Przedmiotowy system oceniania z biologii w ZSOMS w Białymstoku System oceniania jest zgodny z Rozporządzeniem MEN z dnia 30.04.07 w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych. I CZĘŚĆ Cele oceniania osiągnięć uczniów: - informowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i postępach w tym zakresie - pomoc uczniowi w samodzielnym planowaniu swojego rozwoju - motywowanie ucznia do dalszej pracy - dostarczenie uczniowi i rodzicom informacji o postępach, trudnościach oraz specjalnych uzdolnieniach ucznia - umoŝliwienie nauczycielowi doskonalenia organizacji i metod pracy dydaktyczno-wychowawczej Obszary aktywności ucznia podlegające ocenianiu: Waga 5: sprawdziany, testy, prace klasowe, odpowiedzi ustne, konkursy na wyŝszym etapie niŝ szkolny, Waga 3: kartkówki, konkursy na etapie szkolnym, Waga 1: prace domowe, aktywność, ćwiczenia, praca w grupie, doświadczenia, prace długoterminowe ( projekty, zielnik, referaty).
PrzybliŜona liczba ocen w semestrze: W klasach z 1 godziną tygodniowo : waga 5-1 ocena waga 3-2 oceny waga 1-1 ocena W klasach z 2 godzinami tygodniowo: waga 5-2 oceny waga 3-3 oceny waga 1-2 oceny Sposoby sprawdzania postępów ucznia: - sprawdziany pisemne - odpowiedzi ustne Dokładne kryteria ocen: - kryteria oceny odpowiedzi ustnych Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który wykazuje bardzo duŝe braki w zakresie podstawowej wiedzy. Nie rozumie prostych poleceń. Nawet przy pomocy nauczyciela nie potrafi odtworzyć fragmentarycznej wiedzy. Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który wykazuje duŝe braki w wiedzy. Przy pomocy nauczyciela potrafi odpowiedzieć na proste pytania. Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, którego wiedza obejmuje podstawowe wiadomości i umiejętności. Przy pomocy nauczyciela jest w stanie zrozumieć najwaŝniejsze zagadnienia. Nie potrafi łączyć zagadnień biologicznych w logiczne ciągi i
dokonywać ujęć problemowych. Nie ilustruje odpowiedzi trafnie dobranymi rysunkami schematycznymi. Robi pojedyncze błędy w opisywaniu tablic schematycznych. Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który w zakresie wiedzy ma niewielkie braki. Inspirowany przez nauczyciela potrafi samodzielnie rozwiązywać problemy biologiczne o pewnym stopniu trudności. Wykazuje zaleŝności przyczynowo-skutkowe. Prawidłowo opisuje tablice schematyczne. Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który w stopniu wyczerpującym opanował materiał podstawy programowej. Samodzielnie potrafi interpretować problemy i procesy biologiczne. Wykorzystuje róŝne źródła informacji oraz wiedzę z róŝnych dziedzin nauki. Swoją odpowiedź ilustruje trafnie dobranymi schematami i rysunkami. Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który opanował w pełnym zakresie wiadomości i umiejętności przewidziane programem, potrafi korzystać z róŝnych źródeł informacji, potrafi stosować wiadomości w sytuacjach problemowych, bierze udział w konkursach i olimpiadach biologicznych szczebla wyŝszego niŝ szkolny. Kryteria oceny prac pisemnych zgodne z WSO Kryteria oceny pracy w grupie Struktura grupy: 1. lider (kieruje pracą zespołu, organizuje wykonywanie zadań, motywuje członków grupy do pracy, dba o racjonalne gospodarowanie czasem) 2. sekretarz (notuje informacje słuŝące rozwiązaniu problemu, zbiera dokumentację z przebiegu pracy w grupie) 3. sprawozdawca (prezentuje efekty pracy w grupie) Zasady pracy w grupie:
1. Wszyscy biorą aktywny udział w pracy zespołu. 2. KaŜdy moŝe swobodnie wyraŝać swoje zdanie. 3. Członkowie zespołu szanują się wzajemnie. 4. Uczniowie wspólnie ponoszą odpowiedzialność za efekty pracy grupy. 5. Wszyscy dbają o ład i porządek w miejscu pracy. Wymagania stawiane prezentacji wyników pracy grupy: 1. Zgodność treści z tematem. 2. Poprawność merytoryczna prezentacji. 3. Czytelna, przejrzysta struktura wypowiedzi. 4. Wyczerpujące ujęcie zagadnienia. 5. Umiejętne wykorzystanie materiałów i sposobów przedstawienia treści. 6. Pomysłowość i oryginalność prezentacji. 7. Wizerunek prezentera (głos, gestykulacja, kontakt wzrokowy ze słuchaczami). Wszystkie grupy są oceniane w skali punktowej 0-4 za spełnienie kryteriów: 1. Rozwiązanie problemu. 2. Prezentacja. 3. Sposób komunikowania się. 4. Organizacja pracy w grupie. 5. Gospodarowanie czasem. 6. Dbałość o ład i porządek. Ocenę bardzo dobrą za udział w lekcji otrzymują uczniowie z grupy, która uzyska najwyŝszą liczbę punktów. W obrębie grupy oceny mogą być zróŝnicowane w zaleŝności od wkładu pracy członków. JeŜeli praca w grupie była tylko jednym z elementów lekcji, uczniowie mogą być nagrodzeni plusami. Warunki poprawy wyników:
- Sprawdziany pisemne uczeń poprawia według zasad określonych w WSO (część ogólna) - Ocenę niedostateczną ze sprawdzianów uczeń ma prawo poprawić pisemnie w terminie 2 tygodni od otrzymania oceny. - Oceny wyŝsze niŝ niedostateczna uczeń moŝe poprawić ustnie w terminie 2 tygodni. - Nie ma popraw kartkówek. - Ocenę niedostateczną z odpowiedzi ustnej uczeń ma prawo poprawić pod warunkiem zgłoszenia się do odpowiedzi na najbliŝszej lekcji. Prawa przysługujące uczniom w procesie oceniania - w klasach z 1 godziną biologii tygodniowo, uczeń ma prawo zgłosić jedno nieprzygotowanie do lekcji w semestrze - w klasach z dwiema i więcej godzinami biologii tygodniowo, uczeń moŝe zgłosić 2 nieprzygotowania w semestrze. Sposób gromadzenia i przechowywania informacji o uczniu Prace pisemne ucznia są gromadzone i przechowywane przez nauczyciela w teczkach klasowych. CZĘŚĆ II Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy I gimnazjum oparte na Programie nauczania biologii Puls Ŝycia Dział Poziom wymagań na poszczególne oceny: programu dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą celującą I. Biologia nauka o Ŝyciu Uczeń: określa przedmiot badań biologii jako nauki podaje przykłady dziedzin biologii Uczeń: potrafi korzystać z źródeł wiedzy rozróŝnia próbę Uczeń: wybrane dziedziny biologii posługuje się właściwymi źródłami Uczeń: objaśnia zasadę stopniowego komplikowania się poziomów organizacji Uczeń: wykorzystuje atlasy do rozpoznawania kilku gatunków
źródła wiedzy biologicznej wyjaśnia, do czego słuŝą atlasy i klucze cechy Ŝywych kontrolną i badawczą wiedzy biologicznej podczas rozwiązywania problemów Ŝycia wykorzystuje atlasy do rozpoznawania pospolitych gatunków roślin wskazuje komórkę jako podstawową jednostkę organizacji Ŝycia struktury budowy komórki roślinnej, zwierzęcej, grzyba i bakterii wyciąga wnioski dotyczące komórkowej budowy na podstawie obserwacji preparatów podaje funkcje organelli posługuje się mikroskopem wykonuje proste preparaty mikroskopowe odróŝnia pod mikroskopem, na schemacie, zdjęciu lub po opisie poszczególne składniki komórki rysuje obraz widziany pod mikroskopem wyjaśnia rolę elementów komórki porównuje budowę róŝnych komórek omawia budowę jądra i chloroplastu analizuje róŝnice między poszczególnymi typami komórek omawia budowę organelli kom. rozpoznaje organella kom. obserwując nieomawiane wcześniej komórki II. Jedność i róŝnorodność jednostki klasyfikacji biologicznej określa, czym jest odŝywianie wyjaśnia, czym zajmuje się systematyka podaje kryteria wyróŝnienia pięciu królestw omawia róŝnice między organizmami dawne sposoby klasyfikacji omawia zasady systemu klasyfikacji biologicznej róŝne strategie odŝywiania ocenia sztuczne i naturalne systemy podziału uzasadnia potrzebę klasyfikowania wykazuje róŝnice w pobieraniu i trawieniu
