Informacja dla Klientów Credit Agricole Bank Polska S.A. o ryzyku zmiennej stopy procentowej, ryzyku walutowym i wpływie spreadu walutowego na obciąŝenia z tytułu spłaty kredytu oraz ryzyku związanym ze zmianą cen rynkowych nieruchomości stanowiących zabezpieczenie dla kredytów mieszkaniowych, poŝyczek hipotecznych i kredytów konsolidacyjnych zabezpieczonych hipoteką. PoniŜsze informacje nie mogą stanowić jedynej podstawy do podjęcia decyzji o skorzystaniu z oferty kredytowej Banku. Wyjaśnienia te mają charakter informacyjny; uwzględniają zasady zawarte w Rekomendacji S(II) i Rekomendacji T wydanych przez Komisję Nadzoru Finansowego. Ryzyko stopy procentowej, ryzyko walutowe, spread walutowy i ryzyko zmian cen rynkowych nieruchomości stanowiących zabezpieczenie RozwaŜając zaciągnięcie kredytu/poŝyczki o zmiennej stopie procentowej w walucie polskiej lub w walucie obcej zabezpieczonych hipoteką na nieruchomości naleŝy wziąć szczególnie pod uwagę swoje moŝliwości w zakresie spłaty zobowiązań, uwzględniając ryzyko związane ze zmianą oprocentowania, zmianą kursów walut, występujący tzw. spread walutowy, jak równieŝ zmianę wartości przedmiotu zabezpieczenia w okresie kredytowania. Aby Państwu ułatwić podjęcie decyzji o zaciągnięciu kredytu/poŝyczki, przygotowaliśmy dla Państwa krótką informację dotyczącą ryzyk jakie naleŝy wszechstronnie i wnikliwie rozwaŝyć. W przypadku kredytów o zmiennym oprocentowaniu, szczególnie długoterminowych, powinniśmy wziąć pod uwagę dwa rodzaje ryzyk: 1. ryzyko stopy procentowej dotyczy zarówno kredytów w PLN (zmiana WIBOR), jak i w walucie obcej (zmiana LIBOR lub EURIBOR). 2. ryzyko walutowe (kursowe) dotyczy tylko kredytów w walucie innej niŝ waluta uzyskiwanych dochodów oraz wpływ spreadu walutowego na obciąŝenia z tytułu spłaty kredytu/poŝyczki - dotyczy tylko kredytów/poŝyczki w walucie obcej. NaleŜy pamiętać, iŝ dodatkowym ryzykiem oprócz ryzyk wymienionych powyŝej, jest ryzyko utraty wartości zabezpieczenia hipotecznego czyli wartości nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie kredytu Zmiany stopy procentowej, kursu walutowego oraz spreadu walutowego mogą spowodować, Ŝe początkowo tańszy kredyt/poŝyczka denominowany do waluty obcej moŝe stać się znacznie droŝszy w obsłudze niŝ kredyt złotowy. MoŜliwa jest takŝe sytuacja, Ŝe kredyt/poŝyczka denominowany do waluty okaŝe się w trakcie jego obsługi tańszy, niŝ był w dacie zawarcia umowy kredytu, czego nie moŝna przewidzieć na przyszłość, gdy kredyt/poŝyczka jest udzielany na kilkadziesiąt lat. Większość kredytów udzielanych przez banki jest zabezpieczonych na określonych przedmiotach. Są to najczęściej nieruchomości. Ustanawiając hipotekę na nieruchomości zabezpieczacie Państwo spłatę zaciągniętego kredytu/poŝyczki w zakresie wymaganego kapitału oraz odsetek. WaŜnym elementem, na który naleŝy równieŝ zwrócić uwagę jest wartość zabezpieczenia hipotecznego. W momencie udzielenia kredytu wartość tego zabezpieczenia moŝe w 100 % pokrywać wysokość udzielonego kredytu. JednakŜe kredyty zabezpieczone hipoteką są kredytami zazwyczaj długoterminowymi i nie moŝemy wykluczyć, iŝ w trakcie trwania umowy kredytu wartość tego zabezpieczenia ulegnie zmianie. W szczególności wartość przedmiotu zabezpieczenia hipotecznego (nieruchomości) moŝe się zmniejszyć i nie pokrywać w całości kwoty naszego zobowiązania. Zmiana tej wartości nie ma natomiast wpływu na wysokość zobowiązania do spłaty. Ryzyko stopy procentowej dla kredytu/poŝyczki udzielanej w polskich złotych oraz w walucie obcej Stopa