Konkurs tematyczny: Bronią czy piórem? Postawy Polaków wobec zaborców w okresie Powstania Styczniowego dla uczniów gimnazjów województwa małopolskiego w roku szkolnym 2012/2013 Patronat Honorowy: Rektor Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Organizator: IV Liceum Ogólnokształcące im. K. K. Baczyńskiego w Olkuszu na zlecenie Małopolskiego Kuratora Oświaty Etap rejonowy Klucz odpowiedzi 1
Zadanie I. Wskaż jedną prawidłową odpowiedź na poniższe pytania (0-10 punktów). 1. W momencie wybuchu Wojny Krymskiej carem Rosji był: A. Piotr I B. Aleksander I C. Mikołaj I 2. Państwem, które nie uczestniczyło w Wojnie Krymskiej była: A. Wielka Brytania B. Austria C. Francja 3. Jednym z dyktatorów Powstania Styczniowego był: A. Ludwik Mierosławski B. Piotr Wysocki C. Nikołaj Nowosilcow 4. Miejsce straceń powstańców styczniowych w Warszawie to: A. Plac Zamkowy B. Cytadela Warszawska C. więzienie Pawiak 5.Główny organ prasowy (gazeta) wydawany z inicjatywy Rządu Narodowego nosił tytuł: A. Trzeci Maj B. Gazeta Warszawska C. Niepodległość 2
6. Papieżem w okresie Powstania Styczniowego był: A. Grzegorz XVI B. Pius IX C. Leon XIII 7. W bitwie pod Igołomią uczestniczyli ochotnicy z: A. Krakowa B. Poznania C. Opola 8. W momencie nadawania Galicji autonomii cesarzem imperium habsburskiego był: A. Franciszek I B. Ferdynand I C. Franciszek Józef I 9. Kanclerz Rzeszy Niemieckiej, który zapoczątkował Kulturkampf to: A. Otto von Bismarck B. Leo von Caprivi C. Bernhard von Bülow 10.Nurt w kulturze i sztuce, który zapanował na ziemiach polskich po upadku Powstania Styczniowego to: A. Romantyzm B. Pozytywizm C. Młoda Polska Zadanie II. Wskaż autorów poniższych słów, wybierając spośród podanych niżej nazwisk (0-2 punkty). 1. Żadnych marzeń, panowie Aleksander II 3
2. Walka nasza z Polską trwa. Przechodzi teraz z lasów i z naszych sądów wojennych do departamentów administracji cywilnej. Muszę się tu posłużyć tą samą rozwag, energią i wytrwałością, chcąc osiągnąć końcowe zwycięstwo Fiodor Berg Zadanie III. Uszereguj chronologicznie poniżej wymienione wydarzenia, zaczynając od tego, które miało miejsce najwcześniej. (0-5 punktów). Kolejność Wydarzenie 1. wybuch Powstania Krakowskiego (21.02.1846) 2. śmierć cara Mikołaja I (2.03.1855) 3. Branka (15.01.1863) 4. objęcie dyktatury przez Romualda Traugutta (17.10.1863) 5. uwłaszczenie chłopów w Królestwie Polskim (1864) Zadanie IV. Wyjaśnij pojęcia (0-6 punktów) (2 punkty za pełne wyjaśnienie, 1 punk za niepełne wyjaśnienie pojęcia) Pojęcie rabacja galicyjska rugi pruskie Wyjaśnienie Powstanie chłopskie, które miało miejsce na terenach zachodniej Galicji w II poł. lutego i marca 1846 roku. Miało charakter pogromów ludności ziemiańskiej, urzędników dworskich i rządowych. Najbardziej znanym przywódcą oddziałów chłopskich był Jakub Szela. Wysiedlenia Polaków na terenie Prus w latach osiemdziesiątych XIX wieku w ramach antypolskiej polityki germanizacyjnej. Rugi objęły Polaków przybyłych do Prus (Niemiec) z zaborów rosyjskiego oraz austriackiego (austro-węgierskiego) w celach ekonomicznych. 4