podstawowe sposoby odŝywiania się samoŝywnymi a cudzoŝywnymi czynniki niezbędne do Ŝycia samoŝywnych i cudzoŝywnych substraty i produkty fotosyntezy wyjaśnia, na czym polega fotosynteza wykazuje róŝnorodność odŝywiania się cudzoŝywnych określa warunki przebiegu fotosyntezy ocenia, czy dany organizm jest samoŝywny, czy cudzoŝywny pokarmów u róŝnych wyjaśnia, na czym polega chemosynteza prowadzi obserwacje ilustrujące wpływ wybranych czynników na intensywność fotosyntezy, prowadzi ich dokumentację określa, czym jest oddychanie wyjaśnia, na czym polega wymiana gazowa wskazuje mitochondrium jako miejsce, w którym zachodzi utlenianie przedstawia oddychanie tlenowe i fermentację jako procesy dostarczające energii omawia róŝne sposoby oddychania przykłady ilustrujących róŝne sposoby oddychania rozróŝnia wymianę gazową i oddychanie wewnątrzkomórkowe uzasadnia, Ŝe oddychanie jest procesem niezbędnym do Ŝycia wykazuje zaleŝność między środowiskiem Ŝycia a budową narządów wymiany gazowej porównuje oddychanie tlenowe i beztlenowe omawia znaczenie fermentacji zapisuje słownie równanie reakcji oddychania tlenowego zapisuje słownie równanie reakcji oddychania beztlenowego określa, czym jest rozmnaŝanie wyróŝnia rozmnaŝanie płciowe i bezpłciowe podaje przykłady rozpoznaje sposoby rozmnaŝania się wyjaśnia, na czym polega rozmnaŝanie rodzaje rozmnaŝania ocenia znaczenie przemiany pokoleń typy między sposobem zapłodnienia a środowiskiem Ŝycia ocenia znaczenie samozapłodnienia ocenia
płciowego i bezpłciowego rozmnaŝania się bezpłciowe rozpoznaje pączkujące droŝdŝe obserwowane pod mikroskopem omawia róŝnice między rozwojem prostym a złoŝonym rozwoju zarodka stosuje w praktyce wiadomości dotyczące rozmnaŝania wegetatywnego znaczenie rozmnaŝania wegetatywnego dla rośliny i w praktyce hodowlanej III. Bakterie i wirusy. Organizmy beztkankowe miejsca występowania bakterii i wirusów rozpoznaje i podaje nazwy form morfologicznych bakterii widocznych na preparacie mikroskopowym lub ilustracji podaje charakterystyczne cechy budowy bakterii i wirusów cechy, którymi wirusy róŝnią się od podaje przykłady bakterii i wirusów określa znaczenie bakterii w przyrodzie i gospodarce człowieka wybrane czynności Ŝyciowe bakterii choroby bakteryjne i wirusowe rysuje kształty bakterii obserwowanych pod mikroskopem ocenia znaczenie bakterii i wirusów określa warunki tworzenia się przetrwalników ocenia rolę bakterii jako destruentów ocenia rolę bakterii jako symbiontów miejsca występowania protistów grupy naleŝących do protistów omawia czynności Ŝyciowe grup protistów poszczególne grupy protistów wykazuje chorobotwórcze znaczenie protistów porównuje czynności Ŝyciowe grup protistów ocenia znaczenie zakwitów glonów choroby wywoływane przez protisty rozpoznaje pod mikroskopem, rysuje i opisuje budowę przedstawicieli protistów
