Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Żuromińskiego na lata

Załącznik do Uchwały Nr XX/147/2004 Rady Powiatu Żuromińskiego z dnia 27 sierpnia 2004r. Starostwo Powiatowe w Żurominie Wydział Zdrowia i Edukacji Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Żuromińskiego na lata 2004-2013 1

WSTĘP Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Żuromińskiego na lata 2004-2013 opiera się na Strategicznym Planie Rozwoju Powiatu Żuromińskiego uchwalonym Uchwałą Rady Powiatu Żuromińskiego Nr XXV/76/2001 z dnia 19 marca 2001 roku (zmienionym Uchwałami Rady Powiatu Żuromińskiego Nr X/59/2003 z dnia 3 września 2003 roku oraz Nr XIV/95/2004 z dnia 2 lutego 2004r.) I. OBSZAR I CZAS REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU ŻUROMIŃSKIEGO Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Żuromińskiego opracowany został na lata 2004 2013 z podziałem na dwa okresy tj. lata 2004 2006 oraz 2007 2013. Okresy te wynikają z dokumentów unijnej pomocy strukturalnej dla Polski po akcesji do Unii Europejskiej oraz dokumentów krajowych takich jak Narodowy Plan Rozwoju, Podstawy Wsparcia Wspólnoty i Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego. Obszarem realizacji Planu Rozwoju Lokalnego Powiatu Żuromińskiego jest teren Powiatu Żuromińskiego. II. SYTUACJA SPOŁECZNO GOSPODARCZA POWIATU ŻUROMIŃSKIEGO Powiat Żuromiński powstał 1 stycznia 1999 roku. Położony jest w centralnej części Polski, w północno-zachodniej części województwa mazowieckiego, w odległości 150 km od Warszawy i 70 km od Płocka. Graniczy z sześcioma powiatami, tj. mławskim, płońskim, sierpeckim (woj. mazowieckie), brodnickim i rypińskim (woj. kujawsko-pomorskie) oraz działdowskim (woj. warmińsko-mazurskie). Obejmuje obszar 805 km² zamieszkiwany jest przez 42 705 osób, z czego w miastach mieszka 10 944 mieszkańców. Jednostkę samorządową tworzy sześć gmin: 2 gminy miejsko - wiejskie - Żuromin i Bieżuń oraz 4 gminy wiejskie Kuczbork Osada, Lubowidz, Lutocin, i Siemiątkowo. W skład powiatu wchodzą 2 miasta i 196 miejscowości wiejskich. W miastach zamieszkuje ok. 26 % ludności powiatu. Średnia gęstość zaludnienia wynosi 53 osoby na km². W powiecie żuromińskim działa 1 szpital, 2 przychodnie oraz 8 ośrodków zdrowia. W zakresie szkolnictwa istnieją 4 placówki ponadgimnazjalne, 11 gimnazjów oraz 28 szkół podstawowych. KOMUNIKACJA Podstawowy układ drogowy powiatu stanowi sieć dróg wojewódzkich i powiatowych. Łączna długość tych dróg wynosi ok. 400 km, z czego: - Drogi wojewódzkie 75 km - Drogi powiatowe - 325km Drogi wojewódzkie w całości, a powiatowe w ok. 90% mają nawierzchnię utwardzoną, bitumiczną Drogami wojewódzkim na terenie powiatu administruje Mazowiecki Zarząd Dróg Wojewódzkich w Warszawie, poprzez Rejon Dróg Wojewódzkich w Ciechanowie. 2

Są to drogi : - Nr 541 Lubawa Lubowidz - Żuromin Bieżuń Sierpc - Nr 561 Bieżuń Szumanie (Dr.10) - Nr 563 Rypin Żuromin Mława W ciągu tych dróg znajdują się 7 obiektów mostowych. Drogi powiatowe administruje Zarząd Powiatu Żuromińskiego, do którego należy między innymi - zarządzanie i koordynacja robót w pasie drogowym, - utrzymanie dróg i obiektów mostowych - opracowywanie projektów planów rozwoju sieci drogowej Ze względu na znaczenie, jakie spełniają w sieci dróg, drogi powiatowe podzielone są na: - Drogi główne o długości łącznej ok. 54 km - Drogi zbiorcze o długości łącznej ok.169 km - Drogi lokalne o długości łącznej ok. 102 km W ciągu tych dróg znajduje się szesnaście obiektów mostowych o dopuszczalnych nośnościach od 8 do 40 ton. Drogi na terenie powiatu żuromińskiego są w przeważającej większości w średnim stanie technicznym. Głównym mankamentem sieci tych dróg jest brak wymaganych parametrów technicznych na niektórych drogach powiatowych i wojewódzkich. UWARUNKOWANIA GEOGRAFICZNE Powiat żuromiński leży w obrębie jednostki zwanej wzniesieniami mazowieckosuwalskimi. Prekambryjskie położenie krystaliczne przykrywają młodsze osady okresów trzeciorzędowych, warstwę powierzchniową budują utwory czwartorzędowe. Ich geneza wiąże się z działalnością lądolodu. Część środkową i południową powiatu budują utwory lodowcowe młodsze. Utwory lodowcowe tworzą piaski, żwiry, iły i gliny o różnorodnej miąższości. W dolinach rzecznych występują mady lub piaski zbielicowane, przykryte warstwą torfów. Na obszarze powiatu wykształciły się gleby bielicowe, pseudobielicowe, piaski zbielicowane oraz czarne ziemie i mady. Jakość gleb w powiecie jest zróżnicowana, pokrywę glebową stanowią piaski i gliny zwałowe strefy czołowomorenowej, które dają dużą zmienność pod względem uziarnienia. Dominują gleby słabe V i VI klasy wytworzone z piasków luźnych słabogliniastych i piasków gliniastych lekkich. Tylko w środkowozachodniej oraz wschodniej części powiatu (gm. Lutocin, Żuromin, Kuczbork) występują gleby dobre klas III i IV powstałe z glin zwałowych o różnym stopniu spiaszczenia, jednakże ich udział jest znacznie niższy. Pod względem przydatności rolniczej przeważają gleby zaliczane do kompleksu piątego (żytni dobry), szóstego (żytni słaby) i siódmego (żytni bardzo słaby). Najlepsze z nich występują na terenie gmin: Lutocin, Bieżuń i Żuromin, a najsłabsze w gminie Lubowidz i Siemiątkowo. Gleby przydatne są głównie do uprawy żyta, ziemniaków i łubinu, poza glebami klas III i IV, na których uprawiane są buraki, mieszanki zbożowe itp. 3

