Polish translation of Immunisation for babies just after their first birthday Szczepionki dla dzieci po ukończeniu pierwszego roku życia Wstęp Niniejsza broszura zawiera informacje na temat szczepionki MMR oraz dawek przypominających szczepionek PCV i Hib/Men C, które należy podać dziecku po ukończeniu pierwszego roku życia. Jeśli chcą Państwo omówić niniejsze informacje, prosimy skontaktować się lekarzem rodzinnym, pielęgniarką środowiskową lub pielęgniarką pracującą w przychodni. Można również odwiedzić następujące strony internetowe: www.publichealth.hscni.net lub www.nhs.uk/planners/vaccinations Szczepionki podawane dzieciom po ukończeniu pierwszego roku życia zostały połączone i są wykonywane na jednej wizycie, aby ułatwić procedurę. Opinie specjalistów i badania przeprowadzone wśród rodziców wykazują pozytywne opinie dotyczące tego ułatwienia. Czym jest szczepionka MMR? Szczepionka MMR chroni dziecko przed odrą (ang. measles (M)), świnką (ang. mumps (M)) i różyczką (ang. rubella (R)). Dawkę przypominającą szczepionki MMR należy podać dziecku po ukończeniu pierwszego roku życia. Dziecko otrzyma drugą dawkę szczepionki MMR przed rozpoczęciem wieku szkolnego. Od czasu wprowadzenia szczepionek MMR w 1988 roku, liczba dzieci zapadających na te choroby stała się najniższa w historii. Odra, świnka i różyczka mogą wywołać poważne komplikacje. Odra może być przyczyną infekcji ucha, problemów z układem oddechowym i zapalenia opon mózgowych/zapalenia mózgu (stanu zapalnego mózgu). W 1 na 2500-5000 przypadków może doprowadzić do śmierci. Świnka może spowodować głuchotę, zazwyczaj częściowo lub całkowicie odwracalną, oraz opuchliznę i ból narządów płciowych u starszych chłopców i mężczyzn. W przeszłości była to najczęstsza przyczyna wirusowego zapalenia opon mózgowych u dzieci. Różyczka również może wywołać zapalenie mózgu i wpłynąć na krzepliwość krwi. U kobiet w ciąży może być przyczyną poronienia lub dużych problemów zdrowotnych u ich dzieci. Mogą to być takie problemy jak ślepota, głuchota, problemy sercowe czy uszkodzenia mózgu. Należy pamiętać, że w przypadku nie podania szczepionki MMR, prawie każde dziecko zachoruje na wszystkie trzy choroby.
Czy po podaniu szczepionki MMR występują skutki uboczne? Ze szczepionkami, podobnie jak z innymi lekami, wiążą się pewne skutki uboczne. Większość z nich jest łagodna i szybko ustępuje, np. zaczerwienienie i opuchlizna w miejscu podania zastrzyku. MMR zawiera trzy oddzielne szczepionki podawane w jednym zastrzyku. Szczepionki te działają w różnym czasie. W okresie około tygodnia do 10 dni po zaszczepieniu u niektórych dzieci występuje gorączka, wysypka podobna tej pojawiającej się w czasie odry oraz wstręt do jedzenia, ponieważ zaczyna działać szczepionka na odrę. Bardzo rzadko może się zdarzyć, że po dwóch tygodniach od podania szczepionki Państwa dziecko dostanie wysypki w postaci małych krostek wyglądających jak siniaki. Dzieje się tak dlatego, że zaczyna działać szczepionka przeciwko różyczce. Wysypka ustępuje zazwyczaj samoistnie, jednak jeśli zauważą Państwo takie krostki, należy zgłosić to lekarzowi. Około trzy tygodnie po podaniu szczepionki u dziecka może czasami wystąpić łagodna postać odry, ponieważ część szczepionki MMR przeznaczona przeciwko odrze zaczyna się w tym okresie uaktywniać. Dzieci źle reagują na szczepionkę MMR sporadycznie. U około 1 na 1000 dzieci wystąpi atak drgawek wywołany wysoką temperaturą spowodowaną szczepionką przeciwko odrze (patrz sekcja Co robić w przypadku gorączki poniżej). Nie ma dowodów na to, aby szczepionka wywoływała długotrwałe problemy. U dziecka chorego na odrę ryzyko wystąpienia ataku drgawek jest pięć razy większe z powodu choroby. Szczepionki mogą również powodować reakcje alergiczne. Są one jednak bardzo rzadkie i dotyczą około jednego przypadku na pół miliona podanych szczepionek. Chociaż reakcje alergiczne mogą być niepokojące, zastosowanie leczenia prowadzi do szybkiego i pełnego wyzdrowienia. Zapalenie mózgu (stan zapalny mózgu) zostało odnotowane w około jednym przypadku na milion podanych szczepionek. Ryzyko wystąpienia zapalenia mózgu nie jest wyższe niż u dzieci, które nie zostały zaszczepione. Odra powoduje jednak zapalenie mózgu w 1 przypadku na 5000 dzieci, które na nią zachorowały. Z porównania skutków ubocznych podania szczepionki MMR i zachorowań na odrę, świnkę i różyczkę wynika, że podanie szczepionki wiąże się z dużo mniejszym ryzykiem niż zachorowanie na te choroby.