wskazuje środowisko Ŝycia glonów podaje przykłady naleŝących do glonów wspólne cechy zaliczanych do glonów omawia znaczenie glonów w przyrodzie i gospodarce człowieka wyjaśnia, Ŝe glony to grupa ekologiczna, do której naleŝą przedstawiciele trzech królestw omawia wybrane czynności Ŝyciowe glonów analizuje wpływ zakwitów glonów na inne organizmy w środowisku ocenia znaczenie glonów w przyrodzie i gospodarce człowieka wyjaśnia zaleŝność między głębokością a występowanie m określonych grup glonów podaje przykłady grzybów i porostów opisuje budowę grzybów rozpoznaje pleśniaka białego w obrazie mikroskopowym sposoby rozmnaŝania się grzybów rozpoznaje porosty wśród innych omawia czynności Ŝyciowe grzybów podaje przykłady znaczenia grzybów w przyrodzie i gospodarce człowieka rozpoznaje porosty jako organizmy zbudowane z grzybni i glonu wyjaśnia, co to jest grzybica budowę grzybów owocnikowych omawia sposoby rozmnaŝania się grzybów analizuje znaczenie grzybów w przyrodzie i gospodarce człowieka wykonuje i opisuje rysunek wskazanych grzybów wykazuje znaczenie mikoryzy dla grzyba i rośliny określa znaczenie komponentów w budowie plechy porostu proponuje sposób badania czystości powietrza, znając wraŝliwość porostów na zanieczyszczenia rozpoznaje i podaje nazwy róŝnych form morfologicznych porostów IV. Świat roślin wyjaśnia, czym jest tkanka podaje przykłady tkanek dokonuje podziału tkanek roślinnych na twórcze i stałe budowę, rozmieszczenie i funkcje tkanek budowy wskazanej tkanki z jej funkcją rozpoznaje i rysuje tkanki widoczne na
roślinnych wskazuje na ilustracji komórki tworzące tkankę cechy budowy tkanek roślinnych opisuje funkcje wskazanych tkanek roślinnych wykonuje preparat ze skórki cebuli i rozpoznaje w nim tkankę okrywającą rozpoznaje i rysuje niektóre tkanki widoczne na przekrojach organów roślinnych przekrojach organów roślinnych podstawowe funkcje korzenia rozpoznaje systemy korzeniowe omawia funkcje łodygi podaje nazwy elementów budowy zewnętrznej łodygi funkcje liści rozpoznaje elementy budowy liścia rozpoznaje liście pojedyncze i złoŝone rozpoznaje modyfikacje korzeni omawia budowę zewnętrzną korzenia rozpoznaje pod mikroskopem tkanki budujące korzeń rozpoznaje tkanki budujące łodygę rozróŝnia rodzaje łodyg rozpoznaje róŝne modyfikacje liści rozpoznaje na preparacie mikroskopowym tkanki budujące liść rozróŝnia typy ulistnienia łodygi analizuje budowę wewnętrzną korzenia jako funkcjonalnej całości przyrost na długość rysuje róŝne systemy korzeniowe rysuje schematycznie przekrój poprzeczny i podłuŝny łodygi rozpoznaje rodzaje unerwienia liści omawia funkcje modyfikacji liści wyjaśnia sposób pobierania wody przez roślinę projektuje doświadczenie świadczące o przewodzeniu wody z korzenia do łodygi modyfikacje korzeni analizuje związek budowy zmodyfikowanych łodyg z ich funkcjami analizuje funkcje elementów budowy anatomicznej liścia rysuje róŝne typy ulistnienia łodygi przeprowadza i dokumentuje doświadczenie świadczące o przewodzeniu wody z korzenia do łodygi rozpoznaje na rysunkach modyfikacje korzeni, podaje przykłady roślin podaje przykłady roślin u których występują poszczególne typy ulistnienia łodygi
miejsca występowania mszaków podaje nazwy organów mszaków rozpoznaje mszaki wśród innych roślin omawia znaczenie mszaków w przyrodzie i gospodarce człowieka analizuje cykl rozwojowy mszaków rysuje mech i podpisuje jego organy wyjaśnia, dlaczego mszaki są najprostszymi roślinami lądowymi przedstawia graficznie i omawia cykl rozwojowy mchu miejsca występowania paprotników rozpoznaje organy paproci rozpoznaje paprotniki wśród innych roślin miejsca występowania roślin nagonasiennych rozpoznaje rośliny nagonasienne wśród innych roślin wyjaśnia rolę organów paprotników przystosowania roślin nagonasiennych do warunków Ŝycia omawia znaczenie roślin nagonasiennych w przyrodzie i gospodarce człowieka analizuje cykl rozwojowy paproci skrzypy, widłaki i