Od Westerplatte do Norymbergi. II wojna światowa we współczesnej historiografii, muzealnictwie i edukacji Konferencja w Muzeum Stutthof 2 5 września 2009 r. środa, 2 września 2009 r. do godz. 18.00 przyjazd uczestników, zakwaterowanie w hotelu Baron 18.00 19.00 kolacja godz. 19.00 inauguracja konferencji (hotel Baron ), sprawy organizacyjne godz. 20.00 Bez słów, otwarcie multimedialnej instalacji artystycznej poświęconej świadkom historii (Muzeum Stutthof) czwartek, 3 września 2009 r. godz. 9.00 początek obrad plenarnych (hotel Baron ) Prowadzenie obrad: prof. dr hab. Bogdan Chrzanowski (Muzeum Stutthof, Uniwersytet Gdański), prof. dr hab. Andrzej Gąsiorowski (Muzeum Stutthof, Uniwersytet Gdański). Panel I: Wojna zaczęła się w Gdańsku. Prawne i militarne aspekty agresji Niemiec i Rosji Sowieckiej na Polskę 1) dr Grzegorz Bębnik (IPN Katowice): Gdzie rozpętała się wojna? Spory i kontrowersje. 2) dr hab. Mieczysław Nurek, prof. UG (Uniwersytet Gdański): Rok 1939 Europa Bałtycka w obliczu wojny. 3) dr Elżbieta Grot (Muzeum Stutthof): Eksterminacja i represje wobec Polonii Gdańskiej w pierwszym okresie okupacji niemieckiej w latach 1939-1940. 4) dr hab. Bogdan Musiał (Biuro Edukacji Publicznej IPN): Geneza Paktu Ribbentrop-Mołotow. 5) Władysław Szarski (Muzeum Obrony Wybrzeża w Helu): Bateria Laskowskiego i jej dowódca Zbigniew Przybyszewski. 6) dr hab. Maciej Franz (UAM Poznań, Akademia Marynarki Wojennej w Gdyni): Ocena przygotowań i działań Polskiej Marynarki Wojennej we wrześniu 1939 roku. 1
godz. 10.30 przerwa na kawę godz. 10.45 kontynuacja obrad Panel II: Cywilne aspekty działań wojennych i wykonywania okupacji 1) Agnieszka Łuczak (IPN Poznań): Eksterminacja elit społeczeństwa polskiego w Wielkopolsce w 1939 r. 2) dr Dorota Sula (Muzeum Gross-Rosen w Rogoźnicy): Przesiedlenie ludności cywilnej w latach 1944-47 z ziem wschodnich wcielonych po 1939 r. do ZSRR. 3) Paweł Knap, Christian Sowiński (IPN Szczecin): Działalność polskiego wywiadu na terenie Polic. Akcja Synteza. 4) Adam Staniszewski (Uniwersytet Mikołaja Kopernika): Carl Herslow szwedzki kurier polskiego podziemia w latach 1939-1942. 5) dr Sylwia Grochowina ((Uniwersytet Mikołaja Kopernika): Proces norymberski w świetle polskiej publicystyki (1945-1946). 6) dr Maciej Krotofil (Uniwersytet Mikołaja Kopernika): Czas wojny i okupacji oczyma wielkopolskiej rodziny. 7) Bożenna Sucharska (VI Liceum Ogólnokształcące w Gdańsku): Obudzone sumienie, poczucie winy, czy świadomość Norymbergii? Zapiski R. Hössa jako przykład rozmowy człowieka z nazizmem. 8) Magdalena Marcinkowska (Uniwersytet Gdański): Rewindykacja muzealiów z Niemiec. 9) dr hab. Marek Orski (Muzeum Stutthof), dr inż. Kazimierz Cebulak (Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Wodnych i Melioracyjnych w Gdańsku): Niewolnicza siła robocza wykorzystywana w pracach hydrotechnicznych i melioracji w delcie Wisły i na Zalewie Wiślanym w czasie II wojny światowej. 10) Dagmara Mrozowska (Uniwersytet Jagielloński): Zapomniana Zagłada. Tragedia Romów w XX wieku. godz. 13.00 obiad (hotel Baron ) godz. 14.00 kontynuacja obrad 11) dr hab. Bogdan Chrzanowski (Muzeum Stutthof): Polityczne aspekty Powstanie Warszawskiego. 12) dr hab. Andrzej Gąsiorowski, prof. UG (Muzeum Stutthof): Fenomen Polskiego Państwa Podziemnego. 2