Komplikacje Ilość przypadków przy naturalnej chorobie Ilość przypadków po podaniu pierwszej dawki szczepionki MMR Ataki drgawek (wywołanie wysoką temperaturą) Zapalenie opon mózgowych/stan zapalny mózgu (zapalenie mózgu) Schorzenia wpływające na krzepliwość krwi Śmierć (z zależności od wieku) 1 na 200 1 na 1000 1 na 200 do 1 na 5000 1 na 1000000 1 na 3000 1 na 24000 1 na 2500 do 1 na 5000 Nie odnotowano Rodzice i opiekunowie mogą także zgłaszać podejrzewane przypadki wystąpienia skutków ubocznych szczepień i leków przez Yellow Card Scheme. Można to zrobić on-line poprzez stronę internetową www.yellowcard.gov.uk lub dzwoniąc na infolinię Yellow Card, pod bezpłatny numer 0808 100 3352 (linia czynna od poniedziałku do piątku w godzinach od 9.00 do 17.00) Fakty dotyczące szczepionki MMR Szczepionka MMR chroni dziecko przed odrą, świnką i różyczką. W ciągu 30 lat podano ponad 500 milionów dawek szczepionki MMR w ponad 100 krajach. Stopień bezpieczeństwa w przypadku tej szczepionki jest bardzo duży. Nie istnieją dowody na związek pomiędzy szczepionką MMR a autyzmem czy chorobami jelitowymi. Podawanie szczepionek osobno może być szkodliwe. Powoduje to ryzyko zachorowania dziecka na odrę, świnkę lub różyczkę. W krajach, w których dostępna jest szczepionka MMR, nie zaleca się oddzielnego podawania jej składników. W roku poprzedzającym wprowadzenie szczepionki MMR w Wielkiej Brytanii 86000 dzieci zachorowało na odrę, a 16 zmarło. Ze względu na niską liczbę wykonywanych szczepionek, ostatnio wybuchły w Europie epidemie tych chorób, a pewna liczba dzieci zmarła. Jak traktować doniesienia o związku szczepionki MMR z autyzmem? Pomimo, że autyzm diagnozuje się teraz coraz częściej, wzrost przypadków występowania tego schorzenia odnotowywano na długo przed wprowadzeniem szczepionki MMR. Rodzice często zauważają pierwsze objawy autyzmu u dzieci po ukończeniu pierwszego roku życia. W tym okresie najczęściej podawana jest szczepionka MMR, ale nie oznacza to, że powoduje ona autyzm.
