w Dziale Monitoringu Środowiska Delegatury WIOŚ w Tarnowie

Opracowano w Dziale Monitoringu Środowiska Delegatury WIOŚ w Tarnowie Zespół autorski: Maria Ogar, Teresa Prajsnar, Teresa Reczek 2

SPIS TREŚCI 1. MONITORING JAKOŚCI POWIETRZA... 4 1.1. Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 216 roku... 4 1.2. Omówienie wyników badań jakości powietrza ze stacji w Tuchowie... 11 2. MONITORING HAŁASU... 17 3. MONITORING PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH... 21 4. MONITORING WÓD PODZIEMNYCH... 23 3

Niniejsze opracowanie wykonano na podstawie informacji uzyskanych z badań monitoringowych, prowadzonych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, oraz działań kontrolnych WIOŚ w Krakowie. W 216 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie realizował zadania w oparciu o Program państwowego monitoringu środowiska województwa małopolskiego na lata 216-22 oraz Kierunki działania i plan pracy na 216 rok. Bieżące i archiwalne informacje dotyczące stanu środowiska w województwie małopolskim znaleźć można na stronie internetowej www.krakow.pios.gov.pl. 1. MONITORING JAKOŚCI POWIETRZA Badania i ocena jakości powietrza prowadzone są w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska w podsystemie monitoring jakości powietrza. Celem funkcjonowania podsystemu jest uzyskiwanie informacji i danych dotyczących poziomów substancji w otaczającym powietrzu oraz wyników analiz i ocen w zakresie przestrzegania norm jakości powietrza. 1.1. Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 216 roku Roczna ocena jakości powietrza1) w 3 strefach, wydzielonych na terenie województwa małopolskiego (Aglomeracja Krakowska, miasto Tarnów oraz strefa małopolska), została wykonana w oparciu o wyniki pomiarów przeprowadzonych w 216 roku na stałych automatycznych (18) oraz mobilnych stacjach monitoringu (6). W strefie Aglomeracja Krakowska zlokalizowno 6 stacji stałych (ul. Bujaka, ul. Bulwarowa, ul. Dietla, os. Piastów, ul. Złoty Róg, al. Krasińskiego). W strefie miasto Tarnów2 stacje (ul. Bitwy pod Studziankami, ul. Bł. Ks. Romana Sitki). W strefie małopolskiej 1 stacji stałych (Nowy Targ, Nowy Sącz, Olkusz, Skawina, Trzebinia, Zakopane, Tuchów, Bochnia, Gorlice, Niepołomice). Ponadto w strefie małopolskiej prowadzono pomiary okresowe na 6 stacjach mobilnych (Dobczyce, Chrzanów, Muszyna, Wieliczka, Piwniczna, Kalwaria Zebrzydowska). 1 Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 216 roku, WIOŚ Kraków, kwiecień 217 dostępna pod adresem: http://www.krakow.pios.gov.pl. 4

Ocenę wykonano pod kątem spełniania kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia dla substancji: dwutlenek siarki (SO2), dwutlenek azotu (NO2), tlenek węgla (CO), benzen (C6H6), ozon (O3), pył zawieszony PM1 (PM1), pył zawieszony PM2,5 (PM2,5), oraz ołów (Pb), arsen (As), kadm (Cd), nikiel (Ni) i benzo(a)piren (B(a)P) w pyle zawieszonym PM1. Ocena wykonana pod kątem spełniania kryteriów odniesionych dla ochrony roślin obejmowała: dwutlenek siarki (SO2), tlenki azotu (NOx) oraz ozon (O3). Podstawę zaliczenia strefy do określonej klasy, stanowią wyniki oceny uzyskane na obszarach o najwyższych poziomach stężeń danego zanieczyszczenia w strefie. Zaliczenie strefy do określonej klasy zależy od stężeń zanieczyszczeń występujących na jej obszarze i wiąże się z określonymi wymaganiami w zakresie działań na rzecz poprawy jakości powietrza (w przypadku, gdy nie są spełnione odpowiednie kryteria) lub na rzecz utrzymania tej jakości (jeżeli spełnia ona przyjęte standardy). Klasyfikację stref wykonano dla każdego zanieczyszczenia oddzielnie, na podstawie najwyższych stężeń (tzn. występujących w najbardziej zanieczyszczonych rejonach) na obszarze aglomeracji lub innej strefy, dla kryterium ochrony zdrowia i kryterium ochrony roślin. Wartości dopuszczalne substancji w powietrzu zostały określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 212 roku 2). Tab. 1. Wyniki klasyfikacji stref dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnianych w rocznej ocenie pod kątem ochrony zdrowia Kod strefy Nazwa strefy PL121 Aglomeracja krakowska PL122 Miasto Tarnów PL123 Strefa małopolska Klasyfikacja stref dla poszczególnych zanieczyszczeń SO 2 NO 2 CO C 6 H 6 O 3 *) O 3 **) PM1 PM2,5 I faza PM2,5 II faza Pb As Cd Ni B(a)P A C A A A D2 C C C1 A A A A C A A A A A D2 C A C1 A A A A C A A A A A D2 C C C1 A A A A C 2 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 212 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U z 212 r., poz. 131). 5

