Gdańskiego w Przebendowie?... ODPOWIEDZI
ŚRODOWISKO ŻYCIA I PRZYSTOSOWANIA DO LOTU, STAŁOCIEPLNOŚĆ PYTANIA I POLECENIA 1. Określ środowiska życia przedstawionych ptaków. łabędź kawka skowronek sikorka 2. Pracując według podanej instrukcji, zredaguj notatkę dotyczącą pokrycia ciała ptaków. Instrukcja - w jaki sposób powstały pióra ptaków? - obejrzyj pióra i podziel je na konturowe i puchowe - narysuj pióro konturowe i oznacz elementy budowy - rozerwij delikatnie chorągiewkę i obejrzyj przez lupę promyki i haczyki a następnie sklej chorągiewkę - zastanów się, jakie elementy budowy pióra umożliwiają ptakom latanie? 3. Wymień cechy budowy zewnętrznej ptaka, będące przystosowaniem do lotu.
ŚRODOWISKO ŻYCIA I PRZYSTOSOWANIA DO LOTU, STAŁOCIEPLNOŚĆ PYTANIA I POLECENIA 1. Oznacz elementy budowy szkieletu ptaka: czaszkę, grzebień mostka, kości dłoni, tułowiową część kręgosłupa 2. Podaj cechy szkieletu, umożliwiające ptakom aktywny lot. 3. Jaką funkcję pełnią worki powietrzne u ptaków? 4. Rozwiąż rebus, a poznasz cechę ptaków, która odróżnia je od gadów i umożliwia im aktywność w każdych warunkach. Praca domowa: Sprawdźcie, czy w pobliskim lesie znajdują się budki lęgowe dla ptaków.
PRZYSTOSOWANIA PTAKÓW DO ŚRODOWISKA I TRYBU ŻYCIA. ROZMNAŻANIE I ROZWÓJ PTAKÓW PYTANIA I POLECENIA 1. Podanym nazwom ptaków przyporządkuj rodzaj pokarmu i cechę określającą dziób (nektar, mięso, ziarno, owady, rzęsa; gruby i mocny, szeroki i płaski, cienki i ostry, mocny i zagięty, długi i zakrzywiony). gołąb -......................................... rudzik -........................................ bielik -......................................... kaczka -........................................ koliber -........................................ 2. Umieść jajo kurze w szklance z wodą. Wynik obserwacji przedstaw za pomocą rysunku. Napisz wniosek.
PRYSTOSOWANIA PTAKÓW DO ŚRODOWISKA I TRYBU ŻYCIA. ROZMNAŻANIE I ROZWÓJ PTAKÓW PYTANIA I POLECENIA 3. Wyjmij jajo ze szklanki i rozbij je na spodek. Odszukaj elementy jaja wskazane na rysunku i opisz je. - Określ sposób rozmnażania się ptaków.................................................................
PRYSTOSOWANIA PTAKÓW DO ŚRODOWISKA I TRYBU ŻYCIA PYTANIA I POLECENIA 4. Podaj miejsca gniazdowania ptaków przedstawionych na ilustracjach. skowronek jaskółka dudek myszołów kukułka czapla
WĘDRÓWKI PTAKÓW. GRUPY EKOLOGICZNE PTAKÓW. ZNACZENIE I OCHRONA PTAKÓW PYTANIA I POLECENIA 1. Na podstawie podręcznika wpisz do tabeli nazwy ptaków bytujących w Polsce. Lęgowe i przelotne Osiadłe Zalatujące 2. Do podanych środowisk przyporządkuj wymienione ptaki: dzięcioł, kowalik, kukułka, sokół, sowa, myszołów, kuropatwa, przepiórka, skowronek, żuraw, czajka, perkoz, mewa, gęś, łabędź, kruk, bocian, wróbel, gołąb, kawka.
WĘDRÓWKI PTAKÓW. GRUPY EKOLOGICZNE PTAKÓW. ZNACZENIE I OCHRONA PTAKÓW PYTANIA I POLECENIA 1. Zaprojektuj tabelę, w której wpiszesz znaczenie ptaków w przyrodzie i gospodarce człowieka. 2. W jaki sposób Ty możesz przyczynić się do zwiększenia liczebności i ochrony ptaków? 3. Rozwiąż krzyżówkę, utrwalisz wiadomości o ptakach. 12 Poziomo: 1. Ptaki żyjące na Antarktydzie 2. Zapas wody i substancji odżywczych dla zarodka ptaka. 3. Najmniejsze ptaki. 4. Służą ptakom do pobierania pokarmu. 5. Ptak, którego oczy przystosowane są do widzenia nocą. 6. Odbywają je ptaki m. in. w celu rozrodu. 7. Środowisko życia skowronka. 8. Zakłada gniazda w kominach. 9. Pióra w skrzydłach. Pionowo: 10. Pióra pokrywające ciało ptaka. 11. Ptaki, których pisklęta wymagają opieki. 12. Ptak odżywiający się nasionami. 13. Pokarm dzięcioła i jeżyka. 14. Wybierała się za morze. 15. Wylęgają się z jaj ptaków. 2 1 3 10 11 7 13 9 4 5 8 6 14 15
ODPOWIEDZI 1. Nogi mocno przylegające do ciała, mała, zakończona dziobem głowa. 2. a) dudka, b) chorągiewka 3. a. 3, b. 2, c. 4. 4. b. 5. Sikora dziób cienki i ostry, owady. Jastrząb dziób mocny i zagięty, mięso. Wróbel dziób gruby i mocny, ziarno. 6. b. 7. Obrączkę oraz informacje o miejscu, czasie znalezienia i stanie, w jakim ptak się znajdował. POWRÓT DO PYTAŃ