W Wielkiej Brytanii i wielu innych krajach przeprowadzono obszerne badania na temat możliwego wpływu szczepionki MMR na rozwój autyzmu na grupie setek tysięcy dzieci. Nie stwierdzono związku. Specjaliści z całego świata, w tym ze Światowej Organizacji Zdrowia, są zgodni, że nie istnieje związek pomiędzy szczepionką MMR a autyzmem. Czy po zaszczepieniu dzieci przebywały pod kontrolą lekarza wystarczająco długo, aby stwierdzić, że szczepionka MMR jest bezpieczna? W USA szczepionka MMR jest podawana od 40 lat, a na świecie zostało zaszczepionych ponad 500 milionów pacjentów. Stopień bezpieczeństwa szczepionki był uważnie monitorowany w wielu krajach, np. w Finlandii, gdzie od 1982 roku dzieciom podaje się dwie dawki szczepionki MMR. Przez 14 lat gromadzono informacje o wszelkich reakcjach występujących po podaniu szczepionki. Nie odnotowano trwałych uszczerbków na zdrowiu spowodowanych szczepionką. W rzeczywistości, szczepionka MMR okazała się bardzo skuteczna i posiada bardzo wysoki stopień bezpieczeństwa. Czym jest szczepionka Hib/MenC? Aby zwiększyć ochronę przed infekcjami Haemophilus influenzae typu b (Hib) oraz infekcjami bakterii meningokokowych typu C, dziecku należy podać kolejną dawkę łączonej szczepionki Hib/MenC. W wieku 3 i 4 miesięcy dziecko otrzymało dwie dawki szczepionki. Dawka przypominająca zapewnia w okresie dzieciństwa długotrwałą ochronę przed dwoma typami infekcji wywołującymi zapalenie opon mózgowych i sepsę (zakażenie krwi). Czy po podaniu dawki przypominającej szczepionki Hib/MenC występują skutki uboczne? U dziecka może wystąpić opuchlizna, zaczerwienienie lub nadwrażliwość w miejscu podania zastrzyku. U około połowy zaszczepionych dzieci może wystąpić rozdrażnienie, a mniej więcej 1 na 20 dzieci dostanie lekkiej gorączki. Do reakcji alergicznej po podaniu szczepionki dochodzi bardzo rzadko (patrz sekcja Czy po podaniu szczepionki PCV występują skutki uboczne? poniżej). Czym jest szczepionka pneumokokowa (PCV)? Szczepionka pneumokokowa (po angielsku wymawia się niu-mo-kokal ) chroni przed jedną z najbardziej powszechnych infekcji wywołujących zapalenie opon mózgowych, jak również przed innymi chorobami, takimi jak poważne infekcje ucha (zapalenie ucha środkowego - otitis media) oraz zapalenie płuc, spowodowane przez najpowszechniejsze typy bakterii pneumokokowych. Szczepionka MenC nie zapobiega wszystkim rodzajom infekcji pneumokokowych oraz zapaleniu opon mózgowych wywoływanemu przez inne bakterie i wirusy. Przed podaniem dawki przypominającej po ukończeniu pierwszego roku życia, dziecko powinno otrzymać wcześniej dwie dawki szczepionki PCV w 2 i 4 miesiącu życia.
Czym jest infekcja pneumokokowa? Infekcja pneumokokowa to jedna z najczęstszych przyczyn wywołujących zapalenie opon mózgowych, jak również poważne infekcje ucha oraz zapalenie płuc i inne choroby. Czy po podaniu szczepionki PCV występują skutki uboczne? U jednego lub dwóch dzieci z 10 zaszczepionych może wystąpić opuchlizna, zaczerwienienie lub nadwrażliwość w miejscu zastrzyku bądź niewielka gorączka (patrz sekcja Co robić w przypadku gorączki poniżej). Bardzo rzadko, po podaniu szczepionki, dochodzi do reakcji alergicznej, np. wysypki lub swędzenia części lub całego ciała. Jeszcze rzadziej zdarza się, że kilka minut po podaniu szczepionki występuje poważna reakcja, która powoduje problemy z oddychaniem, a nawet omdlenia. Taki stan nazywa się anafilaksją. Według najnowszych badań, do anafilaksji dochodzi w przypadku jednej na około pół miliona podanych szczepionek. Chociaż reakcje