Tab. 2. Wyniki klasyfikacji stref pod kątem ochrony roślin Kod strefy PL123 Nazwa strefy Strefa małopolska Klasa strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń SO2 NOx O3 A A O3 *) **) A D2 Objaśnienia do tabel 1 i 2: * - wg poziomu docelowego,** - wg poziomu celu długoterminowego Dla wszystkich substancji podlegających ocenie, strefy zaliczono do jednej z poniższych klas: klasa A - jeżeli stężenia zanieczyszczenia na jej terenie nie przekraczaly odpowiednio poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, poziomów celów długoterminowych, klasa C - jeżeli stężenia zanieczyszczenia na jej terenie przekraczały poziomy dopuszczalne lub docelowe (dla pyłu zawieszonego PM2,5 poziom dopuszczalny określony dla tzw. I fazy, równy 25 µg/m3 z terminem osiagnięcia do 1 stycznia 215 roku), klasa C1 - jeżeli stężenia pyłu zawieszonego PM2,5 na jej terenie przekraczały poziom dopuszczalny określony dla II fazy, równy 2 µg/m3 z terminem osiagnięcia do 1 stycznia 22 roku, klasa D2 - jeżeli stężenia ozonu na jej terenie przekraczały poziom celu długoterminowego. Zgodnie z tą klasyfikacją dla kryterium ochrony zdrowia do: klasy C zostały zakwalifikowane wszystkie strefy: 1. Aglomeracja Krakowska (NO2, pył zawieszony PM1, benzo(a)piren w pyle PM1, pył zawieszony PM2,5), 2. miasto Tarnów (pył zawieszony PM1, benzo(a)piren w pyle PM1) 3. strefa małopolska (pył zawieszony PM1, benzo(a)piren w pyle PM1, pył zawieszony PM2,5). klasy D2, ze względu na przekroczenie poziomu celu długoterminowego ozonu zostały zakwalifikowane wszystkie strefy: 1. Aglomeracja Krakowska 2. miasto Tarnów 3. strefa małopolska klasy C1, ze względu na przekroczenie poziomu dopuszczalnego pyłu PM2,5 dla II fazy zostały zakwalifikowane wszystkie strefy: 1. Aglomeracja Krakowska 2. miasto Tarnów 3. strefa małopolska 6

Zgodnie z klasyfikacją dla kryterium ochrony roślin do: klasy D2, ze względu na przekroczenie poziomu celu długoterminowego ozonu została zakwalifikowana: 1. strefa małopolska Wykonana klasyfikacja stref za 216 rok potwierdziła występujące w poprzednich latach przekroczenia dopuszczalnych i docelowych poziomów stężeń pyłu zawieszonego PM1 i PM2,5 oraz benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM1 na terenie województwa małopolskiego, a także dwutlenku azotu w Aglomeracji Krakowskiej, co wskazuje na konieczność realizacji działań określonych w Programie ochrony powietrza dla województwa małopolskiego wdrożonym uchwałą Nr XXXII/451/17 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22.1.217 roku. Strefa małopolska, do której należy powiat tarnowski, zgodnie z wykonaną klasyfikacją dla kryterium ochrony zdrowia, została zaliczona do klasy C ze względu na przekroczenia wartości normatywnych dla stężeń średniorocznych B(a)P, PM1 i PM2,5 oraz częstości przekraczania wartości dopuszczalnych stężeń dobowych PM1. Ze względu na przekroczenie poziomu celu długoterminowego ozonu (O 3 ) strefa małopolska została zakwalifikowana do klasy D2 zarówno dla kryterium ochrony roślin jak i zdrowia. W powiecie tarnowskim obszary przekroczeń wartości kryterialnych B(a)P oraz przekroczenia poziomu celu długoterminowego ozonu zarówno dla kryterium ochrony zdrowia jak i roślin objęły wszystkie gminy. Obszary przekroczenia norm stężeń średniorocznych PM1 objęły obszar 1 gminy (Ryglice). Obszary przekroczenia norm dobowych pyłu zawieszonego PM1 (dopuszczalnej częstości przekroczeń) objęły obszar powiatu tarnowskiego, z wyłączeniem gmin: Wietrzychowice i Szerzyny. Obszary przekroczenia w PM2,5 objęły obszar powiatu tarnowskiego, z wyłaczeniem gmin: Radłów, Żabno, Wietrzychowice, Szerzyny. Główną przyczyną przekroczeń było oddziaływanie emisji związanych z indywidualnym ogrzewaniem budynków oraz warunki meteorologiczne sprzyjające formowaniu się ozonu. Obszary przekroczeń wartości kryterialnych zostały wyznaczone na podstawie wyników pomiarów spełniających wymagania kompletności i jakości danych, II wariantu modelowania wykonanego przez ATMOTERM S.A. Wyniki modelowania stężeń PM1, PM2,5, SO2, NO2, B(a)P na potrzeby rocznej oceny jakości powietrza dla roku 216 oraz wariantu I modelowania ozonu przedstawionego w opracowaniu Wyniki modelowania ozonu troposferycznego na potrzeby rocznej oceny jakości powietrza dla roku 216. 7

Mapy 1-5 przedstawiają rozkłady stężeń średniorocznych uzyskane z danych pomiarowych wybranych zanieczyszczeń powietrza w 216 roku na obszarze województwa małopolskiego. Mapa 1. Rozkład stężeń pyłu zawieszonego PM1 ( g/m 3 ) Mapa 2.Rozkład stężeń benzo(a)pirenu (ng/m 3 ) w pyle zawieszonym PM1 8

Mapa 3. Rozkład stężeń pyłu zawieszonego PM2,5 ( g/m 3 ) Mapa 4. Rozkład stężeń SO 2 ( g/m 3 ) 9

Mapa 5. Rozkład stężeń dwutlenku azotu NO 2 ( g/m 3 ) 1

1.2. Omówienie wyników badań jakości powietrza ze stacji w Tuchowie Stacja pomiarów zanieczyszczeń powietrza, zlokalizowana w Tuchowie przy ul. Chopina jest stacją tła miejskiego. Na stacji prowadzone są pomiary pyłu zawieszonego PM1 (referencyjną metodą wagową) oraz zawartości benzo(a)pirenu w pyle PM1. Fot. Lokalizacja stacji w Tuchowie Tab. 3. Charakterystyka stacji monitoringu zanieczyszczenia powietrza w Tuchowie Kod krajowy stacji Kod UE MpTuchChopin PL481A Data uruchomienia 29-1-1 Rodzaj stacj Typ stacji Charakter terenu Mierzone zanieczyszczenia wolnostojący pobornik pyłu tło miejskie miejski pył zawieszony PM1, benzo(a)piren Czas uśredniania: 24-godzinny 11

