POWSTANIE LISTOPADOWE Małgorzata Cymanowska kl. III HTB
Przyszłość niepewna, choć w szablę i Boga, Kto szczerze ufa, niełatwo upadnie. Pozna wróg g dziki, jak wolność nam droga; Ale któż tajną przyszłość odgadnie.
Lata 1830-1831 1831 zapisały y się w historii Europy jako wyjątkowo niespokojne, burzące dotychczasowy ład wiedeński ustalony piętna tnaście lat wcześniej. Koniec lipca 1830 to czas rewolucji we Francji, sierpień i wrzesień - rewolucji w Brukseli, początek roku następnego - rewolucje w Parmie, Bolonii i Modenie. Narody domagały y się państw narodowych bądźb buntowały y przeciw narzuconym dynastiom. Jednak na straży ładu w Europie od 1815 roku stało Święte Przymierze, zbrojnie interweniujące przeciw wszelkim rewolucjom...
Początek listopada 1830 roku. Do Warszawy dociera informacja o postawieniu w stan gotowości armii rosyjskiej i polskiej. Polscy wojskowi spodziewają się, że e niedługo otrzymają rozkaz wymarszu do rewolucyjnej Belgii, by stłumi umić powstanie. Sprzysięż ężenie podchorąż ążych, zawiązane zane w 1828r. przez Piotra Wysockiego, podejmują decyzję o wywołaniu powstania. W tym celu spotykają się 21 listopada z posłem na sejm - Joachimem Lelewelem. Zapewnił on, że e "naród d w pełni popiera i podziela uczucia wojska". Detronizacja Wilhelma I z dynastii Orange-Nassau było o znakiem, że e Rosjanie nie mogą długo czekać i wymarsz wystąpi w przeciągu kilkunastu następnych dni.
...no i zaczęł ęło o się 28 listopada Sprzysięż ężenie zbiera się ponownie i ustala termin wybuchu powstania na dzień następny. Sytuacja w stolicy była a bardzo nerwowa. Wielki książę Konstanty dowiedział się o istnieniu spisku i planował masowe aresztowania. Nie domyśla lał się, że e pierwsze kroki powstańcy podejmą przeciwko niemu. 29 listopada, około o godziny 18, nad warszawskim niebem zaczyna unosić się dym. Kilku powstańców w podpada stary browar Weissa na ulicy Czerniakowskiej oraz dom pani Zalewskiej na ulicy Dzikiej, dając c sygnał do rozpoczęcia cia powstania...
Hej kto Polak, na bagnety! Żyj, swobodo, Polsko, żyj; Takim hasłem cnej podniety Trąbo nasza, wrogom grzmij!
Grupa 24 spiskowców w wpadła a do Belwederu, by pojmać wielkiego księcia Konstantego. Niestety, nie docenili jego pomysłowo owości - książę przebrał się w damskie ciuszki i wymknął z pałacu, acu, Starcie Belwerderczyków z Rosjanami, po czym znalazł pomoc w kozackim oddziale kawalerii. Powstańcy skierowali swe siły y ku Arsenałowi. Na swej drodze napotkali kilku generałów, którym zaoferowali przejęcie dowodzenia nad powstaniem. Ci jednak odmówili, co przypłacili śmiercią.. Sami uczestnicy Sprzysięż ężenia nie byliby w stanie zdobyć Arsenału, gdyby nie przyszła a im z pomocą ludność stolicy. Wraz z hasłami ami "Moskale mordują naszych!" odżyły y tradycje powstania kościuszkowskiego. O północy p zebrała a się Rada Administracyjna pod przewodnictwem Walentego Sobolewskiego, która potępi piła a nocne zamieszki. Jednak kości zostały y już rzucone... Następnego dnia warszawiacy cieszyli się pierwszym dniem wolności. Kolejne wydarzenia potoczyły y się lawinowo. 