13) dr Sebastian Piątkowski (IPN Lublin, Delegatura w Radomiu): Polacy w administracji cywilnej Generalnego Gubernatorstwa 1939-1945 (na przykładzie dystryktu radomskiego). 14) Piotr Filipkowski (Ośrodek KARTA): Wypędzenia, przesiedlenia, ucieczki doświadczenia wojennych migracji w relacjach biograficznych nagrywanych przez Ośrodek KARTA. 15) dr hab. Edmund Nowak, prof. UO (Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu): Śledztwa i procesy w sprawie przestępstw popełnionych na niemieckiej ludności cywilnej w powojennych obozach w Polsce. 16) dr Andrzej Purat (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego): Polityka polskich władz komunistycznych w kwestii odszkodowań i restytucji polskiego mienia przemysłowego zagrabionego przez Niemców w czasie II wojny światowej. godz. 15.30 przerwa na kawę godz. 15.45 kontynuacja obrad 17) dr Katarzyna Kącka (UMK Toruń): Likwidacja Prus w opinii polskich środowisk politycznych, naukowych i publicystycznych. 18) dr Janusz Kłapeć (UMCS Lublin): Wysiedleni z tzw. ziem wcielonych do Rzeszy w dystrykcie lubelskim na przełomie 1939/1940 roku. 19) Marek Szukalak (Fundacja Monumentum Iudaicum Lodzense): Cmentarz żydowski w Łodzi jako miejsce pamięci ofiar getta łódzkiego. 20) Aleksandra Pietrowicz (IPN Poznań): Życie codzienne w okupowanej Wielkopolsce 1939-1945. 21) dr Elżbieta Rojowska (IPN-KŚZpNP Gdańsk): Problematyka restytucji mienia zawłaszczonego przez Trzecią Rzeszę Niemiecką na okupowanych terytoriach ze szczególnym uwzględnieniem sprawy Polski. 22) Anna Nowakowska (Archiwum Akt Nowych): Życie codzienne polskich emigrantek w okupowanej Francji 1940-1944. 23) Jan Bańbor (Archiwum Akt Nowych): Wehrmacht i Armia Czerwona na ziemiach polskich w okresie wrzesień 1939 czerwiec 1941. 24) Bartosz Nowożycki (Archiwum Akt Nowych): Losy ludności cywilnej wielkich miast (Wilna, Lwowa, Lublina oraz Warszawy) w konsekwencji Powstania Powszechnego i Operacji Burza. godz. 18.30 kolacja (hotel Baron ) piątek, 4 września 2009 r. godz. 9.00 początek drugiego dnia obrad (hotel Baron ) 3
Prowadzenie obrad: prof. dr hab. Bogdan Chrzanowski (Muzeum Stutthof, Uniwersytet Gdański), prof. dr hab. Andrzej Gąsiorowski (Muzeum Stutthof, Uniwersytet Gdański). Panel III: Czarna księga pamięci niemieckich obozów koncentracyjnych i sowieckich łagrów w czasie II wojny światowej ofiary i sprawcy (kontynuacja) 1) dr Monika Tomkiewicz (IPN-KŚZpNP Gdańsk): Transporty więźniów z obozu pracy w Prawieniszkach koło Kowna do obozu koncentracyjnego Stutthof. 2) dr hab. Marek Orski (Muzeum Stutthof): Stan badań i postulaty badawcze z zakresie roli i funkcjonowania byłego obozu niemieckiego Stutthof. 3) dr hab. Aleksander Lasik, prof. UKW (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego): Oficerowie SS w obozie koncentracyjnym Stutthof w latach 1939-1945. 4) dr Piotr Setkiewicz (Muzeum Auschwitz-Birkenau): Początki zagłady w KL Auschwitz. 5) dr Jacek Lachendro (Muzeum Auschwitz-Birkenau): Stan badań nad dziejami KL Auschwitz i postulaty badawcze. 6) Barbara Sawicka (Muzeum Gross-Rosen w Rogoźnicy): Stan badań i postulaty badawcze do dziejów KL Gross-Rosen. 10.30 przerwa na kawę 10.45 kontynuacja obrad 7) Izabela Pieniężna (Uniwersytet Mikołaja Kopernika): Zakonnice i zakonnicy w niemieckich więzieniach i obozach zbiorczych w Kraju Warty 1939-1945. 8) dr Dariusz Wierzchoś (Archiwum Akt Nowych): Polacy w GUŁAG-u. Obraz codzienności radzieckiej w świetle wspomnień Polaków zgromadzonych w archiwum Towarzystwa Przyjaciół Pamiętnikarstwa. 9) Anna Jackowska (OBUiAD IPN): Procesy Wiktora Krawczeki i Dawida Rousseta (1949-1951), epizody, czy przełomy w sporze o istotę Gułagu na Zachodzie? 10) Beata Siwek-Ciupak, Wojciech Lenarczyk (Państwowe Muzeum na Majdanku): Transporty więźniów politycznych do obozu koncentracyjnego na Majdanku. Przyczynek do badań nad bilansem ofiar KL Lublin. Panel IV: Kształtowanie współczesnej polityki edukacyjnej w zakresie popularyzacji i upowszechniania wiedzy o II wojnie światowej i jej skutkach 4