Stańczycy Konserwatywne ugrupowanie polityczne związane z Krakowem. Wśród jego działaczy byli m.in.: Stanisław Tarnowski, Józef Sujski, Ludwik i Antoni Anczyc. Celem ugrupowania było dążenie do niepodległości poprzez jednoczesne odrzucenie walki zbrojnej. UWAGA! Dopuszcza się uwzględnienie przez Rejonową Komisję Konkursową innych poprawnych odpowiedzi uczniów. Zadanie V. Poniższe fotografie przedstawiają znane postacie z okresu Powstania Styczniowego. Podaj ich nazwiska oraz sprawowaną funkcję (0-6 punktów) Fot. 1. Nazwisko: Wielopolski (Aleksander) Sprawowana funkcja: Dyrektor Komisji Wyznań i Oświecenia Publicznego w Królestwie Polskim /naczelnik rządu cywilnego Królestwa Polskiego 5
Fot. 2. Nazwisko: Langiewicz (Marian) Sprawowana funkcja: Dyktator Powstania Styczniowego Fot. 3. Nazwisko: Traugutt (Romuald) Sprawowana funkcja: Dyktator Powstania Styczniowego Zadanie VI. Oceń prawdziwość poniższych zdań wstawiając w wolne pole odpowiednią literę: F oznaczającą fałsz lub P oznaczającą prawdę. (0-4 punkty) Jednym z przedstawicieli polskiego pozytywizmu był Adam Mickiewicz W Powstaniu Styczniowym brał udział św. Brat Albert Polscy pozytywiści uważali, że Polska może odzyskać niepodległość tylko w sposób stopniowy, poprzez pracę u podstaw i pracę organiczną. Pożegnanie powstańca to obraz Artura Grottgera F P P P 6
Zadanie VII. Scharakteryzuj sytuację Polaków w zaborze austriackim po 1867 roku. (0-4 punkty). DO OCENY REJONOWEJ KOMISJI KONKURSOWEJ Słowa klucze (problematyka), które/a powinny pojawić się w pisemnej odpowiedzi: 1. Autonomia galicyjska (1 punkt) 2. Polonizacja szkolnictwa (1 punkt) 3. Polonizacja urzędów (1 punkt) 4. Polonizacja uniwersytetów: Jagiellońskiego, Lwowskiego (1 punkt) 5. Samorządy gminne (1 punkt) Zadanie VIII. Jakie wydarzenia sprzed i z czasów Powstania Styczniowego zostały przedstawione na poniższych obrazach? (0-3 punkty). Fot. 1. 1. Wydarzenie: Zamykanie kościołów w Warszawie 7
Fot. 2. Wydarzenie Zamach na generała Fiodora Berga w Warszawie Fot. 3. Wydarzenie: Edward Dembowski na czele procesji 8
Zadanie IX. Wymień 2 tytuły utworów literackich, nawiązujących w swojej tematyce do Powstania Styczniowego i podaj ich autorów. (0-4 punkty) Przykładowo: Gloria victis Eliza Orzeszkowa Nad Niemnem Eliza Orzeszkowa Omyłka Bolesław Prus Wierna rzeka Stefan Żeromski Rozdzióbią nas kruki, wrony Stefan Żeromski Echa leśne Stefan Żeromski Uroda życia Stefan Żeromski Czarny krzyżyk (inc. Gdym na ciężkie krwawe boje, Iść przed laty miał...) Brunon Bielawski UWAGA! Dopuszcza się uwzględnienie przez Rejonową Komisję Konkursową innych poprawnych odpowiedzi uczniów. Zadanie X. Zapoznaj się z poniższym tekstem źródłowym i odpowiedz na pytania zamieszczone pod nim (0-3 punkty). Nie masz to wiary, jak w naszym znaku, Na bakier fezy, do góry wąsy? Śmiech? i manierek brzęk na biwaku, W marszu się idzie jak gdyby w pląsy; Lecz gdy bój zawrze, to nie na żarty, Znak i karabin do ręki bierzem, A Polak