Według klasyfikacji fizyczno-geograficznej teren powiatu żuromińskiego leży w mazoregionie Równiny Raciążskiej należącej do makroregionu Niziny Północnomazowieckiej. Obszar Równiny Raciążskiej położony jest na przedpolu zasięgu ostatniego zlodowacenia na szlaku odpływu wód glacjalnych, który powtarza górna Wkra i jej dopływ Raciążnica. Powierzchnia równiny pokryta jest piaskami, spod których miejscami odsłaniają się gliny morenowe. Na piaskach ukształtowały się wydmy. Wysokość bezwzględna terenu jest dosyć zróżnicowana i waha się od 109m npm. do 182 m npm. Obszary położone w północnej części powiatu charakteryzują się większymi wysokościami bezwzględnymi niż tereny południowe. Większość obszaru posiada rzeźbę niskofalistą, częściowo tylko występują tereny faliste, falistopagórkowate i płaskorówninne. Warunki termiczne są korzystne, zwłaszcza na terenach położonych wyżej, gdzie jest dobre nasłonecznienie. Gleby nagrzewają się stosunkowo szybko, nie zalegają mgły, a obszar jest dobrze przewietrzony. Tereny położone niżej mają znacznie gorsze warunki lecz jest ich mniej. Warunki klimatyczne, jakie panują na terenie powiatu, są następstwem całego zespołu czynników wynikających z położenia geograficznego, ukształtowania terenu, jak również pokrycia terenu. Wody powierzchniowe z terenu powiatu w przeważającej większości odbierane są przez Wkrę, która przecina powiat, płynąc prawie przez jego środek z północy na południe, a na terenie gminy Bieżuń skręca na wschód. Na całej trasie (ok. 43 km) rzeka zbiera wody niewielkich rzek i dopiero na terenie gminy Radzanów (powiat mławski), do Wkry wpływa większy dopływ - rzeka Mławka. Przyroda powiatu żuromińskiego. Obszary chronione. W powiecie żuromińskim obszary chronione zajmują 59 814,5 ha, co stanowi 74,3% całej powierzchni powiatu, są to:obszary chronionego krajobrazu, park krajobrazowy, rezerwat przyrody, użytek ekologiczny, parki wpisane do rejestru zabytków, pomniki przyrody ożywionej, parki wiejskie. 54 584,4 ha powierzchni powiatu zajmują obszary chronionego krajobrazu. Zagospodarowanie takich terenów powinno zapewnić stan względnej równowagi ekologicznej systemów przyrodniczych. Obszar chronionego krajobrazu uwzględnia się w planach zagospodarowania przestrzennego. W północno-wschodniej części powiatu znajduje się część obszaru Górznieńsko - Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego (o powierzchni ogólnej 27,8 tys. ha), który powstał w 1990r. Naturalnym bogactwem powiatu są lasy. Według klasyfikacji przyrodniczo-leśnej powiat żuromiński leży w zasięgu Krainy IV Mazowiecko Podlaskiej. Lasy zajmują 14 704 ha, co stanowi 18,4 % powierzchni powiatu. Jest to wskaźnik lesistości znacznie niższy niż średnio w województwie mazowieckim 22% jak i w kraju 28,1% oraz średniego europejskiego wynoszącego ok. 31,0%. Lesistość w gminach powiatu jest zróżnicowana od 3,6% w gminie Żuromin do 34,2% w gminie Lubowidz. Stopień lesistości niższy od średniego w powiecie występuje w gminie: Żuromin 3,6% Bieżuń 9,6% i gminie Kuczbork 15,9%. 4

Lasy ukształtowały się tu na wielkim sandrze Skrwy (kompleks leśny w północnozachodniej części gminy Lubowidz powiązany z lasami Lidzbarskimi) oraz na Wniesieniach Mławskich (kompleksy na wschód od rzeki Wkry gmina Kuczbork i częściowo Lubowidz). Mniejsze tereny leśne występują w gminie Bieżuń Żuromin i Kuczbork powstały na zespołach wydm parabolicznych i wałowych w pradolinie Raciążskiej. Do kompleksów leśnych i małych enklaw przylegają gleby niskich klas bonitacyjnych VI, VI 2, które w większości występują w gminie Siemiątkowo, Lubowidz, Kuczbork, Lutocin. W ostatnich latach wzrasta także ilość słabych gruntów rolnych przeznaczonych do zalesień. Rolnicy zalesiają grunty rolne te, do których mają pewność, że produkcja na nich jest i będzie nieopłacalna. Jak wynika z danych statystycznych wskaźnik lesistości na naszym terenie jest dużo niższy od średniego europejskiego. Tak więc należy sądzić, że podstawowym zagadnieniem w gospodarce leśnej będzie zwiększenie lesistości związane jest to z zalesieniem słabych gleb, nie nadających się wykorzystania typowo rolniczego. W bezpośrednim sąsiedztwie i w dolinie rzeki Wkry występują liczne elementy środowiska posiadające wysokie wartości przyrodnicze. Są to różnego rodzaju głębokie zatoki w brzegach, połączone z rzeką starorzecza lub boczne ramiona, starorzecza w dolinie, mokradła i in. Bardzo bogata jest fauna ssaków i kręgowców, szczególnie interesującą pod względem ekologicznym jest obserwowana inwazja bobra, ponadto stwierdzono występowanie innych rzadkich gatunków. Naturalne, wysokie walory rzeki sprawiają, że teren ten staje się niezwykle atrakcyjnym obszarem dla indywidualnej rekreacji i turystyki. Jednym z pomysłów wykorzystania walorów rzeki jest planowane powstanie zbiorników małej retencji. Podnieść należy również fakt, że teren powiatu żuromińskiego w całości znajduje się na obszarze Zielonych Płuc Polski. W chwili obecnej obszar Zielonych Płuc Polski obejmuje woj. podlaskie, warmińsko-mazurskie i północną część woj. mazowieckiego. Na terenie tym przewiduje się wprowadzenie zasad ekorozwoju. Walory środowiska przyrodniczego sprawiają, że w tej części kraju koncentrują się atrakcyjne dla rozwoju usług turystycznych tereny o wysokich wartościach przyrodniczych i krajobrazowych. Dużym plusem tego ekoregionu do którego należy powiat jest jego korzystne położenie geograficzne, w sąsiedztwie aglomeracji warszawskiej i gdańskiej, w strefie nadgranicznej z Litwą, Białorusią i Okręgiem Kaliningradzkim. Stwarza to dogodne warunki do bliższej współpracy. Ponadto jest promowana przez Ministerstwo Środowiska w krajach Unii Europejskiej idea rozwinięcia Zielonych Płuc Polski na Zielone Płuca Europy. Walory przyrodniczo-krajobrazowe powiatu stwarzają warunki do rekreacji. Niezwykle bogato wyglądają możliwości dla osób, które szukają spokojnego wypoczynku z dala od wielkomiejskiego gwaru, jak również dla tych, którzy chcą inwestować w rozwój turystyki, bowiem powiat położony jest w rejonie Zielonych Płuc Polski. Czyste powietrze i woda przyciągają miłośników wędkarstwa. Zwarte kompleksy leśne stanowią raj dla grzybiarzy i dla myśliwych. Dużą atrakcją jest także ścieżka edukacyjno ekologiczna o długości 9 km, która bierze swój początek w miejscowości Siemiątkowo Rogale (gmina Siemiątkowo) i prowadzi przez las mieszany do wsi Siciarz, kończąc się przy ponad stuletniej sośnie będącej pomnikiem przyrody i studni odbudowanej na podłożu zdroju naturalnego. Podobna ścieżka edukacyjno ekologiczna tworzona jest również w Zielonej gm. Kuczbork Osada. Na terenie powiatu ogólnodostępna baza noclegowa ogranicza się do 30 miejsc w pensjonacie Aronia w Żurominie oraz schroniska młodzieżowego, które funkcjonuje 5

w okresie letnim przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych Żurominie. Prowadzone jest także gospodarstwo agroturystyczne w miejscowości Brudnice (gm. Żuromin). OCHRONA ŚRODOWISKA W POWIECIE ŻUROMIŃSKIM. 1.Gospodarka wodno-ściekowa. Zaopatrzenie w wodę. Stan zaopatrzenia w wodę gmin powiatu żuromińskiego obrazują dane ujęte w poniższej tabeli: Lp. Wyszczególnienie Długość sieci wodociągowej w km %ludności korzystającej z wodociągu sieciowego 1. Bieżuń 96,50 69,00 2. Kuczbork 79,2 94,70 3. Lubowidz 128,0 93,0 4. Lutocin 111,90 95,0 5. Siemiątkowo 49,10 44,34 6. Żuromin 92,70 68,30 Ogółem powiat: 557,40 77,39 Na podstawie wyżej wymienionych danych można stwierdzić, ze zaopatrzenie ludności w wodę na trenach miejskich i wiejskich jest zróżnicowane. Wielkość zużycia wody w powiecie przedstawia się następująco ( wg danych szacunkowych z gmin ) w Gminie Kuczbork 180 tys m 3 rocznie, w Gminie Lutocin 180 m 3 /rok/gospodarstwo, w Gminie Lubowidz 181 440m 3 /rocznie, w Gminie Bieżuń 291940 m 3 w 2003r., w Gminie Żuromin 318700 m 3 /rocznie. Największe niedoinwestowanie w zakresie budowy wodociągów występuje w gminie Siemiątkowo. 6