1 grudnia zawiązane zane zostało o radykalne Towarzystwo Patriotyczne, które kolejnego dnia uchwalili ośmiopunktowo miopunktową rezolucję. Domagano się w niej natychmiastowego rozbrojenia wszystkich oddziałów w rosyjskich znajdujących się na terenie Królestwa, pojmanie księcia Konstantego i uczynienie go jeńcem powstania. Dwa dni później p Wydział Wykonawczy Rady Administracyjnej stwierdził, że e "steru Królestwa nie może e prowadzić" " i powierzył władzę Rządowi Tymczasowemu. W wyższych kręgach władzy w nie wierzono w sukces powstania. Już w samą noc listopadową potępiano piano wypadki na ulicach Warszawy, potem Rada Administracyjna próbowa bowała a rokować z carem poprzez pozostającego w Wierzbnie cesarzewicza. Franciszek Lubecki wraz z Julianem Ursynem Niemcewiczem namawiali i Chłopickiego, by objął ster władzy w tylko po to, żeby odsunąć młodych radykałów w i spokojnie pertraktować z Mikołajem. Generał przyjął nominację na dyktatora 5 grudnia, jednak car odrzucił wszelkie pokojowe propozycje Chłopickiego. Jak sam mówim wił,, trzeba "przywróci cić porządek i pohańbion bioną cześć Rosji". Mikołaj żąda dał bezwzględnej kapitulacji.
Chłopicki uważał, że e wojna z Rosją okaże się zgubna dla Polski. Dlatego też podejmował wszelkie działania ania powstrzymujące przed tym krokiem. Utracił przez to zaufanie opinii publicznej i 17 stycznia ustąpi pił z dyktatury, oddając c pełni nię władzy sejmowi. Trzy dni później p zgłoszonych zostało o czterech kandydatów, którzy mogliby objąć stanowisko wodza naczelnego po Chłopickim. Byli to: Michał Radziwiłł łł,, Jan Krukowiecki, Jan Weysenhoff i Piotr Szembek.. Posłowie owie i senatorowie zdecydowali o wyborze księcia Radziwiłł łła. Był on przerażony tym wyborem, jednak zapewnienie, że będzie tylko wodzem formalnym, a władzw adzę dalej będzie b sprawpwał gen. Chłopicki, przekonało go do zaakceptowania decyzji.
Gdy Turków w za Bałkanem twoje straszą spiże, Gdy poselstwo paryskie twoje stopy liże; Warszawa jedna twojej mocy się urąga, Podnosi na cię rękę,, i koronęści ciąga, Koronę Kazimierzów, Chrobrych z twojej głowy, Boś ją ukradł i skrwawił synu Wasilowy!
25 stycznia nastąpi pił przełomowy moment powstania listopadowego. Na posiedzeniu sejmu uchwalony został akt detronizacji cara, co było o równoznaczne r z zerwaniem unii polsko-rosyjskiej i wypowiedzeniem Rosji wojny. W treści aktu czytamy: "Najświ więtsze i najuroczystsze umowy tyle sąs tylko nienaruszone, ile wiernie dotrzymywanymi z stron obydwóch. Długie D cierpienia nasze znane światu całemu: przysięgą zaręczone przez dwóch panujących, a pogwałcone tylekroć swobody nawzajem i naród d polski od wierności dziś panującemu uwalniają (...). Naród d zatem polski, na sejm zebrany, oświadcza: o iżi jest niepodlegym ludem i że e ma prawo temu koronę polską oddać,, kogo godnym jej uzna, po którym z pewności cią będzie się mógł spodziewać,, iżi mu zaprzysięż ężonej wiary i zaprzysięż ężonych swobód święcie i bez uszczerbku dochowa.". Gdy tylko informacja ta dotarła a do Moskwy, w kierunku Królestwa wymaszerowało o rosyjskie wojsko. 5 lutego pod dowództwem dztwem Iwana Dybicza przekroczyło o polską granicę.