Tab. 4. Poziomy dopuszczalne lub docelowe dla niektórych substancji w powietrzu 3) Lp. Nazwa substancji Okres uśredniania wyników pomiarów Poziom dopuszczalny substancji w powietrzu ( g/m 3 ) Dopuszczalna częstość przekraczania poziomu dopuszczalnego w roku kalendarzowym Poziom informowania ( g/m 3 ) c) 1 Pył zawieszony PM1 a) 24 godziny 5 35 razy 2 rok kalendarzowy 4-2 Benzo(a)piren b) rok kalendarzowy 1 ng/m 3 - Objaśnienia: a) PM1 - stężenie pyłu o średnicy aerodynamicznej ziaren do 1μm mierzone metodą wagową z separacją frakcji lub metodami uznanymi za równorzędne b) całkowita zawartość benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM1 c) wartość progowa informowania społeczeństwa o ryzyku wystąpienia przekroczenia poziomu alarmowego dla pyłu PM1 W 216 roku na stacji w Tuchowie wyniki pomiarów zanieczyszczeń powietrza przedstawiały się następująco: Stężenie średnioroczne pyłu zawieszonego PM1 wynosiło 39 µg/m 3, i nie przekroczyło poziomu dopuszczalnego. W porównaniu do roku 215 stężenie to spadło o 11%, Liczba dni z przekroczeniami dopuszczalnej wartości 24-godzinnej wynosiła 74, i była dwukrotnie wyższa od częstości dopuszczalnej. Jednak w porównaniu do roku 215 liczba ta była niższa o 27% (11 dni w 215 roku), Przekroczenie poziomu informowania odnotowano na stacji w styczniu (1 przypadek). Stężenia 24-godzinne PM1 notowane na stacji zawierały się w zakresie 6,7-258,4 µg/m 3. Średnia stężeń PM1 w miesiącach letnich wynosiła 26 µg/m 3. W okresie grzewczym, od października do marca, przy niższych temperaturach powietrza, średnia stężeń pyłu wynosiła 52 µg/m 3. Głównie w tym okresie notowane były przekroczenia norm. 3 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 212 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U z 212 r., poz. 131). 12

styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień [µg/m 3 ] częstość przekraczania 216-1-1 216-1-11 216-1-21 216-1-31 216-2-1 216-2-2 216-3-1 216-3-11 216-3-21 216-3-31 216-4-1 216-4-2 216-4-3 216-5-1 216-5-2 216-5-3 216-6-9 216-6-19 216-6-29 216-7-9 216-7-19 216-7-29 216-8-8 216-8-18 216-8-28 216-9-7 216-9-17 216-9-27 216-1-7 216-1-17 216-1-27 216-11-6 216-11-16 216-11-26 216-12-6 216-12-16 216-12-26 [µg/m3] 3 PM1 norma dobowa poziom informowania 25 2 15 1 5 Wykres 1. Stężenia 24-godzinne pyłu zawieszonego PM1 w 216 roku na stanowisku w Tuchowie 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 23 8 PM1 poziom dopuszczalny - rok poziom dopuszczalny - 24 godz. częstość przekraczania dopuszczalnego stężenia 24 godz. 13 2 3 2 1 13 25 2 15 1 5 Wykres 2. Średnie miesięczne stężenia pyłu zawieszonego PM1 oraz częstość przekraczania dopuszczalnego stężenia 24 godz. w 216 roku na stanowisku w Tuchowie Stężenie średnioroczne benzo(a)pirenu oznaczane w pyle zawieszonym PM1 wynosiło 8,1 ng/m 3 (81% poziomu docelowego) i było niższe o,9 ng/m 3 w porównaniu do roku 215. Wysokie stężenia B(a)P w pyle PM1, znacznie przekraczające normę, notowano głównie w okresie grzewczym. Najniższe notowane stężenie B(a)P wynosiło,17 ng/m 3, maksymalne - 44,6 ng/m 3. 13

styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień [ng/m 3 ] 216-1-1 216-1-11 216-1-21 216-1-31 216-2-1 216-2-2 216-3-1 216-3-11 216-3-21 216-3-31 216-4-1 216-4-2 216-4-3 216-5-1 216-5-2 216-5-3 216-6-9 216-6-19 216-6-29 216-7-9 216-7-19 216-7-29 216-8-8 216-8-18 216-8-28 216-9-7 216-9-17 216-9-27 216-1-7 216-1-17 216-1-27 216-11-6 216-11-16 216-11-26 216-12-6 216-12-16 216-12-26 [ng/m3] 45 4 35 3 25 2 15 1 5 Benzo(a)piren Wykres 3. Wyniki pomiarów stężeń benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM1 w 216 roku na stanowisku w Tuchowie 35 3 25 2 15 1 5 Benzo(a)piren poziom docelowy Wykres 4. Średnie miesięczne stężenia benzo(a)pirenu w pyle PM1 w 216 roku na stanowisku w Tuchowie Analiza wyników badań zanieczyszczeń powietrza na stanowisku w Tuchowie wykazała występowanie przekroczeń wartości normatywnych tak we wskaźniku PM1 jak i B(a)P w latach 29-215. Natomiast w 216 roku, po raz pierwszy od uruchomienia stanowiska, poziom stężenia średniorocznego PM1 nie przekroczył normy. Stężenie średnioroczne B(a)P w pyle nadal utrzymywało się znacznie powyżej normy. Problemem decydującym o jakości powietrza na obszarze powiatu nadal pozostaje niekorzystne oddziaływanie emisji związanych z indywidualnym ogrzewaniem budynków oraz szczególne lokalne warunki rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. 14