Odprowadzanie ścieków. Stan skanalizowania gmin powiatu żuromińskiego obrazują dane ujęte w poniższej tabeli: Lp. Wyszczególnienie Długość sieci kanalizacyjnej w km % ludności korzystającej z sieci 1. Żuromin 2. Bieżuń Miasto: 18,50 Gmina: 0 Miasto: 9,444 Gmina: 0 Miasto:78,30 Gmina: 0 Miasto: 77 Gmina: 0 3. Lubowidz 0,30 3 4. Lutocin 0 0 5. Kuczbork 0 0 6. Siemiątkowo 0 0 Ogółem powiat: 28,2444 26,38 W 2001 z terenu powiatu odprowadzono łącznie 182tys. m³ ścieków przemysłowych, w tym do wód powierzchniowych lub do ziemi odprowadzono razem 162 tys. m³ ścieków oczyszczonych. Ogółem z oczyszczalni ścieków komunlanych korzysta 26,38% zamieszkałej ludności powiatu. Ścieki są oczyszczane jedynie w miastach, znacznie gorsza jest sytuacja na wsi, gdzie ludność nie odprowadza ścieków przez system kanalizacyjny. Z tych terenów znaczący łądunek zanieczyszczeń odprowadzany jest bezpośrednio do środowiska, tylko część ścieków jest usuwana do osadników przydomowych ( szamb ) i wywożona do oczyszczalni, reszta trafia bezpośrednio do cieków powierzchniowych lub pośrednio poprzez nieszczelności zbiorników do wód podziemnych. Miejska oczyszczalnia ścieków w Żurominie o przepustowości 2500m 3 /dobę eksploatowana przez Żuromińskie Zakłady Komunalne sp. z o.o. jest największym w powiecie źródłem punktowego dopływu ścieków do wód powierzchniowych. Mechaniczno biologicznie oczyszczone ścieki w ilości ca 600 tys. m 3 /rok trafiają za pośrednictwem rowu melioracyjnego do rzeki Luty. W ilości ścieków przemysłowych powstających w powiecie największy udział ma Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Żurominie. 7

Na terenie powiatu żuromińskiego funkcjonują następujące oczyszczalnie ścieków: 1. mechaniczno-biologiczna (osad czynny) oczyszczalnia ścieków w Żurominie - zarządzający-żuromińskie Zakłady Komunalne Sp.z o.o., 09-300 Żuromin (obecnie modernizowana) 2. oczyszczalnia ścieków w Bieżuniu - zarządzający Urząd Miasta i Gminy, 09-320 Bieżuń 3. mechaniczno-biologiczna (złoże zraszane) oczyszczalnia ścieków przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im Batalionów Chłopskich w Zielonej, gmina Kuczbork 4. mechaniczno-biologiczna (złoże zraszane) oczyszczalnia scieków w Lubowidzu zarządzający-urząd Gminy w Lubowidzu, 09-304 Lubowidzu. Ponadto funkcjonują także przyzakładowe oczyszczalnie ścieków, tj. 1. Spółdzielnia Mleczarska w Żurominie- mechaniczno-biologiczna (rowy cyrkulacyjne), 2. Defor Sp. z o.o. Warszawa, Gorzelnia w Zielonej, gmina Kuczbork 3. Master-Max Sp. z o.o. z siedzibą w Bądzyniu, gmina Lubowidz- BIOBLOK WS- 400 (osad czynny) Do rzeki Wkry bezpośrednio lub pośrednio przez dopływy odprowadzone są ścieki komunalne, przemysłowe, bytowo-gospodarcze i odpadowe z miast i zakładów przemysłowych. Poza punktowym odpływem ścieków Wkra narażona jest w znacznym stopniu na obszarowy spływ zanieczyszczeń z terenów użytkowanych rolniczo, które zajmują 72,5% powierzchni powiatu. To ścieki z gospodarstw, odchody z produkcji zwierzęcej są znaczącym źródłem zanieczyszczeń wód gruntowych i miejscowych zanieczyszczeń gleb. Ze względu na brak odpowiednich gnojowni, silosów oraz zbiorników na gnojówkę ścieki te przedostają się do gruntu, czy też przydrożnych rowów. Ponadto problem stanowi sposób stosowania nawozów organicznych. W większości gospodarstw obornik wywożony jest po zbiorze zbóż pod rośliny okopowe, a następnie zostaje przyorany. Po przyoraniu gleba pozostaje do wiosny bez okrywy ścierniskowej i rozpuszczane związki azotu i fosforu przedostają się wgłąb gleby i stanowią źródło zanieczyszczeń wód gruntowych. Zanieczyszczenia wód rzeki Wkry to nie jedyny problem. Rosnąca liczba gospodarstw domowych przyłączonych do sieci zbiorowego zaopatrzenia w wodę powoduje powstanie zwiększonej ilości ścieków z gospodarstw domowych. Przy braku kanalizacji i nieprawidłowej budowie szamb istnieje ryzyko wystąpienia zanieczyszczeń punktowych, nawet ze skażeniem wody w studniach nie tylko związkami azotu i fosforu, lecz także bakteriami chorobotwórczymi. Poprawę stanu środowiska, w tym stanu czystości wód można poprawić przez: - podjęcie zintegrowanych działań technicznych, technologicznych i edukacyjnych, - promocję kompleksowych rozwiązań proekologicznych, zapewniających zrównoważony rozwój, 8

- określenie kierunków i tempa przemian w zakresie poprawy stanu środowiska wraz z prognozą niezbędnych nakładów inwestycyjnych na budowę oczyszczalni ścieków i kanalizację. Ochrona i zagrożenia wód podziemnych. Czwartorzędowe poziomy wodonośne stanowią najbardziej zasobne zbiorniki wód podziemnych o znaczeniu użytkowym. Strop utworów wodonośnych występuje przeważnie na głębokości od kilkunastu do 100 m p.p.t. Miąższość utworów wodonośnych wynosi kilkanaście metrów, przy czym na obszarach struktur kopalnych osiąga wielkość 20-60 m. W obrębie powiatu występują obszary o dobrych parametrach hydrogeologicznych, które w perspektywie mogą być wykorzystane do budowy ujęć wodnych. Są to obszary: - Lubowidz - Straszewy - Siemiątkowo Krzeczanowo - Poniatowo Bieżuń Przeważająca część powiatu (środkowa i wschodnia) leży w zasięgu głównego zbiornika wód podziemnych zbiornika Działdowo, wymagającego szczególnej ochrony (oprac. w 1990r. pod redakcją prof. A.S. Kleczkowskiego z AGH Instytut Hydrograficzny w Krakowie). Program ochrony wód. Głównymi źródłami zanieczyszczeń wód powierzchniowych są ścieki socjalno-bytowe, przemysłowe, spływy powierzchniowe z pól oraz ścieki deszczowe z terenów zurbanizowanych, stacji paliw, parkingów. Wody podziemne stanowią jeden z elementów naturalnego obiegu wody w przyrodzie. Krążenie wód podziemnych jest częścią cyklu hydrologicznego, tak więc należy je rozpatrywać łącznie z obiegiem wód w atmosferze i w obrębie wód powierzchniowych. Priorytetem dla władz samorządowych jest budowa kanalizacji, nowych oczyszczalni ścieków, modernizacja oczyszczalni, które niedostatecznie oczyszczają ścieki. W celu poprawy jakości wód powierzchniowych i podziemnych należy wykonać następujące zadania: 1.Budowa nowych systemów kanalizacyjnych oraz rozbudowa istniejących, 2.Budowa oczyszczalni ścieków oraz modernizacja istniejących oczyszczalni, które nieprawidłowo oczyszczają ścieki, 3.Budowa małych oczyszczalni przyzagrodowych oraz szczelnych zbiorników bezodpływowych w gospodarstwach indywidualnych, 4. Odpowiedni dobór i właściwe stosowane nawozów i środków ochrony roślin w rolnictwie, 5.Ograniczenie powstawania zanieczyszczeń punktowych z gospodarstw rolnych (zwłaszcza ukierunkowanych na hodowlę bydła i trzody chlewnej)poprzez budowę instalacji i urządzeń służących do odprowadzania zużytych wód, nieczystości i zanieczyszczeń, które powinny być wykonane w sposób zabezpieczający przed przenikaniem szkodliwych substancji do wód i do gruntu. 6. Myjnie płytowe dla pojazdów i urządzeń rolnych powinny być wyposażone w utwardzoną powierzchnię ze spadkami dla odpływu oraz szczelne osadniki błota i tłuszczu, a także studzienki zbiorcze. 9