paprocie analizuje cykl rozwojowy sosny rozpoznaje rodzime gatunki nagonasiennych określa, z jakiego gatunku drzewa lub krzewu pochodzi wskazana szyszka rozpoznaje za pomocą atlasów 3 gatunki rodzimych paprotników dowodzi związku budowy roślin nagonasiennych ze środowiskiem ich Ŝycia rozpoznaje za pomocą atlasów 5 gatunków rodzimych paprotników przedstawia graficznie i omawia cykl rozwojowy paproci omawia cykl rozwojowy sosny miejsca występowania roślin okrytonasiennych podaje nazwy elementów budowy kwiatu rozróŝnia kwiat i sposoby rozsiewania nasion i owoców rozróŝnia owoce pojedyncze i złoŝone omawia znaczenie roślin omawia funkcje elementów budowy kwiatu analizuje cykl rozwojowy roślin okrytonasiennych budowy kwiatu ze sposobem zapylania sposoby rozsiewania nasion i owoców, wykazując rozpoznaje 5 gatunków drzew i 5 gatunków pospolitych roślin okrytonasiennych
kwiatostan rozpoznaje rośliny okrytonasienne wśród innych roślin okrytonasiennych w przyrodzie i gospodarce człowieka ocenia znaczenie roślin okrytonasiennych w przyrodzie i gospodarce człowieka związek z ich budową rozpoznaje 3gatunki drzew okrytonasiennych występujących w Polsce omawia cykl rozwojowy rośliny okrytonasiennej V. Świat bezkręgowcó w wyjaśnia, czym jest tkanka podstawowe rodzaje tkanek zwierzęcych określa najwaŝniejsze funkcje tkanek zwierzęcych rodzaje tkanki łącznej podaje rozmieszczenie przykładowych tkanek zwierzęcych w organizmie budowę tkanek zwierzęcych rysuje schemat komórki nerwowej i opisuje poszczególne elementy jej budowy rozpoznaje pod mikroskopem lub na ilustracji rodzaje tkanek opisuje rodzaje tkanki nabłonkowej rolę składników morfotycznych krwi omawia rodzaje i występowanie tkanki nabłonkowej i mięśniowej wyjaśnia, co to są gąbki podaje miejsca występowania gąbek i parzydełkowców charakterystyczne cechy gąbek i parzydełkowców omawia znaczenie gąbek i parzydełkowców w przyrodzie wskazane czynności Ŝyciowe gąbek i parzydełkowców wyjaśnia mechanizm ruchu parzydełkowców budowy gąbek i parzydełkowców ze środowiskiem ich Ŝycia wyjaśnia sposób działania parzydełka wyjaśnia znaczenie raf koralowych wyjaśnia, dlaczego rafo grozi zagłada charakterystyczne cechy płazińców i nicieni rozpoznaje na ilustracji płazińce i nicienie tasiemce wskazuje na ilustracji elementy budowy tasiemca dowodzi, Ŝe tasiemce są przystosowane do pasoŝytniczego trybu Ŝycia omawia róŝnice między symetrię ciała płazińców podaje inne przykłady płazińców i nicieni pasoŝytniczych
i glisty jako pasoŝyty układu pokarmowego omawia drogi zakaŝenia pasoŝytniczymi płazińcami i nicieniami wyjaśnia, w jaki sposób moŝna ustrzec się przed zakaŝeniem pasoŝytniczymi płazińcami i nicieniami płazińcami a nicieniami wskazane czynności Ŝyciowe płazińców i nicieni rozpoznaje pierścienice wśród innych zwierząt charakterystyczne cechy pierścienic układ krwionośny pierścienic wskazane czynności Ŝyciowe pierścienic budowy pijawki z pasoŝytniczym trybem jej Ŝycia dowodzi, Ŝe pierścienice są bardziej rozwiniętymi zwierzętami niŝ płazińce i nicienie projektuje doświadczenie wykazujące znaczenie dŝdŝownic w uŝyźnianiu gleby przeprowadza i dokumentuje doświadczenie Wykazujące znaczenie dŝdŝownic w uŝyźnianiu gleby rozpoznaje stawonogi wśród innych zwierząt rozpoznaje na ilustracji przeobraŝenie zupełne i niezupełne owadów charakterystyczne cechy budowy skorupiaków, owadów i pajęczaków wskazane czynności Ŝyciowe stawonogów dowodzi, Ŝe owady są przystosowane do Ŝycia w środowisku lądowym dowodzi istnienia związku między środowiskiem Ŝycia a narządami wymiany gazowej rozpoznaje na zdjęciach pospolite gatunki stawonogów i mięczaków