w boju, kiedy uparty, Staje od razu starym żołnierzem. Marsz, marsz Żuawy! Na bój, na krwawy, Święty, a prawy? Marsz Żuawy? marsz! Pamięta Moskwa, co Żuaw znaczy, Drżąc sołdat jego wspomina imię; Sporo, bo nakłuł carskich siepaczy Brat nasz, francuski Żuawek w Krymie. Miechów, Sosnówkę, Chrobrz, Grochowiska, Dzwoniąc też w żęby, wspomni zbój cara? Krwią garstka doszła mężnych nazwiska, Garstka się biła jak stara wiara. Marsz, marsz Żuawy... Źródło: Wiek XIX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, opr. M. Sobańska-Bondaruk, S. B. Lenard, Warszawa 1998, s. 236-237. 9
1. O jakiej formacji wojskowej traktuje utwór? Żuawi śmierci 2. Wymień dwa wydarzenia historyczne, o których wzmiankuje utwór: (2 do wyboru) Wojna Krymska, bitwa pod Miechowem, bitwa pod Sosnówką, bitwa pod Chrobrzem, bitwa pod Grochowiskami Zadanie XI. Zapoznaj się z poniższym tekstem źródłowym i odpowiedz na pytania zamieszczone pod nim (0-3 punkty). I do waszego uczucia miłości Ojczyzny odzywamy się, bracia Izraelici, przemawiając w języku świętej Biblii, ażebyście nas wszystkich zrozumieć mogli. Jakkolwiek postanowienie Rządu Narodowego z dnia 22 stycznia r.b. nie zna żadnej różnicy pomiędzy wyznaniami, i w krajach polskich odtąd nie pytają się, czy Żyd, czy chrześcijanin, bo jedno miano Polaka wystarcza; niechaj was jednak to osobne odezwanie nie dziwi, nie czynimy tego bowiem w celu odróżnienia was, lecz owszem, dla okazania wam naszej braterskiej miłości i szczerych dla was chęci [...] A teraz bracia Izraelici, odzywamy się do was słowami Mojżesza: Więc bracia wasi pójdą na wojnę, a wy tu siedzieć będziecie? [...] Więc oni będą przelewać krew swoją na ołtarzu Ojczyzny i nie będą oszczędzać swego mienia na potrzeby wojenne, a wy siedzieć będziecie spokojnie po miastach, nie troszczą się o świętą sprawę naszą? Znajdują się wprawdzie miedzy bohaterami walczącymi o wolności niepodległość i wasi współwyznawcy, ale w szczupłej bardzo liczbie i wcale nie w stosunku do ludności. I dlaczego nie powstajecie na głos wzywający kraj do świętej walki za wolność i niepodległość? Źródło: Wiek XIX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, opr. M. Sobańska-Bondaruk, S. B. Lenard, Warszawa 1998, s. 241-242. 1. Kto jest nadawcą powyższego dokumentu? Powstańczy Rząd Narodowy 2. Do kogo adresowany jest powyższy tekst? Społeczność żydowska zamieszkująca obszar zaboru rosyjskiego (Żydzi ) 10
3. Jaki był cel wydania cytowanego dokumentu? Uzyskanie poparcia mniejszości żydowskiej dla sprawy powstania Zadanie XII. Poniższa mapa konturowa przedstawia współczesne terytorium Polski. Wykonaj poniższe zadania, przy wykorzystaniu zamieszonej w tekście mapy (0-6 punktów). 1. Obecnie Polska sąsiaduje z siedmioma państwami. Wymień tylko 3, na obszarze, których toczyły się w latach 1863-1864 działania powstańcze (nie dotyczy Rosji). (0-3 punkty) Litwa, Białoruś, Ukraina 2. Wpisz ich nazwy we właściwe rubryki na poniższej mapie. (0-3 punkty) 11
Gdańsk LITWA BIAŁORUŚ Poznań Warszawa Kraków UKRAINA 12