Możliwość retencjonowania wód powierzchniowych. Możliwości retencjonowania wód są uwarunkowane wieloma czynnikami. Są to przede wszystkim ograniczenia wynikające z naturalnych warunków topograficznych, hydrologicznych i hydrograficznych. Z powyższych uwarunkowań analizowanych w Koncepcjach technicznych budowy obiektów i urządzeń małej retencji przez BS i PGWR Bipromel oraz wcześniejszych opracowań wynika możliwość realizacji zbiornika dolinowego na rzece Wkrze, na gruntach Gminy Lubowidz. Zbiornik ten o powierzchni zalewu 103 ha miałby zdolność retencjonowania 1,5 mln m³ wody oraz mógłby być wykorzystany do celów energetycznych oraz turystycznych. Obecnie do celów produkcji energii elektrycznej wykorzystane jest piętrzenie na jazie młyńskim w Brudnicach oraz w Lubowidzu. Do lokalizacji mniejszych zbiorników dolinowych (o powierzchni zalewu poniżej 100 ha) korzystne warunki są na rzece Wkrze w gminie Lubowidz (Przerodki 29,00 ha i Bądzyn 28,0 ha) w gminie Żuromin (Poniatowo 20,0 ha) oraz na rzece Przylepnicy na gruntach wsi Wygody 19,5 ha w gminie Kuczbork). Poważnym ograniczeniem dla retencjonowania wód jest ich jeszcze niedostateczna jakość, choć w ostatnim okresie wyraźnie ulega ona poprawie. 2. Gospodarka odpadowa. Odpady komunalne. Podstawową metodą unieszkodliwiania odpadów komunalnych w powiecie żuromińskim jest ich gromadzenie na składowiskach. Obecnie w powiecie funkcjonują 4 gminne składowiska o powierzchni 7ha. Według danych uzyskanych od gmin, rocznie na terenie powiatu powstaje 7139,3 Mg odpadów komunalnych, z czego prawie połowa pochodzi z terenów wiejskich. Na podstawie decyzji wydanych przez Starostę, w latach 1999-2003 w powiecie powstało około 6780,63 Mg odpadów przemysłowych, z czego 6137,58 Mg to odpady niebezpieczne a 643,05 Mg to odpady inne niż niebezpieczne. Sposób postępowania z tymi odpadami został określony w decyzjach Starosty. Ochrona środowiska przed odpadami komunalnymi w powiecie sprowadza się do ich gromadzenia na składowiskach, na które trafia również część gospodarczo nie wykorzystanych odpadów przemysłowych. Odpady gromadzone na składowiskach są drugim po ściekach czynnikiem zagrażającym czystości wód podziemnych, w pierwszej kolejności wód gruntowych. Wykaz komunalnych składowisk odpadów w powiecie żuromińskim. Lp Lokalizacja Gmina Pow. (ha) Stan zabezpieczenia Uwagi 1. Bieżuń Bieżuń 1,05 brak eksploatowane 10

2. Kuczbork Kuczbork 0,55 geomembrana HDPE, drenaż, eksploatowane piezometry 3. Ruda Lubowidz 1,37 - rekultywowane Boguszewiec Lutocin 0,40 bark eksploatowane 5. Gradzanowo Siemiątkowo 1,80 brak 6. Brudnice Żuromin 5,00 folia PCV, drenaż, piezometry zaprzestano eksploatacji eksploatowane 7. Żuromin Żuromin 3,22 - zrekultywowane Większość składowisk prezentuje niski poziom techniczny i nie spełnia w pełni wymogów sanitarnych i ochrony środowiska. Taka sytuacja sprawia, że obiekty te mogą stanowić potencjalne zagrożenie dla środowiska. Ustawa z dnia 27 lipca 2001r. o wprowadzeniu ustawy POŚ ; ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw przewiduje, że zarządzający składowiskiem jest obowiązany do dostosowania jego funkcjonowania do wymagań ustawy o odpadach. Poniższy harmonogram przedstawia proces zamykania i dostosowywania składowisk. Harmonogram zamykania składowisk odpadów w powiecie żuromińskim Składowisko w Bieżuniu do 31.12.2005r. Składowisko w m. Boguszewiec Gmina Lutocin do 31.12.2005r. Składowisko w m. Gradzanowo Kościelne do 31.12. 2005r. Składowisko w m. Kuczbrok Osada do 31.12.2012r. Składowisko w m. Brudnice do 31.12.2012r. Szacunkowe koszty zamknięcia wyżej wymienionych składowisk wyniosą: do 2005 r 1 570 000 zł Harmonogram dostosowywania składowisk Składowisko w Kuczborku do 31.12.2005r. Składowisko w m. Brudnice Gmina Żuromin do 31.12.2005r.Szacunkowe koszty dostosowania wyżej wymienionych składowisk wyniosą: do 2005 r 258 530 zł Odpady z sektora gospodarczego. Podstawowym źródłem powstawania takich odpadów jest działalność przemysłowa, rolnicza i usługowa (usług komunalnych i budowlanych) a także, w przypadku odpadów 11

niebezpiecznych służba zdrowia i szkolnictwo. Odpady z sektora gospodarczego trafiają głównie na istniejące gminne składowiska odpadów, odpady niebezpieczne nie są wydzielane ze strumienia odpadów. Należy stworzyć taki system, aby do 2006 roku wydzielić ze strumienia odpadów komunalnych- 15% odpadów niebezpiecznych, a do 2010 roku 50%. Z odpadów przemysłowych powszechnie występujących w powiecie żuromińskim, pochodzących od rozproszonej grupy wytwórców, należy wymienić przede wszystkim: oleje odpadowe (grupa 13), akumulatory ołowiowe, zużyte pojazdy, opony samochodowe i lampy zawierające rtęć (grupa 16), odpady zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi i zawierające azbest (grupa 17). Odpady zawierające azbest. Na podstawie ankiet uzyskanych od gmin, na terenie powiatu żuromińskiego szacunkowo zinwentaryzowano następujące ilości odpadów zawierających azbest:żuromin - brak inwentaryzacji - planuje się inwentaryzacje obiektów zawierających azbest, Siemiątkowo - 235 535 sztuk eternitu, 1 km sieci wodociągowej. Bieżuń - budynki mieszkalne 130 680 m 2, budynki gospodarcze 210 140 m 2, instalacja wodociągowa 6262 metrów bieżących., Kuczbork 128 000m 2 -pokrycia dachowe, Lubowidz - brak inwentaryzacji, Lutocin - brak inwentaryzacji. Na terenie powiatu żuromińskiego gospodarka odpadami zawierającymi azbest sprowadza się do czasowego ich deponowania oraz wywóz przez uprawnione do tego podmioty. Osady ściekowe. W wyniku oczyszczania ścieków powstają osady ściekowe, które są odpadem wymagającym oddzielnego ujęcia w systemie gospodarki odpadami, z racji powszechności wytwarzania, wzrastającej rokrocznie masy, niekorzystnych parametrów fizycznych, chemicznych i biologicznych. Na podstawie danych uzyskanych od gmin i podmiotów, szacunkowo na terenie powiatu żuromińskiego powstaje rocznie około 550,41 Mg osadów ściekowych. W przeważającej części są one składowane tymczasowo w specjalnych pojemnikach, a następnie wywożone na składowiska odpadów komunalnych. Jedynie osady ściekowe powstające w oczyszczalni ścieków przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Zielonej są wykorzystywane rolniczo (nawożenie gruntów własnych). Osady ściekowe powstające w oczyszczalni ścieków w Bieżuniu, po przeprowadzeniu badań są wykorzystywane przyrodniczo, np. do niwelacji terenu. Żuromińskie Zakłady Komunalne obecnie osady ściekowe wywożą na składowisko komunalne, ale w przyszłości planowane jest wykorzystanie przyrodnicze. Ze względu na to, iż takie wykorzystanie jest ograniczone wskutek obecności metali ciężkich, organizmów chorobotwórczych, głównie bakterii oraz jaj pasożytów przewodu pokarmowego ludzi i zwierząt domowych osady mogą być wykorzystane np. do rekultywacji wyrobisk pożwirowych po stosownych badaniach, uzyskaniu pozytywnych wyników i odpowiednim ich przygotowaniu. Odpady opakowaniowe. Administracja publiczna popiera wszelkie działania (zgodne z wymaganiami ochrony środowiska) polegające na ograniczeniu masy deponowanych na składowiskach selektywnie 12