procentowa to cena pieniądza na rynku na jej podstawie ustalane jest oprocentowanie kredytu, które odnosi bezpośredni wpływ na wysokość zobowiązań kredytowych Klienta wobec Banku. Wysokość stopy procentowej zmienia się w sposób ciągły w zaleŝności od warunków ekonomicznych. Prognozy dotyczące przyszłych wartości stopy procentowej są dokonywane na podstawie ich przeszłych wartości, które niekoniecznie muszą odzwierciedlać trend w bardzo długim okresie. Z drugiej jednak strony, Klient powinien prześledzić, jak kształtowały się dane historyczne dotyczące stopy procentowej. 1
Wysokość stóp bazowych dla CHF, EUR, PLN w okresie: styczeń 2008 - czerwiec 2010 8 7 6 5 4 WIBOR 3M LIBOR CHF 3M EURIBOR 3M 3 2 1 0 2008-01-02 2008-01-29 2008-02-25 2008-03-21 2008-04-18 2008-05-16 2008-06-13 2008-07-10 2008-08-06 2008-09-03 2008-09-30 2008-10-27 2008-11-24 2008-12-19 2009-01-20 2009-02-16 2009-03-13 2009-04-09 2009-05-08 2009-06-04 2009-07-02 2009-07-29 2009-08-25 2009-09-21 2009-10-16 2009-11-13 2009-12-10 2010-01-08 2010-02-04 2010-03-03 2010-03-30 2010-04-27 2010-05-25 2010-06-22 Oprocentowanie kredytu/poŝyczki denominowanej do waluty obcej, a zatem i odsetki od kredytów /poŝyczek denominowanych do waluty mogą się zmienić z powodu wahania poziomu zagranicznych stóp procentowych. Ewentualny wzrost poziomu zagranicznych stóp procentowych oddziałuje na kredyty/poŝyczki zaciągane w Polsce w danej walucie. Stopa procentowa moŝe się zmieniać, co ma wpływ na wysokość spłacanych odsetek, w rezultacie na wysokość comiesięcznej raty. Do kredytów/poŝyczek w PLN i kredytów/poŝyczek denominowanych do waluty (CHF, EUR) mają zastosowanie róŝne stopy bazowe (WIBOR dla PLN oraz LIBOR dla CHF oraz EURLIBOR dla EUR), stanowiące podstawę ustalenia stopy procentowej. Stopy te są od siebie niezaleŝne - wzrost jednych nie pociąga za sobą automatycznie wzrostu drugich. Jak widać na wykresie, pomimo Ŝe te stopy są od siebie niezaleŝne jednak występuje korelacja kursów. Ryzyko walutowe dla kredytu / poŝyczki udzielanej w walucie obcej Zaciągnięcie kredytu/poŝyczki denominowanych do waluty obcej jest związane z ryzykiem walutowym (kursowym), które ponosi Kredytobiorca w trakcie spłaty tego kredytu/poŝyczki. Ryzyko to wynika z moŝliwości zmiany kursu waluty, w której został zaciągnięty kredyt/poŝyczka. Decydujący wpływ na moŝliwość spadku atrakcyjności kredytów/poŝyczek denominowanych do waluty obcej miałoby osłabienie wartości złotego. Spadek wartości złotego powoduje wzrost kursu walut obcych, co z kolei powoduje zwiększenie wysokości spłacanych w złotych polskich miesięcznych rat. Z drugiej strony - wzmocnienie się złotego skutkuje spadkiem kursu waluty, przez co spłacane w złotych polskich raty są niŝsze. Bank daje moŝliwość dokonania zamiany kredytu/poŝyczki denominowanej do waluty obcej na kredyt w PLN bez prowizji. W taki sposób moŝna wyeliminować ryzyko kursowe. 2
PoniŜsza tabela oraz załączony wykres ma na celu przedstawienie Państwu jak kształtowały się zmiany kursu walut: CHF, EURO w stosunku do złotego w I połowie 2010 roku. Waluta sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 1 EUR 4,1374 4,0558 3,9447 3,9803 4,1687 4,2208 1 CHF 2,8187 2,7723 2,7547 2,7734 2,9299 3,1868 PoniŜszy wykres pokazuje jak wahały się kursy sprzedaŝy CHF, EUR w okresie od 01.01.2010 do 30.07.2010.