[ng/m 3 ] [ g/m 3 ] 7 6 5 4 3 2 1 PM1 poziom dopuszczalny 56 58 43 45 48 41 44 39 29 21 211 212 213 214 215 216 Wykres 5. Zmiany stężeń średniorocznych pyłu PM1 w latach 29-216 na stanowisku w Tuchowie 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Benzo(a)piren poziom docelowy 8 8,8 9 6,5 7 8,1 4,8 2,9 29 21 211 212 213 214 215 216 Wykres 6. Zmiany stężeń średniorocznych benzo(a)pirenu w latach 29-216 na stanowisku w Tuchowie 15

PM1 - stężenie roczne poziom dopuszczalny PM1 12 43 41 4 39 35 87 [ g/m3] 82 3 35 1 34 34 34 32 31 31 74 62 62 29 28 8 26 59 2 44 42 24 43 4 33 1 6 *Piwniczna *Muszyna *Dobczyce Olkusz Zakopane *Chrzanów *Wieliczka Nowy Targ Trzebinia Niepołomice Bochnia Tuchów Nowy Sącz Skawina *Kalwaria 2 Częstość przekroczeń 43 Gorlice 5 9,9 Benzo(a)piren - stężenie roczne poziom docelowy 9,7 8,2 8,1 6,6 6,2 6,2 6, 5,9 5,6 5,5 5, 4,4 Gorlice *Dobczyce *Chrzanów Trzebinia Niepołomice Bochnia *Muszyna *Wieliczka Zakopane *Piwniczna Zdrój Tuchów Nowy Targ 2,5 Nowy Sącz 1, 9, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1,, *Kalwaria Zebrzydowska [ng/m3] Wykres 7. Stężenia średnioroczne oraz częstość przekroczeń normy dobowej pyłu zawieszonego PM1 na stanowiskach pomiarowych w strefie małopolskiej w 216 roku w pomiarach ciągłych i okresowych (* gwiazdką przy symbolu etykiety wyróżniono stacje mobilne-pomiary okresowe) Wykres 8. Rozkład stężeń średniorocznych benzo(a)pirenu na stanowiskach pomiarowych w strefie małopolskiej w 216 roku (* gwiazdką przy symbolu etykiety wyróżniono stacje mobilne-pomiary okresowe) W 216 roku w strefie małopolskiej stężenia średnioroczne pyłu PM1 na stanowiskach wynosiły od 24 do 43 µg/m3 i zostały przekroczone na trzech z nich. Ilość dni z przekroczeniami dopuszczalnych dobowych norm wynosiła od 1 do 87, przy czym na 16

9 stanowiskach, w tym na stanowisku w Tuchowie, przekroczyła częstość dopuszczalną w roku kalendarzowym. Stężenia średnioroczne benzo(a)pirenu wynosiły 2,5-9,9 ng/m3 i przekraczały normę na wszystkich stanowiskach w strefie, przy czym stanowisko w Tuchowie było w grupie o wysokich przekroczeniach poziomu docelowego (81% normy). 2. MONITORING HAŁASU Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska prowadzi pomiary poziomów hałasu w środowisku emitowanego przez źródła komunikacyjne i przemysłowe. Zgodnie z programem PMŚ dla województwa małopolskiego na lata 216-22, w 216 roku wykonano pomiary hałasu komunikacyjnego oraz przemysłowego. Pomiary hałasu prowadzono w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z 16 czerwca 211 roku4). Przekroczenia wartości dopuszczalnych określono według Rozporządzenia MŚ z dnia 14 czerwca 27 r.5). Obliczenia wskaźnika LDWN wykonano według rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 1 listopada 21 r. 6). Badania hałasu obejmowały wyznaczenie równoważnego poziomu dźwięku A (LAeqD, LAeqN) oraz warunków poza akustycznych niezbędnych do interpretacji wyników i sporządzenia oceny klimatu akustycznego. Na potrzeby prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem, dla hałasu drogowego wyznaczone zostały wskaźniki: LDWN, LN. W województwie małopolskim w 216 roku przeprowadzono pomiary poziomu hałasu komunikacyjnego łącznie w 18 punktach. Pomiary hałasu drogowego wykonano w 15 lokalizacjach, w tym w 12 punktach wykonano pomiary określając poziomy krótkookresowe (dobowe) LAeq D oraz LAeq N, mające zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, a w 3 punktach prowadzono pomiary długookresowe. Pomiary hałasu kolejowego przeprowadzono w 3 punktach. Badania wykazały przekroczenia poziomów dopuszczalnych hałasu w wielu badanych punktach, zarówno w porze dnia jak i nocy. 4 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 czerwca 211 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem, portem (Dz. U. z 211 r. Nr 14, poz.824). 5 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 27 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (tj.) (tekst jednolity: Dz. U. z 213 r., poz. 112). 6 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 listopada 21 r. w sprawie sposobu ustalania wartości wskaźnika hałasu LDWN (Dz. U. 21 Nr 215 poz. 1414 z późn. zm.). 17