zebranych odpadów opakowaniowych. Celowi temu służy ewidencja odpadów opakowaniowych deponowanych na składowiskach odpadów, rozwój technik odbioru odpadów z miejsc nagromadzenia oraz właściwej segregacji prowadzonej w zakładach segregacji polegającej na przygotowaniu odpadów zgodnie z wymaganiami znormalizowanymi lub technicznymi warunkami odbioru określonymi przez zakłady przetwórcze, wprowadzenie standardów dotyczących jakości i czystości surowców wtórnych uzyskanych z odpadów opakowaniowych oraz wdrożenie we wszystkich gminach selektywnej zbiórki opakowań poużytkowych przydatnych do recyklingu Władze samorządowe powiatu zamierzają wspierać, popierać i uczestniczyć we wszelkich formach działalności informacyjno-edukacyjnej, mających na celu zapobieganie powstawaniu odpadów opakowaniowych oraz propagowanie odzysku i recyklingu takich odpadów. Konieczne jest również zwiększenie stopnia unieszkodliwiania niektórych odpadów (np. osadów Szacunkowe koszty gospodarki odpadami Zgodnie z harmonogramem rzeczowo finansowym dla poszczególnych zadań w zakresie gospodarki odpadami oszacowano koszty ich wdrożenia ( nakłady w latach 2004 2011)- harmonogram w załączeniu. 1. modernizacja istniejących składowisk odpadów 258 530 PLN 2. zamykanie składowisk odpadów 1 570 000 PLN 3. wprowadzenie selektywnej zbiórki odpadów 692 090 PLN 4. edukacja społeczeństwa 71 000 PLN 5. budowa sortowni i kompostowni w Brudnicach 5 495 597,6PLN Łączne nakłady na gospodarkę odpadami w latach 2004 2011 wyniosą: 8 114 217,6 PLN 3. Ochrona powietrza. Na terenie powiatu żuromińskiego nie ma poważnych źródeł zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego, z tego względu stan powietrza jest zadowalający. Jedynie wzrost zanieczyszczenia wyższy od średnich wartości stężeń substancji zanieczyszczających może wystąpić na obszarach miast Żuromina i Bieżunia z uwagi na znaczną koncentrację źródeł emisji. Emisja zanieczyszczeń do powietrza w powiecie żuromińskim pochodzi przede wszystkim z procesów energetycznego spalania paliw dla celów grzewczych oraz dla procesów technologicznych. Oprócz punktowych zorganizowanych i rozproszonych źródeł emisji występują źródła emisji niezorganizowanej ( składowiska odpadów, użytki rolne, obiekty hodowlane ). Istotnym źródłem emisji o charakterze liniowym jest emisja zanieczyszczeń do powietrza ze źródeł mobilnych ( transport osobowy, towarowy, rolniczy). Najgroźniejszymi gazowymi zanieczyszczeniami powietrza są dwutlenek siarki i tlenki azotu. Substancje te szkodliwie oddziałują na układ oddechowy człowieka. Emitowane w nadmiernych ilościach zmniejszają plony w rolnictwie, powodują straty w gospodarce leśnej, przyspieszają korozję materiałów budowlanych i metali. Natomiast ponadnormatywna 13

emisja pyłu, poza szkodliwym oddziaływaniem na układ oddechowy, może powodować zanieczyszczenie gleb metalami ciężkimi. Podstawowym paliwem stosowanym w kotłowniach grzewczych i technologicznych w powiecie żuromińskim jest węgiel kamienny. Żaden z zakładów nie eksploatuje instalacji do odsiarczania spalin. Systematycznie wzrasta liczba modernizowanych lub oddawanych do eksploatacji kotłowni opalanych olejem opałowym lub gazem ziemnym. Powiat żuromiński jest obszarem o charakterze typowo rolniczym, z tego względu głównym źródłem zanieczyszczeń powietrza na terenach wiejskich jest emisja ze źródeł energetycznego spalania paliw dla potrzeb grzewczych mieszkańców oraz z procesów energetycznych zachodzących w procesach produkcji np.: drobiarskiej, chowu trzody chlewnej itd. Emisja zanieczyszczeń na terenach miejskich tj. w Żurominie i Bieżuniu następuje z procesów energetycznego spalania paliw dla celów grzewczych oraz dla procesów technologicznych i ze źródeł mobilnych (transport osobowy, towarowy, rolniczy). Wzrost zanieczyszczeń na terenach wiejskich i miejskich następuje w okresie grzewczym. Istotną rolę odgrywa nadal rodzaj i jakość stosowanych paliw głównie węgiel kamienny oraz brak urządzeń odpylających. Do podstawowych działań, które mogą ograniczyć emisję będzie należeć zmniejszenie ilości emitowanych zanieczyszczeń ze źródeł technologicznych oraz energetycznych. Ponadto modernizacja lokalnych kotłowni węglowych z jednoczesnym usprawnieniem lub budową sieci cieplnej wewnątrz budynków i wprowadzenie technologii zabezpieczających przed utratą ciepła - m.in. termorenowację. Program ochrony powietrza. W celu zmniejszenia uciążliwości i zmniejszenia emisji pyłowo-gazowej należy podjąć działania polegające m.in. na: 1. ograniczeniu emisji SO 2 poprzez likwidację zanieczyszczeń u źródła poprzez zmianę paliwa o mniejszej zawartości siarki, wymianę kotłowni węglowych na olejowe, gazyfikację miast i wsi, stosowanie w pojazdach odsiarczonych benzyn, oleju napędowego lub gazu, 2. ograniczenie energochłonności budynków, instalowanie niskoazotowych palników w kotłach opalanych olejem lub gazem w celu zmniejszenia emisji NO x 3. zmniejszenie zużycia spalanych paliw poprzez wymianę niskosprawnych kotłów węglowych na wysokosprawne olejowe i gazowe w celu ograniczenia emisji CO 2, 4. stosowanie energooszczędnych technologii produkcyjnych oraz niekonwencjonalnych źródeł energii. 4. Źródła nadzwyczajnych zagrożeń środowiska. Na terenie powiatu znajdują się następujące obiekty mogące stanowić potencjalne zagrożenie dla środowiska i ludzi: 1. amoniak gromadzony w instalacjach technologicznych i zbiornikach; - Zakład Produkcyjno Handlowy AG AGRO-POLAND w Bądzynie gm. Lubowidz w ilości 6 ton, 14