W obronie zdobyczy listopadowych Pierwsza bitwa powstania listopadowego została a stoczona 14 lutego 1831 roku, niedaleko wsi Stoczek nad Świdrem, na drodze łącz czącej cej Warszawę z Brześciem Litewskim. Nie miała a większego znaczenia militarnego, jednak oddziaływa ywała a psychologicznie na Polaków, będąc b c pierwszym zwycięstwem powstańców. w. Rosjanie, w sile około o 3000 tysięcy zostali pokonani przez trzykrotnie mniejszą dywizję Józefa Dwernickiego. Straty po stronie polskiej wyniosły y 87 zabitych lub rannych, po stronie rosyjskiej - 400 zabitych, 230 jeńców, 11 dział.. Mimo przegranej, Rosjanie nie przerwali marszu w stronę Warszawy. 25 lutego doszło o do kolejnego starcia Polaków w z oddziałami ami carskimi. Kilka kilometrów w przed stolicą,, na prawym brzegu Wisły. Bitwa pod Olszynką Grochowską była a największ kszą bitwą stoczoną podczas powstania. Wojska polskie, liczące ce 36.000 dzielnie stawiło o czoła a przeważaj ającym liczebnie Rosjanom. I choć powstrzymano carską ofensywę na Warszawę,, było o to pyrrusowe zwycięstwo. Zginęł ęło o prawie 7.000 powstańców, w, w większo kszości doświadczonych żołnierzy, zaprawionych w boju. Mimo że e straty Pomnik ku czci Bohaterów w Olszynki Grochowskiej poległych dn. 25 lutego 1831 szybko uzupełniono, nie było o to już to samo wojsko. Rosjanie równier wnież dotkliwe odczuli starcie. Poległo o niemal 10 tysięcy żołnierzy, a dowódca dca Iwan Dybicz zyskał w prasie przezwisko Waldmarschall,, ze względu na fakt, że e jego wojsko po bitwie musiało o chować się w pobliskich lasach. Na pamiątk tkę bitwy ustawiona została a tablica z napisem "Przechodniu, powiedz współbraciom, że e walczyliśmy mężm ężnie i umierali bez trwogi, ale z troską w sercu o losy Polski, losy przyszłych ych pokoleń - o wasze losy". Widać tu wyraźne nawiązanie do pomnika poległych Spartan w wąwozie w wozie termopilskim. 26 lutego zwołano z inicjatywy Rządu Narodowego posiedzienie Rady Wojennej, w skład której weszli Adam Czartoryski i Stanisław aw Barzykowski,, jako przedstawiciele rządu, oraz wielu generałów. Jednogłośnie nie zdecydowano, że e książę Radziwiłł się nie sprawdził jako wódz w narodu, dlatego został odwołany ze swojego stanowiska. Na jego następc pcę zaproponowano dwóch kandydatów. Pierwszym był generał Jan Skrzynecki, okryty chwałą po błyskotliwych b posunięciach podczas bitwy grochowskiej. Drugim był generał Krukowiecki,, jednak ze względu na nieprzychylną opinię wśród d posłów w i senatorów w nie miał szans na objęcie dyktatury. 26 lutego wodzem naczelnym został Skrzynecki. Krukowiecki,, aby zapobiec konfliktowi kandydatów, został 3 marca mianowany gubernatorem stolicy.