(Credit Agricole Bank Polska SA) 6 5 4 3 2 1 0 2009-01-02 2009-01-19 2009-02-03 2009-02-18 2009-03-04 2009-03-18 2009-04-02 2009-04-20 2009-05-06 2009-05-21 2009-06-05 2009-06-23 2009-07-08 2009-07-23 2009-08-07 2009-08-24 2009-09-08 2009-09-23 2009-10-08 2009-10-23 2009-11-09 2009-11-25 2009-12-10 2009-12-28 2010-01-13 2010-01-28 2010-02-12 2010-03-01 2010-03-16 2010-03-31 2010-04-16 2010-05-04 2010-05-19 2010-06-04 Szczególną uwagę naleŝy zwrócić na znaczne wahania kursu walut za okres od stycznia 2009 roku - raty walutowych kredytów hipotecznych zmieniały się niemal z dnia na dzień. W przypadku kredytów/ poŝyczek denominowanych do waluty wartość zadłuŝenia oraz wysokość miesięcznej raty wyraŝane są w walucie obcej. Im droŝsza waluta obca (CHF, EUR, USD), tym bardziej Państwo jesteście zadłuŝeni i tym wyŝszą ratę w złotych polskich musicie spłacać co miesiąc. Przykład 1: Kwota kredytu / poŝyczki w CHF 2010-06-21 Miesiąc Cena waluty CHF Stan zadłuŝenia w PLN 150 000 Lipiec 2008 1,96 zł 294 000 EURO CHF 150 000 Październik 2008 2,69 zł 403 500 150 000 30 lipiec 2010 2,99 zł 448 500 RóŜnica stanu zadłuŝenia pomiędzy lipcem 2008 a lipcem 2010 Wzrost stanu zadłuŝenia o 154 500 3
Przykład 2: Kwota raty kredytu w CHF Miesiąc Cena waluty CHF Kwota raty kredytu w PLN 500 Lipiec 2008 1,96 zł 980 500 Październik 2008 2,69 zł 1 345 500 30 lipiec 2010 2,99 zł 1 495 RóŜnica wysokości raty pomiędzy lipcem 2008 a lutym 2009 Wzrost raty kredytu o 515 Biorąc pod uwagę wahania kursów walutowych obserwowanych w ostatnich latach, kształtowanie się wysokości rat wyraŝanych w złotych polskich w przypadku kredytów/poŝyczek denominowanych do waluty obcej obarczone jest niepewnością. W perspektywie kilkudziesięciu lat o trafności wyboru kredytu/poŝyczki w walucie obcej będą decydowały właśnie długoterminowe trendy kursów walut oraz wysokości stóp procentowych a nie chwilowe wahania. Spread walutowy dla kredytu/poŝyczki udzielanego w walucie obcej Spread walutowy jest to róŝnica pomiędzy kursem kupna a sprzedaŝy danej pary walut (np. CHF/PLN) w kwotowaniu w banku lub kantorze. Kurs kupna to cena po jakiej daną walutę bank moŝe kupić od klienta a kurs sprzedaŝy określa za ile daną walutę moŝe klient kupić od banku. Oczywiście ten pierwszy kurs jest zawsze niŝszy od kursu, po jakim bank oferuje klientom daną walutę. Spread walutowy jest waŝnym czynnikiem mającym wpływ na bieŝącą wysokość rat. W przypadku kredytów /poŝyczek hipotecznych jest to o tyle waŝne, Ŝe kredyt/poŝyczka denominowane do waluty obcej jest wypłacany w złotych polskich po kursie kupna waluty a spłacany w złotych polskich po kursie sprzedaŝy waluty. W tym samym dniu mamy więc do spłaty więcej o koszt spreadu walutowego (zwykle 4-5 proc. od całej kwoty kredytu/poŝyczki). Wysokość spreadu dla kursu CHF/PLN w Credit Agricole Bank Polska SA w okresie od stycznia 2008 do czerwca 2010 Data 01.2008 03.2008 06.2008 09.2008 12.2008 03.2009 06.2009 09.2009 12.2009 03.2010 06.2010 Kupno 2,195 2,1903 2,0327 2,0935 2,7245 3,0281 2,8583 2,7132 2,7083 2,6377 3,0462 SprzedaŜ 2,2847 2,2798 2,1265 2,1901 2,8503 3,1679 2,9902 2,8384 2,8333 2,7594 3,1868 Spread 0,0897 0,0895 0,0938 0,0966 0,1258 0,1398 0,1319 0,1252 0,125 0,1217 0,1406 Bank Wrzesień 2008 Czerwiec 2010 Zmiana Credit Agricole Bank Polska SA 0,09 zł 0,14 zł 0,05 zł 4