DK 75 - Nowy Sącz ul. Nowochruślicka DW 791 - Myślachowice DW 973 - Ilkowice DK 87 - Piwniczna-Zdrój DW 968 - Lubomierz DW 98 - Biecz DW 775 - Nowe Brzesko DW 966 -Tymowa DW 965 - Bochnia DW 975 - Sukmanie Nowy Sącz ul. Jagiellońska DW 781 - Olszyny DW 964 - Wola Batorska DW 794 - Dłużec DW 953 - Przytkowice LK nr 8 - Maków Podhalański LK nr 96 - Żegiestów LK nr 96 - Tuchów poziom hałasu [db] przekroczenie [db] W pomiarach długookresowych w jednym punkcie (Nowy Sącz DK 75) dotrzymane zostały poziomy dopuszczalne. W pomiarach krótkookresowych przekroczenia odnotowano w 5 punktach w porze dziennej (2,4-8,8 db) oraz w 7 punktach w porze nocnej (2,4-7,7 db). Dla hałasu kolejowego w jednym punkcie (Żegiestów LK 96) dotrzymane były poziomy dopuszczalne. W trzech punktach nie określono przekroczeń ze względu na brak ustaleń w planie zagospodarowania przestrzennego dot. dopuszczalnych wartości poziomu dźwięku. pora dzienna pora nocna przekroczenie-pora dzienna przekroczenie-pora nocna 8 7 6 5 4 3 2 1 1 8 6 4 2 hałas długookresowy hałas krótkookresowy hałas kolejowy Wykres 1. Wartości poziomów hałasu komunikacyjnego w województwie malopolskim w 216 roku wg badań monitoringowych w województwie małopolskim w 216 roku (zielonym trójkatem oznaczono punkty dla których brak ustaleń w planie zagospodarowania przestrzennego dot. dopuszczalnych wartości poziomu dźwięku) 18

liczba przekroczeń 9 8 7 6 5 4 3 2 1 pora dzienna pora nocna 8 7 6 4 3 2 brak przekroczeń -5 db 5-1 db Wykres 9. Przekroczenia wartości dopuszczalnych hałasu komunikacyjnego (drogowego i kolejowego) określone na 15 stanowiskach pomiarowych wg badań monitoringowych w województwie małopolskim w 216 roku Na terenie powiatu tarnowskiego w 216 roku wyznaczono 3 punkty pomiarowe monitoringu hałasu komunikacyjnego, w tym 1 punkt hałasu drogowego krótkookresowego (Sukmanie, gm. Wojnicz), 1 punkt hałasu drogowego długookresowego (Ilkowice, gm. Żabno) oraz 1 punkt hałasu kolejowego (Tuchów). Łączna długość przebadanych odcinków pomiarowych hałasu drogowego wynosiła 8,9 km, hałasu kolejowego,9 km. Wyniki pomiarów hałasu drogowego wykazały przekroczenia wartości dopuszczalnych w obydwu punktach pomiarowych zarówno w porze dziennej jak i nocnej. W Sukmaniu przekroczenia wynosiły 8,8 db w dzień i 7,7 db w nocy, w Ilkowicach - 2,5 db w obu porach. W punkcie w Tuchowie przekroczenia wartości dopuszczalnych hałasu kolejowego notowano w porze dnia (6,2 db). Tab. 5. Wartości poziomów krótkookresowych hałasu komunikacyjnego w powiecie tarnowskim w 216 roku na podstawie pomiarów prowadzonych przez WIOŚ w Krakowie Nazwa punktu pomiarowego Sukmanie Droga wojewódzka DW975 Wojnicz-Zakliczyn Tuchów Linia kolejowa LK nr 96 relacji Tarnów-Stróże Równoważny poziom dzwięku A(L Aeq )[db] Pora dzienna Wielkość przekroczenia [db] Hałas drogowy krótkookresowy Równoważny Wielkość poziom dzwięku przekroczenia A(L Aeq )[db] [db] Pora nocna 69,8 8,8 63,7 7,7 Hałas kolejowy 67,2 6,2 55,1 - Objaśnienia: L Aeq D równoważny poziom dźwięku A dla pory dnia (rozumianej jako przedział czasu od godz. 6-22 ); L Aeq N - równoważny poziom dźwięku A dla pory nocy (rozumianej jako przedział czasu od godz. 22-6 ) 19

Tab. 5a. Wartości poziomów długookresowych hałasu drogowego w powiecie tarnowskim w 216 roku na podstawie pomiarów prowadzonych przez WIOŚ w Krakowie Nazwa punktu pomiarowego Ilkowice Droga wojewódzka DW973 Żabno-Tarnów Data pomiaru 3.6-7.6.216 7.7-11.7.216 27.1-31.1.216 Długookresowy średni poziom dźwięku (L DWN )[db] Wielkość przekroczenia (L DWN )[db] Długookresowy średni poziom dźwięku L N [db] Wielkość przekroczenia L N [db] 7,5 2,5 61,5 2,5 Objaśnienia: L DWN długookresowy średni poziom dźwięku A wyznaczony w ciągu wszystkich dób w roku, z uwzględnieniem pory dnia (rozumianej jako przedział czasu od godz. 6-18 ), pory wieczoru (rozumianej jako przedział czasu od godz. 18 do 22 ) oraz pory nocy (rozumianej jako przedział czasu od godz. 22 do godz. 6 ). Ponadto w 216 roku na obszarze powiatu pomiary hałasu pochodzącego od dróg wojewódzkich prowadzone były również przez Zarząd Dróg Wojewódzkich w Krakowie (pomiary prowadzono w trybie art. 175 ust. 1 Poś). Badania prowadzono w 3 punktach zlokalizowanych na odcinkach drogi wojewódzkiej DW977 (Tarnów-Nowodworze, Nowodworze-Tuchów, łączna długość odcinków 15,2 km) oraz DW975 (Roztoka-Zakliczyn, długość odcinka 1,8 km). Badania te wykazały przekroczenia norm dla pory dnia - od 3,7 db (Nowodworze-Tuchów) do 4,5 db (Roztoka-Zakliczyn) oraz dla nocy - od 6,3 db (Nowodworze-Tuchów) do 6,8 db (Tarnów-Nowodworze). W ramach działalności kontrolnej WIOŚ przeprowadzono 3 kontrole planowe, w tym 2 z pomiarami hałasu przemysłowego w porze dziennej i nocnej. W 1 przypadku stwierdzono naruszenia przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu w środowisku dla pory dnia (3,1 db) i wydano zarzadzenie pokontrolne, które dotyczyło zobowiązania zakładu do podjęcia działań w celu ograniczenia nadmiernego poziomu hałasu w środowisku, poinformowano Starostę Tarnowskiego o stwierdzonym przekroczeniu i o wszczęciu postępowania w sprawie kary biegnącej. Ponadto wykonano 4 kontrole pozaplanowe (w tym 1 interwencyjną). W ramach tych kontroli wykonano 1 pomiar hałasu i nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnego poziomu. Ponadto przeprowadzono kontrole w oparciu o dokumentację z automonitoringu dla 3 zakładów (pomiary prowadzono w trybie art. 147 ust. 1 Poś). Przedstawione wyniki pomiarów w 4 punktach nie wykazały naruszeń 7). 7 Opracowano na podstawie EKOINFONET - baza danych EHALAS (stan na dzień 24.4.217 r.). 2