1) dr Marek Białokur (Uniwersytet Opolski): Nie o zemstę, ale o pamięć wołają ofiary. Kształcenie i wychowanie młodzieży w miejscach pamięci. Z doświadczeń pobytu opolskich grup na terenie Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu. 2) Anna Popielarczyk-Pałęga (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego): Rola lokalnych miejsc pamięci w kształtowaniu tożsamości narodowej i regionalnej wśród uczniów szkoły podstawowej i gimnazjum w miejscowości Książki. 3) Paweł Libera (Archiwum Akt Nowych): Francuska polityka historyczna wobec historii najnowszej. 4) dr Krzysztof Steyer (Muzeum Stutthof): Polska Szkoła Filmowa wobec tematu wojny i okupacji. 5) Joanna Szczutowska (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego): Film wojenny w edukacji historycznej rozważania na przykładzie wybranych dzieł współczesnego kina. 6) dr Violetta Rezler-Wasilewska (Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu): Pedagogika pamięci program edukacyjny Centralnego Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu. Założenia i doświadczenia. godz. 13.00 obiad (hotel Baron ) godz. 14.00 kontynuacja obrad 7) Katarzyna Meroń (Centrum Badań Holocaustu Uniwersytetu Jagiellońskiego): Co chcemy pamiętać? Czego nie chcemy pamiętać? Zbiorowa pamięć o Holokauście w postkomunistycznej Polsce. 8) Sławomir Maślikowski (IPN Katowice): Martyrologia i Zagłada w edukacji szkolnej. 9) Karol Kościelniak (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza): Rola prasy w propagowaniu historii. 10) Zofia Heppner (II Liceum Ogólnokształcące w Sopocie): Edukacja historyczna i kontrowersyjne zagadnienia II wojny światowej rola nauczyciela w budowaniu właściwych postaw poznawczych ucznia. 11) Sylwia Owsińska (Zespół Szkół w Sztutowie): Pielęgnowanie tradycji w Zespole Szkół w Sztutowie im. Pamięci Ofiar Stutthofu elementem misji szkoły. 12) Katarzyna Madoń-Mitzner (Dom Spotkań z Historią): Relacje świadków historii w edukacji przykład Domu Spotkań z Historią w Warszawie. godz. 15.30 przerwa na kawę godz. 15.45 kontynuacja obrad Referaty, dyskusja, podsumowanie konferencji: 13) Marta Berecka (Muzeum Auschwitz-Birkenau): Edukacja w Muzeum i Miejscu Pamięci Auschwitz. 5
14) Krzysztof Malicki (Uniwersytet Rzeszowski): Czy przeszłość ma dziś znaczenie dla młodych ludzi?. Wnioski z socjologicznych badań empirycznych studentów Polski południowo-wschodniej. Panel V: Misja instytucji pamięci w XXI w. 1) Agnieszka Fedorowicz: Współczesne formy upamiętniania wiedzy o martyrologii Polaków dystryktu lubelskiego w świetle działalności Muzeum Pod Zegarem. 2) dr Anna Ziębińska-Witek (Zakład Kultury i Historii Żydów, Instytut Kulturoznawstwa UMCS): Problem wizualizacji Holokaustu: ekspozycje w muzeach-miejscach pamięci. 3) Andrzej Kacorzyk (Muzeum Auschwitz-Birkenau): Analiza struktury odwiedzających miejsca pamięci na przykładzie Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau. 4) Marcin Owsiński (Muzeum Stutthof) Projekt Ostatni świadkowie Muzeum Stutthof 5) Zuzanna Bogumił (Polska Akademia Nauk): Miejsca pamięci Gułagu historia represji sowieckich w muzealnych interpretacjach. godz. 18.30 kolacja (hotel Baron ) sobota, 5 września 2009 r. godz. 9.00 wyjazd uczestników do Gdańska: zwiedzanie miejsc związanych z historią II wojny światowej; odjazd uczestników konferencji z Gdańska. 6