Przykład: Kwota kredytu/poŝyczki w PLN (denominowany we frankach szwajcarskich) 200 000 Kurs kupna CHF/PLN 2,8402 Kwota zadłuŝenia w CHF (po przeliczeniu po kursie kupna) 70 418 Kurs sprzedaŝy CHF/PLN 2,9713 Kwota kredytu/poŝyczki do całkowitej spłaty w PLN (spłata dokonana w tym samym dniu po przeliczeniu po kursie sprzedaŝy) 209 233 Koszt spreadu w PLN 9 233 Credit Agricole Bank Polska SA przekazuje powyŝsze informacje o kosztach i ryzykach związanych z ofertą kredytu/poŝyczki złotowej i denominowanej do waluty obcej, ale w kaŝdym przypadku ostateczna decyzja naleŝy do Państwa i zaleŝy od indywidualnych wymagań oraz sytuacji finansowej. Prezentowane trendy mogą pomóc w podjęciu decyzji dotyczącej wyboru oferty kredytowej, nie stanowią jednak Ŝadnej gwarancji na przyszłość w kwestii kształtowania się sytuacji na rynku. W celu przedstawienia Państwu w jaki sposób zmiany na rynku walutowym wpływają na wysokość płaconych przez Państwa rat kapitałowo-odsetkowych przeprowadziliśmy kilka symulacji, które odzwierciedlają hipotetyczne sytuacje, jakie mogłyby zajść na rynku. Do poniŝszych symulacji przyjęliśmy następujące załoŝenia: wysokość kredytu/poŝyczki 200 000 PLN (lub jej równowartość w CHF po kursie CHF = 2,9) raty równe kredyt/poŝyczka zaciągany w PLN oraz dla porównania w CHF okres spłaty 20 lat Warianty symulacji PLN CHF Oprocentowanie / Rata Oprocentowanie / Kurs /Rata 1. Sytuacja: rata obliczona dla stopy na dzień 30.06.2008 WIBOR 3M = 6,65%, LIBOR 3M = 2,79%, marŝa banku = 1,5% 8,15% / 1.691,60 4,29% / 2,12 PLN / 908,70 2. Sytuacja rata obliczona dla stopy na dzień 30.06.2010 WIBOR 3M = 4,17%, LIBOR 3M = 0,30%, marŝa banku =1,5% 5,67% / 1.395,56 1,80% / 3,18 PLN / 1.088,90 3. Sytuacja hipotetyczna zakładając wzrost oprocentowania kredytu o 4 % tzn. WIBOR 3M +4% = 8,17%, LIBOR 3M + 4% = 4,30% marŝa banku =1,5% 9,67% / 1.887,51 5,80% / 3,50 PLN / 1.702,16 Wszelkie informacje na temat bieŝących kursów walut oraz wskaźników finansowych WIBOR, LIBOR i EURIBOR znajdziecie Państwo na naszych stronach internetowych, CA 24 oraz w placówkach bankowych. Nasi Doradcy odpowiedzą na wszystkie Państwa wątpliwości i udzielą niezbędnych informacji dotyczących kredytu/poŝyczki oraz zmian związanych z wejściem w Ŝycie Rekomendacji S(II) i Rekomendacji T. 5
Ryzyko związane ze zmianą cen rynkowych nieruchomości stanowiących zabezpieczenie Zabezpieczeniem udzielanych przez banki kredytów hipotecznych jest nieruchomość. Kwota udzielanego przez Bank kredytu zaleŝna jest nie tylko od zdolności kredytowej, ale równieŝ od wartości nieruchomości mającej stanowić zabezpieczenie kredytu hipotecznego. Co nazywamy wartością nieruchomości (na potrzeby określenia wartości zabezpieczenia kredytu hipotecznego)? Wartość nieruchomości jest to najbardziej prawdopodobna cena sprzedaŝy, moŝliwa do uzyskania na rynku, przy załoŝeniu, Ŝe strony transakcji są od siebie niezaleŝne, i upłynął odpowiedni czas do wyeksponowania nieruchomości. Wartość nieruchomości określana jest przez rzeczoznawców majątkowych, którzy dokonują jej oszacowania w procesie wyceny nieruchomości. Najczęściej wykorzystywanym wskaźnikiem do oceny zabezpieczenia jest wskaźnik LTV, czyli relacja kwoty ekspozycji kredytowych do wartości zabezpieczenia. Udzielając kredytu hipotecznego, Bank kieruje się powyŝszym wskaźnikiem. Musimy jednak pamiętać, iŝ wartość nieruchomości nie jest wartością niezmienną i w okresie Ŝycia kredytu wielokrotnie moŝe ulec zmianie: wartość naszej nieruchomości moŝe wzrosnąć i stanowić np. 70 % wartości kredytu do spłaty. MoŜe nastąpić sytuacja wręcz odwrotna a mianowicie, wartość ta moŝe ulec zmniejszeniu i wtedy kwota kredytu moŝe być znacznie wyŝsza od wartości nieruchomości, zabezpieczającej ten kredyt, czyli nie pokryje w całości naszego zobowiązana w stosunku do banku. Tego nie moŝna przewidzieć na przyszłość, gdy kredyt/poŝyczka jest udzielana na kilkadziesiąt lat. Istnieje na rynku wiele czynników mogących mieć wpływ na wartości