VI. Świat kręgowców rozpoznaje ślimaki, małŝe i głowonogi wśród innych zwierząt charakterystyczne cechy mięczaków określa pokrycie ciała bezkręgowców i kręgowców podaje nazwy elementów szkieletu kręgowców części ciała ślimaków, małŝy i głowonogów narządy oddechowe mięczaków wskazuje małŝe jako organizmy produkujące perły funkcje szkieletu bezkręgowców podaje przykłady szkieletów bezkręgowców elementy budowy układu nerwowego bezkręgowców i kręgowców wskazane czynności Ŝyciowe mięczaków wyjaśnia zasady funkcjonowania otwartego układu krwionośnego porównuje budowę ślimaków, małŝy i głowonogów poszczególne elementy szkieletu kręgowców porównuje układ krwionośny bezkręgowców i kręgowców budowy mięczaków ze środowiskiem ich Ŝycia sposoby poruszania się grup mięczaków porównuje budowę układu nerwowego bezkręgowców i kręgowców ryby podaje nazwy płetw ryby rozpoznaje skrzela jako narządy wymiany gazowej przystosowania ryb do Ŝycia w wodzie określa rodzaj zapłodnienia u ryb omawia wybrane czynności Ŝyciowe ryb określa charakterystyczne cechy rozmnaŝania ryb wyjaśnia przyczyny wędrówek ryb rozpoznaje przedstawicieli ryb i wymianę gazową u ryb porównuje układ krwionośny ryby i dŝdŝownicy rozpoznaje na zdjęciach pospolite gatunki grup kręgowców
wskazuje ich cechy określa środowiska Ŝycia płazów płazy stadia rozwojowe Ŝaby podaje po dwa przykłady płazów ogoniastych i bezogonowych określa środowisko Ŝycia gadów gady podaje cztery przykłady gadów występujących w Polsce ptaki ptaki róŝnych środowisk rozpoznaje rodzaje piór ptaków elementy budowy jaja przystosowania płazów do Ŝycia w wodzie i na lądzie wyjaśnia, na czym polega hibernacja omawia cykl rozwojowy Ŝaby przystosowania gadów do Ŝycia na lądzie omawia znaczenie błon płodowych w rozwoju gadów narządy zmysłów gadów przystosowania budowy ptaków do lotu omawia róŝnice pomiędzy gniazdownikami i zagniazdownikami oraz podaje ich przykłady omawia wybrane czynności Ŝyciowe płazów płazy ogoniaste i bezogonowe rozpoznaje przedstawicieli płazów i wskazuje ich specyficzne cechy omawia wybrane czynności Ŝyciowe gadów funkcje błon płodowych rozpoznaje przedstawicieli gadów i wskazuje ich specyficzne cechy określa środowisko Ŝycia ptaka na podstawie budowy jego kończyn określa rodzaj pobieranego przez ptaka trybu Ŝycia płazów z ich zmiennocieplnością budowy płazów ze środowiskami ich Ŝycia analizuje pokrycie ciała gadów w aspekcie ochrony przed utratą wody budowy gadów ze środowiskiem ich Ŝycia między sposobem rozmnaŝania i typem rozwoju a środowiskiem Ŝycia gadów poszczególne elementy budowy jaja między przebiegiem wymiany gazowej u
wyjaśnia konieczność migracji ptaków omawia charakterystyczne cechy ssaków podaje przykłady siedlisk zajmowanych przez ssaki rozróŝnia ssaki wśród innych zwierząt rozróŝnia ssaki wodne i lądowe narządy zmysłów ssaków wyjaśnia rolę gruczołów potowych i włosów w termoregulacji podaje przykłady gatunków ssaków rozróŝnia uzębienie drapieŝnika i roślinoŝercy przystosowania ssaków do zajmowania róŝnych siedlisk pokarmu na podstawie budowy jego dzioba omawia wybrane czynności Ŝyciowe ptaków rozpoznaje przedstawicieli ptaków i wskazuje ich specyficzne cechy funkcje skóry omawia zalety pęcherzykowej budowy płuc porównuje budowę ssaków wodnych i lądowych ocenia znaczenie ssaków w Ŝyciu i gospodarce człowieka ptaków a ich przystosowaniem do lotu projektuje doświadczenie wykazujące wydzielniczą i wydalniczą funkcję skóry między funkcjonowaniem narządów zmysłów a trybem Ŝycia