Pomnik ku czci Bohaterów w Olszynki Grochowskiej poległych dn. 25 lutego 1831 Bitwa pod Stoczkiem
Pod koniec marca pułkownik Ignacy Prądzy dzyński wysunął projekt uderzenia na korpus gen. Rosena,, liczący cy kilkanaście tysięcy żołnierzy i blisko 50 dział.. Wódz W naczelny pod naciskiem rządu zaakceptował plan i ostatniego dnia miesiąca Polacy uderzyli na Rosjan. Największym atutem Polaków w było o zaskoczenie. Straż przednia dowodzona przez Geismara została a kompletnie rozbita, również główne siły y gen. Rosena doznały y sporego uszczerbku. Ofensywa polska doprowadziła a do rozbicia rosyjskiego korpusu - poległo o 2 tysiące żołnierzy carskich, 9 tysięcy dostało o się do niewoli. Straty Polaków w były y przy tym wręcz śmieszne - niespełna na 500 zabitych lub rannych. Zwycięstwo to przeszło o wszelkie oczekiwania. Prądzy dzyński zaproponował,, by kontynuować pościg za Rosjanami i zająć Siedlce. Uciekający cy Rosen nie miał najmniejszych szans, by utrzymać to miasto, w którym znajdowały y się liczne i solidnie zaopatrzone magazyny. Jednak, z niewiadomych powodów, w, Skrzynecki nie podpisał rozkazu ataku. Był to jeden z największych błęb łędów popełnionych przez polskich dowódc dców. Ostatnim zwycięstwem, jakim można się pochwalić,, jest bitwa pod Iganiami,, małą wsią nad rzeką Muchawka.. Miała a miejsce 10 kwietnia 1831 roku. W starciu tym szczególnie wykazał się gen. Prądzy dzyński i gen. Ludwik Kicki.. Polacy w sile 7 tysięcy bagnetów w i szabel zabili ok. 3 tysięcy Rosjan, przy stratach poniżej 500 ludzi. Wszystkie kolejne większe bitwy były y dla Polaków w przegrane...
Europa...Europa Chociaż Francuzi czy Belgowie popierali sprawę polską,, ich rządy nie kwapiły y się do pomocy powstańcom. Gabinet premieta Jacquesa Laffitte'a nie uznał Rządu Narodowego, nie udzielił też Polakom żadnej pomocy finansowej. Wręcz przeciwnie - chciał mieć jak najlepsze stosunki z carem, który niechętnie patrzył na obalenie Burbonów w i wprowadzenie Ludwika Filipa na tron Francji. RównieR wnież rząd d nowego premiera, Casimira Periera,, nie był skłonny wspierać walczących cych Polaków. W czasie, gdy na ziemiach polskich toczyły y się krwawe boje, przedstawiciele pięciu mocarstw - Anglii, Francji, Prus, Austrii i Rosji na londyńskiej konferencji dyskutowali nad sprawą belgijską.. Minister spraw zagranicznych Gustaw Małachowski achowski czynił wielkie starania, by zajęto się w pierwszej kolejności sprawą Polski, gdyż "różnice tak ważne sąs wszystkie na naszą korzyść ść". Europa została a jednak głucha, g a dyplomacja rosyjska oskarżyła a Polaków w o łamanie traktatu wiedeńskiego.
Wmarcu 1831 do Wiednia udał się Andrzej Zamoyski, by przekonać Austriaków, iż powstańcy nie zamierzają skierować swych działać przeciwko cesarstwu, wręcz przeciwnie - gotowi sąs oddać koronę polską arcyksięciu ciu austriackiemu. Książę Metternich jednak widział zagrożenie w rosnącej w siłę Polsce, dlatego nie dość ść, że e nie zgodził się udzielić powstańcom pomocy finansowej, lecz kazał podporządkowa dkować się carowi.