- Spółdzielnia Mleczarska w Żurominie w ilości 5 ton. 2. Zagrożenie pożarowo-wybuchowe stanowi odcinek gazociągu Jamał Europa Zachodnia przebiegający przez Gminę Siemiątkowo (sołectwa Krzeczanowo, Gutkowo) 3. Zagrożeniem są składowiska nawozów sztucznych i środków chemicznej ochrony roślin, które w sytuacji pożaru stanowią zagrożenie chmurą z toksycznymi związkami. 4. Duże zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi oraz środowiska mogą stanowić katastrofy i awarie cystern samochodowych przewożących przez teren powiatu substancje i materiały niebezpieczne trasami do tego celu nie wyznaczonymi. 5. Hałas. Hałasem jest każdy niepożądany, nieprzyjemny, dokuczliwy, a nawet szkodliwy dźwięk. Powszechność występowania hałasu powoduje wiele negatywnych skutków, szczególnie dla jakości życia i zdrowia człowieka (słuch, układ nerwowy, psychika, zmniejszenie sprawności umysłowej). W chwili obecnej największe natężenie hałasu może występować w miejscowościach o dużym natężeniu ruchu. Trudno jest określić jaki jest stopień przekroczenia norm ze względu na brak badań w powiecie, jednak w chwili obecnej wzrost liczby samochodów a tym samym natężenia ruchu powoduje nadmierny hałas w miejscach dużego ruchu np.: w centrum Żuromina. W celu ograniczenia uciążliwości hałasu należy w przyszłości wprowadzić zmiany w inżynierii ruchu drogowego poprzez np.: budowę obwodnicy, która zmniejszy ruch w centrum miasta, eliminowanie z ruchu pojazdów o złym stanie technicznym, dbanie o stan tekstury nawierzchni drogowej, w celu ochrony ludności należy stosować okna o dużej izolacyjności akustycznej. 6. Promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące. Pola elektromagnetyczne wytwarzane są przez systemy radiowo telewizyjne, radiofoniczne, radiolokacyjne, medyczne urządzenia diagnostyczne i terapeutyczne, kuchnie mikrofalowe, stacje i linie elektro energetyczne. Promieniowanie elektromagnetyczne jest rozpatrywane jako zanieczyszczenie środowiska naturalnego. Wokół źródeł pól elektromagnetycznych tworzy się obszary ograniczonego użytkowania. W powiecie żuromińskim źródłami promieniowania pól elektromagnetycznych są: 1. linie elektroenergetyczne napowietrzne dla prądu przemiennego o napięciach znamionowych 110 kv, 2. stacje bazowe telefonii komórkowej zlokalizowane w miejscowościach Żuromin 3 stacje, Bieżuń 3 stacje, Lubowidz 3 stacje, Lutocin 2 stacje, Kuczbork 2 stacje, Siemiątkowo 1 stacja. W celu ograniczenia uciążliwości promieniowania elektromagnetycznego należy podjąć działania dotyczące analizy wpływu na środowisko nowych obiektów emitujących promieniowanie elekromagnetyczne podczas wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz pozwoleń na budowę. 15

7. Edukacja ekologiczna społeczeństwa. Poziom świadomości ekologicznej społeczności lokalnej i stan jego zamożności to dwie przesłanki, które warunkują powodzenie planowanych rozwiązań w zakresie ochrony powierzchni ziemi. Należy podjąć działania, aby program gospodarki odpadami został zaakceptowany przez społeczeństwo i co najważniejsze był przez nie wykonywany (zaprzestanie wywozu śmieci na dzikie wysypiska, segregowanie odpadów itd.) W ciągu sześciu lat istnienia powiatu prowadzone są działania na rzecz edukacji ekologicznej społeczeństwa, która jest szczególnie ukierunkowana na prawidłową gospodarkę odpadową. Do realizatorów edukacji ekologicznej w powiecie należy zaliczyć: - samorząd powiatowy, - samorządy gminne, - szkoły, - nadleśnictwa, - organizacje ekologiczne, - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, - Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy, - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska Biuro Porozumienia Zielone Płuca Polski w Białymstoku. 8. Zadania w zakresie wdrażania zrównoważonego rozwoju oraz ochrony środowiska. Działania władz samorządowych powiatu będą w szczególności skierowane na: - podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa, - wprowadzenie systemu racjonalnej gospodarki odpadami, - dalsze ograniczanie emisji zanieczyszczeń do powietrza, - ograniczanie wprowadzania zanieczyszczeń do wód powierzchniowych, - budowa infrastruktury pod rekreacje i turystykę - poprawa stanu zdrowia ludności, - rozwój szkolnictwa, Do działań priorytetowych, które należy wykonać w najbliższych latach należą: 1. podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa, 2. wprowadzenie racjonalnej gospodarki odpadowej, 3. poprawa stanu czystości wód powierzchniowych, 4. kontynuowanie ograniczania emisji zanieczyszczeń do powietrza, 5. zwiększanie lesistości, 6. rozwój małej retencji, 7. rozbudowa infrastruktury w turystyce i rekreacji. 16

TERENY POTENCJALNIE INWESTYCYJNE Lp. Obręb Nr działki Powierzchnia Właściciel (władający) Przeznaczenie terenu Podatek lokalny od działalności gospodarczej Stan na dzień 15 lipca 2004r. Gmina Siemiątkowo 1. * Siemiątkowo Rogalne Stan na dzień 15 lipca 2004r 183/2 1,22 Gmina Siemiątkowo Przemysł drobny ( masarnia, przetwórstwo owocowo warzywne itp. ) 2. * Siemiątkowo 56/4 12,74 Skarb Państwa Agencja Nieruchomości Rolnych 3. * 56/6 56/7 56/8 139 1,01 Gmina Siemiątkowo Zarząd: osoba prawna Były Zakład Rolny PGR Kondrajec Baza Gminnej Spółdzielni SCh 4. * 137/1 138/1 0,8857 0,5436 Osoba prawna j.w. 5. * 143 1,4231 Gmina Siemiątkowo Baza SKR w Siemiątkowie 142/3 142/4 Użytkowanie wieczyste: osoba prawna 6. * 151/1 1,59 Gmina Siemiątkowo Park wiejski od nieruchomości zabudowanej od gruntów 12,00 zł/m 2 0,32 zł/m 2 17

7. * Krzeczanowo 113 114 8. * 138/2 138/5 138/6 138/7 0,52 Gmina Siemiątkowo Użytkowanie wieczyste: osoba fizyczna 59,07 Skarb Państwa Agencja Nieruchomości Rolnych 9. * 54/1 21,74 Skarb Państwa Agencja Nieruchomości Rolnych 10. * 457 0,08 Skarb Państwa Agencja Nieruchomości Rolnych 11. * 55 0,12 Skarb Państwa Użytkowanie: osoba prawna 12. * 3356/2 7,72 Skarb Państwa Zarząd: Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Nadleśnictwo Dwukoły Baza SKR Były Zakład Rolny PGR Kondrajec ( suszarnia zielonek, mieszalnia pasz ) Około 0,30 ha pod usługi rzemiosła uciążliwego Budynek administracyjny po byłym PGR Baza GS SCh Park wiejski na bazie parku dworskiego 18

Gmina Lubowidz 13. * Łazy 41 11,70 Skarb Państwa Turystyka, sport 14. Osówka 368/5 0,8336 Gmina Lubowidz Tereny powierzchniowej eksploatacji kruszywa 368/6 368/7 368/8 15. * Lubowidz 453 7,7412 Skarb Państwa Przemysł drobny 455 456 470/2 473 474/2 486/23 486/25 Użytkowanie wieczyste: osoba fizyczna 16. * 363 4,00 Gmina Lubowidz Użytkowanie: osoba Baza SKR 17. * Zieluń 547 577/2 prawna 0,79 Skarb Państwa Użytkowanie: osoba prawna 18. * 482/4 0,2369 Gmina Lubowidz Użytkowanie wieczyste: osoba prawna 19. * 546/2 0,10 Osoba prawna 20. * 590 1,03 Skarb Państwa Użytkowanie: osoba prawna 21. * Straszewy 315 0,76 Skarb Państwa Użytkowanie: osoba prawna Usługi, przemysł drobny Tereny GS SCh Baza SKR 10,40 zł/m 2 0,40 zł/m 2 19