3. MONITORING PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska prowadzi pomiary poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. Pomiary prowadzono zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 27 roku8). Badania polegały na pomiarze natężenia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w przedziałach częstotliwości co najmniej od 3 MHz do 3 MHz. Celem pomiarów było określenie oddziaływania pól elektromagnetycznych w miejscach dostępnych dla ludności. Ocenę poziomów pól elektromagnetycznych wykonano w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 października 23 roku 9). W 216 roku WIOŚ w Krakowie wykonał badania poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku w 45 punktach pomiarowych zlokalizowanych w miejscach dostępnych dla ludności, po 15 dla trzech kategorii obszarów: centralne dzielnice lub osiedla miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 5 tys., pozostałe miasta oraz tereny wiejskie. Uzyskane wartości średnie i maksymalne dla poszczególnych rodzajów obszaru wynosiły: wartość średnia wartość maksymalna dla kategorii centralne dzielnice lub,35 V/m,96 V/m osiedla miast o liczbie mieszkańców (Kraków, ul. Powstańców przekraczającej 5 tys. Wielkopolskich) dla kategorii pozostałe miasta,297 V/m,62 V/m (Skawina) dla kategorii tereny wiejskie,134 V/m,84 V/m (Mietniów, gm. Wieliczka) Badania wykazały, że wartości natężenia PEM we wszystkich punktach na terenie województwa małopolskiego nie przekraczały wartości dopuszczalnej, wynoszącej 7 V/m. Na terenie powiatu tarnowskiego w 216 roku pomiary monitoringowe pól elektromagnetycznych wykonano w 3 punktach zlokalizowanych w miejscowościach: Wojnicz (kategoria: pozostałe miasta), Wierzchosławice i Gromnik (kategoria: tereny 8 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 27 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz.U. z 27 Nr 221, poz.1645). 9 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 października 23 r., w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów dotrzymania tych poziomów (Dz. U. z 23 r. Nr 192, poz. 1883) 21

Mietniów Polanka Wielka Bukowina Tatrzańska Łącko Nowe Brzesko Maniowy Lipnica Murowana Olesno Niedźwiedź Wiśniowa Jabłonka Zawoja Wierzchosławice Gromnik Kłaj [V/m] Skawina Bukowno Dąbrowa Tarnowska Chrzanów Nowy Wiśnicz Andrychów Skała Bobowa Bochnia Wojnicz Trzebinia Kalwaria Zebrzydowska Grybów Brzesko Sucha Beskidzka [V/m] wiejskie). Uzyskane wyniki średnie wynosiły w Wojniczu,19 V/m, natomiast w pozostałych punktach były to wartości poniżej,1 V/m 1). 1,9,8,7,6,5,4,3,2,1,62,61,51,46,34,34,31,3 próg czułości sondy -,1[V/m],19,19,17,15,11,1,1 pozostałe miasta Wykres 11. Wyniki pomiarów pól elektromagnetycznych w 216 roku w województwie małopolskim dla kategorii pozostałe miasta 1,9,8,7,6,5,4,3,2,1,84 próg czułości sondy -,1[V/m],17,15,12,12,11,1,1,1,1,1,1,1,1,1 tereny wiejskie Wykres 12. Wyniki pomiarów pól elektromagnetycznych w 216 roku w województwie małopolskim dla kategorii tereny wiejskie 1 Próg czułości sondy pomiarowej. 22

4. MONITORING WÓD PODZIEMNYCH Badania i ocena stanu wód podziemnych prowadzone są w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, w podsystemie monitoring jakości wód podziemnych. Celem monitoringu jakości wód podziemnych jest dostarczenie informacji o stanie chemicznym wód podziemnych, śledzenie jego zmian oraz sygnalizowanie zagrożeń, na potrzeby zarządzania zasobami wód podziemnych i oceny skuteczności podejmowanych działań ochronnych. Przedmiotem badań i oceny są jednolite części wód podziemnych (JCWPd), dla których określany jest stan ilościowy i chemiczny. Zgodnie z programem wojewódzkim PMŚ na lata 216-22 w 216 roku na obszarze województwa małopolskiego badania jakości wód podziemnych prowadzono w sieciach: krajowej i regionalnej. Badania w sieci kajowej wykonuje Państwowy Instytut Geologiczny pełniący rolę Państwowej Służby Hydrogeologicznej. Poza badaniami na poziomie krajowym, w uzasadnionych przypadkach wykonywane są przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska uzupełniające badania wód podziemnych w zakresie elementów fizykochemicznych. Monitoring regionalny stanu chemicznego wód podziemnych w województwie jest rezultatem Projektu PL 32 p.n. Wzmocnienie kontroli przestrzegania prawa w zakresie ochrony i wykorzystania zasobów wodnych w województwie małopolskim współfinansowanego ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego. Badania w sieci regionalnej prowadzone były przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie Delegatura w Tarnowie. W 216 roku w województwie małopolskim w sieci krajowej było 8 punktów obserwacyjnych. Sieć regionalną województwa tworzyło 12 punktów zlokalizowanych na ujęciach wód podziemnych. Na podstawie badań sporządzono: ocenę stanu chemicznego wód podziemnych w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 grudnia 215 roku 11) oraz ocenę spełniania wymagań dla wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi w oparciu o rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 215 roku12). 11 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 grudnia 28 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U.216 poz.85). 12 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 215r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U.215., poz.1989.). 23