alergiczne mogą być niepokojące, zastosowanie leczenia prowadzi do szybkiego i pełnego wyzdrowienia. Często zadawane pytania Czy istnieją jakieś przeciwwskazania do zaszczepienia dziecka przeciwko Hib/MenC, MMR i PCV? Istnieje tylko kilka powodów wykluczających zaszczepienie dziecka. Należy zgłosić pielęgniarce środowiskowej lub lekarzowi rodzinnemu, jeśli u dziecka: występuje wysoka temperatura/gorączka; w przeszłości występowały konwulsje lub drgawki; w przeszłości wystąpiła niepożądana reakcja na jakiekolwiek szczepienie; występuje silna alergia; występują zaburzenia krzepliwości krwi; w przeszłości stosowane było leczenie nowotworowe; występuje choroba, która atakuje układ odpornościowy (np. białaczka, HIV lub AIDS); stosowane są leki, które wpływają na układ odpornościowy (np. duże dawki sterydów lub też leki podawane po przeszczepie organów bądź w leczeniu nowotworów); występuje inna poważna choroba. Takie okoliczności nie zawsze oznaczają, że podanie szczepionki jest niemożliwe, jednak dzięki temu lekarz lub pielęgniarka może zadecydować, które szczepienia będą najlepsze dla dziecka i czy należy udzielić Państwu dodatkowych porad. Występowanie choroby w rodzinie nigdy nie stanowi przeciwwskazania do zaszczepienia dziecka. Czy oddzielne podawanie szczepionek nie byłoby lepsze dla dziecka? Łączenie szczepionek jest łatwiejsze i istnieje wiele dowodów na to, że jest to całkowicie bezpieczne. Podawanie niektórych szczepionek oddzielnie oznaczałoby konieczność wykonania sześciu zastrzyków zamiast trzech i przez dłuższy czas
dzieci narażone byłyby na niektóre choroby. Choroby te mogą być groźne, a nawet śmiertelne. Mówi się, że podawanie łączonych szczepionek przeciąża system odpornościowy dziecka. Nie jest to prawdą. Od momentu urodzenia system immunologiczny dziecka chroni je przed tysiącami wirusów i bakterii z otoczenia. Światowa Organizacja Zdrowia nie zaleca podawania szczepionek oddzielnie, ponieważ dzieci byłyby narażone na zachorowanie, a rozdzielenie szczepionek nie przyniosłoby jednocześnie żadnych korzyści. Co robić, jeśli dziecko ma wysoką temperaturę po zaszczepieniu? Skutki uboczne po podaniu szczepionek występują rzadko. Zwykle są łagodne i szybko ustępują. U niektórych dzieci występuje podwyższona temperatura lub gorączka (powyżej 37,5 C). Jeśli twarz dziecka jest gorąca i czerwona lub są na niej widoczne wypieki, to dziecko prawdopodobnie ma gorączkę. Można zmierzyć temperaturę termometrem. Gorączka dosyć często występuje u niemowląt i dzieci. Towarzyszy ona infekcjom. Czasami gorączka może wywołać atak drgawek. Mogą one wystąpić zarówno przy gorączce wywołanej infekcją jak i szczepionką. Dlatego należy wiedzieć, co zrobić, jeśli u dziecka wystąpi gorączka. Należy także pamiętać, że gorączka jest częściej spowodowana chorobą niż szczepieniem. Co robić w przypadku gorączki 1. Nie należy przegrzewać dziecka: dziecko nie powinno mieć na sobie zbyt wielu warstw ubrań czy koców; w pokoju, w którym przebywa dziecko nie powinno być za gorąco (ani za zimno, powinien panować przyjemny chłód). 2. Podawać dziecku dużo chłodnych napojów. 3. Podać dziecku paracetamol lub ibuprofen w płynie (należy poprosić o lek bez cukru). Należy uważnie przeczytać instrukcje na butelce i dostosować dawkę do wieku dziecka. W razie potrzeby, po upływie czterech do sześciu godzin można podać drugą dawkę. Dzieciom poniżej 16 roku życia nigdy nie należy podawać leków zawierających aspirynę. Należy powiadomić lekarza, jeśli dziecko: ma bardzo wysoką temperaturę (39 C lub powyżej); ma drgawki.