Gmina Kuczbork Osada 22. * Gościszka 549 0,93 Gmina Kuczbork Osada Użytkowanie: osoba prawna 23. * 263 6,40 Skarb Państwa Użytkowanie wieczyste: osoba 24. * Łążek 97/1 97/2 98/1 98/2 101/1 99/1 99/2 103/1 102/1 122 prawna 3,02 Skarb Państwa Użytkowanie wieczyste: osoba prawna 25. * Nowa Wieś 356 0,60 Gmina Kuczbork Osada Użytkowanie: osoba prawna 26. * Sarnowo 296 299 304 308/2 308/3 308/5 308/9 308/7 1,7128 Skarb Państwa: Użytkowanie wieczyste: osoba prawna Baza SKR Wytwórnia mas bitumicznych Użytki kopalne Baza SKR Eksploatacja kruszywa 12,70 zł/m 2 0,55 zł/m 2 20

27. * Chojnowo 2 6,01 j.w. j.w. 7/1 9/1 11/1 12/1 13/1 28. Zielona 686 0,55 Skarb Państwa Użytkowanie: osoba Baza Międzykółkowej Bazy Maszynowej w Zielonej prawna 29. 353/4 6,64 Powiat Żuromiński Trwały zarząd: jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej Budynek zlikwidowanego internatu 30. Kompleks parku zabytkowego z pałacem współwłasność osób fizycznych 31. * Kuczbork 127/6 0,7354 Gmina Kuczbork Baza SKR 127/7 127/8 127/9 127/10 Osada Użytkowanie wieczyste: osoba prawna 127/11 126 127/20 32. * 124/1 0,35 Osoba prawna 33. 489/3 0,30 Osoba prawna Budynek po byłym zakładzie CORA 34. * Kozielsk 3/23 0,53 Skarb Państwa Agencja Nieruchomości Rolnych Budynek mieszkalny ( blok w stanie surowym po byłym PGR Zielona ) 21

Gmina Bieżuń 35. Sławęcin 247 0,45 Powiat Żuromiński w ½ cz Gmina Bieżuń w ½ cz. 36. 60 1,05 Gmina Bieżuń Zarząd : osoba prawna Gmina Lutocin 37. * Mojnowo 102 0,45 Gmina Lutocin Użytkowanie: jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej Lokale mieszkalne i lokal użytkowy po byłym Ośrodku Zdrowia Baza SKR Budynek po zlikwidowanej szkole 12,30 zł/m 2 0,50 zł/m 2 13,30 zł/m 2 0,55 zł/m 2 38. * Seroki 262 0,24 j.w. j.w. 39. * Chromakowo 395 2,2808 Skarb Państwa Teren zabytkowego parku podworskiego z budynkiem zabytkowym i pomnikami przyrody Gmina Żuromin 40. Dębsk 405 1,95 Władający: osoba Baza SKR prawna 41. Kliczewo Małe 377 1,22 Gmina Żuromin Budynek byłej szkoły podstawowej jest to dworek wpisany wraz z otaczającym go parkiem 42. 378 1,41 Skarb Państwa Agencja Nieruchomości Rolnych do rejestru zabytków Budynki i budowle pozostałe po byłej RSP 43. * Poniatowo 715 1,94 Gmina Żuromin Zespół pałacowo parkowy 14,00 zł/m 2 0,60 zł/m 2 22

Miasto Żuromin 44. m. Żuromin 618/3 0,0862 Powiat Żuromiński Lokale użytkowe i garaże - usługi 45. 218 0,1356 Skarb Państwa Teren budownictwa jednorodzinnego na terenie użytków rolnych 14,00 zł/m 2 0,60 zł/m 2 46. 212/1 0,4772 Skarb Państwa j.w. 47. 47 1,3690 Skarb Państwa Teren przemysłu, składów i budownictwa na terenie istniejących upraw rolnych i użytków zielonych 48. 119 0,8372 Skarb Państwa j.w. 49. 607 0,6567 Skarb Państwa Teren budownictwa jednorodzinnego na terenie istniejących użytków rolnych 50. 628 0,2957 Skarb Państwa j.w. 51. 3140 0,4031 Skarb Państwa Rezerwa pod ogródki działkowe Razem: 178,8838 ha. * tereny znajdujące się na obszarach chronionego krajobrazu, które zostały wprowadzone przez Wojewodę Mazowieckiego na mocy rozporządzenia Nr 61 z dnia 24 lipca 2003 roku w sprawie wprowadzenia obszarów chronionego krajobrazu ( Dz. Urz.Woj. Mazowieckiego Nr 203, poz. 4939 z późn. zm. ) 23

BEZROBOCIE NA TERENIE POWIATU ŻUROMIŃSKIEGO w latach 2000 2003 r. Urząd Pracy jako administracja specjalna funkcjonował od stycznia 1993 r. do 31 grudnia 1999 r.. Z dniem 1 stycznia 2000 r. służby zatrudnienia przestały funkcjonować jako odrębne podmioty administracyjne i zostały podporządkowane samorządom powiatowym. Sytuacja na rynku pracy w powiecie żuromińskim podobnie jak w kraju jest trudna. W końcu 2002 roku w powiecie mieszkało 42 079 osób w tym w wieku produkcyjnym 23 844 osoby, natomiast w wieku poprodukcyjnym 6 971 osób. Na dzień 31 grudnia 2002 roku w Powiatowym urzędzie Pracy zarejestrowane były 4 983 osoby bezrobotne w tym 2 396 kobiet. Wówczas stopa bezrobocia wynosiła 21,8 % i przekroczyła rozmiary bezrobocia w kraju 18,1 % oraz w województwie mazowieckim 13,9 %. W analogicznym okresie w 2000 roku liczba bezrobotnych wynosiła 4 328 osób ( stopa bezrobocia 19,4 % ), w 2001 roku 4523 osób ( stopa bezrobocia 20,2 % ) natomiast na dzień 31.12.2003 r. liczba bezrobotnych wynosiła 4999 osób ( stopa bezrobocia 28,6 % ). Główny Urząd Statystyczny w styczniu 2004 roku na podstawie wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002 i Powszechnego Spisu Rolnego 2002 zweryfikował dotychczasową stopę bezrobocia dla Polski i województw za lata 2001-2003. Dla województwa wynosi ona 15,1% przy średniej dla kraju 20,0 %. W strukturze bezrobocia udział kobiet od kilku lat utrzymuje się na tym samym poziomie poniżej 50 % w 2000 r. ( 49,56 % ), w 2001 r. ( 48,99%), w 2002 r.( 48,08 % ), na dzień 31.12.2003 r. ( 47,4 % ). Osoby niepełnosprawne zarejestrowane w tut. Urzędzie stanowią niewielki odsetek ogółu bezrobotnych w 2000 roku ( 0,21 %), w 2001 roku ( 0,40 % ), w 2002 roku ( 0,28 % ) na dzień 31.12.2003 rok ( 0,4 % ). W skali województwa mazowieckiego powiat żuromiński wyróżnia się najmniejszym udziałem osób niepełnosprawnych. Z danych Powiatowego Urzędu Pracy w Żurominie wynika, że w powiecie żuromińskim utrzymuje się wysoki poziom bezrobotnych zamieszkałych na wsi. Związane jest to zarówno z mniejszą liczbą podmiotów gospodarczych funkcjonujących na wiejskim rynku pracy, a także niższym poziomem wykształcenia i kwalifikacji mieszkańców wsi. Przede wszystkim bezrobocie na terenach wiejskich dotyka ludzi młodych do 24 roku często słabo wykształconych. W 2000 roku udział zamieszkałych na wsi wynosił ( 70,75 % ), w 2001 roku ( 70,53 % ), w 2002 roku ( 71,28 % ) natomiast na dzień 31.12.2003 r. ( 71, 5 % ). Załączone tabele 1 i 2 przedstawiają wybrane grupy bezrobotnych zarejestrowanych w powiecie żuromińskim w latach 2000 31.12.2003 oraz poziom bezrobocia w poszczególnych gminach. Bezrobotni absolwenci szkół ponadgimnazjalnych Status absolwenta na dzień 31.12.2003 roku posiadało 257 osób. Stanowili oni 5,1 % ogółu zarejestrowanych bezrobotnych. 24