151 Pg 15 Q 15 Q 15 K 15 Pg+Ng 15 Q 15 Pg(Pc+E) 133 Q JCWPd Sratygrafia Badania monitoringowe wód podziemnych dla powiatu tarnowskiego w 216 roku prowadzone były w 8 punktach obserwacyjnych, z czego pięć Otfinów, Jodłówka Tuchowska, Zakliczyn, Ciężkowice, Zawada stanowiły monitoring krajowy, a trzy pozostałe - Kępa Bogumiłowicka, Tarnów-Świerczków i Szerzyny - to punkty monitoringu regionalnego. W roku 216 ocena stanu chemicznego wód podziemnych dla powiatu tarnowskiego wykazała, że 75% badanych wód (6 punktów pomiarowych) było w dobrym stanie chemicznym (I, II, III klasa), a pozostałe wody 25% (2 punkty pomiarowe) były w stanie słabym (klasa IV). Tab. 6. Klasyfikacja stanu chemicznego wód podziemnych w punktach pomiarowych krajowej i regionalnej sieci monitoringu dla powiatu tarnowskiego w 216 roku lp Miejscowość Gmina Rodzaj sieci Klasa jakości wód Wskaźniki decydujące o klasyfikacji Wskaźniki w klasie IV i V 1 Otfinów Żabno krajowa 2 Jodłówka Tuchowska Tuchów krajowa IV III Fe NO3, temp Fe, Mn (geogeniczne pochodzenie wskaźnika) ph (wartość charakterystycz na dla danego obszaru) 3 Zakliczyn Zakliczyn krajowa III Ca 4 Ciężkowice Ciężkowice krajowa I 5 Zawada Tarnów krajowa IV Temp. wody, Zn Temp. wody, Zn 6 Kępa Bogumiłowicka Wierzchosławice regionalna III AOX 7 Tarnów- Świerczków m.tarnów regionalna 8 Szerzyny Szerzyny regionalna III III AOX Temp. wody, NH 4, Ca, HCO 3 Stratygrafia: Q-czwartorzęd; Pg-trzeciorzęd-paleogen; Pg(Pc+E) trzeciorzęd-paleogen (paleocen+eocen); Pg+Ng-trzeciorzęd-paleogen+neogen; K-kreda; Źródło: Krajowy i regionalny monitoring wód podziemnych ( PIG Warszawa, WIOŚ Kraków) 24

25,% 12,5% Wykres 13. Klasyfikacja jakości wód podziemnych dla powiatu tarnowskiego w punktach krajowej i regionalnej sieci monitoringu w 216 roku 62,5% I klasa II klasa III klasa IV klasa V klasa Wody podziemne przeznaczone są do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia dla powiaru tarnowskiego były badane w trzech punktach monitoringu regionalnego. Analiza rozkładu zanieczyszczeń wód podziemnych na ujęciach dla powiatu tarnowskiego wskazuje, że w dwóch z nich (Kępa Bogumiłowicka, Szerzyny) wody nie spełniają wymagań dla wód do spożycia. Główną przyczyną takiego stanu są zanieczyszczenia geogeniczne, które winny być usunięte w procesie uzdatniania. Wymagania dla wód do picia spełnione są tylko w 1 ujęciu (Tarnów-Świerczków). Tab.7. Jakość wód podziemnych przeznaczonych do spożycia, badanych w monitoringu regionalnym dla powiatu tarnowskiego w 216 roku L.p. Miejscowość Gmina Powiat JCWPd 1 Kępa Bogumiłowicka Wierzchosławice 2 Tarnów-Świerczków m.tarnów 3 tarnowski m.tarnów Szerzyny Szerzyny tarnowski Spełnianie wymagań dla wód do picia Przekroczone wskaźniki 15 nie Mn,Fe 15 tak 151 nie Fe 25

Podsumowanie 1. W ocenie jakości powietrza w 216 roku strefa małopolska, do której należy powiat tarnowski, została zakwalifikowana do klasy C/D2, ze względu na ponadnormatywne stężenia pyłu zawieszonego PM1 i PM2,5, benzo(a)pirenu w pyle PM1 oraz ozonu(dla poziomu celu długoterminowego). Zakwalifikowanie do klasy C wymaga podejmowania szczególnych działań (planów i programów naprawczych). Zakwalifikowanie do klasy D2, ze względu stężenie ozonu powyżej poziomu celu długoterminowego, wymaga działań dążących do osiągnięcia tego poziomu do 22 roku. 2. Na stacji pomiarowej w Tuchowie w 216 roku średnia roczna wartość stężenia dla pyłu zawieszonego PM1 nie przekroczyła poziomu dopuszczalnego, natomiast dla benzo(a)pirenu nadal utrzymywały się kilkukrotne przekroczenia poziomu docelowego. Dobowe normy zanieczyszczenia powietrza pyłem PM1 były przekroczone przez 74 dni w ciągu roku (11 dni w 215 roku). Odnotowano również 1 przypadek przekroczenia poziomu informowania społeczeństwa. 3. Pomiary monitoringowe poziomu hałasu komunikacyjnego w 216 roku przeprowadzone przy drogach wojewódzkich, wykazały przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu zarówno w porze dziennej jak i nocnej, i wyniosły odpowiednio 8,8 db i 7,7 db w Sukmaniu i 2,5 db w Ilkowicach. Hałas kolejowy w Tuchowie wykazywał przekroczenia w dzień (6,2). 4. Pomiary pól elektromagnetycznych w 216 roku wykonano w 3 punktach, zlokalizowanych w miejscowościach: Wojnicz (kategoria: pozostałe miasta) oraz Wierzchosławice i Gromnik (kategoria: tereny wiejskie). Wartości natężenia PEM we wszystkich punktach były znacznie poniżej normy, wynoszącej 7 V/m. 5. Ocena stanu chemicznego wód podziemnych w 216 roku wykazała, że 75% wód badanych w powiecie tarnowskim (6 punktów pomiarowych) było w dobrym stanie chemicznym (I, II, III klasa), a pozostałe 25% wód (2 punkty pomiarowe) było w stanie słabym (klasa IV). 6. Wody podziemne przeznaczone są do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia dla powiatu tarnowskiego były badane w trzech punktach monitoringu regionalnego, z czego w dwóch z nich (Kępa Bogumiłowicka, Szerzyny) wody nie spełniają wymagań dla wód do spożycia, ze względu na zanieczyszczenia geogeniczne, które winny być usunięte w procesie uzdatniania. Wymagania dla wód do picia spełnione były tylko w ujęciu Tarnów-Świerczków. 26