Jeśli dziecko ma drgawki, należy położyć je na boku w bezpiecznym miejscu, ponieważ dziecko może trząść się lub wykonywać gwałtowne ruchy. Rozpoznawanie zapalenia opon mózgowych oraz sepsy Szczepionki MenC, Hib oraz szczepionka pneumokokowa chronią przed trzema typami zapalenia opon mózgowych oraz sepsy (zakażenia krwi). Istnieją jednak inne typy, na które nie ma szczepionek. Ważne jest zatem, aby obserwować dziecko i zwracać uwagę na ewentualne objawy. Zapalenie opon mózgowych może spowodować opuchliznę wyściółki mózgu. Te same zarazki mogą również spowodować zakażenie krwi (sepsę). W ciągu kilku godzin stan niemowlęcia lub dziecka z zapaleniem opon mózgowych lub sepsą może się bardzo pogorszyć. Jeśli nie zostanie zastosowane leczenie, obydwie choroby mogą okazać się śmiertelne. Wczesne objawy zapalenia opon mózgowych są łagodne i podobne do objawów występujących przy przeziębieniu lub grypie, takich jak podwyższona temperatura (37,5 C lub powyżej), rozdrażnienie, wymioty i wstręt do jedzenia. Poniżej wymienione zostały ważne objawy, na które trzeba zwracać uwagę. U niemowląt głównymi objawami zapalenia opon mózgowych mogą być: piskliwy, jęczący płacz rozdrażnienie dziecka po wzięciu go na ręce uwypuklone ciemiączko (miękki guz na główce) ospałość i zmniejszona reakcja na bodźce - trudno obudzić dziecko wiotkość, apatyczność lub sztywność, wykonywanie szarpanych ruchów nieprzyjmowanie pokarmu, wymioty bladość skóry, plamy lub sinienie gorączka konwulsje lub ataki drgawek Głównymi objawami sepsy mogą być: szybki lub nieregularny oddech bladość skóry, plamy lub sinienie gorączka, przy której dłonie i stopy są zimne dreszcze wymioty, nieprzyjmowanie pokarmu czerwone lub fioletowe krostki, które nie bledną przy nacisku (należy wykonać test ze szklanką, zgodnie z opisem poniżej) ból lub wywołane bólem podrażnienie mięśni, silny ból kończyn lub stawów wiotkość duża ospałość Po przyciśnięciu szklanki do wysypki wywołanej sepsą krosty nie bledną. Można to zaobserwować przez szklankę. W takim przypadku należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.
Standardowy kalendarz szczepień ochronnych Kiedy szczepić Choroby, przed którymi szczepionka chroni Sposób podania 2 miesiąc życia Błonica, tężec, krztusiec (koklusz), polio i Hib Infekcje pneumokokowe Rotawirusy Doustnie 3 miesiąc życia Błonica, tężec, krztusiec (koklusz), polio i Hib Zapalenie opon mózgowych typu C Rotawirusy Doustnie 4 miesiąc życia Błonica, tężec, krztusiec (koklusz), polio i Hib Tuż po ukończeniu 12 miesięcy Infekcje pneumokokowe Odra, świnka, różyczka Infekcje pneumokokowe Hib i zapalenie opon mózgowych typu C 3 lata i 4 miesiące Błonica, tężec, krztusiec (koklusz) i polio Odra, świnka, różyczka Dziewczynki w wieku Rak szyjki macicy spowodowany przez wirus 3 zastrzyki w okresie 12-13 lat brodawczaka ludzkiego typu 16 i 18 6 miesięcy 14-18 lat Tężec, błonica i polio Zapalenie opon mózgowych typu C Jeśli dziecko nie otrzymało którejkolwiek z powyższych szczepionek, zawsze można to nadrobić. Należy umówić się na wizytę u swojego lekarza pierwszego kontaktu lub porozmawiać o tym z pielęgniarką środowiskową.* *Należy jednak pamiętać, że serii szczepień przeciwko rotawirusom nie można rozpocząć, jeśli dziecko ukończyło 15 tydzień życia. Więcej informacji na temat szczepień ochronnych można uzyskać na stronie www.publichealth.hscni.net lub www.nhs.uk/vaccinations. Public Health Agency, 12-22 Linenhall Street, Belfast BT2 8BS. Tel.: 028 9032 1313. www.publichealth.hscni.net 06/13
www.publichealth.hscni.net Materiał obięty ochroną praw autorskich Korony Brytyjskiej. Powielenie za pozwoleniem kontrolera Kancelarii Jej Królewskiej Mości oraz Szkockiej Drukarni Królewskiej.