Wiosenny wietrzyk Wraz z początkiem wiosny 1831 gubernie litewskie zaczęł ęły y ogarniać bunty przeciw carowi. W owym czasie na Litwie nie stacjonowało o nawet 10 tysięcy żołnierzy rosyjskich, a gubernator Michaił Chrapowicki czuł się bardzo niepewnie, dlatego wzywał pomocy od marszałka Dybicza.. W kwietniu na ziemi wileńskiej zgromadziło o się już kilkanaście tysięcy powstańców, w, dowodzonych przez Karola Załuskiego, który chciał jak najszybciej opanować Wilno. Chrapowski jednak widział,, co sięświ więci, więc ściągnął doborowy pułk kozacki, który szybko rozprawił się z powstańcz czą grupą Maurycego Prozora.. Załuski musiał porzucić zamiar opanowania miasta - bez artylerii było o to niewykonalne. Jan Skrzynecki (1786-1860) 1860) Działania ania na Podolu i Wołyniu także e nie były y skuteczne. Generał Skrzynecki pod koniec kwietnia wysłał tam pięciotysi ciotysięczny czny korpus Dwernickiego, który później p rozrósł się do siedmiu tysięcy. Była a to jednak zbyt mała a siła, by móc m c stawić czoła a generałowi rosyjskiemu Teodorowi Rudigerowi,, który miał pod sobą 13 tysięcy ludzi. Dwernicki stoczył z nim bitwę pod Boremlem 19 kwietnia, lecz widząc, iżi nie ma szans, przekroczył granicę Galicji i złożyłz broń. Nadzór r policji na Podolu, Wołyniu i Ukrainie nie pozwalał na przyłą łączenie się znacznej liczby ludzi do powstania. Należy y jednak wspomnieć o oddziale Ludwika Steckiego,, Ksawerego Godebskiego, Narcyza Olizara i Stanisława awa Worcella, którzy zdołali opanować kilka miejscowości ci (pokonani przez gen. Rudigera) oraz ochotnikach pod dowództwem dztwem Benedykta Kołyszko, rozgromionych przez gen. Rotha. W czerwcu podjęto kolejną próbę opanowania Wilna. Skierowano w tym celu dywizję gen. Giełgudy (12 200 piechoty, 26 dział). Przy odpowiednim wsparciu ze strony lokalnych powstańców w zdobycie miasta było bardzo prawdopodobne. Jednak generał pomaszerował na Żmudź,, by wesprzeć lokalne powstania, a pod Wilno przybył dopiero 18 czerwca. Było o już za późno p na szturm - w mieście Rosjanie mieli już 24 tysiące żołnierzy. Bitwa o Wilno zakończy czyła a się porażką Giełguda. Powstańcy wycofali się w kierunku Kowna.
Jan Skrzynecki (1786-1860) 1860)
Koniec coraz bliżej 26 maja to dzień wielkiej klęski Polaków. Przez nie do końca udaną wyprawę na Rosjan (a dokładniej przez fatalne wykonanie planu gen. Prądzy dzyńskiego przez Skrzyneckiego) powstańcy byli zmuszeni do stoczenia bitwy o Ostrołę łękę.. Na oddziały polskie (30.000 żołnierzy, 74 działa) a) nadciągn gnęła a cała a armia Dybicza.. Było o to zaskoczeniem dla dowódc dców, którzy nie spodziewali się, że e feldmarszałek ek przybędzie w takiej sile. Zawiniły y równier wnież nieporozumienia między Prądzy dzyńskim a Skrzyneckim. Pierwszy chciał stoczyć bitwę z Rosjanami, drugi planował wycofać się na zachodni brzeg Narwi i wysadzić za sobą mosty. Już 25 maja odesłał część zapasów w z amunicją,, co krzyżowa owało o plany Prądzy dzyńskiego. Kolejne błęb łędy w dowodzeniu (choć nie można zapominać, że e podejmowano też wiele słusznych s decyzji) sprawiły, że e oddziały Dybicza przeszły y na zachodni brzeg, a Polacy musieli się wycofać.. Straty powstańców wyniosły y 6,5 tysiąca, 500 rannych trzeba było o zostawić na polu bitwy. Inicjatywa przeszła a w ręce r Rosjan. Po śmierci feldmarszałka Dybicza na cholerę (10 czerwca; co ciekawe, nic inny w obozie na nią nie zachorował) ) dowództwo dztwo nad Rosjanami przejmuje hrabia feldmarszałek ek Iwan Paskiewicz.. Przekracza z pomocą Prus Wisłę w jej dolnym biegu i kieruje się na Warszawę od zachodu. Sytuacja w stolicy staje się napięta... Bitwa pod Ostrołę łęką Klęska pod Ostrołę łęką zachwiała a autorytetem Skrzyneckiego. Kaliszanie zaczęli wywierać nacisk w sejmie, by odwołać go z funkcji wodza. W tym celu powołano specjalną delegację,, która po przesłuchaniu opinii różnych r oficerów w i generałów zdecydowała, a, że e Skrzynecki nie może e dalej sprawować władzy. Na jego następc pcę wybrano gen. Henryka Dembińskiego, pełni niącego od 6 sierpnia funkcję gubernatora Warszawy.