Liczba absolwentów w 2002 roku w porównaniu z 2000 i 2001 rokiem była niższa. Powodem była realizacja PROGRAMU Pierwsza Praca, którego podstawowym celem było niedopuszczenie do tego, aby absolwenci szkół pozostawali bez pracy w wyniku pierwszego doświadczenia zawodowego. Nawet okresowe zatrudnienia czy praca w charakterze stażysty lub wolontariusza spełnia istotną rolę ; pozwalają testować wiedzę i umiejętności zdobyte w szkole, stanowią źródło samodzielnie uzyskanych dochodów i motywuje do szybkiego pozyskania kolejnego miejsca pracy, a poprzez udokumentowanie określonego czasu praktyki przełamuje zaklęty krąg po którym dotychczas porusza się większość absolwentów- pracodawca nie zatrudnia osoby bez doświadczenia, a absolwent nie ma szansy jego zdobycia. Na przestrzeni ostatnich lat obserwujemy wzrost liczby zarejestrowanych bezrobotnych absolwentów legitymujących się dyplomami wyższych uczelni, jednocześnie zmniejsza się udział bezrobotnych absolwentów szkół zasadniczych zawodowych. Na dzień 31.12.2003 r. zarejestrowani absolwenci legitymowali się wykształceniem: wyższym 15,2 %, policealnym i średnim zawodowym 42,0 %, średnim ogólnokształcącym 12,8 %, zasadniczym zawodowym 29,2 %, podstawowym i niepełnym podstawowym 0,8 %. Bezrobotnych absolwentów zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Żurominie w latach 2000 31.12.2003 r. według wykształcenia przedstawia załączona tabela 3. Bezrobotni według wieku i czasu pozostawania bez pracy Wśród osób bezrobotnych zarejestrowanych na koniec grudnia 2003 roku dominowały osoby w wieku 25-34 lata ( 31,3% ) oraz bezrobotni w wieku do 24 lat ( 27,7 % ogółu bezrobotnych ). W odniesieniu do roku 2000 2002 wzrosła liczba bezrobotnych w wieku 45-54 lata. Zjawisko starzenia się bezrobotnych jest o tyle niepokojące, że bezrobotni powyżej 45 lat zwłaszcza kobiety mają trudności ze znalezieniem pracy. W strukturze bezrobocie dominują osoby zarejestrowane powyżej 12 miesięcy czyli długotrwale bezrobotni.na dzień 31 grudnia 2003 r. stanowili ( 62,9 %) ogółu zarejestrowanych bezrobotnych w 2000 roku ( 56,05 % ) w 2001 roku ( 59,06 % ), w 2002 roku ( 58,7 % ). Z analizy danych zawartych w tabeli 7 wynika, że największy udział osób długookresowo zarejestrowanych w ogólnej liczbie długookresowo zarejestrowanych w powiecie żuromińskim jest na terenie Miasta i Gminy Żuromin ( 35,38 %) na dzień 31.12.2003 r., natomiast najmniejszy w Gminie Lutocin ( 8,43 % ) na dzień 31.12.2003 r. należy przypuszczać,że w znacznej mierze wpływ miał Zakład Dorpol Seroki w którym występowała dość duża fluktuacja kadr. Jest to bardzo niepokojące zjawisko gdyż stwarza to zagrożenie patologią społeczną, zmniejsza szanse na znalezienie pracy, a tym samym powoduje degradacje materialną i społeczną jednostki. Ponadto wynikiem długiego pozostawanie bez pracy jest często izolacja społeczna i zmiany w psychice osób bezrobotnych. Na ten rodzaj bezrobocia narażone są osoby posiadające niskie kwalifikacje zawodowe. Przede wszystkim dotyczy to bezrobotnych z wykształceniem zawodowym i niepełnym podstawowym. Bezrobotnych zarejestrowanych według wieku i czasu pozostawania bez pracy przedstawiają załączone tabele 4 i 5. 25

Bezrobotni według wykształcenia Dane zawarte w załączonej tabeli 7 o strukturze wykształcenia wskazują,że w powiecie żuromińskim podobnie jak w całym kraju wśród zarejestrowanych bezrobotnych jest bardzo wysoki udział osób z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym w 2000 roku ( 74,93 % ), w 2001 roku ( 73,25 % ), w 2002 roku ( 72,72 % ) na dzień 31.12.2003 r. ( 70,3 % ). Ponadto wśród ogółu zarejestrowanych bezrobotnych w analizowanym okresie niepokojąco wzrósł udział osób z wykształceniem wyższym w 2000 roku stanowili ( 1,25% ), w 2001 roku ( 2,03 % ) w 2002 roku ( 2,47 % ), a na dzień 31.12.2003 r. ( 2,8 % ). W obszarze bezrobocia na terenie powiatu żuromińskiego obserwuje się utrzymujące niekorzystne tendencje: Znaczną populację stanowi młodzież w wieku 18-24 lata (28 % ogółu bezrobotnych na dzień 30.06.2004 r.). Przeważa młodzież zamieszkała na wsi 1067 osób tj.76,5 %) ; Bezrobocie wśród tej grupy osób jest szczególnie groźne. Przymusowa bezczynność u progu aktywności zawodowej uniemożliwia prawidłowy rozwój społeczny i utrudnia rozpoczęcie dorosłego samodzielnego życia. Bezrobocie stało się głównym zagrożeniem startu zawodowego, barierą która nie pozwala na zdobycie praktycznych umiejętności zawodowych, sprawdzenie już uzyskanych wiadomości i umiejętności, usamodzielnienie się, zdobycie uznania i prestiżu społecznego. Jednocześnie młodzież jest szczególnie narażona na zjawiska patologii społecznej. Warto zaznaczyć, iż to ludzie młodzi dysponują takimi predyspozycjami jak : siła fizyczna, sprawność umysłowa i umiejętność dostosowania się, szybkość postrzegania i przetwarzania informacji, zdolność uczenia się, sprawność zmysłów. Młodzież stanowi szczególna kategorię bezrobotnych. Są to zasoby pracy, które zajmują w społeczeństwie szczególne miejsce i to nie tylko ze względu na konieczność bezpośredniego zaspakajania ich potrzeb, ale także z powodu atycypacyjnej roli w kształtowaniu struktury kwalifikacyjno - zawodowej i prawidłowym rozwoju społeczeństwa gospodarującego. Znaczenie aktywnej polityki rynku pracy, stosowanej zwłaszcza w stosunku do młodzieży, wzrasta w kontekście wielokrotnie potwierdzonej zasady, że pierwsze doświadczenie na rynku pracy mają istotny wpływ na losy zawodowe młodzieży w przyszłości. Wśród ogółu bezrobotnych dominują osoby nie posiadające prawa do zasiłku (83,4 %); W ogólnej liczbie zarejestrowanych bezrobotnych duży udział osób zarejestrowanych powyżej 12 miesięcy 3149 ( 63,4 %) w tym powyżej 24 miesięcy zarejestrowane są 2244 osoby stanowią ( 71,3 %); Niski poziom wykształcenia zarejestrowanych 3432 osoby ( 69,2 % ) posiadają wykształcenie gimnazjalne i zawodowe ; W ostatnich latach istotnym problemem na rynku pracy jest systematycznie wzrastająca liczba osób długotrwale bezrobotnych. Osoby pozostające bez pracy przez długi okres czasu mają nie tylko zaniżone poczucie własnej wartości czy słabą motywację do poszukiwania i utrzymania zatrudnienia, ale mają także ogromne trudności w dostosowaniu się do potrzeb nowoczesnego rynku pracy. Większość z nich jest w złym stanie psychicznym. Brak pracy i środków do życia na utrzymanie rodziny powoduje bezsilność, która może doprowadzić w niektórych przypadkach nawet do głębokiej depresji. Im dłużej bezrobotny jest bez pracy tym 26