naszej nieruchomości takich jak, między innymi: 1. czynniki ekonomiczne (zmieniająca się sytuacja na rynku nieruchomości) 2. czynniki prawne (ewent. obciąŝenia) 3. czynniki fizyczne danej nieruchomości (połoŝenie nieruchomości i jej otoczenie, stan zagospodarowania nieruchomości itp.) W przypadku znacznego zmniejszenia wartości zabezpieczenia spłaty kredytu Bank moŝe zaŝądać: 1. ustanowienia przez Kredytobiorcę dodatkowego zabezpieczenia 2. zmniejszenia kwoty kredytu lub dokonania spłaty odpowiedniej części wykorzystanego kredytu adekwatnie do zmniejszonej wartości zabezpieczenia. 6
SŁOWNICZEK LIBOR (3M) EURIBOR (3M) WIBOR (3M) Rynkowa stopa referencyjna London Interbank Offered Rate - stopa procentowa podawana przez Reuters, ustalana o godzinie 11.00 czasu londyńskiego na podstawie średniej arytmetycznej notowań 3 miesięcznych, po której banki gotowe są sprzedawać swoje nadwyŝki finansowe na londyńskim rynku międzybankowym, w przypadku kredytu w CHF / USD, Euro Interbank Offered Rate -stopa procentowa podawana przez Reuters, ustalana o godzinie 11.00 czasu środkowoeuropejskiego, na podstawie średniej arytmetycznej notowań 3 - miesięcznych, po której banki gotowe są sprzedawać swoje nadwyŝki finansowe na europejskim rynku międzybankowym, w przypadku kredytu w EUR Warsaw Interbank Offered Rate - stawka WIBOR 3M jest to roczna stopa procentowa trzymiesięcznych poŝyczek udzielonych w walucie polskiej na warszawskim międzybankowym rynku finansowym, publikowana przez agencję Reuter Monitor Dealing System na stronie WIBO i obliczana jest z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku jako średnia arytmetyczna notowań z pierwszego i ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego rozpoczęcie kwartału kalendarzowego. Stopa procentowa oferowana na rynku międzybankowym przez grupę największych banków i stosowana przy wyznaczaniu oprocentowania kredytów o stawce zmiennej (czyli WIBOR, LIBOR, EURIBOR). Ryzyko kursowe Ryzyko występujące przy kredytach i poŝyczkach walutowych lub denominowanych do waluty, ponoszone przez Kredytobiorcę w związku z moŝliwością wystąpienia zmiany kursu waluty, w której został udzielony kredyt/poŝyczka hipoteczna Ryzyko stopy procentowej Ryzyko zmiany wartości nieruchomości Oprocentowanie zmienne Spread walutowy Ponoszone przez kredytobiorcę ryzyko występujące przy kredytach/ poŝyczkach oprocentowanych zmienną stopa procentową. Występuje przy kredytach zabezpieczonych hipoteką i związane jest ze zmianą, a w szczególności ze zmniejszeniem wartości nieruchomości na skutek róŝnych czynników: czynników ekonomicznych, prawnych i fizycznych danej nieruchomości Stopa, według której oprocentowany jest kredyt, ustalana jako suma odpowiedniej dla danej waluty rynkowej stopy referencyjnej i marŝy banku. jest to róŝnica pomiędzy kursem kupna a sprzedaŝy danej pary walut (np. CHF/PLN) w kwotowaniu w banku lub kantorze. Kurs kupna to cena po jakiej daną walutę bank moŝe kupić od klienta a kurs sprzedaŝy określa za ile daną walutę moŝemy kupić od banku. Oczywiście ten pierwszy kurs jest zawsze niŝszy od kursu po jakim bank oferuje nam daną walutę. Wysokość spreadu uzaleŝniona jest od bieŝącej sytuacji na rynkach walutowych (zmienność kursów na rynku międzybankowym), płynności poszczególnych walut oraz konkurencyjności kursów walut oferowany przez Bank klientom. Spready walutowe ustalano są procentowo. W przypadku gwałtownej zmiany sytuacji na międzybankowym rynku walutowym rozpiętość stosowanych spreadów walutowych moŝe ulec zmianie. Inf. 01/2010 7