Bitwa pod Ostrołę łęką
W połowie sierpnia w Warszawie dochodzi do zamieszek. Atakowano generałów, żądano ukarania ich jako zdrajców narodu. Rząd nie potrafił już zapanować nad sytuacją. Rozwścieczony tłum powiesił generała Jankowskiego, Bukowskiego, Hurtiga, pułkownika Sałackiego, barona Kettlera i kuratora Kaweckiego. W tej sytuacji Rząd Narodowy księcia Czartoryskiego podał się do dymisji. Sejm wybrał na nowego prezesa rządu Jana Krukowieckiego. Na gubernatora stolicy powołano gen. Chrzanowskiego. 18 sierpnia Paskiewicz rozpoczął oblegać Warszawę. Miał 55 tysięcy żołnierzy i 318 dział, a od Wilna ciągnął jeszcze gen. Cyprian Kreutz z dwudziestotysięcznym korpusem i 90 działami. Następnego dnia zebrała się Rada Wojenna, która miała zdecydować o dalszych losach walki. Wysunięto trzy koncepcje: 1. Stoczyć walną bitwę pod murami miasta - za tą opcją opowiedział się Krukowiecki. 2. Podzielić armię na 2 części, z których jedna, mniejsza, miałaby działać na prawym brzegu Wisły, zapewniając dowóz zapasów do obleganego miasta - plan ten poparł Prądzyński. 3. Opuścić Warszawę i przenieść działania na Litwę - koncepcja wysunięta przez Dembińskiego. Rada Wojenna zdecydowała o wyborze drugiej z wymienionych możliwości. W Warszawie pozostawiono do obrony 35 tysięcy żołnierzy, 20 tysięcy wyruszyło na wschodni brzeg Wisły. Dowodził nimi gen Girolamo Ramorino. Jednak jego działania na Lubelszczyźnie było pasmem niepowodzeń, głównie z powodu nieznajomości terenu i możliwości przeciwnika. 6 sierpnia Rosjanie rozpoczynają szturm Warszawy. O godzinie 12.00 zdobywają Wolę, dzielnie bronioną przez generała Józefa Sowińskiego, poległego na okopach. Krukowiecki proponuje rządowi podjęcie rokowań z Paskiewiczem. Następnego dnia Krukowiecki spotyka się z feldmarszałkiem. Do godziny 13 Rosjanie wstrzymują szturm; w tym czasie generał chce uzyskać zgodę sejmu na kapitualcję stolicy. Sejm odrzuca tę możliwość, a ministrowie składają dymisję. O 21.45 sejm wręcza Krukowieckiemu dymisję ze stanowiska prezesa rządu, a na jego miejsce powołują przywódcę kaliszan - Bonawenturę Niemojowskiego. Posłowie mieli pewność, że Niemojowski kapitulacji nie podpisze. 8 sierpnia o godzinie 8.00 do Warszawy wkraczają Rosjanie. Niemojowski, opuszczając granice Królestwa, ogłasza ostatni manifest, w którym odrzuca możliwość kapitulacji, a gdyby któryś z generałów dopuścił się takiego czynu, decyzja ta nie będzie wiążąca dla strony Polskiej. Odtąd promienie polityki polskiej będą się rozchodzić z Hotelu Lambert...
Kiedy od ludzi wiara i wolność uciecze, Kiedy ziemię despotyzm i duma szalona Obleją, jak Moskale redutę Ordona- Karząc plemię zwycięzców zbrodniami zatrute, Bóg wysadzi tę ziemię, jak on swą redutę.