SPIS TABEL, WYKRESÓW i MAP Tab. 1. Wyniki klasyfikacji stref dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnianych w rocznej ocenie pod kątem ochrony zdrowia... 5 Tab. 2. Wyniki klasyfikacji stref pod kątem ochrony roślin... 6 Mapa 1. Rozkład stężeń pyłu zawieszonego PM1 ( g/m3)... 8 Mapa 2.Rozkład stężeń benzo(a)pirenu (ng/m3) w pyle zawieszonym PM1... 8 Mapa 3. Rozkład stężeń pyłu zawieszonego PM2,5 ( g/m3)... 9 Mapa 4. Rozkład stężeń SO2 ( g/m3)... 9 Mapa 5. Rozkład stężeń dwutlenku azotu NO2( g/m3)... 1 Tab. 3. Charakterystyka stacji monitoringu zanieczyszczenia powietrza w Tuchowie... 11 Tab. 4. Poziomy dopuszczalne lub docelowe dla niektórych substancji w powietrzu)... 12 Wykres 1. Stężenia 24-godzinne pyłu zawieszonego PM1 w 216 roku na stanowisku w Tuchowie... 13 Wykres 2. Średnie miesięczne stężenia pyłu zawieszonego PM1 oraz częstość przekraczania dopuszczalnego stężenia 24 godz. w 216 roku na stanowisku w Tuchowie... 13 Wykres 3. Wyniki pomiarów stężeń benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM1 w 216 roku na stanowisku w Tuchowie... 14 Wykres 4. Średnie miesięczne stężenia benzo(a)pirenu w pyle PM1 w 216 roku na stanowisku w Tuchowie... 14 Wykres 5. Zmiany stężeń średniorocznych pyłu PM1 w latach 29-216 na stanowisku w Tuchowie... 15 Wykres 6. Zmiany stężeń średniorocznych benzo(a)pirenu w latach 29-216 na stanowisku w Tuchowie... 15 Wykres 7. Stężenia średnioroczne oraz częstość przekroczeń normy dobowej pyłu zawieszonego PM1 na stanowiskach pomiarowych w strefie małopolskiej w 216 roku w pomiarach ciągłych i okresowych (* gwiazdką przy symbolu etykiety wyróżniono stacje mobilne-pomiary okresowe)... 16 Wykres 8. Rozkład stężeń średniorocznych benzo(a)pirenu na stanowiskach pomiarowych w strefie małopolskiej w 216 roku... 16 Wykres 1. Wartości poziomów hałasu komunikacyjnego w województwie malopolskim w 216 roku wg badań monitoringowych w województwie małopolskim w 216 roku (zielonym trójkatem oznaczono punkty dla których brak ustaleń w planie zagospodarowania przestrzennego dot. dopuszczalnych wartości poziomu dźwięku)... 18 Wykres 9. Przekroczenia wartości dopuszczalnych hałasu komunikacyjnego (drogowego i kolejowego) określone na 15 stanowiskach pomiarowych wg badań monitoringowych w województwie małopolskim w 216 roku... 19 Tab. 5. Wartości poziomów krótkookresowych hałasu komunikacyjnego w powiecie tarnowskim w 216 roku na podstawie pomiarów prowadzonych przez WIOŚ w Krakowie... 19 Tab. 5a. Wartości poziomów długookresowych hałasu drogowego w powiecie tarnowskim w 216 roku na podstawie pomiarów prowadzonych przez WIOŚ w Krakowie... 2 Wykres 11. Wyniki pomiarów pól elektromagnetycznych w 216 roku w województwie małopolskim dla kategorii pozostałe miasta... 22 Wykres 12. Wyniki pomiarów pól elektromagnetycznych w 216 roku w województwie małopolskim dla kategorii tereny wiejskie... 22 Tab. 6. Klasyfikacja stanu chemicznego wód podziemnych w punktach pomiarowych krajowej i regionalnej sieci monitoringu dla powiatu tarnowskiego w 216 roku... 24 Wykres 13. Klasyfikacja jakości wód podziemnych dla powiatu tarnowskiego w punktach krajowej i regionalnej sieci monitoringu w 216 roku... 25 Tab.7. Jakość wód podziemnych przeznaczonych do spożycia, badanych w monitoringu regionalnym dla powiatu tarnowskiego w 216 roku... 25 27

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie Delegatura w Tarnowie 33-1 Tarnów, ul. Krasińskiego 7a tel. +48-14-62737 insp@wios.tarnow.pl www.wios.tarnow.pl www.krakow.pios.gov.pl 28